2. ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 43
Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου.
Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου
1936
Επιμέλεια: Μαρία Φωτιάδου
3. Εποπτικά μέσα:
• Βιβλίο μαθητή
• Σχεδιάγραμμα της ενότητας σε φωτοτυπία
• Προβολή Power Point
Προτεινόμενη Μέθοδος διδασκαλίας:
Συνδυασμός
διερευνητικής και διαλογικής μορφής
Προτεινόμενες διδακτικές ώρες: 2 (δύο)
4. Οι μαθητές και οι μαθήτριες επιδιώκεται:
Να γνωρίσουν τις
• πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Ελλάδα του
Μεσοπολέμου.
Να μάθουν για την
• ανακήρυξη της αβασίλευτης δημοκρατίας,
καθώς και για την
• παλινόρθωση της μοναρχίας.
Να πληροφορηθούν σχετικά με την
• επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936
και να γνωρίσουν τα κύρια χαρακτηριστικά του
μεταξικού καθεστώτος.
http://www.pi-schools.g r/books/gymnasio/istoria_c/kath/s_1-160.pdf
5. ΕΝΟΤΗΤΑ 43
Ελληνικός Mεσοπόλεμος
Η Ελλάδα του Μεσοπολέμου.
Η περίοδος μεταξύ του 1923 και του 1940,
μεταξύ δηλαδή της Mικρασιατικής Καταστροφής
και της εισόδου της χώρας στο B' Παγκόσμιο Πόλεμο
Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936
Καθεστώς της 4ης Αυγούστου
ονομάστηκε το δικτατορικό καθεστώς
που είχε η Ελλάδα από τις 4 Αυγούστου 1936,
ημερομηνία στην οποία ανακήρυξε ο Ιωάννης Μεταξάς
τη δικτατορία και λειτούργησε μέχρι το θάνατο του το 1941.
6. Αφόρμηση:
Τι έχει προηγηθεί;
27 Αυγούστου 1922: Μικρασιατική καταστροφή
Αρχές Σεπτεμβρίου 1922: Στρατιωτικό κίνημα στη Χίο
Οκτώβριος 1922: Ανακωχή Μουδανιών
Νοέμβριος 1922: εκκένωση Α. Θράκης
- η δίκη των «έξι»
7. Ιανουάριος 1923:
24 Ιουλίου 1923:
Οκτώβριος 1923:
Δεκέμβριος 1923:
ελληνοτουρκική σύμβαση
ανταλλαγής πληθυσμών
Συνθήκη Λοζάνης
Προσπάθεια ανατροπής
της επαναστατικής κυβέρνησης
Εκλογές: αποχή φιλοβασιλικών
Στη Βουλή :
κόμμα Φιλελευθέρων
Δημοκρατική Ένωση Αλ. Παπαναστασίου
Ο Γεώργιος Β’ φεύγει στο εξωτερικό
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/facts/03.html
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/facts/04.html#
8. Η Β΄ Ελληνική Δημοκρατία
1828-1832:
πρώτη περίοδος αβασίλευτου
πολιτεύματος στην Ελλάδα.
Μετά τον μικρασιατικό πόλεμο τέθηκε
το ζήτημα του πολιτεύματος.
Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου,
πρωθυπουργός μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου
1923,
πρότεινε την ανακήρυξη αβασίλευτης δημοκρατίας.
http://arcadia.ceid.upatras.gr/arkadia/culture/personalities/papanast.htm
9. Β΄ Ελληνική Δημοκρατία
Στις 25 Μαρτίου 1924,
η Βουλή με ψήφισμα ανακήρυξε τη Δημοκρατία,
επικυρώθηκε με δημοψήφισμα (13 Απριλίου 1924).
10. 1. Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου υπερασπίζεται
την αβασίλευτη δημοκρατία
• Η Δημοκρατία είναι το φυσικόν και ευτυχές τέρμα ενός
μακρού εσωτερικού αγώνος τον οποίον κατέστησεν
αναπότρεπτον Σαφής αναφορά στον η καταπάτησις εθνικό διχασμό
των λαϊκών ελευθεριών,
η αθέτησις των διεθνών μας υποχρεώσεων, η
περιφρόνησις των εθνικών δικαίων. Κύρια πηγή των
κακών τούτων, τα οποία απέληξαν εις την εθνικήν
συμφοράν, υπήρξαν η αθέμιτος εκμετάλλευσις του
βασιλικού θεσμού, θεσμού απηρχαιωμένου, εις τον
οποίον επί πλέον εδόθη μεσαιωνικόν περιεχόμενον.
