Эконометрикс

Elbegzaya_eznbb@yahoo.com 1
ЭКОНОМЕТРИКС
ХИЧЭЭЛИЙН НЭГЖ САН
2020
ИЗОУИС-ИЗСЭЗС

Contents
ХИЧЭЭЛИЙН НЭГЖ САН.................................................................................................. 1
ИХ ЗАСАГ ОЛОН УЛСЫН ИХ СУРГУУЛИЙН ЭРХЭМ ЗОРИЛГО ................... 5
I.ХЭСЭГ. “ЭКОНОМЕТРИКС” ХИЧЭЭЛИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ ............. 6
1. Хичээлийн мэдээлэл:......................................................................................................................... 6
2. Багшийн мэдээлэл:............................................................................................................................ 6
3. Заах арга зүй:...................................................................................................................................... 6
“Эконометрикс” хичээлийн заах арга зүйд тавигдах шаардлага:......................................................... 6
“Эконометрикс” хичээлийн лекцийн арга, аргачлал :.......................................................................... 6
“Эконометрикс” хичээлийн семинарын арга, аргачлал:....................................................................... 7
4. Хичээлийн товч тодорхойлолт:........................................................................................................ 7
5. Хичээлийн зорилго:........................................................................................................................... 7
6. Хичээлийн зорилт:............................................................................................................................. 7
7. Ашиглах сургалтын материал .......................................................................................................... 8
II. ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН АГУУЛГА, БҮРЭЛДЭХҮҮН.......... 9
1. Хичээлээр эзэмших мэдлэг:...................................................................................................................... 9
2. Хичээлээр эзэмших ур чадвар:......................................................................................................... 9
1. Хувь хүний ур чадвар:....................................................................................................................... 9
2. Бүтээх ур чадвар: ............................................................................................................................... 9
3. Мэдлэг, сэтгэлгээ.............................................................................................................................. 10
4. Харилцааны ур чадвар: .................................................................................................................. 10
5. Онцгой ур чадвар: ........................................................................................................................... 11
Хичээлээр эзэмших мэдлэг, ур чадвар ба хичээлийн агуулгын хамаарал.............................................. 11
“Эконометрикс”хичээлийн бие даах ажил бичих заавар ........................................................................ 13
III.ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ШАЛГУУР .......................................... 14
Үнэлгээний зорилго..................................................................................................................................... 14
Үнэлгээний шалгуур.................................................................................................................................. 15
Жишиг үнэлгээ........................................................................................................................................... 17
IV.ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА.......................................................................... 18
Лекцийн хичээлийн агуулга........................................................................................................................ 18
Сэдэв№1. Олон хэмжээст статистик судалгааны арга зүй, SPSS системийн тухай /2 цаг/ ................ 18
Сэдэв№2. SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх /4 цаг/.................................... 18
Сэдэв№3. SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудыг харах, тайлбарлах/2 цаг/........................................ 18

Сэдэв№4. SPSS системд хүснэгт байгуулах, дундаж утгыг тодорхойлох /2 цаг/ ................................ 19
Сэдэв№5. SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх/2 цаг/.................................................. 19
Сэдэв№6. SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх /4 цаг/ ............................................................. 20
Сэдэв№7. SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх нь/ Time Series / /2 цаг/................................... 21
Сэдэв№8. SPSS системд бүлгүүдийг үүсгэх, үзүүлэлтүүдийг хялбарчлах /2 цаг/ ............................... 22
Сэдэв№9. SPSS системд масштаб болон статистик шалгууруудыг тодорхойлох нь /2 цаг/.............. 22
Сэдэв№10. SPSS системд тархалтыг шинжлэх нь /2 цаг/ .................................................................... 22
Ñåìèíàðûí хичээлийн àãóóëãà ............................................................................................................... 23
Сэдэв: MS excel Data analysis программыг ашиглан статистик шинжилгээ хийх /2цаг/ .................... 23
Сэдэв: MS excel Data analysis программыг ашиглан статистик шинжилгээ хийх /2цаг/ .................... 23
Сэдэв: SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх /2 цаг/......................................... 24
Сэдэв: Улирал дундын шалгалт.............................................................................................................. 25
Сэдэв: SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудыг харах, тайлбарлах, хүснэгт байгуулах, дундаж утгыг
тодорхойлох/2 цаг/ ................................................................................................................................. 25
Сэдэв: SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх/2 цаг/ ....................................................... 26
Сэдэв: SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх /2 цаг/ .................................................................. 26
Сэдэв: SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх нь/ Time Series / /2 цаг/......................................... 27
VI ХЭСЭГ. “ЭКОНОМЕТРИКС” ХИЧЭЭЛИЙН ЛЕКЦҮҮД........................................ 28
“Эконометрикс” хичээлийн лекц 1-12 /Word/ .......................................................................................... 28
Сэдэв-1. Олон хэмжээст статистик судалгааны арга зүй, spss системийн тухай ................................ 28
Сэдэв-2. SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх............................................... 30
Сэдэв-3. Spss системд өгөгдлүүдийн утгуудын харах, тайлбарлах...................................................... 34
Сэдэв-4. Spss системд хүснэгт байгуулах, дундаж утгыг тодорхойлох................................................ 37
Сэдэв-5. Spss системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх................................................................. 39
Сэдэв-6. Spss системд регрессийн шинжилгээ хийх............................................................................. 41
Сэдэв-7. Spss системд хугацааны цувааг шинжлэх нь/ time series /.................................................... 45
Сэдэв-8. Spss системд бүлгүүдийг үүсгэх, үзүүлэлтүүдийг хялбарчлах............................................... 47
Сэдэв-9. Spss системд масштаб болон статистик шалгууруудыг тодорхойлох нь ............................. 48
Сэдэв-10. Spss системд тархалтыг шинжлэх нь..................................................................................... 49
VII ХЭСЭГ. ЭКОНОМЕТРИКС ХИЧЭЭЛИЙН ЛЕКЦ,СЕМИНАРЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
............................................................................................................................................... 51
“Эконометрикс” хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө .............................................................................. 51
“Эконометрикс” хичээлийн лекцүүдийнтөлөвлөгөөнүүд 1-12 ............................................................... 52
“Эконометрикс”хичээлийн лекцийн конспект№1 ........................................................................... 52
“Эконометрикс”хичээлийн лекцийн конспект№2,3 ........................................................................ 53

“Эконометрикс”хичээлийн лекцийн конспект№7,8 ........................................................................ 57
“Эконометрикс”хичээлийн лекцийн конспект№10 ......................................................................... 59
“Эконометрикс” хичээлийн семинарын төлөвлөгөөнүүд 1-8.................................................................. 62
“Эконометрикс" хичээлийн семинарын конспект №1. ....................................................................... 62

ИХ ЗАСАГ ОЛОН УЛСЫН ИХ СУРГУУЛИЙН ЭРХЭМ ЗОРИЛГО
Төр нийгмийн бодлого, улс, эх орны хөгжилд нөлөөлөхүйц эрдэм шинжилгээ судалгааны ажлын
чадавхитай, гадаад, дотоодын хөдөлмөрийн зах зээлд өрсөлдөн ажиллах чадвар бүхий мэргэжилтэн
бэлтгэдэг, олон улсын жишиг, стандарт, чанарын шаардлагад дүйцсэн сургалттай, Монгол үндэстэн
угсаатны үлгэр загвар болсон байгууллага, үндэсний түүх, соёлын тэргүүлэх их сургууль байна.
Их Засаг Олон Улсын Их Сургуулийн алсын хараа:
Их Засаг олон улсын их сургууль (Их Засаг ОУИС) нь инноваци, технологийн үсрэнгүй хөгжлийн
үлгэр загвар болсон үндэсний түүх соёлын тэргүүлэх, орчин үеийн даяаршлагдсан их сургууль байна.
Инноваци, нано технологийг хөгжүүлсэн орчин үеийн их сургуулийн хувьд Их Засаг ОУИС нь улс
үндэстнийхээ нийтлэг эрх ашиг сонирхлын төлөө нийгэмд эерэг өөрчлөлтүүдийг бүтээх зарчмыг
баримтласан нийгмийн хариуцлагатай их сургууль байна.
Их Засаг ОУИС нь сургалт хүмүүжил, эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлынхаа олон улсын ач
холбогдлийг бататгахын тулд гадаад, дотоодын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж, дэлхийн хэмжээний
сургуулийн шаардлагыг хангаж ёс зүйн зарчмыг ямагт баримтлаж ажиллана.

