Д.Дашдэлэг

2. Макро эдийн засаг -1
С. Лхагважав
Лекц № 6
Хөрөнгө оруулалт түүнд нөлөөлөгч
хүчин зүйл

3. 3
Лекцийн хичээлийн агуулга
1. Хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тухай
сонгодог болон Кейн-
сийн чиглэлийнхний үзэл баримтлал.
2. Хөрөнгө оруулалт түүний үе шат.
3. Хөрөнгө оруулалтад нөлөөлөгч хүчин
зүйлс.
4. Зээлийн нэрлэсэн ба бодит хүү.

4. 1. Хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тухай сонгодог болон Кейн-
сийн чиглэлийнхний үзэл баримтлал. Сонгодог ба Кейнсийн чиглэ-
лийнхэн “Үйлдвэрлэлийн процесс үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ өр-
төгтэй тэнцүү хэмжээний орлогыг бий болгох боловч хэрэглэгчид олсон
орлогынхоо тодорхой хэсгийг ирээдүйнхээ хэрэгцээнд зориулж хуримт-
луулдаг.
Ийм учраас орлогын зарцуулалт нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртгөөс бага байна” гэдгийг аль аль нь
зөвшөөрдөг.
Гэхдээ хуримтлалд очсон орлогын тэр хэсэг хирхэн яаж хөрөнгө оруу-лалтын эх үүсвэр болон зарцуулагдаж
орлого зарлагын тэнцвэр тогт-дог талаар өөр өөр байр суурь баримталдаг.
Сонгодог чиглэлийнхэн хуримтлал нь бүхэлдээ үнэ, цалин, зээлийн хүү зэрэг зах зээлийг зохицуулагч уян хатан
механизмын үйлчлэлээр хөрөнгө оруулалт-ад зарцуулагдана.
Ийм учраас түр зуурын тэнцвэрт бус байдал (өөрөөр хэлбэл хэрэглээний зарлагаас орлого нь их байх) байж
болно.
Хуримтлал хурдтай нэмэгдэж хөрөнгө оруулалтаас (S > I) давахад түр зуу-рын ажилгүйдэл өсөх боловч богино
хугацаанд зээлийн хүү буурч хөрөнгө оруулалт өсч, үүний үр дүнд хуримтлал хөрөнгө оруулалтын тэнцвэр
тогтоно.

5. Сонгодог чиглэлийнхны хуримтлал, хөрөнгө оруулалтын тэнцвэрийн график дүрслэл.
Сонгодог чиглэлийнхэн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ бүрэн борлуулахад зард-лын хэмжээнээс гадна үнэ
нөлөөлдөг гэж үздэг.
Өөрөөр хэлбэл тэд зээлийн хүү, үнэ, цалин зэрэг уян хатан мехэникмын үйлч-лэлийн үр дүнд хуримтлал,
хөрөнгө оруулалтын хоорондын тэнцвэрт байдал тогт-дог гэж баталдаг.
Харин Кейнсийн чиглэлийг баримтлагчид өрх гэр хуримтлалаа хэдий хэм-жээгээр нэмэгдүүлнэ пүүсүүд хөрөнгө
оруулалтаа төдий хэмжээгээр өсгөдөг гэдэг.
Тэд ингэж сонгодог чиглэлийнхний үзлийг үгүйсгээд хуримтлалын тухай шийд-вэрийг өрх гэр, хөрөнгө
оруулалтын тухай шийдвэрийг пүүсүүд гаргадаг гэж тайлбарладаг.
Өрх гэр орон байр машин унаа худалдан авах, ирээдүйн хэрэглээгээ хангах, хө-рөнгө оруулж орлого, ашиг олох
зорилгоор хуримтлуулдаг.
Ийм учраас зээлийн хүү, үнэ, цалин зэрэг нь хуримтлал, хөрөнгө оруулалт хоё-рын хоорондын тэнцвэрт
байдлыг бүрэн хангаж чадахгүй гэж Кейнсийн чиглэ-лийнхэн үздэг.

