Public-private Roundtable: Mongolia green hydrogen March 2023

1. ТӨР БА ХУВИЙН ХЭВШЛИЙН ХАМТАРСАН
ДУГУЙ ШИРЭЭНИЙ ХЭЛЭЛЦҮҮЛЭГ:
МОНГОЛ УЛС ДАХЬ ТОГТВОРТОЙ ДЭД БҮТЭЦ –
НОГООН УСТӨРӨГЧИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ХӨГЖҮҮЛЭХ
Танилцуулга илтгэл
2023 оны 3-р сарын 21
Пелинь Атамер
ЭЗХАХБ-ын
ОУ-ын харилцаа, хамтын ажиллагааны газрын
Төв Азийн хэлтсийн
Азийн тогтвортой дэд бүтэц хөтөлбөрийн Захирал
Peline.Atamer@OECD.org

2. ❑ Азийн Тогтвортой дэд бүтэц хөтөлбөр (SIPA): Монгол улс
дахь хэрэгжилт
❑ Өнөөдрийн хэлэлцүүлгийн гол анхаарах асуудал: Монгол
улсад тогтвортой дэд бүтэц бэхжүүлэхэд ногоон
устөрөгчийг хөгжүүлэх боломж бололцоо
Хэлэлцэх асуудал

3. Санхүүжилтын урсгалыг тогтвортой дэд бүтэцтэй
уялдуулах нь ХХЯ-ын ялгаруулах/шингээх зөрүүг тэглэх
болон ТХЗ-дад хүрэхэд туслах чухал үр өгөөжтэй.
Дэлхий
Монгол
улс
Дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын чиг хандлага
ХХЯ-ын түвшин ба зорилтууд
• Дэлхийн дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын хангагдаагүй эрэлт: ДНБ-ий
3,55%-тай тэнцэх ХО-ын хэрэгцээ байгаа ч, одоогийн чиг хандлага ердөө
2.99% байна.
• Тус эрэлт хэрэгцээний 2/3 хувь нь хурдацтай өсч буй улс орнуудад
хамаарна.
• Дэд бүтцийн төслүүдэд хувийн хэвшлийн ХО шаардлагатай ч, хурдацтай
өсч буй улс орнуудад буурч байна. (2021 онд: - 8.8%)
• Хувийн хэвшлийн ногоон ХО-ыг сэргээгдэх эрчим хүчнээс бусад салбарт
нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Ногоон ХО-ын 48% нь СЭХ-ний салбарт ногддог
• 2022 онд дэлхийн ХХЯ-ын түвшин
36.8 Gt (IEA)
• Нийт ХХЯ-ын 76%-ийг ялгаруулдаг 70
гаруй улс орон ХХЯ-ын шингээлтийн
зөрүүг тэглэх зорилт тависан (NZE)
• Дэд бүтцийн салбар нь нийт ХХЯ-ын
60-80%-ийг ялгаруулдаг.
• НҮБ-ийн мэдээлснээр, Монгол улсад дэд бүтцийн жил тутмын хөрөнгө
оруулалтыг ДНБ-ий 5%-д хүртэл нэмэгдүүлэх хэрэгтэй.
• АХБ-ны мэдээлснээр, 2015 онд дэд бүтцийн ХО нь ДНБ-ий 2.1% байсны
дийлэнх хэсгийг улсын төсвөөс санхүүжүүлсэн.
• Одоогоор урт хугацааны цогц стратеги байхгүй. ХХЯ-ыг бууруулах урт
хугацааны стратеги боловсруулах нь тус улсын ХХЯ-ыг бууруулах
зорилтуудын шийдвэртэй уялдуулах үр өгөөжтэй болно.
• 2014 онд нийт ХХЯ-ын 0.06%-ийг
ялгаруулж байсан ч, нэг хүнд ногдох
ХХЯ =11.8 tCO2e буюу ЭЗХАХБ-ын
гишүүн орнуудын дундаж =12.9
tCO2e түвшнээс дөнгөж доогуур.
• 2030 он гэхэд ХХЯ-ын түвшинг
бууруулах болзолгүй зорилт =22,7%
(vs BAU), болзолтой зорилт =27,2%.

