ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΑΞΗ_ΓΛΩΣΣΑ

1. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ
Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών
Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του
Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού
Ζωή Αποστόλου
Από την Προανάγνωση στην Ανάγνωση:
Θεωρία και Σχολική Πράξη

2. Ενότητα 11
Από το το νηπιαγωγείο στην πρώτη τάξη του δημοτικού
σχολείου:
- πρακτικές γραμματισμού,
- πρακτικές συνέχειας και ομαλής μετάβασης,
- πρακτικές συνεργασίας.

3. Ό,τι έχεις μέσα σου παιδιάστικο σαν
φυλαχτό να το κρατήσεις…..
τους λογισμούς, τις σκέψεις σου,
Άλλαζε…
μ’ αυτό ποτέ να μην τ’ αφήσεις….

4. Το θέμα της μετάβασης από το σπίτι στο νηπιαγωγείο
και από το νηπιαγωγείο στο δημοτικό σχολείο παραμένει
σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα, παρόλο που διεθνώς αποτελεί
σημαντικό πεδίο έρευνας, αντικείμενο εκπαιδευτικής πολιτικής
και πειραματισμών στην τάξη.

5. Μετάβαση είναι ο όρος που χρησιμοποιείται και δηλώνει το
πέρασμα ενός ανθρώπου από μια κατάσταση σε μια άλλη άγνωστη.
Οι μεταβάσεις μπορεί ν’ αφορούν την προσωπική, εκπαιδευτική,
κοινωνική ή επαγγελματική μας ζωή, όπως π.χ. είναι η μετάβαση από
το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό, από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο, από το
σχολείο γενικότερα στην αγορά εργασίας, από την επαρχία σε μια
μεγαλούπολη.

6. • Όταν τα παιδιά μεταβαίνουν από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό
σχολείο, αυτά και οι οικογένειες τους συχνά βιώνουν μια περίοδο
σημαντικών αλλαγών.
• Τα παιδιά γίνονται μέλη μιας μεγαλύτερης ομάδας με άλλες
απαιτήσεις και άλλες συνήθειες.
• Επίσης, το πρόγραμμα και η μέθοδος διδασκαλίας αλλάζουν από
την Προσχολική αγωγή στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
• Στο Δημοτικό σχολείο η ανάμειξη – εμπλοκή των γονιών είναι
μεγαλύτερη και πιο ουσιαστική σε θέματα σχετικά με τις
επιδόσεις τους – κυρίως- και τα παιδιά βιώνουν νέες
συμπεριφορές και προσδοκίες, τόσο από τους γονείς όσο και από
τους εκπαιδευτικούς.

7. Όσο και αν η σχολική φοίτηση παρουσιάζεται ως ένα
κανονικό και συνηθισμένο γεγονός, τουλάχιστον για τα
περισσότερα παιδιά του κόσμου, δεν παύει να έχει ως
μεταβατικό στάδιο δυσκολίες προσαρμογής, από τη φύση και
τη σοβαρότητα των οποίων εξαρτάται η μελλοντική τους
σχολική επιτυχία.

8. Η μετάβαση χωρίζεται σε τρία στάδια:
• Την προετοιμασία
• Τον αποχωρισμό ή τη μετάβαση
• Την ενσωμάτωση
Σε κάθε ένα από αυτά τα στάδια ο ρόλος του γονέα είναι
καθοριστικός, αφού ο γονιός είναι ο πρώτος δάσκαλος του
παιδιού και ο κρίκος που συνδέει όλα τα στάδια.

9. Οι γονείς - παίζουν τέσσερις ρόλους – κλειδιά, για την ομαλή
προσαρμογή και τη βελτίωση των επιδόσεων των παιδιών τους:
• Του δασκάλου
• Του υποστηρικτή
• Του συνηγόρου
• Του συμμέτοχου στη λήψη αποφάσεων
Οι γονείς που θα καταφέρουν να συγκρατήσουν και να ελέγξουν τις
δικές τους αγωνίες θα είναι σε θέση να βοηθήσουν τα παιδιά τους.