I.ХЭСЭГ. “ЭКОНОМЕТРИКС” ХИЧЭЭЛИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
1. Хичээлийн мэдээлэл:
 Хичээлийн нэр: Эконометрикс
 Индекс: ECM312
 Нийт цаг: 48
 Кредит: 2
 Өмнөх холбоо: Статистикийн онол, Бизнесийн статистик
 Заагдах улирал: 1
 Хичээл орох анги танхим: Санхүү эдийн засгийн сургууль
 Хичээлийн үргэлжлэх хугацаа: 90 минут
2. Багшийн мэдээлэл:
 Багшийн нэр: Д.Элбэгзаяа
 Албан тушаал: Багш
 И-мэйл хаяг: Elbegzaya_eznbb@yahoo.com
 Ажлын ба уулзалтын цаг:
 Утасны дугаар: 80028112, 95089580
 Туслах багшийн мэдээлэл: Байхгүй
3. Заах арга зүй:
“Эконометрикс” хичээлийн заах арга зүйд тавигдах шаардлага:
Лекц, семинарын хичээлийг явуулах арга зүй, оюутнуудын мэдлэг чадварын үнэлгээ нь тэдний
уг хичээлийг сонирхон судлах идэвхийг өрнүүлэх, чөлөөт сэтгэлгээг хөгжүүлэх, эдийн засагч, нягтлан
бодогч мэргэжлийн мөн чанар онцлогийг ойлгох, мэргэжлийн үүрэг хариуцлагаа ухамсарлах, сонгож
буй мэргэжлээрээ бахархах үзэл санааг төлөвшүүлэхэд чиглэгдсэн байвал зохино.
“Эконометрикс” хичээлийн лекцийн арга, аргачлал :
Лекц нь мэдээллийн хэлбэр мөн бөгөөд багш шавийн хоорондын харьцаа үүнд хамаарагдана.
Багш лекц уншихын өмнө оюутныг өөртөө татах, ялангуяа лекцэнд нэгэн сэтгэлээр хандах чадварыг
төлөвшүүлэхэд анхаарах ёстой. Үүнд:
Сургалтын уламжлалыг ашиглаж болно. Лекцийг тухайн сэдвийн үндсэн асуудалд тулгуурласан
ном зохиол болон бусад материалд тулгуурлан бэлтгэж, оюутны бие даан гүйцэтгэх дадал болон арга
зүйн мэдээлэл өгч, сэдэвтэй холбоотой тооцоо, бодолт хийхэд нь баримжаа олгоход лекцийн ач
холбогдол оршино. Оюутны анхаарвал зохих зүйл нь лекцийн гол агуулгыг тэмдэглэж авах ёстой.
Үүний тулд уг сэдвийн гол агуулгыг олж чадах, гол бус санааг ялган үзэхэд суралцах хэрэгтэй. Энэ нь
1-рт сэдвийг гүнгийрүүлэн судлахад, 2-рт багш хоорондын харьцаа гүнзгийрэх ба тухайн лекцийн
талаар тодорхой ярилцаж мэдлэгээ бататгах ач холбогдолтой. Лекц нь сэдвийн агуулгын мэдээлэл
учраас түүнээс чөлөөлөгдөх эсвэл үл тэмдэглэх зэрэг нь уул хичээлийг бие даан гүйцэтгэхэд сөрөг нөлөө
үзүүлдгийг анхаарах хэрэгтэй.
Лекцийг сэдэв, дэд сэдвийн хүрээнд хийж сэдвийн агуулгаар дүгнэлт хийж төгсгөвөл оюутнууд

уг сэдвийн ерөнхий агуулгыг ойлгох сайн талтай гэж үзэж байгаа.
Лекц явуулахдаа: уламжлалт болон харилцан ярилцах аргыг үзүүлэн таниулах материал
ашиглан хослуулан явуулах
“Эконометрикс” хичээлийн семинарын арга, аргачлал:
Семинарын хичээлийг лекцийн тэмдэглэлийн үндсэн санааг ном бичиг нэмэлт материалаар
баяжуулахад анхаарах хэрэгтэй. Уг сэдэвтэй холбоотой гадаад хэл дээр сурах бичиг, материалуудаас
бие даан суралцуулах, энэ нь оюутнуудын гадаад хэл сурахад тус болох юм. Семинарын хичээлд бие
даан оролцох ба өөрийн үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх, бусдын хийсэн зүйлд шүүмж өгөх, өөрийн
хийснийг бусдаар шүүмжлүүлэх нь тухайн сэдвийн мөн чанарыг ойлгоход нилээд дөхөмтэй болох юм.
Семинарын хичээл нь тухайн хичээлийн талаар судлах зүйлийг гүнзгий эзэмшихэд оюутанд
туслах бөгөөд тэдний судалгааны бүтээл, эх сурвалжтай бие даан ажиллах чадварыг хөгжүүлж,
судалгааны ажлын арга эзэмших, хамрагдах асуудлын хүрээнд шийдвэр гаргах, шинжлэх ухаанч
сэтгэлгээг хөгжүүлэхэд тус болно.
Семинарын хичээлийг оюутнуудад лекцээр үзсэн сэдэвтэй нь холбогдуулан бодлого бодуулах,
дасгал ажиллуулах, ярилцах байдлаар явуулна. Аливаа хичээлийг явуулахдаа дараах үе шатуудаар
явуулна. Үүнд:
1. Сэргээн сануулах үе шат
2. Утга санааг ойлгуулах үе шат
3. Бататгах үе шат
4. Хичээлийн товч тодорхойлолт:
Эдийн засгийн гол үзүүлэлтүүдийн олон жилийн өгөгдөл дээр шинжилгээ хийж, тодорхой тайлбар өгөх
параметрийн тоон утгыг тогтооход чиглэгдсэн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэх ба ирээдүйн
хандлагыг тодорхойлоход ашигладаг.
5. Хичээлийн зорилго:
Эдийн засгийн болон бизнесийн үзэгдлүүдэд статистикийн гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ хийх
аргыг эзэмшиж, практикт хэрэглэх чадвартай болгоход орших ба ингэснээрээ эдийн засаг болон
бизнесийн үзэгдлүүдийн хоорондын хамаарлыг үнэлж, одоогийн асуудлыг судлахад хичээлийн үндсэн
зорилго оршино.
6. Хичээлийн зорилт:
Дээрхи зорилгыг үндэслэн дараах зорилтууд тавигдана.
1. Эдийн засгийн талаарх мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн өргөтгөж, үр дүнд нь шинжилгээ хийх
2. Статистикийн шинжлэх ухааны тооцоо, судалгаануудыг эдийн засаг болон бусад салбарт хэрхэн
ашиглах
3. Data analysis програмд статистик шинжилгээнүүдийг хийх
4. SPSS програмд статистик шинжилгээнүүдийг хийх

5. Статистик үзүүлэлтүүдийг тооцсноор эдийн засгийн аливаа үзэгдлийн бодит ач холбогдлыг
мэдрэх
6. Богино хугацаанд зах зээлийн өнгө аясанд нийцүүлж, шийдвэр гаргах ур чадварыг эзэмших гэх
мэт
7. Ашиглах сургалтын материал
Ном зүй
А. Үндсэн сурах бичиг
Зохиогчийн нэр Номын нэр Хэвлэсэн он
1 Д.Элбэгзаяа Тоон шинжилгээний зарим аргууд[1] 2018 он
2 Sabine Landau
Brian S. Everitt
A Handbook of Statistical Analyses using SPSS[2]
3 Ч.Наранчимэг,
Д.Ганзориг
Эконометрикс[3] 2010 он
4 Jeffrey M.Wooldridge Introductory Econometrics [4] 5th
edition
5 Maddala G.S. Introduction Econometrics [5] 3th
edition
Б. Бусад сурах бичиг
6 Gujarati N.Damodar Basic Econometrics [6] 5th
edition
7 Ruey S.Tsay Multivariate time series analysis[7] 2014
8 Walter Enders Applied Econometrics Time Series[8] 4th
edition
7.2. Бусад хэрэглэгдэхүүн
1 Сургалтын техник
хэрэгсэл
Компьютер, проектор г.м
2 Үзүүлэн Сэдэвтэй холбоотой үзүүлэн материал
3 Танин мэдэхүйн
үзүүлэн
Интернет мэдээлэл

II. ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН АГУУЛГА, БҮРЭЛДЭХҮҮН
Онолоор олж авсан мэдлэгийг практикт хэрэглэх дадал, чадвар олгох буюу шижилгээ хийх, сорил
ажиллах, мэдлэг бүтээх, багаар ажиллах, асуудлыг шийдвэрлэх гэх мэт аргуудыг хэрэглэн хичээлийг
шинэлэг хэлбэрээр бэлтгэх тэдгээрийг ашиглах аргыг оюутнуудад зааж сургах.
1. Хичээлээр эзэмших мэдлэг:
1.1.Олон хэмжээст статистик судалгааны арга зүй, SPSS системийн тухай
1.2.SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх
1.3.SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудын харах, тайлбарлах
1.4.SPSS системд хүснэгт байгуулах, дундаж утгыг тодорхойлох
1.5.SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх
1.6.SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх
1.7.SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх нь
1.8.SPSS системд бүлгүүдийг үүсгэх, үзүүлэлтүүдийг хялбарчлах
1.9.SPSS системд масштаб болон статистик шалгууруудыг тодорхойлох нь
1.10. SPSS системд тархалтыг шинжлэх нь
1.11. MS-Excel Data analysis программыг ашиглан статистик шинжилгээг хийх
2. Хичээлээр эзэмших ур чадвар:
1. Хувь хүний ур чадвар:
1.1.Багаар ажиллах
1.2.Цагийн менежмент
1.3.Манлайлал
1.4.Асуудал шийдвэрлэх
1.5.Шүүн тунгаах
1.6.Тасралтгүй суралцах
1.7.Эрч хүчтэй
1.8.Уян хатан
1.9.Эдийн засгийн талаархи мэдлэгээ гүнзгийрүүлэн өргөтгөх
1.10. Data analysis програмд статистик шинжилгээнүүдийг хийх
1.11. SPSS програмд статистик шинжилгээнүүдийг хийх
2. Бүтээх ур чадвар:
2.1.Итгэлтэй байдал
2.2.Хамтын ажиллагаа
2.3.Ганцаарчилсан ажиллагаа
2.4.Зохицох чадвар
2.5.Цаг хуваарилалт
2.6.Шинэ санаа

