Archaic period: Athens and the path to democracy Archaische periode: Athen und der Weg zur Demokratie Αρχαϊκή περίοδος: Αθήνα πορεία προς την δημοκρατία

1. ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ
Η ΑΘΗΝΑ
ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

2. ΤΑΡΑΧΩΝ … ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Με την καταγραφή των νόμων από τον
Δράκοντα έγινε δεκτό μόνο ένα αίτημα των
πολιτών της Αθήνας.
Δεν νομοθετήθηκε η διαγραφή των χρεών, με
αποτέλεσμα να συνεχίζουν να γίνονται δούλοι,
όσοι δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα χρέη
τους. Η συνέπεια αυτού ήταν να συνεχίζονται οι
ταραχές.

3. Ο ΣΟΛΩΝ
Για να σταματήσουν οι ταραχές και να έλθει
ειρήνη στην πόλη των Αθηνών, οι Αθηναίοι
επέλεξαν το 594 π.Χ. τον Σόλωνα, έναν από τους
επτά σοφούς της αρχαιότητας, να δώσει λύσεις
στα προβλήματα της πόλης.
Ο Σόλων αμέσως κατήργησε τα χρέη και
ελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι λόγω των
χρεών τους.

4. Προτομή του Σόλωνα
Ρωμαϊκό αντίγραφο του 1ου αιώνα
μ.Χ. από ελληνικό πρωτότυπο
Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης
Ιταλία
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Solon

5. ΣΕΙΣΑΧΘΕΙΑ
Επίσης απαγόρευσε με νόμο να δίνονται δάνεια
με υποθήκη την προσωπική ελευθερία του
δανειολήπτη. Αυτή η διάταξη της νομοθεσίας
του Σόλωνα ονομάσθηκε «σεισάχθεια».
Ένα άλλο μέτρο που πήρε ο Σόλωνας, και με το
οποίο αποδυνάμωσε το αριστοκρατικό
πολίτευμα και τους ευγενείς, ήταν η διαίρεση
των πολιτών σε τέσσερεις τάξεις, με βάση το
εισόδημα και όχι την καταγωγή.

6. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
Ο Σόλωνας αναδιοργάνωσε το πολίτευμα της
Αθήνας:
• η Εκκλησία του Δήμου απέκτησε πιο πολλές
αρμοδιότητες, στην οποία συμμετείχαν όλοι οι
Αθηναίοι πολίτες άνω των 20 ετών
• η Βουλή των Τετρακοσίων ετοίμαζε τα θέματα
που θα συζητούσαν στην Εκκλησία του Δήμου

7. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ
• Ο Σόλωνας δημιούργησε την Ηλιαία, ένα
δικαστικό σώμα, στο οποίο συμμετείχαν με
κλήρωση πολίτες από όλες τις τάξεις της
Αθήνας. Έτσι η απονομή της δικαιοσύνης θα
ήταν δίκαιη και δεν θα υπήρχαν ανισότητες
• Στα πλαίσια αυτά υποχρέωσε κάθε πολίτη να
συμμετέχει ενεργά στα κοινά. Όποιος δεν το
έκανε, έχανε τα πολιτικά του δικαιώματα.

8. ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΑ
Ο Σόλωνας κατήργησε στην Αθήνα την προίκα.
Ήταν της άποψης ότι ο γάμος δεν ήταν μία
εμπορική συναλλαγή, αλλά ο σκοπός του ήταν η
δημιουργία οικογένειας και η απόκτηση
παιδιών.
Έτσι η νύφη έφερνε στον γάμο μόνο τρία
φορέματα και κάποια οικιακά σκεύη μικρής
αξίας.

9. Σκηνή γάμου στην αρχαιότητα – Ερυθρόμορφο αγγείο του «ζωγράφου της Ερέτριας»
Πηγή εικόνας: https://jeannepompadour.tumblr.com/post/92519912815/wedding-scene-by-the-ancient-greek-eretria

10. ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΑ
Με την θέσπιση των νόμων του Σόλωνα, ο ίδιος
έφυγε από την Αθήνα για να μην αναγκαστεί να
αλλάξει τους νόμους του. Αυτοεξορίστηκε για
10 χρόνια, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Μικρά
Ασία και γνώρισε τον βασιλιά Κροίσο.
Όταν γύρισε στην Αθήνα βρήκε την πόλη σε
καλή κατάσταση, που οφειλόταν και στα δικά
του νομοθετήματα και πέθανε σε βαθιά
γεράματα.

