Presentatie 'Van de functie van cultuur naar de culturele functie' van Lode Vermeersch tijdens de Trefdag sociaal-cultureel werk op 17 november 2016 in de Zebrastraat in Gent.

1. DesignCharles&RayEames-Hangitall©Vitra
Van de functie van
cultuur naar de
culturele functie
November 2016
Gent
Lode.vermeersch@kuleuven.be

2. CULTUUR
EEN OUD VRAAGSTUK

3. 3
Autopositief

4. 4

5. 16-11-2016 5

6. 6

7. 16-11-2016 7

8. 16-11-2016 8

9. 16-11-2016 9

10. 16-11-2016 10

12. 16-11-2016 12

13. 16-11-2016 13

14. 16-11-2016 14

15. 16-11-2016 15

16. 16-11-2016 16
Als we niet precies(er) weten wat het is…
1. … dan weten we niet waarom het goed is
(waarde)
2. … dan weten we niet waartoe het dient
(finaliteit)
3. … dan weten we ook niet hoe het werkt, of
hoe we het kunnen doen werken (functie)

17. 17

18. 16-11-2016 18
• Wat zegt de praktijk?
• Wat zegt het beleid?
• Wat zegt het onderzoek?

19. 19
3,9 1,3
17,1
35,5
42,1
Zelfden of
nooit
Weinig Niet weinig,
niet veel
Veel (Bijna) altijd
Mate waarin de organisatie bezig is met cultuur
(N= 80 scvw organisaties)

20. 20
Mate waarin de organisatie bezig is met kunst
(N= 80 scvw organisaties)
23,7
28,9
21,1
23,7
2,6
Zelden of nooit Weinig Niet weinig,
niet veel
Veel (Bijna) altijd

21. 21
Door deze
activiteit …
Vereni-
gingen
Landelijke
vormings-
instellingen
Vorming-
plus-
centra
Bewe-
gingen
… heb ik kennis gemaakt
met cultuur*
25,5 5,5 17,3 5,6
… heb ik zelf
bijgedragen tot
cultuur
4,1 2,9 4,2 5,6
… heb ik kritiek kunnen
uiten op de
samenleving, de
cultuur
4,6 3,8 4,5 7,4
De deelnemers aan het woord
(N= 1500)

22. 22
decreet
scvw
“culturele functie: de functie die,
zowel in de brede als de engere
zin, gericht is op het verhogen
van de participatie aan de
cultuur die de samenleving te
bieden heeft.”

23. “De cultuurfunctie is gericht op het creëren,
deelnemen, genieten, bewaren en doorgeven van
cultuur en kunst.
De cultuurfunctie dekt de volledige breedte van
culturele processen in sociaal-culturele contexten:
zowel de participatie aan de cultuur die een
samenleving al te bieden heeft als het zelf
bijdragen aan processen waarbij nieuwe culturele
betekenissen worden gecreëerd.”
Visienota
scvw

24. 16-11-2016 24
• Cultuursociologen
• Antropologen /
cultuurwetenschappers
• Psychologen
• Cognitiewetenschappers +
neurowetenschappers

25. CULTUURBEGRIP
VIJF PERSPECTIEVEN

26. 26
Cultuur is alles wat
geleerd wordt / kan
worden
(ook dieren hebben
cultuur!)
1. Sociologisch

27. 27
Cultuur is alles wat de
mens kan doen en
maken (dingen)
(dieren hebben geen
cultuur)
(niet alles wat geleerd
wordt, is cultuur)
2. Antropologisch

28. 28
Cultuur is het vermogen
om afstand te nemen en
te reflecteren en zo
betekenis te geven
(Cultuur is een mentale
kwaliteit)
3. Cognitief

29. 29
Cultuur is beschaving
(je hoort er bij of je hoort
er niet bij)
4. Sociaal

30. 30
Cultuur = kunst
5. Artistiek

31. 31
Sociologisch Alle SCvW is cultuur
Antropologisch Alle SCvW is cultuur
Cognitief Enkel die activiteiten die uitdagen afstand te
nemen en te reflecteren zijn cultureel
Sociaal /
beschaving
Enkel die activiteiten die (een bepaald)
cultureel kapitaal aanleveren
(“volksverheffing”)
Artistiek Enkel die activiteiten die te maken hebben
met kunst
Wanneer is SCvW cultureel?
Breed
Eng

32. HOE WERKT CULTUUR?
HET COGNITIEF CULTUURBEGRIP
GEANALYSEERD

34. 34
© Vincent Van Gogh feat. Kim Dong Kyu

35. 35
Mensen ervaren
een verschil
tussen hun
herinneringen
en het
hier en nu
© Vincent Van Gogh feat. Kim Dong Kyu

36. We leven niet in het ‘hier en nu’ we leven (en
we spelen) met onze herinneringen om met
de veranderende realiteit om te gaan

37. 37

38. 38

39. 39

40. We hebben verschillende strategieën om om
te gaan met het ‘double scope probleem’

41. 41
• We proberen voortdurend dat verschil op te lossen = basis
voor ons handelen
• Met andere woorden: deze cognitieve / culturele strategieën
bepalen wie we zijn (ons denken, ons gedrag, onze identiteit)
• Typisch menselijke reflectie: we kunnen daarover nadenken /
“spelen”

42. 42
http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg

43. 43
http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg
WAARNEMEN

44. 44
http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg
VERBEELDEN

45. 45
http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg
CONCEP-
TUALISEREN