2.7.Анализ хийх, эргэцүүлэх чадвар
2.8.Хүмүүсийг удирдах
2.9.Сэтгэл ханамжтай байлгах
2.10. Санаачлага
2.11. Зорилго, төлөвлөгөө
2.12. Статистикийн шинжилгээнүүдийг хийж сурах
2.13. Багаар хамтран ажиллах, багийн гишүүдийг удирдан судалгаа хийх
2.14. Курсын болон дипломын ажил, бусад эрдэм шинжилгээний ажил
хийхдээ эзэмшсэн аргазүйгээ ашиглах чадвар
2.15. SPSS программын тооцоо, судалгаануудыг эдийн засаг болон бусад
салбарт хэрхэн ашиглах
2.16. Data analysis программын тооцоо, судалгаануудыг эдийн засаг болон
бусад салбарт хэрхэн ашиглах
3. Мэдлэг, сэтгэлгээ
3.1.Мэдээллийн технологи
3.2.Гадаад хэлний чадвар
3.3.Шинжлэн судалж, асуудал шийдвэрлэх чадвар
3.4.Турших, мэдлэг бүтээх чадвар
3.5.Системтэйгээр бодох чадвар
3.6.Хувь хүний хандлага, байнга суралцах чадвар
3.7.Ёс зүйтэй байх, хариуцлагаа ухамсарлах чадвар
3.8.Төлөвлөх чадвар
3.9.Хэрэгжүүлэх чадвар
3.10. Мэдлэг бүтээх чадвар
4. Харилцааны ур чадвар:
4.1.Үр дүнтэй харилцаа
4.2.Зохион байгуулалт, менежмент
4.3.Шүүмжлэлт сэтгэлгээ
4.4.Төлөөлөл
4.5.Судалгаа ба шинжилгээ
4.6.Өөртөө итгэх итгэл
4.7.Сонгох
4.8.Хариуцлага
4.9.Бие даан ажиллах
4.10. Тууштай байх
4.11. Шударга байх

5. Онцгой ур чадвар:
5.1.Шинэ санаа эрэлхийлэх
5.2.Дотоод ур чадвар
Хичээлээр эзэмших мэдлэг, ур чадвар ба хичээлийн агуулгын хамаарал
Эконометрикс хичээлийн 24 цагийн лекцийн хүрээнд мэдлэг эзэмшиж, 16 цагийн семинарын
хүрээнд мэдлэгээ ашиглан ур чадвар эзэмшинэ.
Хичээлийн цөм, агуулга Хичээлээр олгох мэдлэг Хичээлээр олгох ур чадвар
Семинар №1 [1.11] [1.1-1.10]; [2.1-2.14; 2.16]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Семинар №2 [1.11] [1.1-1.10]; [2.1-2.14; 2.16]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №1 [1.1]
Лекц №2,3 /Семинар № 3/ [1.2] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №4 /Семинар № 5/ [1.3] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №5/Семинар № 5/ [1.4] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №6 /Семинар № 6/ [1.5] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №7,8/Семинар № 7/ [1.6] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №9 /Семинар № 8/ [1.7] [1.1-1.1.9;1.11]; [2.1-2.15]; [3.1-3.10];
[4.1-4.11]; [5.1-5.2]
Лекц №10 [1.8]
Лекц №11 [1.9]
Лекц №12 [1.10]

ХИЧЭЭЛИЙН СЭДЭВЧИЛСЭН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ
№ Лекцийн сэдэв Цаг Семинарын сэдэв Цаг
1. Олон хэмжээст статистик судалгааны арга
зүй, SPSS системийн тухай
2 MS-Excel Data analysis программыг
ашиглан статистик шинжилгээг
хийх
2
2. SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг
шинжилгээнд бэлтгэх
4 MS-Excel Data analysis программыг
ашиглан статистик шинжилгээг
хийх
2
3. SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудын
харах, тайлбарлах
2 SPSS системд өгөгдсөн
мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх
2
4. SPSS системд хүснэгт байгуулах, дундаж
утгыг тодорхойлох
2 Улирал дундын шалгалт 2
5. SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг
шинжлэх
2 SPSS системд өгөгдлүүдийн
утгуудын харах, тайлбарлах, хүснэгт
байгуулах, дундаж утгыг
тодорхойлох
2
6. SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх 4 SPSS системд нэг хувьсагчтай
өгөгдлийг шинжлэх
2
7. SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх
нь
2 SPSS системд регрессийн
шинжилгээ хийх
2
8. SPSS системд бүлгүүдийг үүсгэх,
үзүүлэлтүүдийг хялбарчлах
2
9. SPSS системд масштаб болон статистик
шалгууруудыг тодорхойлох нь
2 SPSS системд хугацааны цувааг
шинжлэх нь
2
10. SPSS системд тархалтыг шинжлэх нь 2
Нийт цаг 24 Нийт цаг 16

Бие даалтыг сургалтын явцад хамгаалуулах ба 20 оноо байна.
Бие даалтын ажлын зорилго:
Бие даалтын ажил хийж гүйцэтгэснээр оюутан лекц, семинарын хичээлийн явцад бүрэн
эзэмшээгүй зүйлээ бүрэн гүйцэд өөрийн болгох, мэдлэгээ гүнзгийрүүлэх, өргөжүүлэх, авъяас чадавхаа
нээн хөгжүүлэх, бие дааж сэтгэн бодох, өөрийнхөө үйл ажиллагааг зохион байгуулах, төлөвлөх, хянан
жолоодох, бие дааж оновчтой шийдвэр гаргах, дүгнэлт хийх, зөрчилт байдлаас гарах арга барил
эзэмших, хариуцлагатай байх, бусадтай хамтрах, цаг барих зэрэг олон талын арга барил эзэмших.
“Эконометрикс”хичээлийн бие даах ажил бичих заавар
Өөрийн сонирхсон ямар нэг хугацаагаар өгөгдсөн болон статистик хамааралтай жишээ сонгон
авах буюу эсвэл судалгаа хийх замаар өгөгдлөө цуглуулан дараах шинжилгээнүүдийг хийнэ.
Динамикийн бүх шинжилгээг хийх
Хамаарлын хэлбэр буюу регрессийн загварыг тодорхойлох. Үүний тулд хамгийн бага
квадратын арга,таамаглалын шалгуур стандарт алдааг шалгах
Тодорхойлсон загварыг бүрэн төгс тайлбарлах
Загварын параметрийн итгэлтэй эсэхийг таамаглалаар шалгаж, итгэх завсрыг
тодорхойлох
Тодорхой утга сонгон авч таамаглал шалгаж, загвараа оновчтой болгох
Хамаарлын хүчийг үнэлж тайлбарлах
Сонирхсон 0
X -ийн утган дээр 0
Y -ийн цэгэн ба интервалын үнэлгээгээр үнэлж
прогнозлох
Чанарын шинж тэмдгийн харилцан хамаарлын жишээ гаргаж хамаарлын хүчийг үнэлэх
Дээрх шинжилгээнүүдийн тооцоог маш нямбай үнэн зөв бодитой SPSS, Data analysis
программууд дээр хийж гаргасан дүгнэлтийг нэгтгэж бичнэ. Дүгнэлт нь тухайн хүний өөрийнх нь
санал бодол цаашид хэрэгжүүлэх санаа зэргийг тусгасан байна.
Анхаарах зүйл:
Хэрвээ түүвэр судалгаагаа зөв оновчтой явуулж чадаагүй тохиолдолд судалгаанаас
илрэх дүгнэлт нь ерөнхий объектоо үнэн зөв тодорхойлж дүгнэх боломжийг олгохгүй.
Иймд аль болох бодитой ажил хийхийн тулд түүвэрлэлтийн аргаа маш зөв сонгох
хэрэгтэй. Үүнтэй холбогдоод хийх ажлын хэмжээнээс хамаарч бие даалтыг группээр
хийж болно.
Бие даалтын ажил нь цэвэр нямбай, ойлгомжтой компьютер дээр хийсэн байх
шаардлагатай.
Бие даалтын ажилд тооцоололтыг хавсаргах шаардлагагүй бөгөөд зөвхөн тооцоололтын
эцсийн үр дүн байхад хангалттай.
Анги, бүлэг, групп, овог, нэрээ тодорхой бичих
Бие даалтын ажлыг заагдсан хугацаанд нь хийж өгөх

Жич: Хэрэв хамтарч бие даах ажлыг гүйцэтгэх бол тавигдах шаардлага өндөрсөнө.
III.ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ШАЛГУУР
Үнэлгээний зорилго
Оюутныг үнэлэхдээ дээд боловсролын кредит системийн үнэлгээний зарчим, шатлалын
загварыг үндэс болгоно. Энэ дагуу үнэлгээ 5 хэсгээс бүрдэнэ.
1. Хичээлийн ирцийн үнэлгээ: Энэ нь лекц, семинарыг ямар нэг шалтгаангүйгээр тасласан
тохиолдолдлын удаа бүрт -2 оноог хасаж, таслаагүй тохиолдолд 20 оноогоор үнэлнэ.
2. Улирал дундын шалгалтын үнэлгээ: Энэ нь семистрийн явцад 1 удаа шалгалт авч 20 хүртэлх
оноогоор үнэлнэ
3. Бие даалтын үнэлгээ: Оюутнуудад бие даан ажиллуулж 20 хүртэлх оноогоор үнэлнэ.
4. Улирлын явцад эзэмшсэн мэдлэг чадварын үнэлгээ: Тухайн хичээлийн хөтөлбөрийн дагуу
зайлшгүй мэдэх мэдлэг чадвар бие дааж гүйцэтгэсэн ажлын биелэлтийг шалгах, түвшин тогтоох
үнэлгээг 24 хүртэлх оноогоор үнэлнэ.
5. Лекц, семинар тэмдэглэсэн байдлын үнэлгээ: Энэ нь оюутан хичээлийн явцад лекц болон
семинараа хэрхэн тэмдэглэсэн чадварыг 12 хүртэлх оноогоор үнэлнэ.
Мэдлэг чадварыг үнэлж дүгнэх:
Онолын мэдлэгийг программ ашиглан бататгах
Улирал дундын шалгалт
Улирлын шалгалт
Аман асуулга, ярилцлага
Бие дааж программ ашиглах
Багшийн үйл ажиллагаа:
Багш мэдээлэл харилцан солилцох орчин бүрдүүлэн идэвхитэй аргаар хичээлийг зохион
байгуулна.
Оюутны хэрэгцээ сонирхол ойлголтыг дараагийн хичээлд тусгана.
Оюутны зүгээс тавьж буй асуултуудыг тэмдэглэн авч тухайн оюутны чухам юун дээр
алдаж буйг мэдэх
Лекцийн конспектийг болон семинарын хичээлийн төлөвлөгөөг бэлтгэнэ
Зарим боломжтой тохиолдлуудад лекцийн материалуудыг урьдчилан тарааж өгнө.
Конспект дээрээ тулгуурлан нэмэлт тайлбарыг өгнө.
Энэ бүхэн дээрээ үндэслэн тухайн хичээлийн сэдэвтэй холбоотой мэдлэг,чадварыг
оюутанд эзэмшүүлнэ.
Оюутнуудын асуултуудад хариулт өгч дараагийн хичээлийн чиг,семинарын хичээлийн
асуудлуудыг дэвшүүлнэ.

