М.Дашдэлэг

1. Семинар № 5 6 Орлого, хэрэглээ, хуримтлал, хөрөнгө оруулалт
Хэлэлцэх асуудлууд
1. Эдийн засгийн ерөнхий тэнцвэр алдагдахад нөлөөлөх хүчин зүйлсийг нэрлэ.
2. Эдийн засгийн тэнцвэр алдагдахад нөлөөлөх хүчин зүйлийн үйлчлэл түүний үр дагаварыг
тайлбарла.
3. Кейнсийн онолыг баримтлагчдын өрх гэрийн хэрэглээний функцийг бич, тайлбарла.
4. Хуримтлал хөрөнгө орулалтын тэнцвэр хэрхэн хангагддагийг томъёогоор илэрхийл.
5. Хуритлалын ангилал түүний төрлүүдийг томъёогоор илэрхийл.
6. Хэрэглээний болон хуримтлалын функцийг бич, тайлбарла.
7. Орлогоос үл хамаарах хэрэглээний томъёог бич, тайлбарла.
8. Орлогоос үл хамаарах хэрэглээ түүний муруй, муруйн шилжилтийн утгыг тайлбарла.
9. Орлогоос үл хамаарах хэрэглээг хирхэн яаж хангадгийг зураг дээр тайлбарла.
10. Ахиуц хэрэглээ түүний томъёог бич утгыг тайлбарла.
11. Ахиуц хуримтлал түүний томъёог бич утгыг тайлбарла.
12. Дундаж хэрэглээ, дундаж хуримтлал тэдгээрийн томъёог бич тайлбарла.
13. C+S=?; 2) ∆C+∆S=?; 3) C/Di=?; 4) S/Di=?; 5) MPC+MPS=?; 6) MPC*Di=?; 7) MPS*Di=?;
14. Кейнсийн сэтгэл зүйн хууль, түүний үйлчлэлийг тайлбарла.
15. Энгелийн хууль түүний үйлчлэлийг тайлбарла.
16. Хэрэглээнд нөлөөлөх орлогын болон орлогын бус хүчин зүйлсийг нэрлэ.
17. Хуримтлалд нөлөөлөх орлогын болон орлогын бус хүчин зүйлсийг нэрлэ.
18. Эдийн засгийн тэнцвэр хэрхэн тогтдогийг томъёон дээр тайлбарла.
19. Хөрөнгө оруулалт түүнд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг нэрлэ, тайлбарла.
20. Хөрөнгө оруулалтын тухай ойлголт хөрөнгө оруулалтын төрлүүд.
21. Сонгодог эдийн засгийн болон Кейнсийн Төрийн зохицуулалттай эдийн засгийн онолын
чиглэлийнхэн “Хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тэнцвэрийн талаар баримталдаг” үзлиййн
ижил болон ялгаатай талыг тайлбарла.
22. Сонгодог эдийн засгийн онолын чиглэлийнхний “Хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тэнцвэр”
хирхэн яаж тогтдогийг баталдаг үзэл баримтлалыг зураг дээр тайлбарла.
23. Кейнсийн онолын чиглэлийг баримтлагчид “Хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тэнцвэр хир-хэн
яаж тогтдог” талаар номлодог онолын үзэл баримлалыг томъёон дээр тайлбарла.
Бодлого. Дасгал
1. Өрхийн хэрэглээний функц С=100+0.8*Di гэж өгөгджээ. Хүснэгтэнд буй үзүүлэлтүүдийг
ашиглан:
а) Өрхийн орлогын түвшин тус бүр дээр хэрэглээ, хуримтлалын хэмжээг тооц.
б) Орлого, хэрэглээ тэнцэх цэгийг тодорхойл, графикыг зур.
2. “А” орны хүн амын хэрэглээ C=500+0.75Y, нийт хөрөнгө оруулалт I=200, улсын
худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал G=50, төсөвт төвлөрсөн нийт татварын
№
Татвар төлсний да-раах
орлого (Di)
Хэрэг-
лээ (С)
Хуримт-лал
(S) №
Татвар төлсний да-раах орлого
(Di)
Хэрэг-
лээ (С)
Хуримт-
Лал (S)
1 0 4 400
2 100 5 800
3 200 6 900

2. хэмжээ T=80 тэр бум $-той тэнцүү байжээ. “А” орны тэнцвэрт үйлдвээрлэлийн
хэмжээг орлогоор, зардлаар тооц.