10. Πρακτικές ομαλής μετάβασης
Οι γονείς:
• Να γνωρίσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο μαθαίνει το παιδί τους, τις
δυνατότητες και τις αδυναμίες του, το αναπτυξιακό του επίπεδο (συνέχεια)
• Παράλληλα να δώσουν και οι ίδιοι πολύτιμες πληροφορίες στον εκπαιδευτικό
σχετικά με το ίδιο το παιδί (πρακτικές συνεργασίας)
• Να στηρίξουν τη μάθηση στο σπίτι, αφού γνωρίζουν τον τρόπο και τις
δραστηριότητες που γίνονται στο σχολείο (συνέχεια)
• Να δημιουργήσουν σχέσεις με άλλους γονείς, αλληλεπιδρώντας ο ένας με τον
άλλο και μοιραζόμενοι κοινά σημεία και ενδιαφέροντα, αλλά και ίδιες
αγωνίες και προβληματισμούς (πρακτικές συνεργασίας)

11. Ένα ποσοστό παιδιών δεν μπορεί να διαχειριστεί ικανοποιητικά ούτε να
αξιοποιήσει δημιουργικά τις νέες απαιτήσεις και προκλήσεις με αποτέλεσμα
να βιώνει αρνητικές εμπειρίες και άγχος ακόμη και σε ορισμένες περιπτώσεις
σχολική φοβία.
Οι αλλαγές αυτές πολλές φορές έχουν επιπτώσεις στην περαιτέρω
ακαδημαϊκή εξέλιξη του παιδιού, στην κοινωνικοποίησή του, αλλά και στη
διαμόρφωση βαθύτερων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του.
Οι ίδιοι οι γονείς εκφράζουν την αγωνία τους για το αν το παιδί θα τα
καταφέρει να είναι καλός μαθητής/μαθήτρια, αν θα μπορέσει γρήγορα να
διαβάσει και να γράψει, αν θα εξακολουθήσει να έχει τις ίδιες καλές επιδόσεις
που είχε στο νηπιαγωγείο στην αριθμητική ή «θα τα βρει σκούρα» και θα
υστερήσει στις επιδόσεις του.

12. Όλες αυτές οι ανησυχίες φαίνεται πως είναι άρρηκτα
συνδεδεμένες με τους διακριτούς ρόλους Νηπιαγωγείου και Δημοτικού
σχολείου, όπως αυτοί γίνονται αντιληπτοί από τους γονείς και το
ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Οι αντιλήψεις αυτές σκιαγραφούν το νηπιαγωγείο ως μια
χαλαρή και ευέλικτη μορφή εκπαίδευσης, ενώ το δημοτικό ως
χαρακτηριζόμενο από αυστηρές νόρμες, αξιολόγηση και
βαθμολογία.

13. Φυσικός γραμματισμός
Γραμματισμός/
Γλωσσική ανάπτυξη
Νηπιαγωγείο
(4 – 6 ετών)
Δημοτικό Σχολείο
(Α’ τάξη)

14. Το Νηπιαγωγείο αποτελεί τη γέφυρα, που συνδέει δύο
διαφορετικά περιβάλλοντα μάθησης.
Σκοπός της εκπαίδευσης των μικρών παιδιών είναι να
διασφαλίσει και να εναρμονίσει μία ομαλή μετάβαση του παιδιού
από ένα οργανωμένο και πλούσιο μαθησιακό περιβάλλον με
ανοιχτό και ευέλικτο πρόγραμμα – το Νηπιαγωγείο –
στο αυστηρά δομημένο και τυποποιημένο περιβάλλον του
Δημοτικού σχολείου,
με στόχο να αμβλυνθούν και να ξεπεραστούν δυσκολίες και
προβλήματα γνωστικού, συναισθηματικού και κοινωνικού
περιεχομένου.