Με την Δημοκρατίαν αποδίδεται η Ελλάς εις τους
Έλληνας, ασφαλίζονται αι ελευθερίαι των, ικανοποιείται
η τιμή του περιφρονηθέντος Έθνους και επιβάλλεται εις
όλους ως υπέρτατος νόμος η υποταγή ενός εκάστου εις
την σωτηρίαν, εις το συμφέρον του συνόλου.
Προγραμματικές δηλώσεις του πρωθυπουργού Αλέξανδρου Παπαναστασίου, 24 Μαρτίου 1924.
Πηγή: Αλ. Παπαναστασίου, Μελέτες, λόγοι, άρθρα, σ. 381.
Αναφορά στην έκβαση
του μικρασιατικού πολέμου
καταπάτηση, παράβαση, παραβίαση, ακύρωση:
11. Η περίοδος 1924-1928
-Ευάλωτη η δημοκρατία
-Κυβερνητική αστάθεια
-Επεμβάσεις στρατιωτικών
δέκα
πρωθυπουργίες,
τρεις γενικές εκλογές
και έντεκα
στρατιωτικά
κινήματα
ή τελεσίγραφα.
Θ. Πάγκαλος Γ. Κονδύλης
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/institutions/03.html
12. Η περίοδος 1924-1928
1925:
Ο Θεόδωρος Πάγκαλος
επιβάλλει δικτατορία
Καταστροφική διαχείριση
της οικονομίας και της εξωτερική πολιτικής
Έντονες αντιδράσεις πολιτικών κομμάτων
Ανατρέπεται από τον Γεώργιο Κονδύλη
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/facts/06.html#
Ο Θεόδωρος Πάγκαλος
κατέλαβε πραξικοπηματικά
την εξουσία, στις 25 Ιουνίου
και παρέμεινε στην αρχή
ως πρωθυπουργός και
αργότερα ως πρόεδρος
της Δημοκρατίας
ως τις 22 Αυγούστου 1926
13. Η περίοδος 1924-1928
Γ. Κονδύλης
Ο Γεώργιος Η οικουμενική Κονδύλης Κυβέρνηση Αλέξανδρου προκήρυξε Ζαΐμη 1926
εκλογές.
(4 Δεκεμβρίου 1926 – 4 Ιουλίου 1928)
ανέλαβε μετά τις εκλογές του 1926,
Σχηματίζεται οικουμενική κυβέρνηση
στις 4 Δεκεμβρίου 1926,
μετά την επαναστατική
όλων των κομμάτων (εκτός ΚΚΕ)
Κυβέρνηση Γεωργίου Κονδύλη.
Η κυβέρνηση εισηγήθηκε την ψήφιση
του δημοκρατικού συντάγματος του 1927
συνάντησε τεράστια προβλήματα στην αποδοχή του
από την αντιπολίτευση (κυρίως από το Λαϊκό Kόμμα).
Α. Ζαΐμης
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/institutions/04.html
14. Η περίοδος 1924-1928
Ενισχύεται το εργατικό κίνημα.
Το 1918: ίδρυση
Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος
(ΓΣΕΕ)
το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος
(ΣΕΚΕ),
μετονομάστηκε, το 1924,
σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ).
Πλάκα στο κτίριο στον Πειραιά
όπου πραγματοποιήθηκε
το ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ
15. Η βενιζελική τετραετία 1928-1932
17 Οκτωβρίου 1928:
Ο Ελευθέριος Βενιζέλο διαβάζει
τις προγραμματικές δηλώσεις
της κυβέρνησής του στην
εναρκτήρια συνεδρίαση της Βουλής
που προήλθε από τις εκλογές
της 19ης Αυγούστου
Στις εκλογές του 1928
πλειοψηφεί το κόμμα των Φιλελευθέρων
με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/facts/08.html
16. Η βενιζελική τετραετία 1928-1932
Κύριοι άξονες του προγράμματός του
• οικονομική ανάπτυξη
•εδραίωση δημοκρατίας
εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
•ενίσχυση της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας
• και της τεχνικής-επαγγελματικής
εκπαίδευσης,
•εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στα
γυμνάσια
17. Η βενιζελική τετραετία 1928-1932
εξωτερική πολιτική
•επιδιώχθηκε η προσέγγιση με τις γειτονικές χώρες
•το 1930 υπογράφτηκε ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας.
Oι αντιδράσεις από την ελληνική κοινή γνώμη
ήταν αναμενόμενα έντονες,
κυρίως από τους ξεριζωμένους μικρασιατικούς πληθυσμούς·
είχε εξάλλου σημαντικό πολιτικό Ο Ελ. Βενιζέλος κόστος για και τον ο Ισμέτ ίδιο το Ινονού.