6. 2. Хөрөнгө оруулалт түүний үе шат. 1) Хөрөнгө оруулалт гэдэг нь барилга, бай-шин, зам гүүр, үйлдвэр
завод барьж байгуулах, өргөтгөх, шинэчлэх, тоног төхөрөмж худалдан авах зэрэгт хөрөнгө зарцуулах үйл явц
юм.
Хуримтлал хөрөнгө оруулалтын эх үүсвэр болж зарцуулагдсан үед (AD=AS) нийл-мэл эрэлт, нийлмэл
нийлүүлэлт тэнцэж эдийн засаг тогтвортой хөгжих боломж бүрдэнэ.
Тухайлбал: 1) цэвэр хөрөнгө оруулалт нийт хуримтлалтай (ЦХО=S) тэнцэнэ гэсэн үг. (ЦХО=НХО-ҮХЭХШ байна.)
2) Хөрөнгө оруулалтыг зориулалтаас нь хамааруулж а) тоног төхөөрөмжийн б) байшин барилгын в) эргэлтийн
хөрөн-гийг нэмэгдүүлэх хөрөнгө оруулалт гэж 3 ангилна.
а) Тоног төхөөрөмжийн зориулэлттай хөрөнгө оруулалт. Машин тоног төхөөрөмжийг засварлах, шинээр
худалдан авахад зориулан зарцуулж буй хө-рөнгийг тоног төхөөрөмжийн хөрөнгө оруулалт буюу тогтмол
хөрөнгө оруулалт гэж нэрлэдэг.

7. б) Байшин барилгын зориулалттай хөрөнгө оруулалт. Үйлдвэрлэлийн ба орон сууцны зориулалттай
байшин барилга, зам гүүрийг шинээр барьж бай-гуулах, засч сэлбэхэд оруулсан хөрөнгө оруулалтыг байшин
барилгын хө-рөнгө оруулалт гэдэг.
в) Эргэлтийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх зориулалттай хөрөнгө оруулалт. Эр-гэлтийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх
зорилгоор зарцуулж буй хөрөнгийг эргэлтийн хөрөнгийг нэмэгдүүлэх зориулалттай хөрөнгө оруулалт гэдэг.
3. Хөрөнгө оруулалтад нөлөөлөгч хүчин зүйлс. Хөрөнгө оруулалт үнийн бус хүчин зүйлсээс ихээхэн
шалтгаалдаг. Жишээ нь: Зээлийн хүү хө-рөнгө оруулалтад хамгийн их нөлөөтэй.
Пүүсийн хөрөнгө оруулалтын өөрийн хөрөнгийн эх үүсвэр аж ахуйн нэг-жийн ашгийн албан татвараас
шалтгаална.
Үйлдвэрлэгчдэд илүүдэл хүчин чадал байгаа эсэх нь хөрөнгө оруулалтын талаар шийдвэр гаргахад нөлөөлнэ.
Мөн хүчин чадлын ашиглалтыг харгалзахгүйгээр технологийн дэвшил нэвт-рүүлэх зорилгоор хөрөнгө оруулалт
хийх шаардлага гарна.
Үнийн бус эдгээр хүчин зүйлс хөрөнгө оруулалтад түлхэц өгвөл нийлмэл эрэлт өснө. Өөрөөр хэлбэл хөрөнгө
оруулалтын өсөлт нийлмэл эрэлтийг нэмэгдүүлнэ гэсэн үг.

8. Хөрөнгө оруулалтад а) хөрөнгө оруулалтаас олох ашиг б) зээлийн хүү гэсэн хоёр хүчин зүйл онцгой нөлөө
үзүүлдэг.
а) Хөрөнгө оруулалтаас олох ашиг. Хөрөнгө оруулалтаас олох ашиг бол хөрөнгө оруулах сонирхлыг өрнүүлэх
гол хөшүүрэг юм. Хөрөнгө оруулалтын эрэлт түүнээс олох цэвэр ашгийн түвшинтэй үууд хамааралтай.
Жишээ нь: 1 сая төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийгээд 200.0 мянган төгрө-гийн ашиг (үйлдвэрлэлийн зардал,
татварыг хасаад) олсон гэвэл хөрөнгө оруулалтаас олох цэвэр ашгийн түвшин 20.0 хувь (0.2/1.0*100) байна.
Энэ үзүүлэлт хэдий чинээ өндөр байна хөрөнгө оруулах сонирхол төдий чинээ их байна.
б) Зээлийн хүүгийн түвшин. Хөрөнгө оруулалтаас олох ашгийн түвшин зээлийн хүүгийн түвшингээс давж байгаа
нөхцөлд хөрөнгө оруулах шийдвэр гаргана.
Зээлийн хүү хэдий чинээ бага байна хөрөнгө оруулалтын эрэлт төдий чинээ их байна.

