Presentatie Anne Snick op Socius-Trefdag 'Burgers aan zet!' (19 november 2015) Vergrijzing en migratie, klimaatverandering en ecologische crisissen, maar ook de niet aflatende economische crisis drukken ons met de neus op de feiten: de concepten en modellen die tijdens het industriële tijdperk tot grote bloei en welvaart leiden, zijn dringend aan vernieuwing toe. Het bewustzijn groeit dat dit systeem niet meer te verbeteren is, maar dat we naar een grondig nieuw model moeten omschakelen: 'transitie'. Gelukkig worden we niet alleen geconfronteerd met nieuwe noden, maar ook met nieuwe mogelijkheden. Dat vraagt om alternatieve concepten en modellen, een andere manier van beleidsvoering, een nieuwe invulling van onze economie enz. Tegen die achtergrond kan ook de cruciale rol van het sociocultureel werk verhelderd worden. Als onderzoekster en Board member van de Club of Rome EU-C is Anne Snick uitstekend geplaatst om duidelijk te maken hoe ook burgerinitiatieven aan dit alles een bijdrage kunnen leveren en hoe de sector hierop kan inspelen.

1. De
macht
van
burgers
Naar
een
nieuw
economisch
en
poli6ek
model
Anne
Snick
Socius
Trefdag
19
november
2015

2. Twee
vragen
•
Waarom
is
de
macht
van
burgers
(vandaag)
belangrijk?
– Crisissen
als
spiegels
van
een
onhoudbaar
model
– Veerkracht
als
antwoord
‘outside
the
box’
• (Hoe)
kunnen
burgerini6a6even
tot
een
nieuw
economisch
model
bijdragen?
– De
economische
func1e
opnieuw
centraal
– Nieuwe
kaders
en
heLomen
nodig

3. Bij
wijze
van
inleiding:
wePen
van
de
thermodynamica
1. Aarde
als
gesloten
systeem
(maar
niet-­‐geïsoleerd)
2. Er
komt
niets
bij
(planeet
groeit
niet)
3. Er
gaat
niets
weg
(tenzij
een
paar
satellieten)
4. Dus:
als
hier
iets
groeit,
zuigt
dat
elders
leeg
(exploita6e);
afval
hoopt
zich
op
(externaliteiten)
5. Zonne-­‐energie
als
enige
bron
van
(cyclische)
ontwikkeling
(leven
en
dood)
There
is
no
alterna6ve
(planet)

4. Oeps
!
De
wePen
(?)
van
‘de
economie’
Produc6viteit
=
$
Tijd
De
economie
als
‘wetenschap’
-­‐ Menselijk
construct
(humane
wetenschap)
-­‐ Negeert
fysische
wePen
-­‐ Maar
doet
zich
zelf
voor
als
natuurwet
(‘TINA’)
1. Groei
en
winst
in
€
geld
uitgedrukt,
dus
‘eindeloos’
2. €
virtueel
gecreëerd
,
maar
reëel
betaald
via
produc1viteitsgroei
3. Posi6eve
handelsbalans
(export)
op
globale
schaal
on-­‐mo-­‐ge-­‐lijk
4. Mondiaal:
‘externaliteiten’
met
levensbedreigende
impact
5. ‘Wiskundig’
streven
naar
meer,
langer,
groter
…
(en
niet
naar
zinvol/kwaliteitsvol
leven
en
sterven
binnen
cyclisch-­‐
ontwikkelend
ecosysteem)

5. Intermezzo:
de
impact
van
het
huidige
geldontwerp
(€)
Geldcrea6e
vandaag:
• Digits
op
bankrekening
als
‘schuld’
of
‘lening’
• Niet
(meer)
gedekt
door
reële
waarde,
kan
dus
eindeloos
groeien
(zoals
getallen)
• Terug
te
betalen
met
posi6eve
interest
• Waar
halen
we
interest
vandaan?
Bij
elkaar
!
Gevolgen
van
dit
€
systeem:
!
geld
schaars;
winst
verplicht;
eigenbelang
ra1oneel;
specula6e
slim
…
! middel-­‐doel
omkering
!
exploita6e
is
de
norm
(sociale
wetgeving
tegen
excessen)

6. Crisissen
als
wake
up
call
(gesteld
dat
we
6jdig
bijsturen)
mens
planeet

7. Waarom
burgerini6a6even?
Logheid
van
het
economische
systeem
Natuurhistorische
excursie
Miljoenen
jaren
zonne-­‐energie
opgeslagen
in
fossiele
vorm
! Niet
cyclisch,
maar
eenmalig
!
! Miljoenen
keer
de
‘jaarlijkse’
energietoevoer
ineens
(schijnbaar
onbeperkt
)
beschikbaar.
Dit
leidde
tot
(sociale
construc6es):
1. Gecentraliseerde
produc6e
(bron
!
distribu6e)
2. Enorme
(€)
infrastructuur
voor
‘eenmalig
gebruik’
3. Centralisa6e
van
‘arbeid’
(jobs)
4. Consump6epatronen
…

8.
Bedrijven:
privéwinst
-­‐
monetaire
groei
=
eigenbelang
Economisch
systeem
vergt
groei
&
concurren6e
!
doel
op
zich
Delocalisa6e
&
automa6sering
Planned
obsolescence,
marke6ng,
story
of
stuff
Structurele
werkloosheid
Uitpulng
planeet
Klimaat
Tewerkstelling
(employ
people)
Inspelen
op
(echte?)
noden
consumenten
Armoede
Zinverlies
Zorgverlies
Lock-­‐in
van
het
(huidige)
economische
systeem
€