46. 46
http://quoguechambermusic.org/img/audience.jpg
ANALYSEREN

47. 47
WAARNEMEN VERBEELDEN
CONCEPTUALISERENANALYSE

48. 48
WAARNEMEN VERBEELDEN
CONCEPTUALISERENANALYSE
CONCREET
ABSTRACT

49. 49
WAARNEMEN VERBEELDEN
CONCEPTUALISERENANALYSE
CONCREET
ABSTRACT
RECEPTIEF PRODUCTIEF

50. 50
Pane, pano, pain, pan, pa, pao
Psomi, ogi, ekmek, khobz
Lehem, xumel, kenyer, maize
Paine, duona, kruh, buke, hatz
Chleb, chlieb, chleb, chlib, chleb, chleb, hleb, chljab
Hleb, hljeb, leb, leib, loaf, leipa
Broyt, brod, brood, brod, Brot, brod, brauo, bread
Bara, aran, bole, pan
Roti, balo, roti, bolo
Pahng, bureddo, mianboa
Roti, lipa, t’anta, senkgwa
T’anta, mbuuru, mikati
Pan, tinapay, nan, isonka
Pan, isinkwa, borotho
Roti, Brout, dabo, paraoa !
Chleb, chlieb, chleb, chlib, chleb, chleb, chl˘eb

51. 51
WAARNEMEN VERBEELDEN
CONCEPTUALISERENANALYSE
PAIN

52. 52

53. 53
Cultuur is ook een materieel proces

54. 54
LICHAAM

55. 55
LICHAAM VOORWERPEN

56. 56
LICHAAM VOORWERPEN
TAAL

57. 57
LICHAAM VOORWERPEN
TAALGRAFISCHE
TEKENS

58. 58
WAARNEMEN VERBEELDEN
CONCEPTUALISERENANALYSE
LICHAAM VOORWERPEN
TAALGRAFISCHE
TEKENS

59. 59
• Is niet alles cultuur?
• Bewust stilstaan bij hoe we die ervaring van verschil duiden
(= het menselijke doen en laten)
• Hoe? Door te reflecteren (op onszelf en de ander)
• Waartoe? daarmee ontwikkelen we ons cultureel bewustzijn
in verschillende vormen

60. 60
Kunst is verbeelding én reflectie…
… omgevormd tot een instituut

61. IMPLICATIES
WAT BETEKENT DIT MODEL?

62. 62
• Cultuur is geen ding of verzameling van dingen, maar een
(cognitief) proces
• Cultureel is neutraal (niet per se goed), descriptief (niet
evaluatief)
• Cultuur bestaat uit verschillende deelvaardigheden
(mogelijkheden) = bindende elementen van alle cultuur
• Cultuur is een individueel én sociaal proces
• Cultuur stuurt ons gedrag aan…

63. SO WHAT?
HEEFT ZO’N MODEL MEER DAN ENKEL
THEORETISCHE VERDIENSTE?

64. 16-11-2016 64

65. 65
Cultuur spiegelt iets…
… van een maker
… van onszelf
… van de tijd
… van de samenleving

66. 16-11-2016 66

67. 4 culturele vaardigheden
4 dragers (media)
Artistieke disciplines

68. 16-11-2016 68

69. 16-11-2016 69

70. 70
• Gedicht op muziek / andere talen
• Memoriseren
• Manieren van lezen (luid, zacht,
lief, kwaad, bang, in dialect, van
hard naar zacht en omgekeerd,
…)
• Verklanken
• …
• Breken/verknippen en
verlijmen
• Van woord naar beeld
• Herschrijven: verhaal,
dialoog, fotoroman, graphic
novel, flipboekje, kalender
• ….
• Classificeren (sonnet,
kwatrijn, haiku, …)
• Bespreken
• Samenvatten
• Evalueren
• Ontleden (stijlfiguren,
thema’s, jargon, structuur…)
• Verbanden leggen met
actualiteit
• Bedoeling dichter (letterlijk,
symbolisch)

71. 16-11-2016 71

72. TERUG NAAR DE CULTURELE FUNCTIE

73. “De cultuurfunctie is gericht op het creëren,
deelnemen, genieten, bewaren en doorgeven van
cultuur en kunst.
De cultuurfunctie dekt de volledige breedte van
culturele processen in sociaal-culturele contexten:
zowel de participatie aan de cultuur die een
samenleving al te bieden heeft als het zelf
bijdragen aan processen waarbij nieuwe culturele
betekenissen worden gecreëerd.”
Visienota
scvw

74. www.mijncultuurspiegel.be
www.cultuurindespiegel.be
Lode.vermeersch@kuleuven.be
(HIVA-KULeuven)

75. 75

76. 76

77. 77

78. 78

79. 79

80. 80

81. 16-11-2016 81
Onderwerp
Media Vaardigheden
Is het cultuur?
Is het een reflectie / nodigt
het uit tot reflectie?
Past het bij de leerlingen?
Past het in het curriculum?
Welke vaardigheden
worden aangesproken?
Waarom?
Hoe sluit dit aan bij de
ontwikkeling van het
individu?
Welke beheersingsniveau
wordt verwacht?
Past het in het curriculum?
Welke medium/media
worden aangesproken?
Waarom?
Hoe sluit dit aan bij de
ontwikkeling van het
individu?
Welke beheersingsniveau
wordt verwacht?
Past het in het curriculum?
Reflectie