М.Дашдэлэг

1. Семинар № 2
б. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүд
Хэлэлцэх асуудлууд
1. Макро эдийн засгийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг нэрлэ, ялгааг тайлбарла.
2. Макро эдийн засгийн үзүүлэлт бүрийн эдийн засгийн утгыг тайлбарла.
3. Макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг тооцох аргуудыг нэрлэ, утгыг тайлбарла.
4. ҮНБ, ДНБ хоёрын ялгааг тайлбарла.
5. ҮНБ болон ДНБ-ийг тооцоход (хамааруулдаггүй) оруулдаггүй орлогуудыг нэрлэ,
тайлбарла.
6. ҮНБ-ийг ашиглаж ДНБ-ийг тооцох томъёог бич, тайлбарла.
7. Улс орны эдийн засгийн хүчин чадал, иргэдийн амьжиргааны түвшинг бодитой
илэрхийлэх үзүүлэлтийг нэрлэ, тооцох томъёог бич, тайлбарла.
8. Нэрлэсэн, бодит ҮНБ, ДНБ гэдэг үзүүлэлтүүдийн эдийн засгийн (ялгааг) утгыг тайлбарла.
9. Хэрэглээний барааны үнийн индексийг тооцох томъёог бич, тайлбарла.
10. Хэрэглээний барааны үнийн индекс, ҮНБ-(ДНБ)-ий дефлятор хоёрын ялгааг тайлбарла.
11. ҮНБ-(ДНБ)-ий дефляторыг тооцох томъёог бич, түүний эдийн засгийн утгыг тоон жишээн
дээр тайлбарла.
Бодлого. Дасгал
1. Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн 600 тэр бум төгрөг, хэрэглэгчдийн хэрэглээний зардал
200 тэр бум төгрөг, улсын худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал 80 тэр бум
төгрөг, экспорт 70 тэр бум төгрөг, импорт 60 бум бум төгрөг байжээ. Эдгээр
өгөгдлийг ашиглан …..……….. хэмжээг тооц.
а) нийт хөрөнгө оруулалтын
б) элэгдэл, хорогдлын шимтгэл 20 тэр бум төгрөг байх үеийн ҮЦБ-ий
в) шууд бус татвар 30 тэр бум төгрөг байх үеийн үндэсний орлогын
г) цэвэр экспорт сөрөг утгатай байж болох эсэхийг тайлбарла.
2. Хүснэгтэнд буй өгөгдлүүдийг ашиглан …........… тооц.
а) ҮНБ-ийг зардлаар б) ҮНБ-ийг орлогоор в) ҮНБ-ийг ашиглаж Дотоодын
нийт бүтээгдэхүүнийг
г) Үндэсний цэвэр бүтээгдэхүүнийг д) Үндэсний орлогыг е) Хувийн орлогыг
№ Үзүүлэлтүүд Тэр бум төг-өөр
1 Экспорт 50
2 Хувьцааны ноогдол ашиг 30
3 Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл, хорогдлын шимтгэл 25
4 Цалин хөлс 120
5 Засгийн газрын худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал 72
6 Рентийн орлого 15
7 Шууд бус албан татвар 20
8 Шагнал урамшуулал 35
9 Цэвэр хөрөнгө оруулалт 28
10 Пүүсийн төлсөн ашгийн албан татвар 8
11 Засгийн газраас хүн амд үзүүлсэн тэтгэмж, тусламж 6
12 Хэрэглэгчдийн хэрэглээндээ зарцуулсан зардал 188
13 Импортын хэмжээ 60
14 Иргэдийн төлсөн нийгмийн даатгалын шимтгэл 18
15 Пүүсийн үл хуваарилагдах ашиг 5
16 Иргэдийн төлсөн хувийн орлогын албан татвар 16
17 Гадаадад ажилладаг ахуйн нэгж иргэдийн үйлдвэрлэсэн орлого 31
18 Гадаадын аж ахуйн нэгж, иргэдийн үйлдвэрлэсэн орлого 55

2. 3. Тайлант (2015) онд “А” орны нэрлэсэн ДНБ-ий хэмжээ өмнөх (2014) оныхоосоо 20,0
хувиар өсч, бараа үйлчилгээний үнийн (ДНБ-ий дефлятор) түвшин 7,0 хувиар
буурчээ. Тус орны тайлант (2015) онд үйлдвэрлэсэн бодит ДНБ-ий өсөлт-
(өөрчлөлт)-ийн хувийг тооц.