3. “Х” орны C=200+0.6*Di; I=0.1*Di; G=60; X=50; M=0.05*Di; T=50; Y= Di+T гэж
өгөгджээ. Тус улсын тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн хэмжээ-(Y)-г орлогоор, зардлаар
тооц.
4. “У” орны хүн амын хэрэглээ C=250+0.78Y, нийт хөрөнгө оруулалт I=600, улсын
худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал G=50, төсөвт төвлөрсөн нийт татварын
хэмжээ T=80 тэр бум $-той тэнцүү байжээ. Энэ орны тэнцвэрт үйлдвээрлэлийн
хэмжээг орлогоор, зардлаар тооц.
5. Хэрэглэгчийн хуримтлал S = -50 + 0.З*Di функцээр илэрхийлэгдэж байв. Дараах өгөгдлийг
ашиглан орлогын өөрчлөлт тус бүр дээр хэрэглээний болон хуримтлалын хэмжээг тооц.
№ Он
Татвар төлсний дараах
орлого
(Di)
Хэрэглээний зардал
(С)
Хуримтлалын хэмжээ
(S)
1 2008 500
2 2009 800
3 2010 2000
4 2011 3000
5 2012 4000
6 2013 5000
6. “А” орны хэрэглэгчдийн татвар төлсний дараах орлого, хэрэглээний зардалтай холбоотой
дараах өгөгдлийг ашиглан:
№ Он
Татвар төлсний дараах
орлого
Хэрэглээний
зардал
1 2008 400 500
2 2009 550 600
3 2010 800 800
4 2011 1100 1000
5 2012 1500 1200
6 2013 1800 1500
а) Тус орны орлого, хэрэглээ тэнцэх цэгийг тодорхойл, графикыг зур.
б) “А” орны хүн амын орлогоос үл хамаарах хэрэглээ, ахиуц хэрэглээг тооц.
в) “А” орны хэрэглээний болон хадгаламжийн функцийг бич.
г) Хэрэв орлогоос үл хамаарах хэрэглээ 100-аар өсвөл хэрэглээний муруй хэрхэн яаж
өөрчлөгдөхийг график дээр тайлбарла.
7. “А” орны хүн амын татвар төлсний дараах дундаж орлого 500,0 мянган төгрөг байснаа 600,0
мянган төгрөг болж нэмэгдсэнээс хэрэглээ нь 450,0 мянган төгрөг байснаа 540,0 мянган төгрөг
болжээ. Тус улсын хэрэглэгчдийн ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалыг тооц.

3. 8. Ахиуц хэрэглээ нь 0.9-тэй тэнцүү “А”-гаас 10.0 мянган төгрөг авч ахиуц хэрэглээ нь 0.8-тай
тэнцүү “Д”-д өгчээ. Энэ үйл явцын дараа:
а) “А”, “Д” хоёрын ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалын нийлбэрийн өөрчлөлтийг тооц.
б) Энэ хоёрын хэрэглээ, хуримтлалын өөрчлөлтийг хүн тус бүрээр болон хоёулангийнх нь
дүн-(нийлбэр)-гээр тооц.
9. “Б” орны хэрэглээний функц С=100+0.8*Di, хөрөнгө оруулалтын функц I=0.02*Di, Засгийн
газрын хэрэглээний зардал G=60, экспорт Х=20, импорт М=0.01*Di, татвар Т=50, ҮНБ нь
Ү=Di+Т байжээ. “Б” орны тэнцвэрт үйлдвэрлэлийн хэмжээ-(Ү)-г орлогоор, зардлаар тооц.
10.“А” орны хүн амын хэрэглээ C=500+0.75Y, нийт хөрөнгө оруулалт I=200, улсын
худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал G=50, төсөвт төвлөрсөн нийт татварын
хэмжээ T=80 тэрбум $-той тэнцүү байжээ. Энэ орны тэнцвэрт үйлдвээрлэлийн
хэмжээг орлогоор, зардлаар тооц.