11. ΟΙ 7 ΣΟΦΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ
• Θαλής ο Μιλήσιος
• Βίας ο Πριηνεύς
• Πιττακός ο Μυτιληναίος
• Σόλων ο Αθηναίος
• Χίλων ο Λακεδαιμόνιος
• Κλεόβουλος ο Ρόδιος
• Περίανδρος ο Κορίνθιος

12. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ … ΣΥΝΕΧΕΙΑ
Η νομοθεσία του Σόλωνα έλυσε τα πιο πολλά
προβλήματα της Αθήνας, αλλά όχι όλα: ένα από
τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν η κατοχή γης.
Η γη ανήκε σε λίγους γαιοκτήμονες και η
απαίτηση των πολλών ήταν να διανεμηθεί η γη
σε όλους. Έτσι ξεκίνησαν πάλι ταραχές.
Αυτήν την κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ένας
ευγενής, ο Πεισίστρατος.

13. Πεισίστρατος
Λεπτομέρεια από πίνακα του
Jean Auguste Dominique Ingres
(1824-1834)
Μουσείο Ingres, Montauban, Γαλλία
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Peisistratos

14. ΤΥΡΑΝΝΙΔΑ
Ο Πεισίστρατος έγινε τύραννος στην Αθήνα
τρεις φορές σε ένα διάστημα 20 ετών, με
βοήθεια άλλες φορές από άλλες πόλεις, άλλες
φορές με βοήθεια των Αθηναίων.
Στέρησε στους πολίτες πολλές από τις ατομικές
ελευθερίες τους, όμως συνέδεσε το όνομά του
με μεγάλα έργα στην πόλη της Αθήνας και
προχώρησε σε αλλαγές που δεν τόλμησε ο
Σόλων.

15. ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΓΑ ΠΕΙΣΙΣΤΡΑΤΟΥ
• ο ναός του Ολυμπίου Διός
• η Εννεάκρουνος κρήνη της πηγής Καλλιρόης
• η νέα Αγορά
• το Τελεστήριο της Ελευσίνας
• το «Εκατόμπεδο», ο πρόδρομος ναός της θεάς
Αθηνάς στην Ακρόπολη
• δημιουργία βιβλιοθήκης

16. Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ
Πηγή εικόνας: https://www.newspepper.gr/apokatastasi-tou-naou-olybiou-dios-stis-ochthes-tou-ilisou/

17. Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ
Η κατασκευή του ναού του Ολυμπίου Διός ξεκίνησε επί Πεισίστρατου, αλλά ολοκληρώθηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό
Πηγή εικόνας: https://www.in.gr/2018/08/22/culture/glossakailogotexnia/oi-stiles-oi-styloi-tou-olympiou-dios/

18. Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΙΟΥ ΔΙΟΣ
Ψηφιακή αναπαράσταση του ναού του Ολυμπίου Διός
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Temple_of_Olympian_Zeus,_Athens

19. Η Καλλιρόη πηγή σε πίνακα του Edward Dodwell, 1819
Πηγή εικόνας: https://eng.travelogues.gr/item.php?view=54224
Η ΠΗΓΗ ΚΑΛΛΙΡΟΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

20. Μελανόμορφη υδρία που απεικονίζει γυναίκες στην πηγή της Καλλιρόης
Βρετανικό μουσείο, Λονδίνο
Πηγή εικόνας: https://www.wikidata.org/wiki/Q64996031

21. Σχέδιο της αρχαίας Αγοράς
της Αθήνας κατά τον 5ο αιώνα
προ Χριστού
Πηγή εικόνας: https://www.pinterest.ie/pin/166422148706643096/

22. Το Τελεστήριο στην Ελευσίνα
Επάνω αριστερά: σχεδιάγραμμα των ανασκαφών του 1884-1885
Επάνω δεξιά: καλλιτεχνική απεικόνιση του Τελεστηρίου (6ος αι.)
Κάτω αριστερά: καλλιτεχνική απεικόνιση του εσωτερικού
Πηγή εικόνας: http://archaeologia.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Sanctuary_of_Demeter_and_Kore.aspx

23. Πηγή εικόνας: https://www.diazoma.gr/deltia-typou/παραλαβή-της-μελέτης-του-τελεστηρίου-2

24. Πηγή εικόνας δεξιά: https://www.welcome-greece.gr/athens-acropolis/
Πηγή εικόνας αριστερά: https://en.wikipedia.org/wiki/Old_Temple_of_Athena
Ο αρχαϊκός Παρθενώνας της εποχής
του Πεισίστρατου, ο λεγόμενος και
«Εκατόμπεδος» καταστράφηκε από
τους Πέρσες το 480 π.Χ.
Τα δομικά και αρχιτεκτονικά του
μέλη εντοιχίστηκαν στα τείχη της
Ακρόπολης κατά την ανοικοδόμησή
της. Το σχεδιάγραμμα αριστερά
έγινε από τον James George Frazer
το 1898.