Семинарын хичээлд бэлтгэх ном сурах бичиг бусад материалын талаар чиглүүлж өгнө.
Зарим ховор материалыг өөрөө бэлтгэж өгнө.
Хичээлийн явцад оюутны бие дааж ажиллах болон цаашид сонирхон судлах
сэдэв,асуудлуудыг дэвшүүлнэ.
Багш тухайн хичээлд хэрэглэгдэх аргаас шалтгаалан хичээлээ зохион байгуулна.
Багш тодорхой хуваарийг урьдчилан тогтоож оюутнуудад зөвлөгөө өгнө.
Сургалтын хэрэгсэл:
Дараах материалуудыг хэрэглэгдэхүүн болгон ашиглана.
Ном сурах бичиг,эх сурвалжууд:
Компьютер, диск, flash, видео проектор
Самбар, арилгадаг фламастер, шохой
Слайд
Үзүүлэн заалт
Судалгааны тоо баримтууд, график
Судалгааны үр дүн, тайлан
Тестийн сан
Тарааж өгөх материалууд
Үнэлгээний шалгуур
Улирал дундын шалгалт:
Оюутнуудын мэдлэг чадварыг хичээлийн явцад болон эцэст нь үнэлж дүгнэдэг. Энэ шалгалт нь
явц дундын шалгалт бөгөөд сургалтын үйл ажиллаганд хяналт тавихаас гадна оюутнуудын алдаа
дутагдалыг цаг алдалгүй илрүүлж, түүнийг засах боломжийг бүрдүүлэх чиг үүргийг агуулна.
Энэ нь шалгалтыг нэг улирлын явцад хичээлийн бус цаг дээр хоёр удаа авна. Оюутнуудад сэдэв
буюу асуултыг шалгалт авахаас өмнө гаргаж өгөх ба шалгалтын үеэр тусгай вариант болгон бэлдсэн
билетийн дагуу хариултыг компьютер дээр бичгийн ажил хийх аргаар авч шалгаж дүгнэнэ.
“Эконометрикс” хичээлийн
улирал дундын шалгалтын асуултууд/24 оноо/
1. MS excel Data analysis программ дээр энгийн түүврийн аргаар судалгаа хийх
2. MS excel Data analysis программ дээр механик түүврийн аргаар судалгаа хийх
3. MS excel Data analysis программ дээр регрессийн шинжилгээ хийх
4. MS excel Data analysis программ дээр корреляцийн шинжилгээ хийх
5. MS excel Data analysis программын Sampling процедурын Input range-г тайлбарлах
6. MS excel Data analysis программын Sampling процедурын Labels-г тайлбарлах
7. MS excel Data analysis программын Sampling процедурын Ouput range-г тайлбарлах
8. MS excel Data analysis программын Sampling процедурын New worksheet ply-г тайлбарлах
9. MS excel Data analysis программын Sampling процедурын New workbook-г тайлбарлах
10. MS excel Data analysis программын Regression процедурын Input y range-г тайлбарлах

11. MS excel Data analysis программын Regression процедурын Input x range-г тайлбарлах
12. MS excel Data analysis программын Correlation процедурын Input range-г тайлбарлах
13. MS excel Data analysis программ дээр статистик үзүүлэлтүүдийг тооцох
14. MS excel программ дээр динамикийн шинжилгээ хийх
15. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын Summary statistics-г
тайлбарлах
16. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын mean-г тайлбарлах
17. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын standart error-г тайлбарлах
18. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын median-г тайлбарлах
19. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын mode-г тайлбарлах
20. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын standart deviation-г
тайлбарлах
21. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын sample variance-г тайлбарлах
22. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын range-г тайлбарлах
23. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын kurtosis-г тайлбарлах
24. MS excel Data analysis программын Decriptive statistics процедурын skewness-г тайлбарлах
25. SPSS системд өгөгдлийг шивэх
26. SPSS системд өгөгдлийг гаднаас импорт хийж оруулах
27. SPSS системд мэдээллийн өгөгдлийг оруулах
28. SPSS системд файл болон мэдээлэлтэй ажиллах
29. SPSS системд өгөгдлийг хувиргах
30. SPSS системийн File цэс
31. SPSS системийн Transpose all data
32. SPSS системийн Merge files
33. DATA- Мэдээлэлтэй ажиллах
34. SPSS системийн Orthogonal Design
35. SPSS системийн Split file
36. SPSS системийн Select cases
37. SPSS системийн Transform
38. SPSS системийн Categorize Variables
39. SPSS системийн Rank Cases
40. SPSS систем дээр өгөгдөлүүдийн утгуудыг харах/Analyze-Report/
Ашиглах материалууд:
1. Д.Элбэгзаяа, Тоон шинжилгээний зарим аргууд, 2017 он
2. Ч.Наранчимэг, Д.Ганзориг, Эконометрикс, 2010 он
3. Sabine Landau Brian S. Everitt, A Handbook of Statistical Analyses using SPSS

4. Jeffrey M.Wooldridge, Introductory Econometrics, 5th
edition
5. Maddala G.S, Introduction Econometrics, 3th
edition
6. Gujarati N.Damodar, Basic Econometrics, 5th
edition
7. Ruey S.Tsay, Multivariate time series analysis, 2014
Walter Enders, Applied Econometrics Time Series, 4th
edition
Жишиг үнэлгээ
Боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас баталсан "Их, дээд
сургууль, коллежийн суралцагчдийн мэдлэг, чадвар, дадалыг үнэлж дугнэх журам" -ыг удирдлага
болгон тус сургуулийн лекц, семинарын хичээл явуулах болон оюутны мэдлэг, чадварыг дүгнэх журмыг
баримтална.
Явцын оноо 100 оноо
Улирал дундын шалгалт 24 оноо
Лекц, семинарын ирц 20 оноо
Семинарын явц, идэвхи 24 оноо
Бие даалт 20 оноо
Лекц, семинарын тэмдэглэл 12 оноо

IV.ХЭСЭГ. ХИЧЭЭЛИЙН АГУУЛГА
Лекцийн хичээлийн агуулга
Сэдэв№1. Олон хэмжээст статистик судалгааны арга зүй, SPSS системийн тухай /2
цаг/
Сэдвийн зорилго:
ОСС-ны онолын үндэсийг судлах, SPSS системийн ажиллах үндсэн зарчмуудтай танилцах
Сэдвийн агуулга:
Олон хэмжээст статистикийн судалгааны аргын үүсэл хөгжил: ОСС-ны онолын
үндэс, туршилт, судалгааны асуудал нь 20-р зууны эхээр нээгдэж тавигдсан бөгөөд 1901-
1904 онд Английн эрдэмтэн К.Пирсон, Ч.Спирман нарын эрдэмтэд үндэс суурийг нь
тавьсан.
SPSS системийн үндсэн зарчим: Математик статистикийн онолын үндэсийг сайн
мэддэг WINDOWS-ийн орчны программуудыг ашиглаж сурсан хүн хялбар аргаар
эзэмших боломжтой систем юм.
Сэдэв№2. SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх /4 цаг/
SPSS системд өгөгдөл шинээр шивэх, гаднаас бэлэн өгөгдөл оруулах, судалгаанд шаардлагатай
өгөгдсөн мэдээллүүдийг шинжилгээ хийхэд бэлэн болгох, файл болон өгөгдсөн мэдээлэлтэй ажиллах,
өгөгдлийг хувиргах зэрэг үйлдлүүдийг сурах
Мэдээллийн өгөгдлийг оруулах: Шууд SPSS системийн Data Editor-ийг ашиглан хүснэгтэнд
мэдээлэл оруулах гэвэл эхэлж үзүүлэлтийн тодорхойлолтоо Variable View –д тодорхойлж өгөөд
дараа нь Data View-д үндсэн мэдээллээ оруулж өгнө.
Файл болон мэдээлэлтэй ажиллах: Энэ хэсэгт файлтай ажиллахад маш чухал хэрэг болдог
хэд хэдэн ашигтай дэд меню байдаг. Дэд менюнүүдийн ажиллагааны зарчмыг тайлбарлавал:
 Define dates огноог яаж тодорхойлохыг зааж өгнө.
 Insert variable ашиглаж байгаа мэдээллийн дотор шинэ үзүүлэлт нэмж оруулах
 Insert Case ашиглаж байгаа мэдээлэлд нэг шинэ мөр (ажиглалт) оруулах
 Goto case ашиглаж байгаа мэдээллийн тодорхой мөрд түүний дугаарыг тавьж хүрэх гэх мэт
Өгөгдлийг хувиргах: MERGE хийх нөхцөлд тухайн үед ажиллаж байгаа файлаа өөр нэг гадны
файлтай нийлүүлэхдээ аль файл нь үндсэн түлхүүр болж өгөхийг зааж өгөх ёстой.
Сэдэв№3. SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудыг харах, тайлбарлах/2 цаг/
SPSS системийн Analyze цэсний Report болон Descriptive-Statistics процедуруудтай хэрхэн