11.“А” орны хүн амын хэрэглээ C=250+0.78Y, нийт хөрөнгө оруулалт I=600, улсын
худалдан авсан бараа үйлчилгээний зардал G=50, төсөвт төвлөрсөн нийт татварын
хэмжээ T=80 тэр бум $-той тэнцүү байв. “А” орны тэнцвэрт үйлдвээрлэлийн хэмжээг
орлогоор, зардлаар тооц.
СОРИЛ
1. Эдийн засгийн ухаанд “ …………………” гэсэн тодорхойлолт (байдаггүй) байхгүй.
а) Зээлийн нэрлэсэн хүүгийн өөрчлөлтийн хувиас ханш уналтын
өөрчлөлтийн хувийг хасч зээлийн бодит хүүгийн өөрчлөлтийн
хувийг тооцно.
б) Ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалын нийлбэр нэгтэй тэнцүү байна.
в) Хэрэглэгчдийн орлого өсөхийн хирээр анхдагч, хоёрдогч хэрэглээ-
ний зардал хоёул өсөх боловч нийт хэрэглээнд анхдагч хэрэглээний
зардлын эзлэх хувийн жин буурч хоёрдогч хэрэглээний зардлын эзлэх
хувийн жин өсдөг зүй тогтол үйлчилдэг.
г) Хэрэглэгчдийн орлого өсөхийн хирээр нийт орлогын дүнд хэрэглээний
зардлын эзлэх хувийн жин өсч хуримтлалын эзлэх хувийн жин буурдаг.
2. ........... үед эдийн засаг хурдтай өсөх нөхцөл бүрдэнэ.
а) I=С
б) I=S
в) С=S
г) I=G
3. “Б” орны хөрөнгө оруулалтын функц I=300-1ОО*г томъёогоор илэрхийлэгдэж байв. Зээ-лийн
нэрлэсэн хүүгийн түвшинг r-ээр тэмдэглэжээ. Зээлийн бодит хүүгийн түвшин нь 20 хувь, ханш
уналтын түвшин нь 10 хувь болбол тус улс …… тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийнэ.
а) 290
б) 280
в) 270
г) 300
4. Хэрэглэгч “А”-гийн орлого 500 мянган төгрөг байснаа 750 мянган төгрөг болж өсснөөс
хэрэглээ нь 450 мянган төгрөг байснаа 650 мянган төгрөг болжээ. Энэ хэрэглэгчийн ахиуц
хэрэглээ, ахиуц хуримтлалыг тооц.

4. 5. Орлогоос үл хамаарах хэрэглээ буурвал …….. …. шилжинэ.
а) орлогоос үл хамаарах хэрэглээг зааж буй цэг
муруйн дагуу баруун гар тийш
б) орлогоос үл хамаарах хэрэглээг зааж буй цэг
муруйн дагуу зүүн гар тийш
в) хэрэглээний муруй бүхэлдээ босоо тэнхлэгийн
дагуу (координатын эхээс холдож) дээш
г) хэрэглээний муруй бүхэлдээ босоо тэнхлэгийн
дагуу (координатын эхэд ойртож) доош
6. Ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалын нийлбэр ……..-тай тэнцүү байна.
а) 100,0
б) 10,0
в) 1.0
г) 0,0
7. Сейгийн хууль “………….. “ зүй тогтлыг илэрхийлнэ.
а) Орлого өсөхийн хэрээр нийт хэрэглээ өсөх боловч
нийт хэрэглээнд анхдагч хэрэглээний зардлын эз-
лэх хувийн жин буурч хоёр дахь хэрэглээний
зардлын эзлэх хувийн жин өсдөг
б) Орлого өсөхийн хэрээр нийт орлогод хэрэглээний
зардлын эзлэх хувийн жин буурч хуримтлалын
эзлэх хувийн жин өсдөг
в) Ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалын нийлбэр нэг-
тэй тэнцүү байдаг
г) Аливаа үйлдвэрлэл үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ
өртөгтэй тэнцүү хэмжээний орлогыг бий болгодог.