15. Αναλυτικά
προγράμματα
Δημοτικό
Σχολείο
(Α’ τάξη)
Νηπιαγωγείο
(4 – 6 ετών)
15
Φυσικός γραμματισμός

16. Η πρώτη Δημοτικού σίγουρα αποτελεί σταθμό στη ζωή κάθε
παιδιού.
Δεν αφορά το γεγονός ότι το παιδί μαθαίνει να διαβάζει, να
γράφει, να χειρίζεται τους αριθμούς.
Είναι σταθμός γιατί το παιδί έρχεται πρώτη φορά σε επαφή με τη
σχολική γνώση.
Το παιδί θα αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του ή αντίθετα
θα αρχίσει να πιστεύει ότι δεν είναι ικανό ή ότι το σχολείο το
δυσκολεύει καθημερινά.

17. Αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία
Οι αναφορές στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με την περίοδο της
μετάβασης ποικίλλουν.
Κάποιοι συγγραφείς βλέπουν τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο
στο δημοτικό ως:
- απαραίτητη πρόκληση για τους μαθητές, η οποία θα τους δώσει τη
δυνατότητα να μεγαλώσουν, να μάθουν και να είναι πιο ευέλικτοι στο
μέλλον,
ενώ άλλοι συγγραφείς δίνουν έμφαση στην
- ύπαρξη συνέχειας στη ζωή και στη μόρφωση τους.

18. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη:
– Η ατομικότητα του κάθε παιδιού,
– Το περιβάλλον και τα ερεθίσματα που δέχεται και ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία
για το καθένα,
– Οι αυξημένες απαιτήσεις του δημοτικού σχολείου, οι εκπαιδευτικοί καθώς και οι
μέθοδοι διδασκαλίας των γνωστικών αντικειμένων,
– Η συνέχεια στη μάθηση μέσα από το σχεδιασμό αναπτυξιακά κατάλληλων
δραστηριοτήτων για παιδιά νηπιαγωγείου και πρώτης δημοτικού,
– Η διασφάλιση της συνέχειας στην επικοινωνία και τη συνεργασία ανάμεσα στις δύο
βαθμίδες,
– Η ενημέρωση και η προετοιμασία των παιδιών για τη μετάβαση,
– Η εμπλοκή των γονέων και η έγκαιρη και σωστή ενημέρωση από το νηπιαγωγείο.

19. Η αρχή της συνεργατικότητας
Περιλαμβάνει:
- τη συνεργασία Νηπιαγωγείου και Δημοτικού σχολείου,
- τη συνεργασία Νηπιαγωγείου με τους γονείς και τέλος
- τη συνεργασία με άλλους φορείς κοινωνικοποίησης των
παιδιών εκτός σχολείου.
Στην Ελλάδα γνωρίζουμε ότι οι συνεργασίες αυτού του τύπου
είναι σπάνιες, αν όχι ανύπαρκτες.
Ακόμα και σε περιπτώσεις συστέγασης Νηπιαγωγείου και
Δημοτικού σχολείου, οι ίδιοι οι συνάδελφοι μαρτυρούν
έλλειψη συνεργασίας, κυρίως σε ζητήματα διδακτικής της
γλώσσας (Αποστόλου, 2021).

20. Η αρχή της «συνέχειας»
Περιλαμβάνει:
• Η οριζόντια διάσταση, η οποία έχει την έννοια ότι το παιδί,
τόσο στην οικογένεια όσο και στο Νηπιαγωγείο και το
Δημοτικό σχολείο, αποκτά εμπειρίες που πρέπει να
συμφωνούν με τους κανόνες, τις τάσεις και τις αξίες των
γονιών.
• Η κάθετη διάσταση, που χαρακτηρίζει το βαθμό συμφωνίας
ανάμεσα στο Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό σχολείο σχετικά με
την προσδοκώμενη συμπεριφορά του παιδιού.

21. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται γύρω από τους μαθητές, τους γονείς και
τους εκπαιδευτικούς είναι πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους, ενώ
δέχονται επιδράσεις και από άλλους εξωτερικούς παράγοντες:
- το περιβάλλον της τάξης, είτε αυτή είναι του Νηπιαγωγείου
είτε του Δημοτικού σχολείου, και
- την εκπαιδευτική διαδικασία
- τις διαφορετικές αναμονές και προσδοκίες που δημιουργούνται
σε παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς, ανάλογα με το σχολικό
κλίμα και τις απαιτήσεις των αναλυτικών προγραμμάτων
- τα αναλυτικά προγράμματα του Νηπιαγωγείου και του
Δημοτικού σχολείου με τις όποιες απαιτήσεις, ομοιότητες και
διαφορές τους.