4. 2012 онд “Б” орны нэрлэсэн ҮНБ 100,0 тэрбум доллар, ҮНБ-ий дефля-(үнийн
ерөнхий түвшин)-тор 140 байснаа 2013 онд нэрлэсэн ҮНБ нь 200,0 тэрбум доллар,
ҮНБ-ий деф-(үнийн ерөнхий түвшин)-лятор нь 150 болжээ. Тус орны бодит ҮНБ-ий
нийт хэмжээг, түүний өөрчлөлтийг тоогоор хувиар тодорхойл.
5. “А” орны нэрлэсэн ҮНБ 20 хувиар өсч, бараа үйлчилгээний үнийн ерөнхий түвшин 5
хувиар буурчээ. Тус орны бодит ҮНБ-ий өсөлтийн хувийг тооц.
6. 2012-2014 онд “Х” орны үйлдэрлэсэн нэрлэсэн ДНБ, ДНБ-ий дефлятор буюу үнийн
ерөнхий индексүүд өгөгджээ.
(ДНБ тэр бум төг-өөр)
№ Он
Нэрлэсэн
ДНБ
Үнийн
индекс
Бодит
ДНБ
1 2012 400 80,0
2 2013 650 100
3 2014 800 130
а) Энэ 3 оны аль нь суурь он вэ?
б) 2012-2014 онд үнийн түвшин хэрхэн өөрчлөгдсөн вэ?
в) Жил бүрийн бодит ДНБ-ий хэмжээг тооц.
7. Тайлант онд “Б” орны нэрлэсэн ДНБ-ий хэмжээ 400 тэрбум доллар, ДНБ-ий дефлятор
1.2 байв. Тус орны бодит ДНБ-ний хэмжээг тооц.
8. 2014 онд “А” орны үйлдвэрлэсэн нэрлэсэн ҮНБ 50 тэр бум төгрөг байснаа 2015 онд
100 тэр бум төгрөг болж өсчээ. Гэтэл ҮНБ-ий дефлятор нь 2014 онд 140 хувь байснаа
2015 онд 150 хувь болжээ. Тус орны бодит ҮНБ-ий хэмжээг болон түүний өөрчлөлтийн
хэмжээ, хувийг тооц.
9. “Х” орны нэрлэсэн ҮНБ-ий хэмжээ 10 хувиар, үнийн түвшин 5 хувиар тус тус өсчээ.
Энэ орны бодит ҮНБ-ий өөрчлөлтийн хувийг тооц.
СОРИЛ
1. 2012 онд “А” орны хүн амын хэрэглээний сагсан дахь бараа үйлчилгээний (дундаж
үнэ) үнийн түвшин 2600 төгрөг байснаа 2013 онд 2990 төгрөг болж өссөн тул тус
орны хэрэг-лээний бараа үйлчилгээний үнийн индекс ….. хувь болж …… хувиар …..
. өс-(буурч)-чээ.
а) 25
б) 125
в) 115
г) 80
2. ҮНБ-ийг зардлаар тооцох зардлын төрөлд …… зарцуулсан зардлыг хамааруулахгүй.
а) улсаас бараа үйлчилгээ худалдан авахад
б) хэрэглэгчдийн хэрэглээндээ

3. в) пүүсүүдийн хөрөнгө оруулалтандаа
г) бараа үйлчилгээг импортоор авахад
3. Үйлдвэрлэсэн ҮНБ-ий хэмжээ бүх хэрэглэгчийн …….. худалдан авсан бараа, үйлчил-
гээний үнийн дүнтэй тэнцүү байдаг.
а) борлуулах зорилгоор
б) эцсийн хэрэглээндээ зориулж
в) дахин боловсруулах зорилгоор
г) боловсруулж, худалдах зорилгоор
4. Дотоодын Нийт Бүтээгдэхүүнийг зардлаар тооцохдоо ………….… томъёог ашиглана.
а) С+I+Хn+Y;
б) С+I+G+Мn;
в) С+I+G;
г) С+I+G+Хn
5. ........ -ыг хасч ҮЦБ-ийг тооцно.
а) ДНБ-ээс цэвэр экспорт
б) ҮО-оос ашгийн албан татвар
в) ҮНБ-ээс үндсэн хөрөнгөийн элэгдэл хорогдлын шимтгэл
г) ҮНБ-ээс шууд бус албан татвар
6. Тухайн улсын нутаг дэвсгэр дээр үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлдэг иргэд, аж ахуйн
нэгжүү- дийн нэг жилийн дотор эцсийн байдлаар үйлдвэрлэсэн … ….. ДНБ гэдэг.
