Д.Дашдэлэг

2. Макро эдийн засаг -1
С. Лхагважав
Лекц № 3
Нийлмэл эрэлт түүний бүтэц, нөлөөлөх хүчин
зүйлс

3. 3
Лекцийн хичээлийн агуулга
1. Нийлмэл эрэлтийн тухай ойлголт
2. Нийлмэл эрэлтийн бүтэц
3. Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлөгч хүчин зүйлс
4. Нийлмэл эрэлтийн график дүрслэл

4. 1. Нийлмэл эрэлтийн тухай ойлголт. Макро эдийн засгийн нэг үндсэн зорилт
бол ҮНБ-ний үйлдвэрлэл яагаад ихсч, багасч, юунаас болж боломжит
түвшингээсээ доогуур байна вэ?
Үнийн өөрчлөлтийн шалтгаан, энэ бүхэнд нөлөөлсөн хүчин зүйлс, тэдгээрийн
зүй тогтлыг танин мэдэж ашиглахад оршино.
Чухам юунаас болж үнийн ерөнхий түвшин болон ҮНБ-ний хэмжээ өсч,
буурав? гэдэгт микро эдийн засгийг судлах үед үзсэн эрэлт, нийлүүлэлтийн
хууль хариу өгч чадахгүй.

5. 5
Эдгээрт хариу өгөхийн тулд үй олон бараа үйлчилгээний тоо, үнийг
нэгдмэл байдлаар авч үзэж, үнийн ерөнхий түвшин, үйлдвэрлэлийн хэмжээ
хоёрын хоорондын хамаарлыг тодорхойлно.
Үүний тулд нийлмэл эрэлт , нийлмэл нийлүүлэлтийг судална.
Улсын хэмжээний нийт эрэлт улсын хэмжээний нийт нийлүүлэлтийг
нийлмэл эрэлт нийлмэл нийлүүлэлт гэдэг.

6. Нийлмэл эрэлт нь бүх хэрэглэгчээс эцсийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг зах зээлийн тухайн
үеийн үнээр худалдан авч чадах буюу худалдан авахаар төлөвлөж буй нийт зардлын
нийлбэрээр тодорхойлогдоно.
Нийлмэл эрэлтэд үнийн ба үнийн бус хүчин зүйл нөлөөлнө.
Нийлмэл эрэлтийн муруй.
Нийлмэл эрэлтийн муруй нь нийлмэл эрэлт ба үнийн ерөнхий түвшингийн хоорондын
хамаарлыг харуулна. Тухайн барааны үнэ буурахад тэр барааны эрэлтийн хэмжээ, эрэлт
хоёр хоёулаа өснө.
Үнэ өсвөл нийлмэл эрэлт буурна. Үнэ буурвал нийлмэл эрэлт өснө. Үнэ нийлмэл эрэлт хоёр
урвуу хамааралтай. Үнэ, нийлмэл эрэлт хоёрын энэ хамаарлыг харуулсан муруйг нийлмэл
эрэлтийн муруй гэнэ. Нийлмэл эрэлтийн муруйн хэвтээ тэнхлэгт нийлмэл эрэлт- (АD)-ийг
буюу ҮНБ-ний хэмжээг босоо тэнхлэгт үнийн ерөнхий түвшинг (“Р” үсгээр ) тэмдэглэнэ.
АD=ҮНБ байна.

7. 7
2. Нийлмэл эрэлтийн бүтэц. Нийлмэл эрэлт нь өрх гэр, пүүс
компани, төр засаг, гадаадын хэрэглэгчид гэсэн үндсэн дөрвөн
хэрэглэгчийн хэрэглээндээ зарцуулсан зардлын нийлбэртэй
тэнцүү байна.
Нийлмэл эрэлтийн хэмжээг тооцох томъёо.
АD = ҮНБн = СD + ID + GD + XND
XN = X - M

8. 3. Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлөгч хүчин зүйлс. Нийлмэл эрэлт өсч, буурч буй
шалтгаан микро эдийн засгаас нилээд өөр. Нийлмэл эрэлтэд а) үнийн б) үнийн
бус 2 хүчин зүйл нөлөөлнө.
а) Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлдөг үнийн хүчин зүйл. Үнийн өөрчлөлтөөс
шалтгаалж нийлмэл эрэлт өсч, буурахад гурван үндсэн хүчин зүйл нөлөөлнө.
Үүнд:
1) Үнэ өссөн үед хэрэглэгчид өмнө нь хэрэглэж байснаасаа их мөнгө
хэрэглэнэ. Үүний улмаас мөнгөний эрэлт өснө. Мөнгөний эрэлт өсөхөөр
зээлийн болон хадгаламжийн хүү өснө.
Эдгээр үйл явцын улмаас өрх гэр хэрэглээгээ, пүүс, компани хөрөнгө
оруулалтаа багасгана. Үүний улмаас нийт зардал буюу нийлмэл эрэлт (AD)
буурна.

9. 9
2) Үнэ өсөхөөр иргэдийн хуримтлуулсан мөнгөний худалдан авах чадвар
буурч мөнгөний ханш унана. Иймээс тэд зардал буюу хэрэглээгээ
багасгана. Үүний улмаас нийлмэл эрэлт буурна.
3) Үнэ өсөхөөр экспорт ихсч, импорт буурна. Үүний улмаас нийлмэл эрэлт
багасна.
б) Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйл. Үнийн бус хүчин
зүйлийн нөлөөгөөр үнийн тухайн түвшинд нийлмэл эрэлт өөрчлөгдөнө.
Нийлмэл эрэлт өөрчлөгдөхөд үнийн бус 4 үндсэн хүчин зүйл нөлөөлнө.
Үүнд: 1) Өрх гэрийн эрэлт 2) Пүүс, компаний эрэлт 3) Төр засгийн эрэлт 4)
Гадаадын хэрэглэгчдийн эрэлт хамаарна.

10. Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлүүд
4. Нийлмэл эрэлтийн график дүрслэл. Нийлмэл эрэлтийн муруй зүүн дээрээс
баруун доош хандсан чиглэлтэй байна. Үнийн хүчин зүйлийн нөлөөгөөр
нийлмэл эрэлт өөрчлөгдвөл шилжилт хөдөлгөөн муруй дээгүүр явагдана.
а) Үнийн хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нийлмэл эрэлтэд
гарсан өөрчлөлтийн гарфик дүрслэл

11. 11
б) Үнийн бус хүчин зүйлийн нөлөөгөөр нийлмэл эрэлтийн өөрчлөлтийн
график дүрслэл

12. 12
Нийлмэл эрэлтэд нөлөөлөх хүчин зүйл

13. А. Үндсэн сурах бичиг.
1.Р. Оросоо Макро эдийн засаг УБ 2005
2. Кемпелл Макконнел, Стэнли Л.Брю Экономикс I, II УБ 2000
3. Б.Сувд, Б.Алтанцэцэг Эконимикс Уб 2000
Ашиглах сурах бичиг:
1. Р.Амаржаргал, Д.Батжаргал, Ж.Батхуяг Эдийн засгийн ухаан Уб 2000
2. Б.Норжваанчиг Эдийн засгийн ухаан I УБ 1997
3. Б.Норжваанчиг Эдийн засгийн ухаан II УБ 1999
4. Б.Сувд, Г.Миеэгомбо Зах зээлийн эдийн засгийн онол, практикийн үндэс УБ
1997
13
Цахим номын сан: http://59.153.84.140

14. 14