2.  Արտադրության զարգացման ու մարդկանց կենցաղի կազմակերպման
համար անփոխարինելի են վառելիքային ու էներգետիկ ռեսուրսները:
Ամենալայն կիրառություն ունեցող վառելիքային ռեսուրսներն են նավթը,
բնական գազը և ածուխը: Բնապահպանական տեսանկյունից վառելիքյին
ռեսուրսները մեծ աղտոտիչներ են համարվում: Դրանք էկոլոգիական
խնդիրներ են առաջացնում հանքավայրերի շահագործման ժամանակ`
թափվելով և աղտոտելով շրջակա միջավայրը, հատկապես
օվկիանոսային ծանծաղուտից հանվող նավթը: Ջերմոցային գազերի
ավելացումը մթնոլորտում հանգեցնում է մթնոլորտի ջերմության
բարձրացմանը, որն էլ հիմք է հանդիսանում երկրագնդի սառույցների
հալեցման և օվկիանոսային ջրերի մակարդակի բարձրացմանը:
Տնտեսական առումով վառելիքային ռեսուրսները անփոխարինելի են:
Ժամանակակից տնտեսությունը չի կարող գոյություն ունենալ առանց
էներգիայի: Սակայն ռեսուրսները ի վերջո սպառվելու են:
Գիտնականների հաշվարկներով, եթե նոր հանքավայրեր
չհայտնաբերվեն, և հայտնաբերված հանքավայրերն էլ շահագործվեն
ներկայիս տեմպերով, ապա ն,ավթի պաշարները մարդկությանը
կբավականացնեն ևս 40 տարի, գազի պաշարները` 70 տարի, իսկ ածխինը
մոտ 400 տարի:

3. ՆԱՎԹ
 Նավթը Երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված
այրվող, յուղանման, կարևորագույն օգտակար հանածո,
արժեքավոր բնական պաշար: Առաջանում է գազանման
ածխաջրածինների հետ, 2 կմ ից ավելի խորություն ունեցող
հորիզոնականներում։Երկրի մակերևույթի մոտ նավթը
փոխարկվում է բարձր մալթայի, կիսակարծր ասֆալտի։
Ամենաշատ նավթի պաշարներով ամենահարուստը
Վենեսուելան է:Ամենաշատը արտադրում են Սաուդյան
Արաբիայում: ՕՊԵԿ (Նավթ արտահանող երկրների
կազմակերպություն)-ի կազմի մեջ են մտնում 12 երկրներ՝
Իրան, Իրաք,Քուվեյթ, Սաուդյան Արաբիա,
Վենեսուելա,Կատար, Լիբիա, Արաբական Միացյալ
Էմիրություններ, Ալժիր, Նիգերիա, Էկվադոր և Անգոլա։
Կենտրոնակայանը գտնվում է Վիեննայում։Ֆրանսիան
կրճատում է նավթի և գազի օգտագործումը և
մոտավորապես 2030 թվականին կկրճատվի 30%-ով:
Օգոստոսին Չինաստանում նավթի օգտագործումը
կրճատվել է 1.3մլն բար/օր – ով:

4.  Միայն աշխարհի վեց երկրներն են օժտված նավթային պաշարներով,
որոնք գերազանցում են 10 մլրդ տոննան`
Սաուդյան Արաբիան 43.18 մլրդ տոննա
 Իրաքը 18.7 մլրդ տոննա
 Արաբական միացյալ Էմիրաթները 15.98 մլրդ տոննա
 Քուվեյթը 15.81 մլրդ տոննա
 Իրանը 15.47 մլրդ տոննա
 Վենեսուելլան 11 մլրդ տոննա
 Ռուսաստանի նավթային պաշարները կազմում են համաշխարհային
պաշարների մոտավորպես 4.8 % (8 մլրդ): ԱՊՀ երկրներից Մոլդավիան
չունի նավթային պաշարներ, իսկ Տաջիկիստանը, Հայաստանը և Վրաստանը
ունեն նավթային պաշարներ, որոնց քանակությունը չի գերզանցում 15 մլն
տոննան: Ներկայումս նավթային հանթահորերը ունեն խիստ
անբարենպաստ տեղակայում, այդ իսկ պատճառով նավթը
օգտագործողներին հասցնելը բավականին թանկ է նստում
արդյունահանողների և վերամշակողների վրա, դրանով են
պայմանավորված նրանց բարձր գինը: Ներկայումս նավթային
հանթահորերը ունեն խիստ անբարենպաստ տեղակայում, այդ իսկ
պատճառով նավթը օգտագործողներին հասցնելը բավականին թանկ է
նստում արդյունահանողների և վերամշակողների վրա, դրանով են
պայմանավորված նրանց բարձր գինը:

6.  Ռեսուրսապահովություն: Նավթ արդյունահանվում է աշխարհի գրեթե
70 երկրներում, և ներկայիս պաշարների դեպքում այն կբավականացնի
մոտ 40 տարի: Ինչպես գիտենք Նավթից են ստանում մազութ, բենզին և
այլն: Եթե չհայտնաբերվեն նոր նավթի հանքեր՝ 40 տարի հետո
մեքենաների շարժիչները աշխատացնելու համար անհրաժեշտ կլինի
նոր նյութ հայտնագործել:
 Բնապահպանություն: Մթնոլորտն աղտոտող առաջին նյութը
համարվում է ածխաթթու գազը, որն առաջանում է նավթի այրումից:
Բացի այս նավթը տեղափողվում է նավթամուղներով և նավերով:
Նավթամուղները անցնում են օվկիանոսների միջով և օվկիանոսների
ջրերի աղտոտման ռիսկը մեծ է լինում: Օվկիանոսները կարող են
աղտոտվել նաև նավերի վթարի հետևանքով: Չմշակված նավթը ջրից
թեթև է և այն լցվելով օվկիանոս բարձրանում է օվկիանոսի մակերեևույթ
և խոչնդոտում ջրային կենդանիների և բույսերի հետագա զարգացմանը:
 Տնտեսական: Նավթ արտահանող առաջատար երկրներն են ` Սաուդյան
Արաբիան, Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, Իրանը, Չինաստանը, Կանադան,
ՄԱԷ-ն, Քուվեյթը, Իրաքը: Նավթի շնորհիվ այս երկրների մեծ մասը
համարվում են առաջատար: Նավթը համարվում է սև ոսկի: Այն
երկիրը, որը ունի նավթի պաշարներ նրանից կախում են ունենում շատ
ուրիշ երկրներ:

7. Բնական գազ
 Բնական գազերը երկրակեղևում
առաջացող գազային ածխաջրածիններն
են: Բնական գազի ամենախոշոր
հանքավայրերը գտնվում են ԱՄՆ-ում,
Ալժիրում, Իրանում, Նիդեռլանդներում,
Ռուսաստանում (Արևմտյան Սիբիր):
Աշխարհում էներգիայի պահանջարկի
ավելի քան 20 տոկոսը բավարարում է
բնական գազը։Չինաստանը 14 մլրդ
դոլար է ծախսել հեռավոր մարզերում
ածուխի արտադրությունը գազով
փոխարինելու համար: Չինական
կառավարությունը սրանով ցանկանում
է բավարարել վառելիքի աճող
պահանջարկը:

8.  Տնտեսական: Բնական գազի պաշաներով հարուստ երկրներն են
Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը, Սաուդյան Արաբիան, Կանադան,
Նիդեռլանդները, Իրանը, Չինաստանը, Նորվեգիան, Ինդոնեզիան:
75 մթօգտագործվում է մետաղամշակման ոլորտում:
 Ռեսուրսապահովություն: Զարգացող երկրների
արդյունահանման փոքր ծավալների շնորհիվ արդյունահանման
համար անհրաժեշտ հետազոտված պաշարները կբավարարեն
մոտ 150 տարի, զարգացած երկրներինը մոտ 40 տարի:
 Բնապահպանություն: Այս երեք նյութերց ամենամաքուրը
այրվում է բնական գազը: Այն գրեթե չի աղտոտում բնությունը:
Այն տեղափոխվում է խողովակաշարներով: Տրանսպորտային
միջոցները սկսել են աշխատել բնական գազով, քանզի այն ավելի
էժան է և էկոլոգիապես մաքուր: Բնական գազը որպես
ավտոմեքենայի վառելիք լայնածավալ օգտագործելու դեպքում,
էականորեն կնվազի մոնոլորտի ջերմոցային էֆեկտը, որոշ
հետազոտողների կարծիքով մինչև 20%:
 նոլորտ ճնշման տակ այն հեշտությամբ տեղափոխվում է մինչև
1.4 մ տրամագիծ ունեցող խողովակներով: Բնական գազը
հսկայական դեր ունի ինչպես կենցաղում, այնպես էլ
արդյունաբերության մեջ: ՋԷԿ-երում օգտագործվող վառելիքների
շարքում այն զիջում է միայն ածխին: Սակայն այս ոլորտում գազի
դերը անընդհատ աճում է: Բնական գազը մեծ ծավալներով:

