Б.Батжаргал

2. Зээлийн шинжилгээ
БАТЖАРГАЛ Б.,
Лекц № 8
Зээлийн эрх, явц, хяналт, зохион байгуулалт

3. 3
Зорилго:
Банкны үйл ажиллагаан дотор голлох үйлчилгээний
нэг бол зээл, зээлийн үйл ажиллагаа байдаг юм. Иймээс
санхүү банкны чиглэлээр сурч буй оюутнуудын хувь
зээлийн шинжилгээ хичээл зайлшгүй судлхж ёстой
бөгөөд онолын зохих түвшний мэдлэг олж авах хэрэгтэй
байна.
Энэхүү хичээлийн хүрээнд зээлийн бүтэгдэхүүн бий
болгож байгаа зээлийн эрх, багц, хяналтын талаар авч
үзэх болно.

4. 4
Лекцийн хичээлийн агуулга
1. Зээлийн эрх
2. Зээл олголт, зээл төлүүлэх үйл ажиллагаа
3. Зээлийн хавтас

5. 5
Банкны стратеги төлөвлөгөө
Зээлийн бодлого.
Зээлийн
багц
зээлийн эх үүсвэр
өөрийн хөрөнгө
төлбөрийн чадвар
зээлийн эрсдэлийн зохистой
харилцаа

6. 6
Зээлийн багцыг зээлийн бүтэц гэж ойлгож
болно.
Өөрөөр хэлбэл нийт зээл дотор тухайн
зээлийн эзлэх хувийн жинг тодорхой зааж өгнө
гэсэн үг юм.

7. 7
Зээлийн багцад бусад гэсэн зээлийн төрөлд
тодорхой хувь оногдож байх хэрэгтэй байдаг.
Зээлийн төрлүүдийг санхүүжүүлэхдээ эдийн засагч
зээлийн гэрээг зээлдэгчтэй байгуулж зээлийн газрын
захирал түүнийг баталснаар хүчин төгөлдөр болно гэх
мэтээр зааж өгөхөөс гадна онцгой тохиолдлын зээл
олгох зарчмыг зааж өгөх хэрэгтэй байдаг.

8. 8
Онцгой тохиодолын зээлийн эдийн засагч онцгой
тохиолдлын бусад зээлийг олгохдоо зээлийн хороонд
оруулж шийдвэрлүүлж байна гэх мэт зааж өгөх
хэрэгтэй.
Арилжааны банк нь эдийн засагт нөлөөлөх
үүднээс зээлийн тодорхой төрлийг урамшуулах эсвэл
хязгаарлах бодлого явуулна.

9. 9
Ихэнхдээ засгийн газраас дэмжиж байгаа салбарт
олгох зээл зээлийн багцад нилээн хувийг эзэлж байхаар
тодорхойлох нь оновчтой байдаг.
Арилжааны банкууд ихэнх тохиолдолд эдийн засгийн
хувьд тогтворжсон техик ба санхүүгийн хувьд
бололцоотой салбаруудыг сонгон авч дараах
шинжүүдийг үндэслэдэг.

10. 10
Үйлдвэрлэл үйлчилгээ нь тогтворжсон, гадаад дотоод
зах зээлд найдвартай түншлэлийн харилцаа тогтоосон
анхдагч болон хоёрдогч хөрөнгийн зохих эх үүсвэр
бүхий найдвартай харилцагч
A. Экспортын чиглэлээр ажиллаж байгаа үйлдвэрлэл
B. Алтны үйлдвэрлэлийн зэрэг улиралын чанартай үйл
ажиллагаатай газар
C.Үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа нь уялдаа холбоо бүхий
аж ахуй нэгж компаниуд

11. 11
А банк Б банк
Банкны стратеги зорилт
(15-20 жилийн дараа
хүрэх зорилт)
Том аж ахуйнуудад
үйлчилдэг том банк
болох
Жижиг дунд аж
ахуйнуудад үйлчилдэг
банк болох
Харилцагчийн хувьд
тавих зорилт
Том цөөхөн тооны
харилцагчтай байх
Олон тооны
харилцагчтай байх
Зээлийн бодлого буюу
зээлжүүлэх салбар
Том хэмжээний
хөрөнгө оруулалт
шаардагдах салбарын
аж ахуйнуудыг сонгож
авна.
Том биш хэмжээний
санхүүжилт хэрэгтэй
аж ахуйнууд.
Зээлийн бодлого, түүний бүрэлдэхүүн

12. 12
Пассивийн
удирдлага
Гадны хөрөнгө
оруулалтыг олох,
түүнээс их хэмжээний
зээл урт хугацаагаар
авах
Дүрмийн сангаа
нэмэгдүүлэх (хувьцаа
гаргах замаар)
Том том харилцагчдыг
татах гэх мэт
Хугацаатай
хугацаагүй
хадгаламж татах
Банк хоорондын
захаас хөрөнгө татах
гэх мэт