4. SIPA: АТДБ хөтөлбөр нь ХХЯ-ыг шингээх зөрүүг тэглэх
шилжилт болон тэсвэрлэх чадвартай дэд бүтцийг хөгжүүлэхэд
дэмжлэг үзүүлдэг.
1. Төлөвлөлт
•Урт хугацааны стратеги
•Төслийн түвшний үнэлгээ
2. Эрчим хүч, тээвэр, аж
үйлдвэрийн салбарт
бодлогын таатай орчин
бүрдүүлэх
•Нүүрстөрөгчийг бууруулах
стратегиүд
•ЦЭХ-ний санхүүжилт /ХО
•Аж үйлдвэрийн салбарыг
ногооруулах
3. Санхүүжүүлэгчид ба
бизнесүүдийг татан
оролцуулах
• Санхүүжүүлэлтийн
тогтвортой зарчмууд
•Хариуцлагатай
бизнесийн ёс зүйн
магадлан шинжилгээ
4. Бүс нутаг ба ОУ-ыг
түвшинд харилцан
суралцах
•Бүс нутгийн бодлогын
сүлжээ
•Бүс нутгийн сургалтууд
Эдгээр 4
чиглэлээр
техникийн
туслалцаа,
бодлогын
хэлэлцүүлэг,
чадавх
бэхжүүлэх ҮА
хэрэгжүүлдэг.
Implementation partners:

5. Монгол улсад АТДБ хөтөлбөр нь ногоон өсөлт ба ТТЗ-
уудтай холбоотой зорилтуудад хүрэхэд туслах үйл
ажиллагаа хэрэгжүүлж байна.
I. Төлөвлөлт
II. Эрчим хүч, тээвэр, аж
үйлдвэрийн бодлогыг
сайжруулах
III. Санхүүжүүлэгчид,
бизнесүүдийг татан
оролцуулах
IV. Бүс нутаг, олон улсын
түвшинд харилцан
суралцах
• Урт хугацааны стратеги боловсруулах
• Үнэлгээний тогтсон арга хэрэгсэл ашиглах: SAVi
• Дэд бүтцийн төлөвлөлтөд уур амьсгалын даван туулах
чадварыг бэхжүүлэх талаар тусгах
• Цэвэр эрчим хүчний салбарт ХО-ыг эрчимжүүлэх: Ногоон
устөрөгчийн тухай дугуй ширээний ярилцлага
• Тээврийн системүүдийн нүүрстөрөгчийн ялгарлыг
бууруулах: ITF байгууллагын судалгаа
Төлөв
Эхлэлийн шат
Эхэлсэн
Дууссан
• Монгол улсад тогтвортой дэд бүтэц хөгжүүлэхэд чиглэсэн
хариуцлагатай бизнесүүдийн ёс зүйн практикийн судалгаа
• АТДБ хөтөлбөрийн Зуны сургалтад Монгол улс оролцох
(2023 оны 9-р сарын 23-25-нд болно)
• АДБХ-ийн бүсийн түвшний бусад арга хэмжээнд урьж
оролцуулах
Төлөвлөсөн (2024)
Хэрэгжиж буй
Хэрэгжиж буй
Төлөвлөсөн (2024)

6. ❑ Азийн Тогтвортой дэд бүтэц хөтөлбөр (SIPA): Монгол улс
дахь хэрэгжилт
❑ Өнөөдрийн хэлэлцүүлгийн гол анхаарах асуудал:
Монгол улсад тогтвортой дэд бүтэц бэхжүүлэхэд ногоон
устөрөгчийг хөгжүүлэх боломж бололцоо
Хэлэлцэх асуудал

7. Монгол улсын эрчим хүчний нягтаршил 2005-2019 оны
хооронд буурсан ч, харьцангуй өндөр хэвээр байна.
8.4 8.1
7.0
6.3 6.3
4.1
3.4 3.3
2.6
-
1.0
2.0
3.0
4.0
5.0
6.0
7.0
8.0
9.0
Mongolia’s energy intensity vs selected peers
(2019, MJ per 2017 USD PPP)
Source: IEA
Mongolia’s energy intensity evolution
(2005-2019, MJ per 2017 USD PPP
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019

8. 2018-2019 оноос хойш уул уурхай ба олборлох, цэвэр
бохир ус, хог хаягдлын салбаруудын эрчим хүчний
хэрэглээ/нягтаршил нэмэгдсэн.
0
20
40
60
80
100
120
140
2015 2016 2017 2018 2019 2020
GDP Agriculture, forestry
Mining and quarrying Manufacturing
Water supply; sewerage, waste Construction
Wholesale and retail trade; repair of motor vehicles Transportation and storage
Other Energy intensity of total GDP
Эх сурвалж: Монгол улсын үндэсний статистик