22. Σημεία σύγκλισης των ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο και το
Δημοτικό σχολείο
✓Εισάγεται η παράμετρος της διαθεματικότητας, η οποία διασυνδέει
τα γνωστικά αντικείμενα.
✓Δίνεται έμφαση στη διαδικασία.
✓Οι δραστηριότητες που προτείνονται είναι ενδεικτικές και
προκύπτουν από τα ενδιαφέροντα των παιδιών.
✓Και στις δύο βαθμίδες αναπτύσσονται σχέδια εργασίας, τα οποία
είναι «έρευνες» θεμάτων που επιλέγουν τα παιδιά.
✓Οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται στο πλαίσιο αυτής της δράσης
είναι βιωματικές και επικοινωνιακές, συνδέουν το πρόγραμμα με
την καθημερινή πρακτική και το σχολείο με την τοπική κοινότητα.

23. Στο Νηπιαγωγείο και στο Δημοτικό ο εκπαιδευτικός
είναι υπεύθυνος για την οργάνωση του περιβάλλοντος μέσα
στην τάξη.
Στο Νηπιαγωγείο, μέσα από τις γωνιές δραστηριοτήτων
και γενικότερα από την οργάνωση του χώρου και του υλικού,
δημιουργεί καταστάσεις προβληματισμού με στόχο την
κινητοποίηση της σκέψης των παιδιών, την ανάπτυξη της
φαντασίας τους, την καλλιέργεια της δημιουργικότητάς τους
και την εξατομικευμένη αντιμετώπιση ορισμένων παιδιών που
παρουσιάζουν προβλήματα μάθησης ή συμπεριφοράς
(ΥΠ.Ε.Π.Θ. / Π.Ι., 1990).

24. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΚΟΥΚΛΟΘΕΑΤΡΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ
• ΓΩΝΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ
• ΓΩΝΙΑ ΚΟΥΚΛΟΣΠΙΤΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
• ΓΩΝΙΑ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ
• ΓΩΝΙΑ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ
• ΓΩΝΙΑ ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΚΟΜΜΩΤΗΡΙΟΥ
• ΓΩΝΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ

25. Σημεία απόκλισης Νηπιαγωγείου
και Δημοτικού σχολείου
- Στο νηπιαγωγείο δραστηριοποιείται άλλοτε ολόκληρο το τμήμα
και άλλοτε μικρές ομάδες, ενώ στο δημοτικό τα μαθήματα
αφορούν ολόκληρο το τμήμα.
– Οι δραστηριότητες στο νηπιαγωγείο οργανώνονται κυρίως με
τη μορφή παιχνιδιού (σχολειοποίηση), ενώ στο δημοτικό σπάνια
παίρνουν παιγνιώδη μορφή.
– Υπάρχει μέριμνα στο νηπιαγωγείο για εναλλαγή των
δραστηριοτήτων από κινητικές σε καθιστικές και από ήρεμες σε
θορυβώδεις, ενώ στο δημοτικό τα «πρωτεύοντα» μαθήματα
διδάσκονται τις πρώτες ώρες που θεωρούνται περισσότερο
παραγωγικές και τα «δευτερεύοντα» τις τελευταίες.

26. Σημεία απόκλισης και σύγκλισης Νηπιαγωγείου
και Δημοτικού σχολείου
• Στο Δημοτικό σχολείο, η καλή οργάνωση του χώρου βοηθά στην
αποτελεσματική διδασκαλία χωρίς να παίζει τον πρωτεύοντα ρόλο που
φαίνεται να διαδραματίζει στο Νηπιαγωγείο.
• Η πολιτεία θέσπισε την υποχρεωτική φοίτηση στο ελληνικό νηπιαγωγείο
ικανοποιώντας ένα μακροχρόνιο αίτημα της εκπαιδευτικής κοινότητας και
εναρμονίζοντας-αν και όχι απόλυτα, ωστόσο είναι ένα πρώτο βήμα- την
προσχολική εκπαίδευση με αυτή της υπόλοιπης Ευρώπης.
• Επιπλέον τα νέα αναλυτικά προγράμματα του νηπιαγωγείου και τα νέα
αναλυτικά προγράμματα του δημοτικού σχολείου δομήθηκαν σε κοινή
επιστημονική βάση σε μια προσπάθεια από την πλευρά του Παιδαγωγικού
Ινστιτούτου και του Υπουργείου Παιδείας να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα
στις δυο βαθμίδες σε σχέση με το γνωστικό περιεχόμενο.