ажиллах, статистик үзүүлэлтүүдийг тооцох аргачлалтай танилцах
SPSS систем дээр өгөгдөлүүдийн утгуудыг харах: Энэ процедур нь судлагдаж
байгаа үзүүлэлтүүдийн дундаж, нийлбэр болон бусад нэгэн хэмжээст (univariate)
статистикийг нэг болон түүнээс дээш тооны категорчлагдах бүлэг үзүүлэлтүүдийн
хүрээнд тооцоолдог, категорийн болон тоон үзүүлэлтүүдийн давталтын судалгааны
статистик ба график дүрслэлийн олон утгыг тодорхойлдог.
SPSS системийн статистик өгөгдөлүүдийг тайлбарлах: Энэ процедур нь нэг
хэмжээст үр дүнгийн статистикийг хувьсагч бүрээр нэг хүснэгтэнд харуулдаг ба
стандартчлагдсан үнэлгээнүүдийн утгыг бодож гаргадаг
Сэдэв№4. SPSS системд хүснэгт байгуулах, дундаж утгыг тодорхойлох /2 цаг/
SPSS системд хүснэгт байгуулах, үр дүнгийн хүснэгтийг засварлах, хувьсагчдын дундаж утгыг
тодорхойлох аргачлалуудтай танилцах
Хүснэгт байгуулах: Analyze -> Custom Tables->General –аар ороход дараах меню гарч ирнэ.
Ингээд тухайн мэдээллээс гаргах таблицынхаа мөр болох үзүүлэлтийг Rows-д зүүн гар дээд
талд байгаа үзүүлэлтийн жагсаалтаас сонгоод сумыг дарж оруулна. Мөн багана болох
үзүүлэлтийг сонгоод Columns-д сумаар оруулна. Ингээд үндсэндээ таблиц гаргахад бэлэн
болсон гэвч зарим нэмэлт шаардлага хэрэгцээг тайлбарлах хэрэгтэй.
Үр дүнгийн хүснэгтийг засварлах: Таблицыг дараах байдлаар засварлан өөрчилж болно. Үүнд:
 Таблицыг Edit Select Table-аар идэвхжүүлж Copy, Paste-аар EXCEL-д шилжүүлээд,
нэмэлт тооцоо, өөрчлөлт оруулж ашиглаж болно.
 Pivot Table Editor - т орж таблицаа өөрчилж засварлаж болно.
Хувьсагчдын дундаж утгыг тодорхойлох: Means процедур нь дундаж хэмжээнүүдийн групп
ба тогтмол хэмжээний хамааралтай байдаг статистикт харъяалагдах хувьсах
хэмжигдэхүүнүүдийн зэрэглэлийн доторхи нэг эсвэл олон үл хамааран хувьсах хэмжигдэхүүний
үнэлгээг тооцоолдог. Үндсэндээ нэг хэмжээст вариацын судалгаа, тэдгээрийн шугаман байдлын
шалгалтыг хийдэг
Сэдэв№5. SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх/2 цаг/
Нэг хэмжээст, олон хэмжээст, холимог хэмжээст шугаман анализ болон корреляцийн
шинжилгээг судлах
GLM Univariate – Нэг хэмжээст шугаман анализ: Энэ процедур нь хамааран хувьсагч
үзүүлэлтүүд бусад категорийн болон тоон утгат урьдчилан мэдээлэгч (предиктор) үзүүлэлтүүдтэй
холбогдох шугаман шинж чанарыг тогтооход туслах зорилгоор регресс, вариацийн судалгааг нэг

хамааран хувьсагчийг нэг болон түүнээс дээш тооны хувьсагчуудтайгаар (factors and/or variables)
хийхэд ашиглагдана.
GLM Multivariate Analysis of Variance –Олон хэмжээст шугаман анализ: процедур нь нэг болон
олон фактортой олон хамааран хувьсагчдын регрессийн болон вариацын судалгааг хийхэд
зориулагдсан. Фактор хувьсагчид нь группуудэд хуваагдах ба энэ шугаман моделийг ашиглан
фактор хувьсагчдын нөлөөллийн тэг таамаглалыг шалгаж болно. Энэ модел нь дээрх нэг
хэмжээст шугаман моделоос 2 ба (dependent variables) түүнээс дээш хамааран хувьсагч сонгон
авдагаараа ялгаатай.
Linear Mixed Models Select Subjects/Repeated Variables –Холимог шугаман анализ: Холимог
шугаман модел нь ерөнхий шугаман моделийг эх үзүүлэлтүүд нь шугаман хамааралтай болон
тогтмол биш хувьсалтай байх боломжтой нөхцөлөөр өргөтгөн үнэлгээ хийж өгдөг байна.
Өөрөөр хэлбэл моделийг уян хатан болгож дундаж утгаас гадна вариац, ковариацын хэмжээнд
үнэлгээ хийх боломж олгодог. Энэ нь өргөтгөсөн утгаараа олон төвшний, шугаман иерархи
болон санамсаргүйн коэффициентийн моделуудыг багтаана гэсэн үг юм.
Correlations- Корреляцийн анализ: Пирсоны корреляцийн коэффициент, Спирманы рангийн
корреляцийн коэффициент, Кенделийн рангийн коэффициентуудыг тэдгээрийн ач холбогдолын
(significance ) түвшингүүдтэй хамт тооцоолдог
Сэдэв№6. SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх /4 цаг/
Шугаман болон шугаман бус регрессийн тэгшитгэлд холбогдох нэг болон олон хамаарах хувьсах
хэмжигдэхүүний коэффициентүүд, тогтмолыг үнэлэх статистикийг тооцоолох.
Linear: Linear процедур нь шугаман регрессийн тэгшитгэлд холбогдох нэг болон олон хамаарах
хувьсах хэмжигдэхүүний коэффициентүүд, тогтмолыг үнэлэх статистикийг тооцоолж өгдөг.
Curve Estimation: процедур нь регресс ба регрессийн үнэлгээний загваруудын ялгаатай арван
нэгэн муруйг холбосон графикуудын статистик тооцоог гаргадаг.
Binary Logistic: регресс нь хамааран хувьсагч үзүүлэлтийн утга авах эсэхийг комплекс
факторуудын утгуудад үндэслэж үр дүнг гарган авахад ашиглана. Энэ бол шугаман регресстэй
төстэй боловч хамааран хувьсагч нь хоёрхон утгатай юм шиг байдаг.
Multinomial Logistic: Олон гишүүнтэй Логистик регресс нь комплекс факторуудын
(прогнозатор) утгуудад үндэслэн ямар нэг зүйлийг ангилагдахад ашиглагдана. Энэ нь Логистик
регресстэй төстэй боловч хамааран хувьсагч нь 2-хон категороор хязгаарлагдахгүй их өргөн
байдаг.
Ordinal: процедур нь дараалсан тоон утгатай үл хамааран хувьсагчдийн үл хамааран
хувьсагчдаас [ковариац оруулж болох] хамаарах хамааралыг 1980-аад оны үед гарсан
McCullagh- гэж нэрлэгддэг аргачлалаар тооцдог.

Probit: Энэ процедур нь ямар нэг сонирхолын бөх бат байдал, сонирхолд хариулсан хариултыг
харуулах тохиолдлуудын пропорцын уялдаа холбоосыг үнэлж хэмжихэд зориулагдсан.
Nonlinear: хамааран хувьсах хэмжигдэхүүн ба үл хамааран хувьсах хэмжигдэхүүнийг тогтоож
хоорондох холбоонд нь шугаман биш регрессийн үнэлгээг гаргадаг
Wieght Estimation: Стандарт шугаман регресийн тооцооны үр дүн үнэлгээ сайн биш байхад
ямар нэгэн хувьсагчийн жин оруулж сайжирсан шугаман регрессийн тооцоог хийдэг процедур
юм.
2 Stage Least Squares: Стандарт шугаман регресийн тооцооны үр дүн үнэлгээ сайн биш байхад
ямар нэгэн хувьсагчийн жин оруулж сайжирсан шугаман регрессийн тооцоог хийдэг процедур
юм.
Optimal Scaling: Categorical нь өөрчилсөн хувьсах хэмжигдэхүүнүүдийн регрессийн
тэгшитгэлийн муруйн хамгийн үр дүнтэй болсон тоо хэмжээнүүдийн зэрэглэлийг тогтоож тоо
баримтын тоо хэмжээг шууд тодорхойлдог
Сэдэв№7. SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх нь/ Time Series / /2 цаг/
SPSS системд динамик эгнээний үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж, динамик хандлагын шинжилгээнүүдийг
хийх, цаг хугацааны үзүүлэлтийг таамаглаж (прогноз) урьдчилан тооцоолох
Экспоненциалаар тэгшитгэх/Exponential Smoothing/: Энэ нь цаг хугацааны
үзүүлэлтийг таамаглаж (прогноз) урьдчилан тооцоолж хэлдэг процедур. Энэ үйлдлийг
тухайн процедур е-гийн зэрэгт бүхий функцээр илэрхийлдэг учир Exponential Smoothing
гэж нэрлэсэн байна.
Авто регрессийн загвар/Autoregression Model/: Энэ процедур шугаман моделийг авто
регрессийн 1-р зэргийн алдаатайгаар үнэлж гаргана.
Нэг хэмжээст үзэгдлийг судлах/Arima Analysis/: Энэ процедур цаг хугацааны болон
цаг хугацааны биш нэг хэмжээст үзэгдлийг судалдаг Arima (дундаж утгын шилжилтэд
тулгуурласан авторегресс) нэртэй моделийг хэрэгжүүлдэг.
Цаг хугацааны үзүүлэлтээр задлах /Seasonal Decomposition/: Энэ процедур нь цаг
хугацааны нэмэлт факторыг тооцоолж өгдөг.
Цагийн (Амьдрах хугацааны) судалгаа -SURVIVAL: Энэ процедур 2 үзэгдлийн
хоорондох хугацааны тархалтыг шалгахад ашиглагддаг ба тухайн нэг цагийн интервалд
үнэлэгдсэн магадлалыг ашиглан өөр цагийн агшинд байх ерөнхий магадлалыг үнэлэхэд
зориулагдсан.
Хугацааны хамааралтай Ковариацыг тооцох -Compute Time-Dependent Covariate:
Регрессийн Cox моделийг ашиглах үед түүнтэй хамт төвөгтэй байдлууд үүсч байдаг.
Энэ нь тодорхой хугацааны дараах коэффициентуудын өөрчлөлт, ялгаатай цаг
хугацааны ялгаатай цэгүүд дээр ковариацууд өөр өөр байх явдал юм. Ийм нөхцөлд

