Op 20 juni 2011 organiseerde Socius de studiedag 'Organisatorische uitdagingen voor sociaal-culturele organisaties'. Dit is de presentatie van Wim Van Opstal van Sociale School Heverlee.

1. FINANCIËLE MIDDELEN
VRIJWAREN
Uitdagingen voor sociaal-cultureel werk

2. Wie?
Wim Van Opstal
• lector, Sociale School Heverlee - KHLeuven
• research fellow, HIVA-KULeuven
• handelswetenschappen / EW

3. Menu
• Beleidseconomische beschouwingen
• Wie?
• Grondslagen (overheidsoptreden)
• Uitdagingen
• Bedrijfseconomische beschouwingen
• Sociaal Ondernemen: uitdagingen
• Enkele pistes

4. Beleidseconomische beschouwingen

5. Wie?
¨ 4 werkvormen
¤ Verenigingen
¤ Bewegingen
¤ Vormingplus-centra
¤ Landelijke vormingsinstellingen
⇒ ‘Derde’ sector, naast markt en overheid

6. Wie?
¨ ‘Derde sector’
¤ Verenigingen
n 5 miljoen VTE vrijwilligers (EU-25, 2005)
n 50% burgers zijn lid (EU-25, 2005)
n 4% BNP (EU-25, 2005)
¤ Stichtingen
n > 110 000 stichtingen (EU-27, 2011)
¤ Coöperaties
n 1 miljard leden wereldwijd
n België ó IT, ES, FIN, S, …

7. Grondslagen?
¨ Optreden tegen ‘marktfalingen’
¤ correctie van marktvacuüm
¤ prospectie van nieuwe noden
¤ realiseren van schaalvoordelen
¤ vrijwaren van positie zwakkeren

8. Grondslagen overheidsoptreden?
¨ Sociale innovatie
⇒ economische groei
¨ Sociale insluiting
⇒ positief effect op sociale zekerheid
¨ Sociale cohesie
⇒ positieve samenlevingseffecten
⇒ Positieve externe effecten
⇒ verdienstegoederen(‘merit goods’)
⇒ andere voorbeelden: onderwijs, cultuur, …

9. Grondslagen overheidsoptreden?
Positieve externe effecten?
Prijs Aanbod kostenstructuur
Problemen:
P*
• Meetbaarheid? sociale baten
• Normatieve evaluatieVraag private baten
koopkracht
Q* Q** Hoeveelheid

10. Grondslagen overheidsoptreden?
Verwachte effecten van verschillende beleidsinstrumenten
Doel- Doel- Isomorfisme Oligarchie
verschuiving verdringing
Regulering gemiddeld laag hoog laag
Contract hoog hoog hoog gemiddeld
Tendering hoog hoog hoog hoog
Gesloten enveloppe laag gemiddeld laag laag
Eenheidssubsidie hoog hoog hoog hoog
Vouchers hoog hoog hoog hoog
Bron: Enjolras (2009)
Risico op conflict beleidsdoelstelling ó organisatiedoelstelling

11. Beleidseconomische beschouwingen
¨ Vaststellingen
¤ Vraagzijde
n Toename maatschappelijke noden
¤ Aanbodzijde
n Wijziging profiel leden en vrijwilligers
n Werknemers: Baumol-effect
n Overheid: besparingen

12. Beleidseconomische beschouwingen
¨ Uitdaging
Hoe financiering vrijwaren…
… zonder afbreuk te doen aan missie?
⇒ Sociaal ondernemen

13. Bedrijfseconomische beschouwingen

14. Sociaal ondernemen
Ondernemen

15. Sociaal ondernemen
Sociaal
ondernemen

16. Sociaal ondernemen
¨ Corporate Governance
¤ Hoe bedrijfseconomische knowhow aantrekken?
¤ Meetbare resultaten ó controle management?
¤ Ledenmanagement
¨ Marketing
¤ Product: mix aanbodgericht ó vraaggestuurd
¤ Promotie: welk imago aanmeten?
¤ Prijszetting: kostencalculatie én nacalculatie
¤ Plaats: eigen lokalen ó bij de klant?