13. 13
Активын
удирдлага
зээлийн
багц нэг
зээлдэгчид
олгох
зээлийн
хэмжээ
хугацаа ,
хүү
 Хугацаагаар нь урт
хугацаатай зээлийн эзлэх
хувь их, богино хугацаатай
нь бага байх
 Зориулалтаар нь үл хөдлөх
хөрөнгө хөрөнгийн зээл
олгох
 100 саяаас их зээл олгох
 Жилийн хугацаагаар зээл
олгох
 Харьцангүй бага , гэхдээ
хэлбэлзэлтэй хүү тогтоох
 Зээлийг хэсэгчлэн төлүүлэх
 Богино хугацаатай зээлийн
эзлэх % их урт хугацаатай
нь бага
 Эргэлтийн хөрөнгийн
санхүүжүүлэх
 арилжааны зээл олгох
 нэг зээлдэгчид 1 сая
төгрөгийн
 сарын хугацаагаар зээл
олгох
 Хүү нь харьцангуй өндөр
байх
 Зээлийг нэг мөсөн
төлүүлэх

14. 14
Зээл олгох журам
эрхийн актууд,
зээлолгоход
баримтлах
нарийвчилсан
журмууд, зээлийн
эрх өргөдлийн
маягт, зээлийн
хянал , зээл
төлүүлэх
 Зээлийн хороогоор
батлуулна
 Зарим арилжааны
банктай хамтран
синдикат зээл олгох
 Нэг хүн хариуцаж зээл
олгохгүй гэх мэт
• Томоохон болон
нилээд хэдэн сарын
зээлийг зээлийн
хороогоор батлуулах
 Бага хэмжээний богино
зээлийг зээлийн засагч
олгох
 Хэд хэдэн зээлийн
эдийн засагчид нийлж
зээл олгох гэх мэт

15. 15
Зээлийн
чанарын
болон тоон
шинжилгээ
хийх журам
Зээлийн чанарын
шинэжилгээ
Зээлийн тоон
шинжилгээ хийх
гэх мэт
Зээлийн чанарын
шинжилгээ
Зээлийн тоон
шинжилгээ хийх
гэх мэт

16. 16
Зээлийн
газрын
зохион
байгуулалт
Цөөхөн том
харилцагчидтай учир
цөөхөн эдийн
засагчид
Стратегийн
зорилгоор
тодорхойлсон салбар
шинжилгээг хийх
Олон тооны
харилцагчидтай учир
зээлийн олон эдийн
засагчид ажиллуулах
Зээлдэгчийн салбарын
дагуу мэргэжлийн
хүмүүсийг цагаар
ажлуулах гэх мэт

17. 17
Барьцааны
авах
хөрөнгө
Үл хөдлөх хөрөнгө
(Үйлдвэр
үйлчилгээний
зориулалтын байшин )
Орон сууцны байр
байрьцаанд авахгүй
Үйлдвэрийн тоног
төхөөрөмж түүхий эд
гэх мэт
Амины хэрэглээний
зүйлс орон сууц ,
эргэлтийн хөрөнгө гэх
мэт овор багатайгаас
гадна банк дээр
барьцаанд авч болох эд
зүйл гэх мэт

18. 18
Зээлийн соёлд:
• Зээлийн эрх
• Зээл олгох журам
• Зээлийн газрын зохион байгуулалт
Зээлийн эрх.
Зээлийн бодлогонд албан туушалтан бүрийн
зээлийн эрхийн хэмжээ маш тодорхой заагдах ёстой.

19. 19
Зээлийн бодлого нь зээлийн шийдвэр гаргах, батлах
журмыг тодорхойлно. Энэ нь практикт зээлийн эрх гэсэн
ойлголтоор илэрхийлэгддэг.
Олон улсын банкны туршлагаас харахад зээлийн
эрхийг тодорхойлох зээл батлах хоёр үндсэн хэлбэр
байдаг. Үүнд:
• Нэг хүн хариуцах.
• Зээлийн хороо батлах.
• Хослох

20. 20
Гэрийн даалгавар:
1. Зээлийн ангилалын талаар товчлол хийх
Эх үүсвэр:
Оюун Л., “Арилжааны банкны зээл, зээлийн
шинжилгээ” УБ 2011 он Бүлэг V (хуудас 86 - 94)
2. Лекцийн хүрээнд 5 асуулт гаргаж, товч хариулт
өгөх (хариулт 30 - 40 үг)
3. Үзсэн материалын хүрээнд 10 тест зохиох

21. 21
Үндсэн сурах бичиг:
1.Оюун Л., "Арилжаны банкны зээлийн шинжилгээ"., УБ 2013
он
2.Баярбаатаар Э, Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага
УБ 2014он
3.Оюунцацрал З., "Зээлийн шинжилгээ"., УБ 2000
4.Мөнхдулам Д., Балж Г., “Банк санхүүгийн үндэс” УБ 2009 он
5.Моломжамц Д., “Санхүү мөнгө зээлийн харилцаа” УБ 2008 он