Б.Батжаргал

1. ИЗОУИС ИЗСЭЗС
Санхүү эдийн засгийн хөтөлбөрийн баг
ЗЭЭЛИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Сэдэв: Эрсдлийн тухай
ёрөнхий ойлголт
Лекц № 1

2. Сэдвийн агуулга
1. Эрсдлийн мөн чанар 35 мин
2. Банкны эрсдэл 50 мин

3. Хэрэв чи дайсан аа болон өөрийнгөө мэдэж байвал
100 удаа байлдсан ч аюулд орохгүй.
Хэрэв дайсан аа мэдэхгүй,
харин өөрийнгөө мэдэж байвал
заримдаа ялж, заримдаа ялагдах болно.
Хэрэв дайсан болон өөрийнгөө таньж мэдэхгүй байвал
үргэлж ялагдах болно.
Сунь Цзы “Дайны урлаг “, 6 зуун МЭӨ

4. Эрсдэл гэж юу вэ?

5. Эрсдэл нь бидний
эргэн тойронд нарийн
төвөгтэйгээр оршин байж,
байнга өөрчлөгдөн бидний
амьдралын нэг хэсэг болон
оршиж байдаг зүйл билээ.

6. Нэгэнт эрсдэл хүний эргэн тойронд оршин
байдаг тул хүн түүнээс зайлс хийхийг эрмэлздэг
ба хүн төрөлхтөн хэзээнээсээ эрсдлээс зайлс
хийхийг оролдож ирсэн байна.
Амьдрал дээр эрсдэл байдгийг хүлээн
зөвшөөрч байгаа бол түүнийг аль болох бага
түвшинд байлгахыг хүсэх нь зүй ёсны асуудал.

7. Хамгийн бага эрсдэлийг сонгохын тулд
хүлээн авч болохоор эрсдэлийн түвшин,
тухайн үйл ажиллагаанаас авах ашгийн
харьцааг тодорхойлож, эрсдлийг хэмжиж,
түүнийг ямар нэг хэмжээгээр тоон
тодорхойлолтонд оруулах хэрэгтэй

8. Өнөөдөр эрсдлийн шинжилгээ, үнэлгээ
нь ирээдүйд болох үйл явдлын магадлалын
онол дээр суурилж байна.
Магадлалыг тодорхойлох статистик арга
ихэнхдээ баллаар, хувиар илэрхийлэгддэг.
Энэ аргыг шинжлэх ухааны бүх салбар,
бизнес, тэр дотроо банкны үйл ажиллагаа,
санхүүгийн салбарт хэрэглэдэг.

9. Ирээдүйд болох үйл явдал болгоны
магадлалыг хэмжиж болох уу?
Статистикийн үүднээс тодорхой утгаар
бол болно.
Эрсдлийг тодорхойлох зорилгоор
эрсдлийн зэргээс нь хамаардаг эрсдлийн
шалгуур үзүүлэлтүүдийг боловсруулдаг.

10. Банкны эрсдлийг дотоод болон гадаад гэж
ангилна.
Гадаад эрсдэл - банкинд гадны орчинтой
холбоотойгоор нөлөөлж байдаг нөлөөлөл.
Эдгээр нөлөөлөлд дэлхийн санхүүгийн зах,
олон улсын эдийн засгийн байдал, үндэсний
эдийн засгийн хөгжил, улс төрийн бодлого зэрэг
хүчин зүйлүүд хамаарагдана.
2. Банкны эрсдэл.

11. Дотоод эрсдэл - банкны төрөл, банкны
үйл ажиллагааны шинж чанар,
харилцагчдын онцлог, банкны
ажилтануудын мэрэгшилжилтийн түвшин,
үйл ажиллагаанд тавьдаг хяналт, шалгалт
зэрэгтэй холбоотой нөлөөлөл.