9. Монгол улс нь цэвэр эрчим хүч хөгжүүлэх болон аж
үйлдвэрийн салбарын ХХЯ-ыг бууруулах талаар олон арга
хэмжээ хэрэгжүүлдэг.
Эрчим хүчний салбар
(цахилгаан,дулаан)
Эрчим хүчний салбарт төрөөс
баримтлах бодлого (УИХ-ын
тогтоол-#63, 2015), Ногоон
хөгжлийн бодлого, 2014
Аж үйлдвэр
Дасан зохицох зохистой а/х,
2010; УАӨ-ийн үндэсний
хөтөлбөр, 2011; ЗГ-ын
тогтоол #171,
2012: Барилгын материал
хөгжүүлэх хөтөлбөр
• СЭХ-ний хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх: 2014-2020 онд нийт цахилгаан эрчим
үйлдвэрлэх хүчин чадлын 7,62%-иас 20%-д хүргэж нэмэгдүүлэх, 2030 он гэхэд
30%-д хүргэх
• Цахилгаан дамжуулалтын алдагдлыг багасгах: 2014-2020 онд 13,7%-иас 10,8%,
2030 он гэхэд 7,8% хүртэл бууруулах
• Барилгын дулаан алдалтыг багасгах: 2014 оны түвшинтэй харьцуулбал, 2020
гэхэд 20%, 2030 он гэхэд 40% бууруулах
• ДЦС-уудын дотоод эрчим хүч ашиглалтыг бууруулах (үр ашгийг дээшлүүлэх):
2014 оны 14,4%-иас 2020 он гэхэд 11,2%, 2030 он гэхэд 9,14% болгож бууруулах
• Эрчим хүч үйлдвэрлэлд шинэ технологи нэвтрүүлэх: супер даралтат нүүрс
шатаалтын технологийг 2030 он гэхэд нэвтрүүлсэн байх
• Цемент үйлдвэрлэх салбарын ХХЯ-ыг багасгах: 2030 он гэхэд нойтон
боловсруулалтаас хуурай боловсруулалтын технологид шилжих, 2030 он гэхэд
хуурай боловсруулалттай цементийн шинэ үйлдвэр барих

10. Монгол улсад ногоон устөрөгч үйлдвэрлэх: боломж ба
сорилтууд (урьдчилсан үнэлгээ) – хэлэлцүүлгийн
зорилгоор
Боломж бололцоо Сорилт бэрхшээл
• Дотоодын ХХЯ-өндөр салбаруудын
нүүрстөрөгчийн ялгарлыг бууруулах (уул уурхай,
цемет г.м.?)
• Үндэсний цэвэр эрчим хүчний салбар байгуулах
• Шинэ цэвэр эрчим хүчний үйлдвэрлэл, экспортыг
хөгжүүлэх замаар эдийн засгийг төрөлжүүлэх
• Цэвэр эрчим хүч, дэд бүтцийн (ус/шугам сүлжээ)
салбарт ХО-ыг татахын тулд цэвэр устөрөгч
үйлдвэрлэлийг хөшүүрэгдэх
• Азийн супергрид сүлжээний хүрээнд хөрш
орнуудын эрэлт, боломж нэмэгдэх?
• Сэргээгдэх эрчим хүчний хөгжилтэй уялдуулах
• Усны менежмент: цэвэр устөрөгч үйлдвэрлэхэд
ус хэрэгтэй ч, говьд усны нөөц хомс
• Тээврийн дэд бүтцийн хөгжил
• Технологийн эрсдлүүд
• Эскпортын тухайд:
✓ Сэргээгдэх эрчим хүчийг тэлэх
✓ ХХЯ-ын бууралтыг тоолж хэмжих
✓ Ус?

11. Дүгнэлт: Өнөөдрийн дугуй ширээний
хэлэлцүүлгийн зорилгууд
• Монгол улсад ногоон устөрөгч үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх талаар хэрэгжиж
буй хувийн хэвшлийн төслүүдийн тухай мэдлэг мэдээллийг нэмэгдүүлэх
• Цэвэр эрчим хүч, ялангуяа ногоон устөрөгчийн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх
талаарх одоогийн ба ирээдүйн (төлөвлөсөн) бодлогуудын тухай мэдлэг
мэдээллийг нэмэгдүүлэх
• Ногоон устөрөгчийн салбар хөгжүүлж буй олон улсын туршлагаас суралцах
• Монгол улсад ногоон устөрөгчийн үйлдвэрлэл хөгжүүлэхтэй боломж,
сорилтуудын талаар нийтлэг ойлголттой болох
• Эдгээр боломж ба сорилтыг хэлэлцэх төр-хувийн хэвшлийн яриа
хэлэлцүүлгийн платформ байгуулах, мөн ирээдүйн алсын харааг
тодорхойлох боломжтой.

12. Баярлалаа!
sipa@oecd.org