Bενιζέλο,
από αυτούς που κατεξοχήν τον Οι στήριξαν πρωταγωνιστές και τον του
ανέδειξαν,
Ελληνοτουρκικού συμφώνου φιλίας
δηλαδή τους πρόσφυγες.
οι μελετητές της περιόδου
δικαιώνουν τα βήματα του έμπειρου πολιτικού,
με το επιχείρημα πως αποτελούσε πράξη
απόλυτα σύμφωνη με τις επιλογές του πολιτικού ρεαλισμού,
η οποία τερμάτισε μια άγονη περίοδο
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/foreign_policy/facts/08.html
αμοιβαίων αμφισβητήσεων.
18. http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/society/institutions/03.html
Το 1929 ψηφίστηκε το «ιδιώνυμο»:
νόμος που έδινε στο κράτος την εξουσία να τιμωρεί
(σύλληψη, απόλυση)
οποιονδήποτε θεωρούσε ότι προωθούσε
«ιδέες που υποστήριζαν τη βίαιη ανατροπή της
κοινωνικής τάξης».
Χρησιμοποιήθηκε για να νομιμοποιηθούν
οι διώξεις εναντίον των κομμουνιστών
και όλων όσοι συμμετείχαν σε κοινωνικούς αγώνες.
19. 1932
•η διεθνής οικονομική κρίση του 1929
•και οι σοβαρές επιπτώσεις της στην Ελλάδα
υποχρέωσαν τον Βενιζέλο
να κηρύξει την Ελλάδα σε
πτώχευση
και να προκηρύξει εκλογές.
20. H περίοδος της αστάθειας, 1932-1935
Εκλογές 25ης Σεπτ. 1932
• στο Δημοκρατικό Κόμμα του
Αλέξανδρου Παπαναστασίου
η εξουσία πέρασε
•στους Φιλελεύθερους,
•στο συνασπισμό των Λαϊκών,
υπό τον Παναγή Τσαλδάρη.
21. Το Λαϊκό κόμμα στην εξουσία (1933)
εκλογές 5 Μαρτίου 1933: επικράτησαν τα αντιβενιζελικά κόμματα.
νύχτα των εκλογών: αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος
από βενιζελικούς αξιωματικούς
ανάληψη εξουσίας:
από τον ηγέτη του Λαϊκού κόμματος Παναγή Τσαλδάρη,
Κλιμάκωση πολιτικής κρίσης
εκδήλωση δολοφονικής επίθεσης κατά του Βενιζέλου.
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/facts/09.html
22. Tα πολιτικά κόμματα στο Μεσοπόλεμο
Βασικές παρατάξεις
Φιλελεύθεροι Λαϊκοί
Στο Λαϊκό Κόμμα
αρχηγός αναδείχθηκε
ο Παναγής Tσαλδάρης.
Δημοκρατική Ένωση
Aλέξανδρου Παπαναστασίου,
Προοδευτικοί Φιλελεύθεροι
Γεωργίου Καφαντάρη,
Συντηρητικοί Δημοκρατικοί
με τον Aνδρέα Mιχαλακόπουλο.
άλλα αντιβενιζελικά σχήματα:
•οι Eλευθερόφρονες
του Iωάννη Mεταξά
•το Eθνικοριζοσπαστικό Κόμμα
του Γεωργίου Κονδύλη.
O ρόλος του στρατού http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/people/03.htm
l
23. Το κίνημα του 1935
και η παλινόρθωση της βασιλείας
Ύστερα από μια περίοδο μεγάλης πολιτικής έντασης,
εκδηλώθηκε από βενιζελικούς αξιωματικούς
νέο κίνημα την 1η Μαρτίου 1935,
το οποίο κατέστειλε ο υπουργός Στρατιωτικών Γ. Κονδύλης.
αρχηγός ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας
24. Ακολούθησαν διώξεις και εκτελέσεις βενιζελικών.
18 Μαρτίου 1935:
Στιγμιότυπο από την πρώτη δίκη
των αξιωματικών
στο Στρατοδικείο Αθηνών
2 Απριλίου 1935:
Καθαίρεση των καταδικασθέντων
Αξιωματικών-κινηματιών
που συμμετείχαν
στο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935
25. Το κίνημα του 1935
και η παλινόρθωση της βασιλείας
ο Κονδύλης:
•ανέτρεψε τον Τσαλδάρη,
• επέβαλε δικτατορία
•προχώρησε στην παλινόρθωση της
μοναρχίας
(Νοέμβριος 1935).
