Presentatie van Gie Van den Eeckhaut tijdens het Innovatiefestival van Socius (22 mei 2014). Innoverende sociaal-culturele praktijken gedijen beter als de overheid een context kan bieden die rekening houdt met de typische eigen-aardigheid van innovatieprocessen. Hoe zou een overheidsbeleid gericht op het ondersteunen van innoverende sociaal-culturele praktijken er kunnen uitzien? Dat is een vraagstuk waarover we ons met een veertigtal mensen binnen en buiten de sector van het sociaal-cultureel werk gebogen hebben. De vragen en kwesties die in volgende jaren op tafel liggen, worden in deze presentatie door Gie Van den Eeckhaut op een rijtje gezet, in de hoop dat ze de dialoog tussen werkers, organisaties én overheid kunnen voeden. Meer informatie via www.socius.be/tag/innovatie.

1. www.socius.be/innovatie
Hoe kan overheidsbeleid
maatschappelijk innoveren
in sociaal-culturele
praktijken en organisaties
sterker ondersteunen?
Innovatiefestival 22 mei 2014
Gie Van den Eeckhaut
www.socius.be/innovatie

2. Salon
Interview
Interview
Interview
Focus-­‐
groepen
Focus-­‐
groepen
Focus-­‐
groepen
He6oomtekst:
“Samen
overheidsbeleid
verbeelden"

3. Resultaat
• Een
kader
voor
dialoog.
Een
frame.
Een
soort
van
agenda
van
vragen,
kwesDes
en
mogelijke
denkpistes.
• Geen
coherente
visie
of
keuze:
die
moet
het
resultaat
zijn
van
het
gesprek
in
de
sector
en
met
de
overheid.
• Socius
wil
zich
engageren
om
daar
in
het
komende
jaar
gesprekstafels
over
te
organiseren.

4. Visie
op
de
relaDe
van
sociaal-­‐cultureel
werk
en
sociaal-­‐culturele
prakDjken
met
:
• De
samenleving
• De
overheid
• Partners
in
het
sociaal-­‐cultureel
veld
en
andere
sectoren
Visie
op
overheids-­‐
beleid:
• Het
vraagstuk
‘verantwoording’
• Schaal
voor
overheidsbeleid
• Spanningsvelden
rond
beleidsvraagstukken
Denkpistes
voor
beleids-­‐
instrumenten
gericht
op:
• Veiligheid
en
betrouwbaarheid
• Vrijheid
van
organiseren
• CondiDes
voor
ideeën
• Ondersteuning
in
fasen
• Verantwoording
op
maat
van
vernieuwing
• Versterken
van
samenwerking
• Afschaffen
en
doorgeven

5. www.socius.be/innovatie
Deel 1
Een visie op de relatie van
sociaal-culturele praktijken en
organisaties met samenleving,
overheid en werkveld of
partners

6. www.socius.be/innovatie
Thema 1
De relatie van het SCvW met
de samenleving

7. www.socius.be/innovatie
Rol van het SCvW in processen van
maatschappelijke innovatie
• Kritisch-reflexieve rol: door wat we doen, dagen we
het systeem uit
• Actorschap organiseren, mensen aanspreken als
politieke subjecten
• Initiator van maatschappelijke verandering:
laboratoriumfunctie
• SCvW als ‘vrijruimte’
• Maatschappelijke antenne: reactieve functie,
politiserend werken
• Onderaannemer van politieke overheid

8. www.socius.be/innovatie
Relatie met ‘het bestaande systeem’
• Systeemversterkend: maatschappelijk
vernieuwen houdt ons concurrentieel
• Systeemcorrigerend: systemische fouten of
onrechtvaardigheden ondervangen (en dus
tegelijk eigenlijk ook systeembevestigend!) .
Creëert antitheses die leiden tot nieuwe
syntheses: dynamische ontwikkeling van de
samenleving zonder utopie als leidmotief
• Systeemveranderend op fundamenteel niveau:
transitie, verbeelding van nieuwe leitbilder=
maatschappelijke innovatie in onze betekenis

9. www.socius.be/innovatie
Maatschappelijke positie van het
SCvW: waar hebben we te vernieuwen?
• Actor in de vrije tijd naast andere
vrijetijdsactoren
• Een actor in het educatieve veld – instrument
binnen het kader van levenslang en
levensbreed leren
• Een actor die solidariteit en sociale
ondersteuning van mens en samenleving
mogelijk maakt
• Een civiele actor, noodzaak binnen een traag
en allesomvattend democratisch proces