Регрессийн Cox моделийг ашиглаж цаг хугацааны хамааралтай ковариац тодорхойлох
боломж гардаг байна.
Сэдэв№8. SPSS системд бүлгүүдийг үүсгэх, үзүүлэлтүүдийг хялбарчлах /2 цаг/
Олон хувьсагчийн хоорондох дотоод харилцаа холбоог тодорхойлж ангилах арга техникийг
эзэмших, кластер гэж нэрлэгдэх хоорондоо төстэй объектуудын бүлгүүдийг үүсгэхэд оршино.
Classify – Кластер анализ: Кластер анализ нь олон хэмжээст ажиглалтыг ангилах аргууд юм.
Data Reduction – Үзүүлэлтийг цөөлөх (хялбарчлах): Факторын анализ гэдэгт объектуудын
үзүүлэлтүүдийн хоорондын уялдаа холбооны үндсэн дээр судалж байгаа процессийн бүтэц,
хөгжлийн механизмын латент (тодорхойгүй шинж чанар - неявность характеристик)-ийн
өргөтгөсөн шинж чанарыг илрүүлэх аргуудыг ойлглж болно.
Сэдэв№9. SPSS системд масштаб болон статистик шалгууруудыг тодорхойлох нь /2
цаг/
Статистик шалгууруудын зорилгын талаар товч тодорхойлолтыг өгөх, түүнийг хэрхэн ашиглах,
гарсан үр дүнд тайлбар хийх
Scale – Хэмжээс хуваарь (шкал/масштаб): Олон хэмжээст шкалын арга нь практикт нийлмэл
үзэгдэл , процессийг шинжлээд шууд тодорхойлолт өгч моделийг гаргахгүйгээр байр, байдал,
дүрслэлийг тогтооход ашиглагддаг байна.
Статистик шалгууруудыг тодорхойлох нь: Статистикийн таамаглалыг шалгахад харьцангуй
тархалтын функцийн хэлбэрээр тавьж өгч байгаа бол параметргүй шалгалт (тест) гэж нэрлэдэг
ба харин тархалтын функцийн тодорхой төрөл дээр параметрийн утгыг томъёолж өгсөн бол
параметртэй тест гэж нэрлэдэг
Сэдэв№10. SPSS системд тархалтыг шинжлэх нь /2 цаг/
Санамсаргүй, бүлэглэсэн, интервал тархалтыг хэрхэн тодорхойлох аргачлалтай танилцах
Define Multiple Response Sets: Энэ процедур нь ажиглалтын эх файлаас энгийн үзүүлэлтүүдийг
бүлэг болгон дэд (20 хүртэл тооны) файлууд болгоод тэдгээрээсээ хэрэгцээтэй төрөл бүрийн
таблиц (frequency tables and crosstabulations) болгон гаргаж авах боломж олгоно.
Олон төрөл (хариултат) судалгаа: Алдаатай утгын процедур нь дараах 3 гол үүргийг
гүйцэтгэнэ. Үүнд:
 Алдаатай утгууд хаана байгаа, тэдгээр нь байх утгаасаа хир их хазайж хэтэрсэн, байх ёстой
утгаа огт аваагүй байгаа зэргийг тодорхойлж өгнө.

 Шалгагдаж байгаа үзүүлэлтүүдийн дундаж, стандарт хазайлт, ковариац, корреляц зэргийг зохих
математик аргууд (listwise, pairwise, regression, or EM (expectation-maximization)) –ыг хэрэг
тооцож өгнө.
 Шалгагдаж байгаа үзүүлэлтүүдийн бүрэн бүтэн байдлыг шалгаж бүрэн болгох нөхцөлийг алдаа
багатайгаар тогтоох тооцоонуудыг хийж өгнө.
Missing Value Analysis - Алдаатай утгын анализ: эх олонлогийн утгуудын ялгаатай байдалыг
хэлбэлзэл гэнэ. Судлагдаж хүчин зүйлийн хэлбэлзлийн тодорхойлсноор уг хүчин зүйлийн
хөгжил, өөрчлөлттэй холбоотой олон асуудлыг тодруулах боломжтой.
Хэлбэлзэлийн үзүүлэлтүүд: Эдгээр үзүүлэлтүүд нь судалгааны шаардлагын бүрэн хангахгүй
нь ойлгомжтой. Тиймээс дундаж үзүүлэлтүүдийг тооцох шаардлагатай.
Тархалтыг диаграммаар шинжлэх нь: Санамсаргүй, бүлэглэсэн, интервал тархалтыг
диаграммаар харуулах
Ñåìèíàðûí хичээлийн àãóóëãà
Семинар№1
Сэдэв: MS excel Data analysis программыг ашиглан статистик шинжилгээ хийх /2цаг/
Семинарын зорилго:
MS excel Data analysis программ дээр түүвэр судалгаа, регресс болон корреляцийн шинжилгээг
хийх
Семинарын хэлэлцэх асуудал:
Түүвэр судалгаа
Регресс болон корреляцийн шинжилгээ
Хяналтын асуултууд:
MS excel Data analysis программ дээр энгийн түүврийн аргаар судалгаа хийх
MS excel Data analysis программ дээр механик түүврийн аргаар судалгаа хийх
MS excel Data analysis программ дээр регрессийн шинжилгээ хийх
MS excel Data analysis программ дээр корреляцийн шинжилгээ хийх
edition
edition
edition
Семинар№2
Сэдэв: MS excel Data analysis программыг ашиглан статистик шинжилгээ хийх /2цаг/
MS excel Data analysis программ дээр түүвэр судалгаа, регресс болон корреляцийн шинжилгээг
хийх

Статистик үзүүлэлтүүдийг тооцох
Дисперсийн шинжилгээ хийх
Динамикийн шинжилгээ хийх
MS excel Data analysis программ дээр статистик үзүүлэлтүүдийг тооцох
MS excel Data analysis программ дээр дисперсийн шинжилгээ хийх
MS excel программ дээр динамикийн шинжилгээ хийх
edition
edition
edition
Семинар№3
Сэдэв: SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх /2 цаг/
SPSS системд өгөгдөл шинээр шивэх, гаднаас бэлэн өгөгдөл оруулах, судалгаанд шаардлагатай
өгөгдсөн мэдээллүүдийг шинжилгээ хийхэд бэлэн болгох, файл болон өгөгдсөн мэдээлэлтэй ажиллах,
өгөгдлийг хувиргах зэрэг үйлдлүүдийг сурах
Мэдээллийн өгөгдлийг оруулах
Файл болон мэдээлэлтэй ажиллах
Өгөгдлийг хувиргах
SPSS системд өгөгдлийг шивэх
SPSS системд өгөгдлийг гаднаас импорт хийж оруулах
edition
edition
edition
8. Walter Enders, Applied Econometrics Time Series, 4th
edition
Семинар№4.

Сэдэв: Улирал дундын шалгалт
Улирал дундын шалгалтын зорилго:
Улирал дундын шалгалтын бэлтгэлийг хангах, сэдвүүдийн хүрээнд дэлгэрэнгүй мэдээлэл авсан
байх, шалгалтын үндсэн хэсгийг үр дүнтэй зохион байгуулах
Улирал дундын шалгалт авах журам хугацаа:
Улирал дундын шалгалтанд зориулан оюутнуудад боловсруулан гаргаж өгсөн асуултын дагуу
тухайн семинар дээр хичээлийн цагаар 90 минутын хугаацанд 4-8 вариант бүхий бодлогонуудаас
бичгийн ажил хийх аргаар улирал дундын шалгалт авч 0-20 оноо өгөх бөгөөд дүнг нь танилцуулж,
журнал дээр бичнэ.
Улирал дундын шалгалтын асуулт:
Энэ асуултыг эхний семинарын хичээл дээр оюутнуудад өгсөн байх ба улирал дундын
шалгалтын асуултыг оюутан бие даан судлан боловсруулахдаа ашиглах эх зохиол, ном, сурах бичиг,
бусад материалыг улирал дундын шалгалтын асуултны дор жагсааж өгсөн байна.
Семинар№5.
Сэдэв: SPSS системд өгөгдлүүдийн утгуудыг харах, тайлбарлах, хүснэгт байгуулах,
дундаж утгыг тодорхойлох/2 цаг/
SPSS системийн Analyze цэсний Report болон Descriptive-Statistics процедуруудтай хэрхэн
ажиллах, статистик үзүүлэлтүүдийг тооцох аргачлалтай танилцах, олон хувьсагчийн хоорондох дотоод
харилцаа холбоог тодорхойлж ангилах арга техникийг эзэмших, кластер гэж нэрлэгдэх хоорондоо
төстэй объектуудын бүлгүүдийг үүсгэхэд оршино.
SPSS систем дээр өгөгдөлүүдийн утгуудыг харах
SPSS системийн статистик өгөгдөлүүдийг тайлбарлах
Classify – Кластер анализ
Data Reduction – Үзүүлэлтийг цөөлөх (хялбарчлах)
edition
edition
edition
edition