9. Ийм учраас хөрөнгө оруулалт зээлийн хүүгээс, хуримтлал орлогоос хамаарсан функц гэж үздэг.
б) Зээлийн хүүгийн түвшин. Хөрөнгө оруулалтаас олох ашгийн түвшин зээ-лийн хүүгийн түвшингээс
давж байгаа нөхцөлд хөрөнгө оруулах шийдвэр гаргана.
Зээлийн хүү хэдий чинээ бага байна хөрөнгө оруулалтын эрэлт төдий чинээ их байна.
Ийм учраас хөрөнгө оруулалт зээлийн хүүгээс, хуримтлал орлогоос хамаар-сан функц гэж үздэг.
Хөрөнгө оруулалтад нөлөөлөгч хүүгийн бус хүчин зүйлс.
Хөрөнгө оруулалтад нөлөөлөгч хүүгийн бус хүчин зүйлст а) үйлдвэрлэлийн зардал б) татвар
хураамж в) технологийн дэвшил г) үндсэн капиталын хэмжээ хангамж гэсэн 4 үндсэн хүчин зүйл
хамаарна. Эдгээрийн нөлөөг тус тусад нь авч үзье.
а) Үйлдвэрлэийн зардал. Үйлдвэрлэийн зардал тухайлбал цалин, түүхий эд мате-риал, машин тоног
төхөөрөмжийн үнэ гэх мэт зардал өсвөл хөрөнгө оруу-лалтаас олох ашиг буурна. Иймд зардал өсвөл
хөрөнгө оруулалт буурна.

10. 10
Зардал буурвал хөрөнгө оруулалт өснө. Өөрөөр хэлөэл зардал хөрөнгө оруу-лалт
хоёр урвуу хамааралтай.
б) Татвар хураамж.Татвар хурамж өсвөл олох ашгийн хэмжээ багасна. Татвар ху-
раамж буурвал олох ашгийн хэмжээ ихсэнэ.
Өөрөөр хэлбэл хөрөнгө оруулалт татвар хураамжтай урвуу хамааралтай. (шууд
хамааралтай гэсэн сурах бичиг байгаа шүү. Энэ бол алдаа. Үүнд анхаараарай.)
в) Технологийн дэвшил. Техникийн шинэчлэл технологийн дэвшил ХО-ыг урам-
шуулагч чухал хүчин зүйл мөн.
Технологи пүүсийн 1) амьдрах болон өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлнэ. 2) Бүтээм-
жийг өсгөж зардлыг бууруулна. 3) Зорилго, зорилтоо биелүүлэхэд нөлөөлнө.
4) Шинэ арга барил, шинэ мэдлэг, шинэ менежментэд суралцах түлхэц болно.
Энэ нь хөгжил дэвшлийг авч ирж, ажилчдын ур чадвар дээшилнэ.
г) Үндсэн капиталын хэмжээ хангамж. Хөрөнгө оруулалтын үр дүн үйлдвэрлэсэн бү-
тээгдэхүүний үнээс хамаарна. Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний үнэд үндсэн капиталын
хүрэлцээ хангамж нөлөөлнө.
Хөрөнгө оруулалтын эрэлт үйлдвэрлэгчийн ирээдүйдээ итгэх сэтгэлтэй холбоотой.