27. Σημεία σύγκλισης
• Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουν μια σειρά από σχεδιασμένες
δράσεις και από τις δύο εμπλεκόμενες πλευρές που ο κύριος στόχος
τους είναι να καταστήσουν τη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο
δημοτικό μια δημιουργική και γόνιμη διαδικασία που στηρίζεται στη
συμμετοχή των ίδιων των παιδιών και των δασκάλων τους.
• Προϋπόθεση λοιπόν είναι να δημιουργηθεί ένα οργανωμένο
σύστημα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ ανθρώπων
(οικογενειών, εκπαιδευτικών, παιδιών), χώρων (σπιτιού,
νηπιαγωγείου, σχολείου) και θεσμών (κοινότητας, υπηρεσιών,
διοίκησης, κυβέρνησης) που τρέχουν μέσα στο χρόνο

28. ΡΟΛΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ
• Να βοηθάει τα νήπια για μια επιτυχημένη μετάβαση από το νηπιαγωγείο στο
δημοτικό,
• Να επικεντρώνει την προσοχή της ιδιαίτερα σε παιδιά και γονείς από
διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα, οφέλη στους γονείς αυξάνοντας την
εμπιστοσύνη ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι, διώχνει τα άγχη και τις φοβίες
των γονέων, ενημερώνοντας σωστά και υπεύθυνα,
• Να δημιουργεί κλίμα συνεργασίας για συνέχεια και στο δημοτικό σχολείο με
τους δασκάλους,
• Να αναγνωρίζεται η αξία, ο ρόλος, η σημασία για την συστηματική,
οργανωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη δουλειά του νηπιαγωγείου,
• Να αυξάνει το κύρος του Νηπιαγωγείου και του επαγγέλματός της, ως του πιο
σημαντικού σταθμού του παιδιού, για την περαιτέρω εξέλιξή και πορεία του.

29. ΡΟΛΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥ
• Να προγραμματίζονται συναντήσεις με γονείς για συζήτηση θεμάτων που αφορούν
τη μετάβαση των παιδιών στο δημοτικό.
• Να πραγματοποιούνται κοινές συναντήσεις με νηπιαγωγούς – δασκάλους και σε
δεύτερη φάση και με γονείς.
• Να πραγματοποιούνται επισκέψεις γνωριμίας και εξοικείωσης των παιδιών του
νηπιαγωγείου με τους χώρους, τα πρόσωπα, τις διδακτικές μεθόδους και τις
δραστηριότητες της Α΄ τάξης του Δημοτικού σχολείου
• Να προγραμματιστεί μια κοινή εκδρομή ή εκπαιδευτική επίσκεψη ή
παρακολούθηση θεατρικής παράστασης με στόχο το μοίρασμα κοινών εμπειριών.
• Να οργανωθούν κοινές εκδηλώσεις Νηπιαγωγείου και πρώτης τάξης δημοτικού μ’
ένα ενδιαφέρον θέμα.
• Να οργανωθούν εκθέσεις με εικαστικά έργα, θεατρικά δρώμενα καθώς και
μουσικές ή και χορευτικές εκδηλώσεις.

30. Οι νηπιαγωγοί μπορούν να διευκολύνουν τη μετάβαση:
- με το σχεδιασμό αναπτυξιακά κατάλληλων πρακτικών
- με την ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία με το
οικογενειακό περιβάλλον των παιδιών
- με την ουσιαστική επικοινωνία και συνεργασία με το φυσικό
και κοινωνικό περιβάλλον του Δημοτικού,
καθώς τα παιδιά νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια όταν
αντιλαμβάνονται ότι «οι σημαντικοί για αυτά άλλοι»
συναντιόνται και συνυπάρχουν αρμονικά με γνώμονα το δικό
τους καλό.

31. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Ενώ τα περισσότερα παιδιά ανυπομονούν να έρθει η ώρα να γίνουν
μαθητές για να αισθανθούν ότι έχουν πια μεγαλώσει και είναι ώριμα, τις
περισσότερες φορές απογοητεύονται με τη φοίτησής τους στο σχολείο, διότι οι
απαιτήσεις μεγαλώνουν και οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται, το νέο
περιβάλλον απαιτεί ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, μια νέα πραγματικότητα με
περισσότερες υποχρεώσεις, λιγότερο ελεύθερο χρόνο, περισσότερο διάβασμα,
Τα παιδιά χρειάζεται να αισθάνονται ότι λαμβάνονται υπόψη:
- Οι επιθυμίες, οι προσδοκίες και οι ανάγκες τους.
- Ότι το σχολείο δεν είναι κάτι που τους προκαλεί φόβο και άγχος,
αλλά συνέχεια της ζωής και της μάθησης στο Νηπιαγωγείο,
- Ότι το σχολείο τούς αφήνει χρόνο για να κάνουν και άλλα πράγματα
που τους αρέσουν, χωρίς να καταπιέζει τις ανάγκες και τις επιθυμίες
τους.

32. Διασφάλιση της ομαλής εισόδου-μετάβασης και
προσαρμογής των νηπίων στο Δημοτικό σχολείο
• Παροχή συνέχειας μέσα από δραστηριότητες που γεφυρώνουν το χάσμα
μεταξύ σπιτιού - Νηπιαγωγείου και Δημοτικού σχολείου.
• Συνεργασία νηπιαγωγών και δασκάλων της πρώτης τάξης του δημοτικού
σχολείου.
• Η συνεργασία σχολικών συμβούλων προσχολικής και Δημοτικής
εκπαίδευσης, της διοίκησης, της τοπικής κοινωνίας και της αυτοδιοίκησης,
κοινωνικών και πολιτιστικών φορέων, όπου όλοι έχουν λόγο και ρόλο και
μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.
• Η από κοινού επιμόρφωση και η συνεχής ενημέρωση των εκπαιδευτικών
για τα καινούργια επιστημονικά δεδομένα και για υιοθέτηση κοινών
στόχων και πρακτικών και για τις δύο βαθμίδες.

33. Πώς μπορούν να ενισχύσουν οι εκπαιδευτικοί τον αναδυόμενο γραμματισμό
στο πλαίσιο της ομαλής μετάβασης
από το νηπιαγωγείο στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου;
• Επαφή με ποικίλα κειμενικά είδη. Καλό είναι να μην περιοριζόμαστε
στα σχολικά βιβλία αλλά να φέρνουμε τα παιδιά επαφή με εφημερίδες,
βιβλία συνταγών, επιστολές, αφίσες, προσκλήσεις για να κατανοούν τις
πολλαπλές χρήσεις του γραπτού λόγου.
• Ανάγνωση. Στο νηπιαγωγείο και την Α’ Δημοτικού, η ανάγνωση ενός
βιβλίου έχει πολλαπλά οφέλη. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να επεξηγεί τα
εξωτερικά στοιχεία του βιβλίου όπως το εξώφυλλο και με τις σελίδες
στραμμένες προς τα παιδιά να διαβάζει δείχνοντας με το δάκτυλο της
λέξεις, ώστε να εξοικειωθούν με τις συμβάσεις του γραπτού λόγου. Η
εξοικείωση έρχεται με βιωματικό τρόπο.