25 Νοεμβρίου 1935:
Ο πρωθυπουργός Κονδύλης
υποδέχεται στο Φάληρο
τον Γεώργιο Β΄
που επιστρέφει στην Ελλάδα
26. Μετά την παλινόρθωση
Πρώτες ενέργειες Γεωργίου Β΄
•παραμέρισε τον Κονδύλη
•χορήγησε αμνηστία στους πολιτικούς
που είχαν κατηγορηθεί για το κίνημα του 1935.
27. Εκλογές: 26 Ιανουαρίου 1936:
Ισοδυναμία βασιλικών και βενιζελικών
το ΚΚΕ, με 15 βουλευτές, παίζει ρόλο ρυθμιστή.
ο Γεώργιος Β‘
διόρισε πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά.
Οι πρωταγωνιστές της περιόδου 1936-1940
29. Η πρωθυπουργοποίηση του Ιω. Μεταξά
και η όξυνση της οικονομικής κρίσης
προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις
με αποκορύφωμα
τις αιματηρές διαδηλώσεις
της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936
(Μάρτιος 1936 πεθαίνει στο Παρίσι ο Ελευθέριος Βενιζέλος)
30. http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/society/facts/13.htm
l
1936: στις 29 Απριλίου οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης
κατέρχονται σε απεργία, η οποία στις Μαΐου μεταβάλλεται
σε πανεργατική.
Η κυβέρνηση την καταστέλλει με βία
Χαρακτηριστικό στιγμιότυπο
από τα γεγονότα του Μαΐου στη Θεσσαλονίκη.
Έφιπποι χωροφύλακες προσπαθούν να διαλύσουν
τους διαδηλωτές σε κεντρική πλατεία τη ς πόλης
31. http://www.youtube.com/watch?v=ZSDVBk0pT-M&feature=related
Θεσσαλονίκη, 1936
Κοντά στην Εγνατία δολοφονείται ο Τάσος Τούσης. Οι σύντροφοί του τον
ξαπλώνουν σε μια πόρτα. Η φωτογραφία με το θρήνο της μάνας του είναι η
πιο γνωστή εικόνα της εξέγερσης και εμπνέει τον Γιάννη Ρίτσο για τον
συγκλονιστικό του «Επιτάφιο».
33. Με πρόσχημα τα γεγονότα αυτά
και επικαλούμενοι «κομμουνιστικό κίνδυνο»,
ο Γεώργιος Β‘ και ο Μεταξάς
κήρυξαν δικτατορία
στις 4 Αυγούστου 1936
34. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936
Όνειρο του Ι. Μεταξά
ήταν η δημιουργία ενός καθεστώτος
κατά τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας
και της ναζιστικής Γερμανίας.
36. Ο Ι. Μεταξάς ασκεπής σε στάση προσοχής στις σκάλες της Παλαιάς Βουλής
πιθανώς σε ανάκρουση Εθνικού Ύμνου.
Διακρίνονται ο Κ. Κοτζιάς και ο π. Υπουργός Τουρκοβασίλης
με τους παρισταμένους να αποδίδουν τον φασιστικό χαιρετισμό.
37. Μαζικό φασιστικό κόμμα στην Ελλάδα δεν υπήρχε.
Ο δικτάτορας δοκίμασε να αναπληρώσει το κενό
με τη δημιουργία της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ),
Η σημαία της ΕΟΝ
Τα γραφεία της Ε.Ο.Ν. και το έμβλημα του φασισμού, κατά το ιταλικό πρότυπο...
38. Το έμβλημα της ΕΟΝ (fascio = δέσμη,
σύμβολο των συγκλητικών
στην αρχαία Ρώμη).
39. Η φασιστική νεολαία balilla
πιστή στο Ντούτσε,
σε χαιρετισμό φασιστικό
Μέλη της ΕΟΝ
42. H πολιτική χρήση της εικόνας στο Μεσοπόλεμο
Η αφίσα του ιταλικού
φασιστικού καθεστώτος
για τη νεολαία
Η ναζιστική αφίσα:
"Έξω όλοι οι ταραξίες!
ενότητα της νεολαίας
μέσα στη χιτλερική νεολαία"
Αφίσα της
Μεταξικής
δικτατορίας
46. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936)
Ο Μεταξάς προσπάθησε να προσεταιριστεί
τους αγρότες και τους εργάτες
με συστηματική προπαγάνδα
•με τη λήψη ορισμένων κοινωνικών μέτρων
47. O "Tρίτος Eλληνικός Πολιτισμός" του Iωάννη Mεταξά
ασαφές πρόγραμμα, που στόχευε μακροπρόθεσμα στην ανάδειξη της ελληνικής φυλής
και στον εκπολιτισμό του υπόλοιπου κόσμου, ενώ αντλούσε την έμπνευσή του
από τις παγανιστικές αξίες της αρχαίας Eλλάδας και τις χριστιανικές από το Bυζάντιο.
http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/language/06.html
48. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936)
διέφερε από τον φασισμό και από τον ναζισμό.