17. Sociaal ondernemen
¨ Financieel beheer
¤ Onzekerheid subsidies
¤ Autonomie ó voorzorgssparen
¤ Fiscaliteit
¨ H.R.M.
¤ Onzekere perspectieven
¤ Lage lonen
¤ Waardengedreven personeel
¨ Operations Management
¤ Groei/krimpscenario ó omvang bestaffing
¤ Minimale schaal aanbod?
¤ Optimale schaal aanbod?

18. Enkele pistes
1. Nieuwe markten aansnijden
Markt
marktconforme prijzen
inbreng x% inbreng 1-x%
Bedrijven
VZW CVBA-so Organisaties
Brede publiek
dividenden dividenden

19. Enkele pistes
2. Infrastructuur financieren
huur
inbreng x% inbreng 1-x%
Bedrijven
VZW CVBA-so Organisaties
Brede publiek
huur huur
dividenden dividenden

20. Enkele pistes
3. Topstructuren
CVBA-so
VZW1 VZW2 VZW3 VZW4

21. Enkele pistes
¨ Waarom CVBA-so?
¤ Coöperatieve vennootschap met beperkte aansprakelijkheid
n handelsvennootschap
n variabel kapitaal
n mogelijkheid tot loskoppeling kapitaalinbreng ó zeggenschap
n mogelijkheid tot diversificatie aandelen
n vrijstelling R.V. op dividenden (indien erkenning NRC)
¤ Vennootschap met sociaal oogmerk
n plafond dividenduitkeringen (max. 6%)
n omschrijving sociaal doel
n ‘asset lock’
⇒ Maatwerk mogelijk
⇒ Vehikel om mensen en middelen te mobiliseren

22. Meer weten?
¨ Over aspecten van sociaal ondernemen
¤ Coates, A. & Van Opstal, W. (2010), Juridische kaders voor de Social Profit doorgelicht. In: Verso, Social
Profit Jaarboek Vlaanderen 2010-2011, Antwerpen: Standaard Uitgeverij, pp 56-65.
¤ Coates, A. & Van Opstal, W. (2009), The Joys and Burdens of Multiple Legal Frameworks for Social
Entrepreneurship – Lessons from the Belgian Case. Working Paper on Social and Co-operative
Entrepreneurship 09.03, 68p.
¤ Leys, J. & Van Opstal, W. (2009), A Puzzle in SRI: Stakeholders in the Mist. Philosophy of Management 8 (3):
81-96.
¤ Pacolet, J., Van Opstal, W. & Borghgraef, M. (2008), Wie betaalt de social profit in Vlaanderen? Proeve tot
satellietrekeningen in Vlaanderen voor de sectoren gezondheidszorg, welzijn en de socioculturele sector anno
2003. Leuven: HIVA-K.U.Leuven, 300p.
¤ Van Opstal, W. (2010), Organisatie en financieel beheer van ondernemingen in de sociale
inschakelingseconomie. In: Verso, Social Profit Jaarboek Vlaanderen 2010-2011, Antwerpen: Standaard
Uitgeverij, pp 50-55.
¤ Van Opstal, W. (2008), Coöperaties in de Social Profit? Een verkenning. In: Verso, Social Profit Jaarboek
Vlaanderen 2008-2009, Antwerpen: Standaard Uitgeverij, p. 76-82
¨ Over coöperaties
¤ Van Opstal, W. (2011), Coöperaties in zorg. Een verkenning van goede praktijken en vraagstukken in binnen-
en buitenland. EFRO-rapport, 34p.
¤ Van Opstal, W. (2010), De coöperatie, organisatievorm uit het verleden voor onze samenleving van
morgen? Aktief 2-2010: 8-12.
¤ Van Opstal, W., Gijselinckx, C. & Develtere, P. (red.) (2008), Coöperatief ondernemen in België: theorie en
praktijk, Leuven: ACCO, 185p.
¤ Van Opstal, W. & Gijselinckx, C. (2009), “The Co-operative Provision of Public Services in an Evolving
Welfare State”, EMES Conferences Selected Papers Series, ECSP-B08-16
⇒ works.bepress.com/wimvanopstal en www.coopconsult.be