11. 11
Хөрөнгө оруулалтад хүүгий бус хүчин зүйлийн
үзүүлэх нөлөөллийн график дүрслэл.
3. Зээлийн нэрлэсэн ба бодит хүү. Аливаа улс орны эдийн засгийн
амьд-ралд тохиолддог сөрөг үзэгдлийн нэг бол ханш уналт юм.
Ханш уналт гэдэг нь мөнгөний худалдан авах чадвар доройтох үзэгдэл
бөгөөд ханш уналтын улмаас хэрэглэгч урьдынхтайгаа адил
хэрэглэхийн тулд илүү их мөнгө зарцуулж байж хэрэгцээгээ хангана.
Ийм учраас зээлийн хүүг а) зээлийн нэрлэсэн хүү б) зээлийн бодит хүү
гэж анилна.
Зээлийн нэрлэсэн хүү гэдэг нь банк зээлүүлсэн мөнгөнийхөө үнэ болгон
авч буй хүү юм. Харин зээлийн бодит хүү гэдэг бол мөнгөний худалдан
авах чад-варын өсөлтийн хувь юм.
Ийм учраас зээлийн бодит хүүг олохдоо зээлийн нэрлэсэн хүүгээс ханш
уналтын түвшинг хасч тооцно. Жишээ нь:

12. 12
Хөрөнгө оруулалтын үр ашиг. Хөрөнгө оруулалтын үр дүнд бий болсон капита-
лаас олох ашиг, зээлийн хүү хоёрыг харьцуулж хөрөнгө оруулалтын үр ашигт үнэл-
гээ өгнө.
Энэ бол хөрөнгө оруулалтын эдийн засгийн үр ашигт үнэлгээ өгдөг нэг арга.
Нөгөө нэг арга нь дискаунтын буюу бууруулан тооцох арга юм. Энэ аргын мөн ча-
нар хөрөнгө оруулалтаас олох ашгийг мөнгөний өнөөгийн худалдан авах чадвартай
жишиж үнэлэлт өгдөгт оршино.
Хөрөнгө оруулалт хийнэ гэдэг бол эхлээд мөнгө зарна. Дараа нь түүний үр дүн-
ашгийг олж авна.
Ийм учраас хэдэн жилийн дараа авч буй 1 доллар ямар үнэ цанэтэй байна вэ? Гэ-
дэг асуудал гарч ирнэ. Энэ нь ханш уналт улс орны эдийн засгийн байдалтай хол-
боотой асуудал.
Хөрөнгө оруулалтаас ирээдүйд олох орлогын хэмжээг дискаунтын (бууруулан
тооцох) аргаар өнөөгийн мөнгөний (үнэ цэнэд) ханшид шилжүүлэн тооцохын тулд :

13. 13
1) PV – Ирээдүйд олох (орлогын) мөнгөний өнөөгийн үнэ цэнэ 2) Vt - Өнөөгийн мөнгөний ирээдүйн
(орлого) өртөг. Өнөөдөр зарсан мөнгөнөөс ирээдүйд олох орло-го гэж ойлгож болно.
3) t – хугацаа (жилийн тоо) 4) r – зээлийн хүү
Жишээ нь 1) 5 сая $-ын хөрөнгө оруулалт хийжээ. 2) 10 жилийн турш жил тутам 600.0 мянган $-ын
орлого олно гэвэл энэ хөрөнгө оруулалт үр ашигтай юу?
Энэ хөрөнгө оруулалтаас 10 жилд 6.0 сая $ олно.
Хөрөнгө оруулалтад эдийн засгийн үр ашгийн үнэлгээ өгөхийн тулд өнөөдөр зарах 5 сая $- той
ирээдүйд олох 6 сая $-ын орлогыг бууруулан тооцох аргаар тодорхойлж хооронд нь харьцуулж
үнэлэлт өгнө. Үүний тулд
1)хугацаа - 10 жил өөрөөр хэлбэл орлого олох хугацаа 10 жил гэсэн үг
2) r = 0.02 буюу жилд 2 хувийн хүү төлнө гэж тооцвол :
Бууруулан тооцох аргаар тодорхойлсон ирээдүйн орлогын өнөөгийн өртөг 5.34 сая $ болж,
зарцуулсан мөнгө 0.34 саяар өсчээ.
Үүнээс үзэхэд “2 хувийн хүүтэй зээл аваад хөрөнгө оруулалт хийж болно” гэсэн шийдвэр гаргаж
болно.