34. • Δραστηριότητες ανάπτυξης δεξιοτήτων γραπτού λόγου. Ο εκπαιδευτικός
κάνει ερωτήσεις προς τα παιδιά σχετικά με την ιστορία ή τα καλεί να
εντοπίσουν ομοιοκαταληξίες και λέξεις που αρχίζουν από τον ίδιο ήχο.
• Ενίσχυση της γραφής. Τα παιδιά καλούνται να γράφουν το όνομα τους στο
παρουσιολόγιο, την ημερομηνία στον πίνακα, το όνομα στις ζωγραφιές ακόμα
και αν αυτό είναι απλή αντιγραφή ή οι λέξεις είναι ανορθόγραφες και
ημιτελείς. Όταν μάθουν όλα τα γράμματα, τα εμπλέκουμε διαρκώς σε
γλωσσικές δραστηριότητες με νόημα όπως δημιουργία αφίσας, συγγραφή
επιστολής και ημερολογίου, δημιουργία προσκλήσεων για κάθε πιθανό λόγο.
• Επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας. Εμπλέκουμε τα παιδιά σε
δραστηριότητες παραγωγής γραπτού και προφορικού λόγου, εντός
συγκεκριμένου επικοινωνιακού πλαισίου, με φυσικό τρόπο και για θέματα
που έχουν νόημα για τα παιδιά. Διαβάζουμε και συζητούμε αυθεντικά κείμενα
των παιδιών, τα οποία γίνονται αποδεκτά ακόμα και με τα λάθη τους, τα
οποία θεωρούνται ως στάδια της μαθησιακής πορείας.

35. Παραδείγματα πρακτικών γραμματισμού
✓φωνημική επίγνωση,
✓αναγνώριση φωνήματος, συλλαβών, λέξεων,
✓τεχνικές ανάγνωσης,
✓προφορικός και γραπτός λόγος,
✓αξιοποίηση βιβλίων και βιβλιοθήκης, δανεισμός βιβλίων, ακρόαση
ιστοριών,
✓κατάκτηση και διαμόρφωση του λεξιλογίου,
✓παραγωγή προφορικού λόγου βάσει εικόνων ή με ελεύθερη
δημιουργία,
✓διατύπωση υποθέσεων και ανάπτυξη επιχειρηματολογίας,
✓συνειδητοποίηση της σύνδεσης προφορικής και γραπτής γλώσσας,
✓αντίληψη της στενής σχέσης ακρόασης ομιλίας – ανάγνωσης και
γραφής,
✓επαφή με ποικίλα κειμενικά είδη, κ.α.).

37. • Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να καταλάβουμε ότι τα παιδιά δεν
περιμένουν την είσοδο τους στο δημοτικό σχολείο για να αναπτύξουν
θεωρίες για τον προφορικό και γραπτό λόγο, για την ανάγνωση.
• Εμείς ως ενήλικες, μπορούμε να τα φέρνουμε καθημερινά σε επαφή με
τον γραπτό λόγο, εστιάζοντας στην λειτουργική και επικοινωνιακή
χρήση του.
• Αν μάθουν από νωρίς ότι ο γραπτός λόγος μπορεί να χρησιμοποιηθεί με
πολλούς ενδιαφέροντες τρόπους και όχι μόνο για να γράφουμε σχολικές
εργασίες, θα δημιουργήσουμε μελλοντικούς αναγνώστες και
συγγραφείς.

38. Όταν:
- δεν υπάρχει συνεργασία οικογένειας, νηπιαγωγείου και
δημοτικού σχολείου,
- δε λαμβάνεται υπόψη η συνέχεια των προγραμμάτων,
- δε γίνονται προσπάθειες για ομαλή μετάβαση των μαθητών
από την οικογένεια (οικογενειακό γραμματισμό) στο νηπιαγωγείο
- δε γίνονται προσπάθειες για ομαλή μετάβαση των μαθητών
από το νηπιαγωγείο στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου…

39. Τότε, οι συνέπειες είναι:
• κόβεται το νήμα της συνέχειας από την προσχολική στην
πρωτοβάθμια εκπαίδευση
• προβληματική ασυνέχεια ως προς τις μεθόδους διδασκαλίας
• διακόπτεται η εξελικτική πορεία του παιδιού προς την κατάκτηση
του γραμματισμού,
• καθώς διαγράφονται αυτόματα, ουσιαστικά ως μη υπάρχοντα, τα
επιτεύγματα που συσωρευτικά κατέκτησαν τα παιδιά τα
προηγούμενα δύο χρόνια κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στο
Νηπιαγωγείο.
39