δεν απέκτησε ποτέ ισχυρή κοινωνική στήριξη.
Ο Μεταξάς οργάνωσε
ένα αυταρχικό κράτος
καταδίωξε τους αντιπάλους του,
ιδίως τους κομμουνιστές.
49. Δεν επιτρέπω καμίαν υπόκωφον αντίστασιν εις τας θελήσεις μου
[Από τις δηλώσεις του Ιωάννη Μεταξά όταν ανέλαβε ο ίδιος το
Υπουργείο Παιδείας (29 Νοεμβρίου 1938)]
• [...] Από όλους τους εκπαιδευτικούς προσδοκώ
αμέριστον βοήθειαν. Θέλω να σας είπω μίαν ιδιότητα
του χαρακτήρος μου, την οποίαν δεν είμαι πλέον εις
ηλικίαν διά να την μεταβάλω. Συζητώ με τον καθένα και
επιτρέπω, όταν πρόκειται να ληφθή μία απόφασις,
πάσαν συζήτησιν και πάσαν αντίρρησιν προς εμέ,
ελεύθερα.
• Αλλ' όταν λάβω την απόφασιν, και πολλές φορές
μπορώ να την λάβω και αντιθέτως προς τας γνώμας
σας, η απόφασις αυτή είναι οριστική και ανέκκλητος
και τίποτε δεν είναι δυνατόν να με κάμη να
υποχωρήσω από την απόφασιν αυτήν. Εννοείται δε,
εις τον δρόμον της εκτελέσεως, δεν είναι δυνατόν
κανείς να με σταματήση.
http://www.ime.gr/chronos/14/gr/1923_1940/civilization/sources/05.html
50. Διαθεματικότητα: Η τέχνη του Μεσοπολέμου
Κωσταντίνος Παρθένης, Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης
Κωσταντίνος Μαλέας, Σπύρος Παπαλουκάς, Φώτης
Κόντογλου, Νίκος Εγγονόπουλος, Γιάννης Τσαρούχης
Αντιπροσωπευτικά έργα σημαντικών καλλιτεχνών του Μεσοπολέμου
51. Πλεονεκτήματα παρουσιάσεων
Power Point
• Ενισχύεται η διδασκαλία
(πολυτροπική):
• (συνδυάζουν εικόνα, ήχο, κείμενο,
βίντεο, χάρτες, διαγράμματα κ.λπ.)
• Επιταχύνεται ο ρυθμός του
μαθήματος
• Το υλικό που παρουσιάζεται μπορεί
να βελτιωθεί και να χρησιμοποιηθεί
52. Πλεονεκτήματα παρουσιάσεων
Power Point
• Προσελκύεται το ενδιαφέρον των
μαθητών
• Εμφανίζεται βελτίωση στην προσοχή
τους, στη συμπεριφορά τους και στις
επιδόσεις τους.
• Επιτρέπουν στα παιδιά να
οπτικοποιήσουν τη διδακτέα ύλη, ώστε
να γίνει περισσότερο κατανοητή.
53. Μειονεκτήματα
• Στη μετωπικού τύπου διδασκαλία με
προβολή παρουσιάσεων αποδίδει στα
παιδιά ένα ιδιαίτερα παθητικό ρόλο.
• Αξιοποιούνται για «εντυπωσιασμό»,
κάτι που δεν θα διαρκέσει για πολύ.
54. Δέκα Εντολές των Ναζί για την Επιλογή Συζύγου
• 1. Να θυμάσαι πως είσαι Γερμανός /
Γερμανίδα.
• 2. Αν είσαι από καλή γενιά, μη μείνεις
ανύπαντρος.
• 3. Κράτησε το σώμα σου καθαρό.
• 4. Κράτησε το πνεύμα και την ψυχή σου
καθαρά.
• 5.Σαν Γερμανός / Γερμανίδα διάλεξε
κάποια / κάποιον με γερμανικό ή βόρειο αίμα
[...]
• 6.Όταν διαλέγεις σύζυγο, έλεγξε την
καταγωγή του.
• 7. Η υγεία είναι προϋπόθεση της εξωτερικής
ομορφιάς.
• 8. Παντρέψου μόνο από αγάπη.
• 9. Μην ψάχνεις συμπαίκτη αλλά σύντροφο