10. www.socius.be/innovatie
Thema 2
De relatie tussen het SCvW
en de overheid

11. www.socius.be/innovatie
Moet de overheid wel een rol spelen in
maatschappelijke innovatieprocessen
vanuit een sociaal-cultureel
perspectief?
Zo ja, vanuit welke verhouding?
sturende
benadering
(van
planning
tot
realisa2e)
regie-­‐benadering
(s2muleren,
kanaliseren
en
coördineren
van
ini2a2ef
van
onderuit)
fundamenteel
dialogale
benadering
(communica2ev
e
planning)
slim
passieve
benadering
(ruimte
scheppen
–
periode
van
‘intelligent
niets
doen’
inbouwen)

12. www.socius.be/innovatie
Overheid als stuurder
Overheid detecteert problemen en ontwerpt beleid
om die problemen op te lossen
Overheid schakelt ook civiele actoren in om
innovatieve processen te realiseren: civiele
actoren als instrumenten binnen overheidsbeleid
SCvW in positie van ‘onderaannemer’, van sociale
onderneming
Vooral de output in functie van de doelen is
belangrijk

13. www.socius.be/innovatie
Overheid als speler in een
democratisch proces
Faciliteert en voedt democratische processen
SCvW als partner en antagonist in
vernieuwingsprocessen
Organisaties hebben buiten hun output ook een
intrinsieke waarde op zich – een waarde die
ondersteuning verdient

14. www.socius.be/innovatie
Grondhoudingen in de relatie tussen
overheid en SCvW
• Vertrouwen, nieuwsgierigheid, interesse, authenticiteit en
betrokkenheid versus controle, beheersing, wantrouwen
en verberging
• Consensueel samenwerken als norm versus dissensus
als positie accepteren
• Belangenbehartiging op basis van organisaties versus op
basis van praktijken
• Collaboratie of verzet – tav neo-liberale grondmodellen
• Veilige en duurzame relatie met overheid: verhoogt kans
op innoveren en risico nemen? Of juist ‘in slaap wiegen’

15. www.socius.be/innovatie
Thema 3
De relatie met andere
actoren in het sociaal-
culturele veld of ruimer

16. www.socius.be/innovatie
Processen van verkokering en
afgrenzing
Geschiedenis: verschuiving van focus (van
praktijken naar organisatieprocessen en
belangenbehartiging)
Regulering en subsidiëring
Verkokering van organisaties maar ook
verkokering van beleid (bv. spreiding over
beleidsdomeinen)
Terug praktijken centraal zetten in
organisatiebeleid en overheidsbeleid?

17. www.socius.be/innovatie
Doorbreken van grenzen
Doorbreken van de buitengrenzen: grenzen met
SCvW met andere sectoren (sport, jeugdwerk,
amateurkunsten, bedrijfsleven, welzijn, …) maar
ook met nieuwsoortige praktijken (oudercomités
van scholen, verkeersactiegroepen,
buurtcomités).
Doorbreken van de binnengrenzen: de onderlinge
grenzen tussen organisaties die binnen dezelfde
sector of hetzelfde decreet vallen.

18. www.socius.be/innovatie
Visie op hoe
overheidsbeleid vorm wordt
gegeven

19. www.socius.be/innovatie
Thema 1
De kwestie
‘verantwoording’

20. www.socius.be/innovatie
Verantwoording tegenover wie?
• De overheid – in zijn politieke betekenis
(minister, kabinet, commissie cultuur, Vlaamse
Raad)
• De overheid – als administratie (agentschap,
visitaties, rapportering)
• De brede samenleving – het publieke discours
• De sector – peer-organisaties

21. www.socius.be/innovatie
Spanningsvelden
• Waarheids-discours versus waarden-discours
• Organisatie versus praktijken en processen
• Moet elke organisatie innoverende praktijken
realiseren?
• Verantwoording tgo objectieve criteria (beoordeling)
versus dialogale verantwoording
• ‘Hier en nu’ versus geschiedenis
• Op niveau van elke organisatie apart of ook als ‘veld’ of
‘sector’ verantwoorden
• Verantwoording vanuit potentieel versus vanuit resultaat
• Verantwoording vanuit mislukking of enkel vanuit
successen?

22. www.socius.be/innovatie
Thema 2
Schaal voor beleid

23. www.socius.be/innovatie
3 schalen?
• Niveau steden en gemeenten: goede voeling
met het lokale – minder draagkracht voor
grotere experimenten
• Niveau Vlaanderen: grotere draagkracht voor
experimenten met groter volume – trager?
• Stadsregio als niveau van de toekomst?
Connectie meemaken vanuit Vlaanderen?
Opmerking: verschil tussen schaal van beleid en
schaal van uitvoering van beleid!