9. Ածուխ
 Ածուխները պինդ, ածխածնով հարուստ
այրվող օգտակար հանածոներ են, որոնք
առաջացել են Երկրի ընդերքում՝
միլիոնավոր տարիների ընթացքում`
հնագույն բույսերի մնացորդների բարդ
քիմիական և երկրաբանական
փոխարկումների հետևանքով: Ածխի
համաշխարհային ընդհանուր պաշարները
գնահատվում են 13,5 տրիլիոն տոննա,
որից 51,5%-ը քարածուխն է, 48,5%-ը` գորշ
ածուխը: Ածուխները հրաշալի վառելանյութ
են, օգտագործվում են նաև որպես հումք
մետաղաձուլության և քիմիական
արդյունաբերության մեջ: Քարածխի մեծ
պաշարներ կան ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում,
Մեծ Բրիտանիայում, ՌԴ-ում,
Ուկրաինայում, Չինաստանում,
Հնդկաստանում, Ավստրալիայում:

10.  Բնապահպանական: Այս երեք տարերից բնությանը
ամենաշատ վնաս հասցնում է ածուխը: Ինչպես գիտենք
այն արտահանվում է բաց և փակ եղանակով, և երկու
դեպքում էլ վնասի չափերը մեծ են լինում: Առաջինի
դեպքում առաջանում են հողային դատարկություններ և
սրանից բխող բացասական հետևանքները: Իսկ երկրորդի
դեպքում անրհրաժեշտ է լինում վերացնել հսկայական
հողային շերտ, որպեսզի հասնենք ածուխին:
 Տնտեսական: Ածուխի կեսից ավել պաշարները
օգտագործում զարգացող երկրներում, ընդ որում Միայն
Չինաստանում օգտագործում են 50%-ը: Այն օգտագործում
են բնակարանները տաքացնելու համար, սակայն ածուխի
այրումից առաջանում է ածխածին և այն երկրները, որոնք
շատ են օգտագործում ածուխ՝ այդ երկրների օդը
աղտոտված :
 Ռեսուրսապահովություն: Ածուխի ամենադրական կողմն
այն է, որ երկիր մոլորակում կան շատ ածխի պաշարներ:
Նունիսկ եթե հիմակասեցվի ածուխի արտահանումը, նրա
պաշարները մեզ կբավականացնի մոտ 400 տարի:

11. Ռեսուրսապահովություն Տնտեսական Բնապահպանական
I ածուխ նավթ գազ
II գազ ածուխ նավթ
III նավթ գազ ածուխ

12. Նյութը պատրաստեց 10-3 դասարանի սովորող
Մկրտչյան Շուշանը
 Աղբյուրները՝
http://blognews.am/arm/news/90548/vareliqaenergetik-
resursner--navt-gaz-atsukh-.html
http://ashotvardanyanblog.wordpress.com/2013/03/02/%D
5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D
5%AB-
%D5%BE%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%AC%D5%A
B%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-
%D5%BC%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D6%80
%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB-
%D5%BF%D5%B6%D5%BF/
http://arshaktovmasyan.wordpress.com/%D5%B8%D6%82
%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A1
%D5%AF%D5%A1%D5%B6/%D5%A7%D5%AF%D5%B8
%D5%AC%D5%B8%D5%A3%D5%AB%D5%A1/%D5%B
E%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%8
4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-
%D5%BC%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D6%80