9.
Groene/inclusieve
groei
in
mondiale
concurren6e
Beleid
Quota/
normen
Sociale
en
milieuwePen
Milieutaks
$
Overheidsremedies
raken
niet
aan
de
wortels
van
de
kwaal
€
Sjoemelsooware
…
externaliteiten
IPCC
€

10.
Maatschappelijke
noden
(€
herverdeling)
Bedrijven:
belas6ngen
in
euro’s
Poli6ek
ijvert
voor
groei
&
concurren6e
Delocalisa6e
Sociale
strijd
(gender)
defini6e
van
arbeid
(job)
&
inkomen
Structurele
werkloosheid
Van
jobs
naar
automa6sering
Loonma6ging
Armoede
Zinverlies
Zorgverlies
Lock-­‐in
van
het
(huidige*)
poli6eke
systeem
€
€
*
NB
De
herverdeling
€
werkte
prima
voor
Westerse
samenleving
in
naoorlogse
periode
(andere
context,
risico’s
beperkter,
externaliteiten
niet
gekend)
Uitpulng
planeet
Klimaat

11. En
nu
het
goede
nieuws:
economische
‘wePen’
maken
we
zelf
(net
als
cartoons)
… but we can no longer look away
from THE EXTERNALITIES !

12. Veerkracht
‘Niches’
Efficien6e,
‘Regime’
Diversiteit
en
verbondenheid
Stroomlijnen,
lineair
(jungle)
(monocultuur)
Duurzaamheid
Governance
0%
100%
Window of
Viability
(Naar:
Ulanowicz
et
al,
2009)
Intermezzo:
duurzame
systemen
:
balanceren
tussen
efficiën6e
en
veerkracht

13. Terug
naar
de
kernvraag
Kapitalis/sch
systeem
Economie
als
sub-­‐
systeem
(banken,
bedrijven,
wePen,
infrastructuur
…)
Eigen
€
groei
als
DOEL
Mens
en
planeet
als
MIDDELEN
(employ)
Tot
bodem
bereikt
is
(lock-­‐in)
?
Post-­‐kapitalis/s/sche
samenleving
Economie
als
maatschappelijke
func,e
=
‘efficiënte
toewijzing
van
schaarse
resources
aan
noden
van
allen’
Welzijn
van
mens
en
planeet
(weer)
als
poli6ek
DOEL
Vergt
dus
andere
MIDDELEN
(defini6es,
organisa6evormen,
regelgeving,
ruilmiddelen,
beleid
…)
Andere
oplossingen
=
veerkracht
!

14. En
dus…
de
poten6ële
(veer)kracht
van
burgers
in
dit
verhaal
Beleid
=
groei
s6muleren,
reguleren
markt
Burger
wordt
(tewerkgesteld,
geac6veerd,
ingeburgerd,
verzorgd
…)
Monopolie
banken
€
Onvervulde
noden
OnbenuPe
talenten
(on-­‐economisch)
?
Veelheid
aan
andere
rollen
&
rela6es
onder
de
radar
Context:
economische,
sociale
en
ecologische
crisissen
€

15. Maatschappelijke
veerkracht:
burgerini6a6even
stellen
economische
func,e
weer
centraal
(met
steun
van
het
beleid
?)
Monopolie
€
?
Micro-­‐economie:
lokale
noden
vervullen,
alle
resources
benuPen
Doelen:
welzijn,
zorg,
solidariteit…
Innova6es
door
burgers
=
zich
samen
anders
organiseren
…
Vermarkten
van
goederen
en
diensten
Lets
Rep
café
crowd
fund
Beleid
=
reguleren
?
Beleid
=
afschuiven
?
Innova6es
voor
burgers
en
winst
€

16. Ander
geld
Rol
van
het
middenveld
in
deze
nieuwe
economie
:
de
co-­‐crea6eve
kracht
van
burgers
ondersteunen
Patenten,
privéwinst
Back-­‐up
beleid
balans
Macro-­‐economie:
sociale
innova6es
met
impact
op
‘noden’
Waarden:
welzijn,
geluk,
sociale
cohesie
co-­‐crea6ef
poten6eel
-­‐
innova6es
door
burgers
CSA
Rep
café
SK
organisa6es
Voedsel
teams
Co-­‐crea6eve
commons
Groei-­‐
beleid
(groene
enz)
innova6es
in
het
‘regime’
€
€ Ander
geld

17. Aangepaste
kaders
en
heLomen
Bestaande
wetgeving
Premisse
van
exploita6e
(die
ingeperkt
wordt)
Definieert
rela6es
al6jd
als
concurren6eel
(en
in
termen
van
€
geld)
Verhindert
opschalen
van
zinvolle
economische
alterna6even
Sharing
economy
/
Commons
Premisse
van
samenwerking
(die
correct
geregeld
wordt)
Heeo
geëigende
kaders
en
heLomen
nodig,
o.a.
eigen
geldsystemen
(Janelle
Orsi)
Regelluwe
‘werf’
&
leerruimte
Kri6sche
massa
ontwikkelen
(tot
wetgeving
volgt)

18. Cultuurhistorische
nabeschouwing
De
inzet
van
innova6e:
het
systeem
verbeteren…
?

19. …
of
verandering
van
paradigma
?

20. Dank
voor
uw
aandacht