а) нийт бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний үнийн дүнгээс гадаадын харьяат иргэд,
аж ахуйн нэгжийн тухайн жилд үйлдвэрлэсэн баялгийн хэмжээг хассан
ялгаврыг
б) ҮО, үндсэн хөрөнгөнийн элэгдэл хорогдлын шимтгэлийн нийлбэрийг
в) ҮЦБ, шууд бус албан татвар хоёрын ялгаврыг
г) нийт бараа, үйлчилгээний үнийн дүнг
7. ҮО-оос пүүсийн төлсөн ашгийн албан татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэл, үл
хуваари-лагдах ашгийн нийлбэрийг хасч, шилжих төлбөрийг нэмж ……… нийт хэмжээг
тодор-хойлно.
а) Үндэсний Цэвэр Бүтээгдэхүүний
б) Дотоодын Нийт Бүтээгдэхүүний
в) Иргэдийн татвар төлсний дараах цэвэр орлогын
г) Иргэдийн хувийн орлогын
8. ҮО-ыг орлогоор тооцоход ашиглах орлогын бүрэлдэхүүнд …….. –ыг хамааруулахгүй.
а) нэмэгдсэн өртгийн албан татвар
б) хадгаламжийн хүүгийн орлого
в) пүүсийн үл хуваарилагдах ашиг
г) хүчин зүйлийн орлого
9. ……….-ийг нэрлэсэн ДНБ гэдэг.
а) ДНБ-ээс элэгдэл, хорогдлын шимтгэлийг хассан үзүүлэлт
б) Суурь жилийн үнээр үнэлсэн ДНБ
в) Тухайн жилийн үнээр үнэлсэн ДНБ
г) Үл хөдлөх үнээр үнэлсэн ДНБ
10. ……… бол ҮНБ-ийг орлогоор тооцох орлогын бүрэлдэхүүн-(төрөл)-д хамаарахгүй.
а) Зээлийн хүү

4. б) Үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хорогдлын шимтгэл
в) Үнэт цаасны зах зээл дээр арилжсан хувьцааны үнийн зөрүүгээс олсон
орлого
г) Хувьцааны ноогдол ашиг
11. Нэг жилийн дотор эцсийн байдлаар үйлдвэрлэсэн …..….. …. хэмжээгээр улс орны
эдийн засгийн хүчин чад-(чадавхийг)-лыг тодорхойлно.
а) нэг хүнд ноогдож буй бодит ДНБ-ий
б) нэг хүнд ноогдож буй нэрлэсэн ДНБ-ий
в) нийт нэрлэсэн ДНБ-ий
г) нийт бодит ҮНБ-ий
12. Нэрлэсэн ДНБ-ий хэмжээ, үнийн түвшин хоёр хоёул өссөн үед ………..
а) бодит ДНБ-ий хэмжээ буурна.
б) бодит ДНБ-ий хэмжээ өснө.
в) бодит ДНБ-ий хэмжээ өөрчлөгдөхгүй.
г) энэ мэдээллийг ашиглаж бодит ДНБ-ий өөрчлөлтийг тодорхойлох
боломжгүй.
13. Бодит ҮНБ-ий хэмжээ 10 хувиар, үнийн түвшин 10 хувиар тус тус өссөн үед нэрлэсэн
ҮНБ- ний хэмжээ ……. … .
а) 21 хувиар өснө.
б) 21 хувиар буурна.
в) 10 хувиар өснө.
г) өөрчлөгдөхгүй.
14. ……….. Үндэсний Орлогыг тооцно
а) ҮЦБ дээр элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг нэмж
б) ҮНБ-ээс шууд бус албан татварыг хасч
в) ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэл, шууд бус албан татварыг хасч
г) ҮНБ-ээс элэгдэл хорогдлын шимтгэлийг хасч
15.2013 онд “А” орны үйлдвэрлэсэн нэрлэсэн ДНБ-ий хэмжээ 500 тэрбум төгрөг, бодит
ДНБ-ний хэмжээ 400 тэр бум төгрөг байжээ. Тус орны ДНБ-ний дефляторыг тооц.
а) 150,
б) 125,
в) 80,
г) 60
16.ДНБ-ийг орлогоор тооцохтооцоонд ……. олсон орлогыг хамааруулна. Харин ….. олсон
орлогыг хамааруулахгүй.
а) нийтийн хоолны газрын борлуулалтаас
б) хуучин байшин худалдсанаас
в) худалдаж авсан валютаа зарснаас
г) үнэт цаас борлуулснаас
17. . ……….. үнийн дүнг ДНБ гэдэг.
а. ҮНБ-ээс гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, иргэдийн үйлдвэрлэсэн
баялгийн өртгийг хассан б. ҮО дээр үндсэн хөрөнгийн элэгдэл хорогдлын шимт-
гэлийг нэмсэн в. ҮЦБ-ээс шууд бус татварыг хассан г. Тухайн улсын нутаг дэвсгэр
дээр нэг жилийн дотор эцсийн байдлаар үйлдвэрлэсэн бараа үйлчилгээний