8. .................. өөрчлөлтийн хувийг ахиуц хуримтлал гэдэг.
а) Хэрэглээний өөрчлөлтийн нэгж тутамд ноогдож
буй хуримтлалын
б) Орлогын өөрчлөлтийн нэгж тутамд ноогдож буй
хэрэглээний
в) Орлогын өөрчлөлтийн нэгж тутамд ноогдож буй
хуримтлалын
г) Хуримтлалын өөрчлөлтийн нэгж тутамд ноогдож буй
хэрэглээний
9. .................. өөрчлөлтийн хувийг ахиуц хэрэглээ гэдэг.
а) Хуримтлалын нэгж тутамд
ноогдож буй хэрэглээний
б) Хэрэглээний өөрчлөлтийн
нэгж тутамд ноогдож буй орлогын
в) Хуримтлалын өөрчлөлтийн нэгж
тутамд ноогдож буй орлогын
г) Орлогын өөрчлөлтийн нэгж тутамд
ноогдож буй хэрэглээний
10. Зээлийн бодит хүүгийн түвшин өсвөл хөрөнгө оруулалтын эрэлт ………… .
а) өснө
б) өөрчлөгдөхгүй
в) буурна.

5. г) өсөх, буурах эсэх нь тухайн нөхцөл байдлаас шалтгаална.
11.Бусад хүчин зүйл хэвээр (өөрчлөгдөөгүй) байхад хувийн орлогын албан татварын хувь хэмжээ
өсвөл хэрэглээ ……….
а) буурч хадгаламж өснө..
б) өсч хадгаламж буурна.
в) хадгаламж хоёул өснө.
г) хадгаламж хоёул буурна.
12. Энгелийн хууль “…………………” зүй тогтлыг илэрхийлнэ.
а) Ахиуц хэрэглээ, ахиуц хуримтлалын нийлбэр
нэгтэй тэнцүү байдаг
б) Орлого өсөхийн хэрээр нийт орлогод анхдагч
хэрэглээний зардлын эзлэх хувийн жин буурч хоёр
дахь хэрэглээний зардлын эзлэх хувийн жин өсдөг.
в) Аливаа үйлдвэрлэл үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ
өртөгтэй тэнцүү хэмжээний орлогыг бий болгодог.
г) Орлого өсөхийн хэрээр нийт хэрэглээнд хоёрдогч хэрэг-
лээний зардлын эзлэх хувийн жин буурч хуримтлалын эзлэх
хувийн жин өсдөг
13. “А” орны ахиуц хэрэглээ МРС=0.7 байхад иргэдийн орлого 80,0 мянган ₮-өөр буурвал ху-
римтлалын хэмжээ нь ……. .
а) 24,0 мянган ₮-өөр буурна.
б) 24,0 мянган ₮-өөр өснө.
в) 56.0 мянган ₮-өөр буурна.
г) 56,0 мянган ₮-өөр өснө.
14.Аж ахуйн нэгжүүдийн “………………..…….” зориулалтаар зарцуулсан хөрөнгийг хөрөнгө
оруулалт гэдэг.
а) Байшин барилга, үйлдвэр завод, зам гүүр
барих, байгуулах, засах
б) Машин, техник, тоног, төхөөрөмж, багаж
хэрэгсэл худалдан авах, засах
в) Эргэлтийн хөрөнгөө нэмэгдүүлэх
15. …………………… хөрөнгө оруулалтад нөлөөлнө.
а) Зээлийн хүүгийн түвшин
б) Үйлдвэрлэгчдийн (хүлээлт) ирээдүйн
талаар дэвшүүлсэн таамаглал
в) Техник, технологийн дэвшил
г) Тоног төхөөрөмжийн хангамжийн түвшин
16.Нийт хөрөнгө оруулалтын томъёог бич, тайлбарла.
17. Хуримтлал хөрөнгө оруулалт, хоёрын тэнцвэрийн томъёог бич, тайлбарла.
18. Нийт хөрөнгө-(капитал)-ийн хэмжээний өсөлт бууралтад нөлөөлөх хүчин зүйлсийг нэрлэ.