Семинар№6
Сэдэв: SPSS системд нэг хувьсагчтай өгөгдлийг шинжлэх/2 цаг/
Нэг хэмжээст, олон хэмжээст, холимог хэмжээст шугаман анализ болон корреляцийн
шинжилгээг судлах
GLM Univariate – Нэг хэмжээст шугаман анализ
GLM Multivariate Analysis of Variance
Linear Mixed Models Select Subjects/Repeated Variables
Correlations- Корреляцийн анализ
edition
edition
edition
edition
Семинар№7
Сэдэв: SPSS системд регрессийн шинжилгээ хийх /2 цаг/
Шугаман болон шугаман бус регрессийн тэгшитгэлд холбогдох нэг болон олон хамаарах хувьсах
хэмжигдэхүүний коэффициентүүд, тогтмолыг үнэлэх статистикийг тооцоолох.
Linear
Curve EstimationBinary Logistic
Multinomial Logistic
Ordinal
Probit
Nonlinear
Wieght Estimation
2 Stage Least Squares
Optimal Scaling

edition
edition
edition
edition
Семинар№8.
Сэдэв: SPSS системд хугацааны цувааг шинжлэх нь/ Time Series / /2 цаг/
SPSS системд динамик эгнээний үзүүлэлтүүдийг тодорхойлж, динамик хандлагын шинжилгээнүүдийг
хийх, цаг хугацааны үзүүлэлтийг таамаглаж (прогноз) урьдчилан тооцоолох
Экспоненциалаар тэгшитгэх/Exponential Smoothing/
Авто регрессийн загвар/Autoregression Model/
Нэг хэмжээст үзэгдлийг судлах/Arima Analysis/
Цаг хугацааны үзүүлэлтээр задлах /Seasonal Decomposition/
Цагийн (Амьдрах хугацааны) судалгаа -SURVIVAL
Хугацааны хамааралтай Ковариацыг тооцох -Compute Time-Dependent Covariate
edition
edition
edition
edition

VI ХЭСЭГ. “ЭКОНОМЕТРИКС” ХИЧЭЭЛИЙН ЛЕКЦҮҮД
“Эконометрикс” хичээлийн лекц 1-12 /Word/
Сэдэв-1. Олон хэмжээст статистик судалгааны арга зүй, spss системийн тухай
1. Олон хэмжээст статистикийн судалгааны аргын үүсэл хөгжил
2. SPSS системийн үндсэн зарчим
1. Олон хэмжээст статистикийн судалгааны аргын үүсэл хөгжил
ОСС-ны онолын үндэс, туршилт, судалгааны асуудал нь 20-р зууны эхээр нээгдэж
тавигдсан бөгөөд 1901-1904 онд Английн эрдэмтэн К.Пирсон, Ч.Спирман нарын факторын
судалгааны талаар бичсэн онолын өгүүллэгүүдээс эхлэлтэй байсан. Эдгээр нь эхлээд психолог,
биолог дараа нь эмнэлэг, цэрэг, техникийн төслүүд бүр сүүлд нь эдийн засгийн шинжлэх
ухаанд ашиглагдан хөгжиж иржээ.
ОСС-ны онолын үндэсийг тавилцаж хэрэгжүүлсэн олон орны 30 гаруй эрдэмтэд байдаг
байна.
ОСС хийхэд дараах судалгааны үндсэн үе шатуудыг дамждаг.
Орох гарах мэдээллийн хэмжээ, гарах мэдээллийн хэлбэрийг тогтоож судалгааны ажлын
агуулга, хэрэглэгдэхүүнийг тодорхойлон бодлогоо томъёолно.
ОСС-ны аргаар судлах мэдээллийг боловсруулах дарааллыг тогтооно
Эх мэдээллийг цуглуулах, системчлэн цэгцлэх, боловсруулалтад бэлтгэх
Мэдээллийн урьдчилсан судалгаа хийх
Урд шатнаас гаргасан үнэлгээ анхлан гаргасан бодлогын томъёололтой тохирох эсэхийг
нарийвчлан үзэж тэдгээрийг хэрэглэж болох эсэхийг шийдэх.
Шаардлагатай бол судалгааны аргуудыг өөрчлөх.
Тооцоо хийх.
Судалгааны үр дүн гарч статистикийн шинжүүрүүдээр үнэлэгдэнэ
Судалгааны үр дүнг таблиц, графикаар зохих тайлбартайгаар нэгтгэн дүгнэж гаргах ба
эцсийн дүгнэлт, практик зөвлөмж хамт гарна.
2. SPSS системийн үндсэн зарчим
Энэ программ нь математик статистикийн үндсэн аргуудын тооцоо, судалгааны ажлыг

компьютерт WINDOWS 95-аас хойших системүүдийн дор хийхэд зориулан хийгдсэн.
Онцлог нь математик статистикийн арга, үндэсийг сайн мэддэг, WINDOWS-ийн орчны
программуудыг ашиглаж сурсан хүн хялбар аргаар эзэмшиж болохоор асуулгаар харилцаж
(диалог горим буюу WIZARD) ажилладаг систем юм.
Тухайн программд үндсэн мэдээлэл оруулах, өөр программ, файлд хөрвүүлэх, бусад систем
программтай (ACCESS, EXCEL, DBASE, …г.м) холбогдох боломжоор сайн хангагдсанаас
гадна, судалгааны зориулалттай хялбар таблиц бүрдүүлэх, бичихэд тохиромжтой
Орох мэдээллийн тодорхойлолтыг хийх (VALUES), мэдээлэл дотор хувиргалт
хийх(RECODE), боловсруулалт хийх мэдээллийг сонгон авах(SELECT CASE), файлуудыг
нэгтгэх, агрегат хийх, бүтцийг өөрчлөх, задлах зэрэг олон сайн үүрэг функцүүдтэйгээрээ
онцлог систем юм.
SPSS-системийн үндсэн зарчим ба Data Editor программ
Энэ программ нь File, Edit, View, Window, Help зэргээрээ EXCEL программтай төстэй
үндсэн менюний үлдсэн хэсэг нь энэ программын онцлог үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд
зориулагдсан болно.
Үндсэн цэсийн үүргүүдээс зарим онцлог зүйлийг товчлон тайлбарлавал:
SPSS Data Editor программ нь боловсруулалтад орж байгаа мэдээллийг тодорхойлох, оруулах,
импортлох, экспортлох, хувиргах бүхий л үйл ажиллагаанд үйлчилнэ. SPSS Data Editor–ыг
харахад дотроо Data View, Variable View гэсэн хүснэгт (Sheet) байх бөгөөд Data View-д
үндсэн мэдээллийн мөрүүд, Variable View-д мэдээллийн үзүүлэлт бүрийг тодорхойлсон
мөрүүд байдаг.
Data View дотор байгаа үндсэн үзүүлэлтийн мөрүүд тодорхойлолтынхоо дагуу багана баганаар
дараалсан үзүүлэлтүүдээс тогтох бөгөөд түүнийг EXCEL-ийн sheet-тэй адилаар бодож
ашиглаж болох судалгааны үзүүлэлтийг агуулсан (sheet) энгийн матриц болно.
Variable View дотор үзүүлэлтийн тодорхойлолт байрлах бөгөөд таблиц боловсруулалтад
шаардагдах үндсэн тодорхойлолтууд байрлана. Үүнд:
ГЭРИЙН ДААЛГАВАР:
Өөрийн компьютер дээр SPSS програм суулгах, лекцээ уншиж судлах
АШИГЛАХ МАТЕРИАЛ:
Sabine Landau Brian S. Everitt, A Handbook of Statistical Analyses using SPSS

Сэдэв-2. SPSS системд өгөгдсөн мэдээллийг шинжилгээнд бэлтгэх
1. Мэдээллийн өгөгдлийг оруулах
2. Файл болон мэдээлэлтэй ажиллах
3. Өгөгдлийг хувиргах
1. Ìýäýýëëèéã õýðõýí îðóóëàх:
Øóóä SPSS системийн Data Editor-ийг ашиглан õ¿ñíýãòýä мэдээлэл îðóóëах гэвэл ýõýëæ äýýð
çààñíû äàãóó ¿ç¿¿ëýëòèéí òîäîðõîéëîëòîî Variable View –ä тодорхойлж өгөөд äàðàà íü Data
View-ä ¿íäñýí ìýäýýëëýý îðóóëæ ºãíº.
Гаднаас импорт хийж оруулах гэвэл тухайн тохиолдолд EXCEL-ýýñ îðóóëàõäàà EXCEL-èéí
ôàéëûíõàà çºâõºí 1-ð ìºðºíä ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéíõýý íýðèéã áè÷èæ õàäãàëààä SPSS-ò îðæ OPEN
data õèéãýýä ôàéëûí /type/ òºðëºº *.xls ãýæ çààãààä õàäãàëñàí ôàéëàà íýýíý. Ýíý ÿâöàä 1-р ìºðèéã
¿ç¿¿ëýëòèéí íýð ãýæ àâàõ óó ãýõýä íü òèéì ãýæ õàðèóëààä îðóóëæ èðýõýä Variable View-ä ¿íäñýí
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, Data View –ä ¿ç¿¿ëýëòèéí íýðñ îðñîí áàéíà. ¯¿íèé äàðàà Data View-ä îðæ
¿ç¿¿ëýëòèéí òîäîðõîéëîëòîî øààðäëàãûí äàãóó íýìæ çàñ÷ òîäîðõîéëæ áîëíî.
ªºð áóñàä системээс оруулах бол: EXCEL-ýýñ ôàéë îðóóëàõтай àäèë DBASE, ACCESS çýðãýýñ
îðóóëæ àâ÷ áîëîõ þì. Ìºí урьдчилан тодорхойлогдсон òîäîðõîéëîëò бүхий SPSS файл äýýð
EXCEL-ýýñ нэргүй дан тоогоо сонгон идэвхжүүлээд Variable View-ä Copy, Paste –ààð ¿íäñýí òîîã
îðóóëæ àâ÷ áîëíî.
2. Файл болон мэдээлэлтэй ажиллах:
File
New - ¿íäñýí ìýäýýëëийгшинээр îðóóëж эхлэх гэж байгаа áîë øèíý ãýæ íýýãýýä àæèëëàíà.
Òýгэõäýý àæèëëàõ файлын төрөл, õóóäàñ íü áóñàä åðäèéí ñèñòåì¿¿äèéíõýýñ îíöëîã áîëîõûã
öààøäûí òàéëáàðóóäààñ ¿çýõ áîëíî.
Open: data - çºâõºí áîëîâñðóóëàëò õèéãäýæ áàéñàí SPSS-ийн өөрийнх нь ìýäýýëëèéã íýýíý (*.sav-
ºðãºòãºëòýé ôàéë байх ёстой.)
Output – áîëîâñðóóëàлт судалгаа хийгээд ãàðñàí ¿ð ä¿íãèéí (òàáëèö, график бүхий) ôàéë. (*.spo-
ºðãºòãºëòýé ôàéë)