40. Επιλογικά
Σύμφωνα με το βασικό σκοπό του αναλυτικού προγράμματος του
νηπιαγωγείου η προσχολική εκπαίδευση αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του
εκπαιδευτικού μας συστήματος (ΔΕΠΠΣ 2003) και γι’ αυτό ο εθνικός
σχεδιασμός ενός δομημένου πλαισίου μετάβασης από το νηπιαγωγείο στο
δημοτικό σχολείο φαίνεται σήμερα περισσότερο από ποτέ να αποτελεί
σημαντική ανάγκη.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο απαιτείται η σύνδεση των δύο
προγραμμάτων, ώστε να διαφανεί η συσχέτισή τους καθώς και η συνέχεια
που πρέπει να υπάρχει στις πρακτικές που προτείνονται και πρέπει να
υιοθετούνται από τους εκπαιδευτικούς και των δύο βαθμίδων.

41. Οι νηπιαγωγοί και οι δάσκαλοι της πρώτης οφείλουν να:
- ανταλλάσσουν πληροφορίες αναφορικά με το αναλυτικό
πρόγραμμα και να το τροποποιούν κατάλληλα για να
υπάρχει συνέχεια στα προγράμματα σπουδών (NCEDL,
2002), ώστε τα παιδιά να βιώνουν συνέχεια στη διαδικασία
μάθησής τους (CEOM, 2010: 4) και να επιτυγχάνεται η
ευρύτερη μελλοντική πρόοδό τους (DEECD, 2009).

42. Ως εκ τούτου, προκύπτει το ζήτημα της ανάγκης
ενιαιοποίησης των δύο προγραμμάτων,
νηπιαγωγείου και πρώτης τάξης, ειδικότερα όσον
αφορά τη μαθησιακή περιοχή της γλώσσας;

43. Ενιαιοποίηση των δύο προγραμμάτων
«Η υιοθέτηση κοινής παιδαγωγικής προσέγγισης, κοινών παιδαγωγικών και
θεωρητικών αρχών, στόχων, περιεχομένου, μεθόδων διδασκαλίας και
μάθησης, ενός εφάμιλλου μαθησιακού περιβάλλοντος στα δύο αναλυτικά
προγράμματα»
Η εξυπηρέτηση κοινών σκοπών υπό το πρίσμα της οπτικής μιας
εξισορροπημένης προσέγγισης και ενίσχυσης του φυσικού γραμματισμού
αποτελεί ζητούμενο και αναγκαία συνθήκη για την ύπαρξη της συνέχειας
του προγράμματος της γλώσσας.

44. Η οργάνωση ενός θεσμικού πλαισίου αλληλεπίδρασης των δύο
βαθμίδων, η δημιουργία κοινοτήτων μάθησης (learning communities) και η
υιοθέτηση μεθοδολογικών προσεγγίσεων βασισμένων στην έρευνα δράσης
(action research) θα δημιουργούσε ένα πλαίσιο που θα μπορούσε να
λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ του νηπιαγωγείου και της πρώτης
σχολικής βαθμίδας εκπαίδευσης με προφανή θετικά αποτελέσματα για τους
μικρούς μαθητές, για τους εκπαιδευτικούς και τη σχολική κοινότητα
ευρύτερα.

45. Μελέτη - Αναστοχασμός
• Αναστοχαστείτε αναφορικά με κοινές δραστηριότητες ανάγνωσης –
πρακτικές γραμματισμού για το νηπιαγωγείο και την πρώτη τάξη του
δημοτικού σχολείου.
• Τι στόχους εξυπηρετούν;
• Πόσο εφαρμόσιμες τις κρίνετε;
• Ποια τα (μαθησιακά και παιδαγωγικά) οφέλη για τα παιδιά του
νηπιαγωγείου και της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου;
• Ποιος ο ρόλος των νηπιαγωγών και των δασκάλων της πρώτης τάξης
του δημοτικού σχολείου;
• Αναφερθείτε σε πρακτικές συνεργασίας μεταξύ νηπιαγωγών και των
δασκάλων της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου