2. Bilişim
“İnsanların teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardaki
iletişimde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin,
özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve akılcı
biçimde işlenmesi, bilginin elektronik cihazlarda
toplanması ve işlenmesi bilimi”
“Bilginin aktarılması, organize edilmesi, saklanması,
tekrar elde edilmesi, değerlendirilmesi ve dağıtımı için
gerekli kuram ve yöntemler”
3. Bilişim etiği
Elektronik ve ağ ortamında uyulması gereken kuralları
tanımlayan normlar ve kodlar bilişim etiğini ifade eder.
Bilgisayar teknolojisinin kullanımı için ilkeler sağlayan
kendi doğrusu içinde bir disiplindir.
5. Bilgisayar etiği
Ultra hızlı bilgisayarlar kullanımının toplumsal ve etik
sonuçları neler olacaktır?
İnsani değerlerle yaşamak ve insani değerleri korumak
bağlamında, otomasyonun toplumsal ve etik sonuçları
hakkında insanlık ne düşünüyor ve sonuçları ile nasıl
uğraşacak?
Bilgisayar otomasyonu yapan insanların özel
zorunlulukları ve sorumlulukları nelerdir? (Weiner, 1950)
6. Bilgisayar etiği
“Sürekli gelişen bilgisayar teknolojileri ile ilişkili olarak
gerçekler, kavramsallaştırmalar, politikalar ve
değerler arasındaki ilişkileri ele alan dinamik ve
karmaşık bir çalışma alanıdır.” Moor (1985, s.267)
7. Bilgisayar etiği
Bilgisayar etiği, bilgisayar teknolojisi ve onun
değerlerinin doğası hakkında yeniden düşünmeyi
gerektirmektedir.
Hukuk kuralları = teorik vs. pratik
Bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü oldukça
zor ve karmaşıktır.
8. Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar
İletişimde BİTlerin kullanımı bireyler arasındaki
ilişkileri değiştirmiştir.
Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız,
eylemlerin etik boyutunun iyice düşünülmesi için
kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.
Elektronik bilgi vs. kağıt üstünde olan bilgi
Elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz
girişler için tehdide daha çok açıktır.
9. Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar
Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve
gizlilik sorunları güncel sorunlar haline gelmiştir.
Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye
erişebilirliğin korunmasına yönelik çabalarla, bilgi
paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler
çatışmaktadır.
10. İnternet etiği
İnternet üzerinde kabul edilebilir ya da edilemez
davranışları tanımlayan kurallar
Kurallar internet kullanılırken diğer insanların
haklarına saygılı olmak için göz önünde
bulundurulması gerekenler
Bu kurallara ilişkin lite için,
http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/interneteti
gi/intetik.htm
11. Bilişim Çağının Etik Sorunları (Mason 1986)
Fikri mülkiyet
Erişim
Gizlilik
Doğruluk
12. Fikri mülkiyet
Sahiplik
Bilgi kime aittir?
Bilginin
değişimi için
değişen ücret
nedir?
Bilgi iletişiminin
sağladığı
kanallar kime
aittir?
13. Fikri mülkiyet
Sahiplik: başkalarının fikri mülkiyeti nasıl kullanması
gerektiğini belirlemekle birlikte, mülkiyetin kontrol
haklarına sahip olunması (Bynum ve Rogerson,
2004)
Program yazılımcısı örneği: kullnım izni, bu programa
başkalarının nasıl sahip olabileceği ile ilgili şartları
belirleme hakkı.
14. Fikri mülkiyet
Fikri mülkiyet zihnimiz tarafından üretilen her türlü
ürün (Harris, 1998)
Örneğin: bir resim, bir imaj, bir harf, bir mektup, bir
kitap, bir makale, bir konuşma, bir e-posta, bir yazılım,
bir CD-ROM vb.
Fikri mülkiyet kavramı, mülkiyet gibi fiziksel ve somut
değildir.
15. Fikri mülkiyet
Moore (2001) ise fikri mülkiyetin, bir fikir veya
fikirlerin birleşimine bağlı olan bilişsel süreçlerin bir
ürünü olan fiziksel olmayan mülkiyet olduğunu
bildirmiştir
Örneğin: Bilgisayar bilimlerinde donanım tasarımı,
yazılım, belgeler, öğretim materyalleri vb. fikri mülkiyet
olarak nitelendirilir.
16. Fikri mülkiyet
Fikri mülkiyete karşı en büyük tehdit:
fikirlerin dijital ortama aktarılması ve bu sayede kolay
kopyalanabilir olması.
İnternet aracılığıyla dijital bilgiye dönüştürülmüş
fikirlerin kolay dağıtılabilir olması.
17. Fikri mülkiyet
Hem hukuk hem de etikle ilgili bir konudur.
Sorunlar bazen
yasal olmasına rağmen etik değildir,
yasal olmamasına rağmen etiktir,
yasal olmadığı gibi etik de değildir.
18. Fikri mülkiyet
Fikri mülkiyeti, kanunlar ve görevli kurumlar ile garanti
altına almak gerekmektedir.
Telif hakkı, patent, şifreleme, gizlilik yeminleri ve güven-sadakat
gibi geçmişten beri kullanılan değerler fikri
mülkiyetin korunmasını sağlamaktadır (Mason, 1986, s.9).
Fikri mülkiyetin korunması için kanunlar hazırlanmış ve
bazı kurumlar açılmıştır.
20. Erişilebilirlik (Accessibility)
Sayısal uçurum: BT’lere erişme, kullanma ve
faydalanmada birey ve toplumlar arasında oluşan
eşitsizlik.
Gelir farkı
Cinsiyet farkı
Teknolojiyi kullanmayı bilmeme
BT’lerine sahip olma, kullanma ve İnternet erişimi
konusunda eşitsizlik olması demokrasi için ciddi bir tehdit
oluşturmaktadır.
25. Gizlilik (Privacy)
Bilgisayarlar ve İnternet
yüksek miktarda bilginin depolanması, düzenlenmesi
ve dağıtılmasına olanak sağlayan teknolojiler.
Peki, gizli kişiler bilgiler? Bilginin güvenliği?
BT’ler emniyetli cihazlar mıdır?
26. Gizlilik (Privacy)
Bir kişi, bir kurum, bir bilik hakkındaki hangi bilgi?
hangi koşullar altında açıklanır?
hangi bilgi saklanır?
hangi bilgiler baskı altında kalmadan açıklanır?
27. Gizlilik (Privacy)
Görünmez kullanım (invisible abuse): Bilgisayarları
ve İnterneti etik dışı kullanmak için bilerek
görünmeyen eylemler yapmaktır.
Hackerlık örneği: Wikileaks.
Hackerlık örneği: İranlı hacker Nima Golestaneh:
Yazılım hırsızlığı.