Read text data – åðäèéí òåõò ôàéëûã îðóóëæ ¿íäñýí ìýäýýëýë áîëãîí àøèãëàõ òîõèîëäîëä
хэрэглэнэ. (EXCEL-èéí OPEN text file øèã)
Recently used data – ñ¿¿ëèéí ¿åä àøèãëàæ áàéñàí áîëîâñðóóëàëòûí ìýäýýëýë¿¿äèéí íýðñ
õàäãàëàãäàæ áàéäàã òóë òýäíèé àëü íýãèéã øóóä íýýæ áîëíî
Recently used file – ñ¿¿ëèéí ¿åä àøèãëàæ áàéñàí áîëîâñðóóëàëòûí áóñ OUTPUT ã.ì ôàéëóóäûã
íýýæ áîëíî.
EDIT, VIEW
Ýäãýýð ìåíþí¿¿äèéã áóñàä (EXCEL, WORD ã.ì) ïðîãðàììûí àäèëààð îéëãîæ áîëíî.
DATA Мэдээлэлтэй ажиллах
Ýíý õýñýãò ôàéëòàé àæèëëàõàä ìàø ÷óõàë õýðýã áîëäîã õýä õýäýí àøèãòàé äýä ìåнþ
áàéäàã. Äýä ìåíþí¿¿äèéí àæèëëàãààíû çàð÷ìûã òàéëáàðëàâàë:
Define dates îãíîîã ÿàæ òîäîðõîéëîõûã çààæ ºãíº.
Insert variable àøèãëàæ áàéãàà ìýäýýëëèéí äîòîð øèíý ¿ç¿¿ëýëò íýìæ îðóóëàõ
Insert Case àøèãëàæ áàéãàà ìýäýýëýëä íýã øèíý ìºð (àæèãëàëò) îðóóëàõ
Goto case àøèãëàæ áàéãàà ìýäýýëëèéí òîäîðõîé ìºðä ò¿¿íèé äóãààðûã òàâüæ õ¿ðýõ
Sort cases àøèãëàæ áàéãàà ìýäýýëëèéí ìºð¿¿äèéã òîäîðõîé ¿ç¿¿ëýëò¿¿äýýð ÿëãàëò õèéæ ýðýìáýëýõ
(EXCEL-òýé àäèë çàð÷èìòàé), ¿ç¿¿ëýëò á¿ðèéí õóâüä ýðýìáèéí ºñºõ áóóðàõûã òóñ á¿ðò íü çààæ
ºãºõ áîëîìæòîé.
Transpose àøèãëàæ áàéãàà ìýäýýëëèéí ìºðèéã áàãàíà, áàãàíûã ìºð áîëãîí õºðâ¿¿ëýõ áà
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áàñ ñîíãîæ ºã÷ áîëíî.
Өгөгдлийг хувиргах:
Transform
Àøèãëàãäàæ áàéãàà ìýäýýëëèéí ìºð¿¿äèéí ¿ç¿¿ëýëòýä тодорхой ä¿ðìýýð õèéæ áîëîõ
ººð÷ëºëò¿¿äèéã ã¿éöýòãýæ áîëîõ ôóíêö¿¿ä áàéäàã.
Compute øèíý ¿ç¿¿ëýëòýä áóñàä ¿ç¿¿лýëò¿¿äèéí óòãà, òîãòìîë òîî çýðãýýñ á¿òñýí èëýðõèéëýëýýð
óòãà [if-д тусгай нөхцөл зааж болно] îëãîõ àðãà.

Target variables- хэрэглэгч шинээр үүсгэх үзүүлэлтийн нэр,
Numeric Expression – үзүүлэлт, тогтмол тоо, функц оруулсан илэрхийлэл тодорхойлж болно.
If – шинэ үзүүлэлт тооцох нөхцөлийг тодорхойлж өгөөд нөхцөл биелсэн бол утга бодогдох,
биелээгүй бол ямарч утга бодогдохгүй.
Random Заасан тоогоор санамсаргүй тооны генератороор санамсаргүй тооны бүлийг үүсгэдэг
Count ÿìàð íýã ¿ç¿¿ëýëòýä (target- øèíý ÷ áàéæ áîëíî.) ººð òîäîðõîé ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí (numeric
values-ä îðóóëæ) çààãäñàí (define values & IF) íºõöºë õàíãàñàí óòãûí òîîã (óäààã) òîîëæ àâàõàä
çîðèóëàãäñàí
Recode òóõàéí íýã ¿ç¿¿ëýëòèéí òîäîðõîé íýã óòãà þìóó õýä õýäýí óòãûã ººð íýã óòãà áîëãîí
ººð÷èëæ òóõàéí ¿ç¿¿ëýëòèéí áàéðàíä þìóó ººð ¿ç¿¿ëýëò áîëãîí áè÷èõ àðãà þì. Òóõàéëáàë íàñíû
á¿ëãèéí õóâüä 0-5 áîë 1, 6-7 áîë 2, 8-11 áîë 3 . . . ãýõ ìýòýýð øèíý ¿ç¿¿ëýëò àíãèëàë ¿¿ñãýõýä
õýðýãëýæ áîëíî.
Categorize Variables – Үзүүлэлтийг категорчлох
Тасралтгүй тоон үзүүлэлтийг дискрет тооны категорт хуваахад зориулагдсан. Процедур
категорчлох үзүүлэлтийн нэрийг “n” n үсгээр эхлүүлэн категорийн утгыг тооцож гаргаж өгдөг.
Жишээлбэл 4 бүлэгт хуваахаар зааасан бол 25 хүртлэх хувийн утга авч байгаа үзүүлэлт 1-р бүлэгт,
25-50 хувийн утга авах нь 2-р бүлэгт гэх мэтээр хуваарилагдана.
Rank Cases – Эрэмбэ (Ранг) тогтоох

Энэ процедур нь сонгогдсон (variables) үзүүлэлтийн эрэмбийг тогтоодог бөгөөд ямар нэг
категорийн үзүүлэлтээр (by) бүлэглээд бүлэг бүрт нь эрэмбэ тогтоож болдог. Жишээлбэл энгийн
нэг (Fractional rank as %) арга нь тухайн үзүүлэлтийг түүний тухайн бүлэг дэх утгат ажиглалтын
тоонд хуваагаад 100-гаар үржүүлсэнээр эрэмбийн утгыг тооцох жишээтэй.
Дуудахдаа: Менюнээс Transform Rank Cases... гэж ороод нэг юмуу хэд хэдэн тоон үзүүлэлт сонгож
variables-т, бүлэглэх категорын үзүүлэлтээ by-д сонгоно.
Эрэмбэ тогтоосон үзүүлэлтээ өсөх буурах эрэмбээр яаж байрлуулахыг Assign rank 1 to-д зааж өгнө.
Rank Types –д эрэмбэ тогтоох аргыг тодорхойлон сонгож өгөх ба тодорхойлсон арга бүрээр шинэ
үзүүлэлт тооцогдоно.
Ties- д эрэмбэ тогтоох хэмжигдэхүүний холбоосыг тооцох аргыг тодорхойлж өгч болно.
Automatic Recode – Автомат кодчилол
Текст болон тоон үзүүлэлтийг бүхэл тоон үзүүлэлтрүү дахин кодлоход зориулагдсан бөгөөд
кодлох үзүүлэлтээ оруулаад шинээр гарах кодын үзүүлэлтдээ нэр өгөөд new name дээр дарахад
variable-NewName-д орно. Гарах кодыг өсөх буурахаар байрлуулахыг Recode starting from-д
сонгох болно. Кодлох зарчмыг тусламжаас тодруулан харж болно.
Replace missing values – ßìàð íýã ¿ç¿¿ëýëòèéí òîäîðõîéëîëòûã õèéõäýý òîäîðõîé óòãûã àëäààòàé
(missing value) óòãà ãýæ çàðëàñàí òîõèîëäîëä òýäãýýð àëäààòàé óòãûã çºâ ãýæ ¿çñýí íýã óòãààð
ñîëèõ àñóóäëûã øèéäýæ ºãíº.
Greate time series Öàã õóãàöààíû äèíàìèêèéí ôóíêöèéã àøèãëàí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã øèíý
äàðààëàë/äèíàìèê ¿¿ñãýõýä àøèãëàíà.
ГЭРИЙН ДААЛГАВАР:
Өөрийн компьютер дээр SPSS програм суулгах, өгөгдөл шивэх

Эконометрикс

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Эконометрикс

Similar to Эконометрикс (20)

More from Ikhzasag SEZS

More from Ikhzasag SEZS (20)

Эконометрикс