12. Банкны эрсдлийн ангилал маш баялаг бөгөөд
түүнийг ерөнхийд нь дараах байдлаар ангилж болно.
Үүнд:
 Хорт үйл ажиллагааны,
 Хөрвөх чадварын алдагдал,
 Валютын ханшны өөрчлөлтийн алдагдал,
 Хүүгийн,
 Зах зээлийн,
 Улс орон, улс төрийн
 Санхүүгийн гэх зэргээр ангилдаг

13. Хорт үйл ажиллагааны эрсдэл - банкны хувь
нийлүүлэгчид, банкны удирдлага. ажилтнууд,
тэрчлэн харилцагчдын залилан, үрэлгэн ажиллагаа
болон хулгай хийх зэрэг хууль зөрчин бий болгож
байгаа алдагдалтай холбоотой гарч байгаа эрсдэл.
Үүнийг хорт үйл ажиллагааны эрсдэл гэж
нэрлэнэ.
Хорт үйл ажиллагаанд банкны удирдлага,
ажилтнуудын авч байгаа хээл хахууль, авилгал
хамаарагдана. Энэ нь банкны дампуурлын нэг гол
шалтгаан болдог

14. Хөрвөх чадвараа алдах эрсдэл.
Хадгаламжийн төлбөр төлөх, банк өөрийнхөө
авсан зээлээ төлөх мөн найдвартай харилцагчиддаа
зээл олгохын тулд активаа мөнгөн хэлбэрт богинохон
хугацаанд хөрвүүлж, банк үүргээ биелүүлж чадахгүй
байгаатай холбоотойгоор гарч байдаг активын эрсдэл
болон бага зардлаар богино хугацаанд мөнгө татаж
чадахгүй байгаатай холбоотой гардаг пассивын
эрсдэлийг хөрвөх чадвараа алдах эрсдэл гэж
нэрлэдэг.

15. Валютын эрсдэл - олон улсын болон
дотоодын зах дээр гадаад валюттай холбоотой
үйл ажиллагаанаас ханшийн зөрүүнээс алдагдалд
орох эрсдэл.
Хүүгийн эрсдэл - хүүгийн зөрүүний
бууралтаас банкны ашиг буруулах юмуу
алдагдалалд хүрч байгаа эрсдлийг хүүгийн эрсдэл
гэнэ.

16. Зах зээлийн эрсдэл - зах зээлийн хүчин
зүйлүүдийн өөрчлөлт, мөнгө үнэгүйдэх
болон зээлийн хүүгийн нормын хэлбэлзэлтэй
холбоотойгоор банкны ашигт ажиллагаа
буурч байгаа үед үүсэх эрсдэл.

17. Улс орны эрсдэл - банкны харилцагч
экспортлогч, импортлогчид, харилцагч-
улсын эдийн засгийн тогтворгүй үйл
ажиллагаа, улс төрийн бодлого болон
банкны олон улсын үйл ажиллагаатай
холбоотой гарч байгаа эрсдэл

18. Заримдаа улс төрийн эрсдлийг дараах
дөрвөн бүлэгт хуваадаг.
1. Өмч хөрөнгийг улсын болгох
2. Үндэсний мөнгөн тэмдэгтийг
хөрвүүлөхөд ямар нэг хязгаар тавих
3. Улс орнуудын хооронд тогтоосон
хамтын ажиллагаа тасалдах
4. Улс орны доторх эмх замбараагүй
байдал ба дайнтай холбоотой эрсдэл.

19. Гэрийн даалгавар:
1. Эрсдлийн талаар товчлол хийх
Эх үүсвэр: Оюун Л., “Арилжааны банкны зээл,
зээлийн шинжилгээ” УБ 2011 он Бүлэг I (хуудас 5-10)
2. Лекцийн хүрээнд 5 асуулт гаргаж, товч хариулт
өгөх (хариулт 30-40 үг)
3. Үзсэн материалын хүрээнд 10 тест зохиох