24. www.socius.be/innovatie
Thema 3
Spanningsvelden rond
beleidsinstrumenten

25. www.socius.be/innovatie
Interessante spanningsvelden 1
• Organische visie versus planmatig-
instrumentalistische visie. Lineair-mechanische
instrumenten versus procesmatige instrumenten
• Formats en sjablonen versus open en
constructivistische kaders (zich gedragen naar
formats om voortbestaan te garanderen:
zelfreferentieel)
• Balans tussen innoveren en bestaande
ontwikkelen en onderhouden?
• Instrumenten gericht op inhoudelijke prioriteiten
versus creëren van open contexten?

26. www.socius.be/innovatie
Interessante spanningsvelden 2
• Ondersteuning in onderzoeks- en ontwerpfase
én andere vormen van ondersteuning in fase
van consolidatie en opschaling
• Financiële middelen distribueren versus
dienstverlening (innovatielab, consultancy)
• Wie? Bestaande organisaties? Burgers?
Groepen van burgers?
• Sectorspecifiek of sectoroverschrijdend?
Beleidsdomeinspecifiek of
beleidsdomeinoverschrijdend?

27. www.socius.be/innovatie
Deel 3
Een
overheidsinstrumentarium
dat sociaal-culturele
innovatie kan versterken:
een inspirerend lijstje

28. www.socius.be/innovatie
Instrumenten gegroepeerd
rond vijf ambities
Instrumenten om organisaties een gevoel van veiligheid en
betrouwbaarheid op langere termijn te kunnen geven –
een context die bevorderlijk zou kunnen zijn voor
innovatie
Instrumenten die de organisaties een grotere vrijheid van
organiseren geven
Instrumenten die innovatieve aanpakken in hun
verschillende fasen specifiek kunnen ondersteunen
Instrumenten om verantwoordingsprocessen sterker te
laten aansluiten bij innovatieprocessen
Instrumenten gericht op het versterken van samenwerking

29. www.socius.be/innovatie
Gevoel van veiligheid en
betrouwbaarheid
Sectoraal verzekeringsfonds sociaal passief
P2P ter beschikking stellen van kredieten,
verzekerd door de overheid, om niet te hoeven
aankloppen bij de financiële sector
Administratieve vereenvoudiging

30. www.socius.be/innovatie
Een grotere vrijheid van organiseren
Decreet op basis van modules (functies? Rollen?)
Vrije ruimte evenwichtig distribueren over
organisatietypes
Soepele experimenteerfondsen op basis van
dialogale verantwoording
Proeftuinregeling
Flexibele pop-initiatieven mogelijk maken
Visies op ‘leren’, ‘verenigen’, … verruimen

31. www.socius.be/innovatie
Condities creëren voor het ontstaan
van nieuwe ideeën
Sabatical, mobility en internationalisering@home
versterken
Personeelsbeleid rond innoverende competenties
stimuleren
LETS-systeem tussen organisaties waarbij werktijd
en dus de bijhorende expertise kan uitgewisseld
worden
Inschakelen van ouderen omwille van expertise
Overheid die een fase inbouwt van ‘intelligent niets
doen’

32. www.socius.be/innovatie
Innovatieve aanpakken in
verschillende fasen ondersteunen
Open projectformules in experimenteerfase
(hypothese van veelbelovendheid)
Klassieke projectformules voor opschaling
Dienstverlening in vorm van consultancy
Convenanten en protocollen rond specifieke
maatschappelijke vraagstukken

33. www.socius.be/innovatie
Verantwoordingsprocessen sterker
aansluiten bij innovatieprocessen
Nieuwe verhouding met witruimte ontwikkelen
Risicokapitaal in begrotingen
Organisatieplanning verschuiven van lineair en
planmatig naar procesgericht en aandacht voor
opportuniteiten
Innovatiefonds onder verantwoordelijkheid van de
sector van SCvW

34. www.socius.be/innovatie
Versterken van samenwerking
Werken met ‘multi-actor’-model: creëren van
rotondes voor interactie tussen diverse actoren
Beleid voeren rond intersectorale initiatieven en
projecten gericht op belonen van samenwerking
HUBS: stadsregionaal, thematisch – duidelijk
zichtbare knooppunten
Regelingen maken voor hybride organisaties:
organisaties op snijpunten van sectoren
Sterke interacties creëren met wetenschappelijke en
opleidingswereld

35. www.socius.be/innovatie
Instrumenten die kunnen leiden tot
afschaffen van wat bestaat
We stellen vast dat in Vlaanderen zelden iets
wordt afgeschaft. Wat nieuw is, komt er bij, komt
er bovenop. Het zou zinvol kunnen zijn om
instrumenten te ontwikkelen die aanzet geven
tot het opheffen, loslaten van structuren,
organisaties of praktijken.
Afschafbeurs: adopteer een goede praktijk
Koekoeksjongstrategie