25. Τμήμα του βόρειου τείχους της Ακρόπολης – Διακρίνονται καθαρά τα δομικά στοιχεία του αρχαϊκού Παρθενώνα
Πηγή εικόνας: https://www.archaiologia.gr/blog/photo/βόρειο-τείχος-ακρόπολης/

26. ΜΕΤΡΑ ΠΕΙΣΙΣΤΡΑΤΟΥ
Εκτός από τα μεγάλα έργα στην Αθήνα, ο
Πεισίστρατος προχώρησε σε μέτρα που δεν
τόλμησε να πάρει ο Σόλων.
Όσοι πολιτικοί του αντίπαλοι εξορίστηκαν και
εγκατέλειψαν την πόλη, έχασαν την περιουσία
τους, την οποία ο Πεισίστρατος μοίρασε στους
φτωχούς ακτήμονες.
Ο Πεισίστρατος πέθανε το 527 π.Χ. και την
εξουσία στην Αθήνα πήρε ο γιος του Ιππίας.

27. Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ
Ο Ιππίας δεν έμεινε πολύ στην εξουσία. Οι
Αθηναίοι τον ανέτρεψαν το 510 π.Χ. Από την
πολιτική διαμάχη που ακολούθησε κερδισμένοι
ήταν οι δημοκρατικοί. Με τον αρχηγό τους τον
Κλεισθένη ενδυνάμωσαν το δημοκρατικό
πολίτευμα.
Το πρώτο μέτρο του Κλεισθένη ήταν η
δημιουργία των δέκα φυλών της Αθήνας.

28. ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ
Προτομή του Κλεισθένη
έργο της Άννας Χριστοφορίδη
Ohio Statehouse, Columbus,
Ohio, Η.Π.Α.
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Cleisthenes

29. ΟΙ 10 ΦΥΛΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ
Η καταγωγή και ο πλούτος δεν έπαιζαν πλέον
ρόλο στην πολιτική ζωή της πόλης. Οι 10 φυλές
είχαν να κάνουν με τις περιοχές της Αττικής, απ’
όπου καταγόταν κάποιος.
Ο Κλεισθένης πήρε κι άλλα μέτρα: αύξησε τα
μέλη της Βουλής από 400 σε 500  Βουλή των
Πεντακοσίων.
Για να μην μπορεί ο πολέμαρχος-στρατηγός να
έχει υπερβολικές εξουσίες στα χέρια του,
αύξησε τον αριθμό των στρατηγών σε δέκα.

30. Πηγή εικόνας: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Γ΄, σελ. 85, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα

31. ΟΣΤΡΑΚΙΣΜΟΣ
Ο Κλεισθένης θέσπισε τον «οστρακισμό», μία
διαδικασία, με την οποία οι πολίτες μπορούσαν
να εξορίσουν κάποιον άρχοντα, εάν έκριναν ότι
παραβίασε τους νόμους της πόλης.
Όστρακο ονομαζόταν ένα κομμάτι σπασμένου
αγγείου, πάνω στο οποίο χάραζαν το όνομα του
πολιτικού που ήθελαν να εξορίσουν.
Πηγή εικόνας: https://arxaia-ellinika.blogspot.com/2013/03/eksostrakismos-stin-arxaia-ellada.html

32. ΑΞΙΩΜΑΤΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ
Η σημαντικότερη αλλαγή του Κλεισθένη ήταν η
ενδυνάμωση της Εκκλησίας του Δήμου. Όλες τις
αποφάσεις της πόλης τις έπαιρνε η Εκκλησία
του Δήμου, δηλαδή το σύνολο των Αθηναίων
πολιτών.
Επίσης θέσπισε να είναι ανοιχτά, χωρίς
περιορισμούς τα αξιώματα της πόλης σε όλους
τους πολίτες. Δίκαια λοιπόν ο Κλεισθένης
θεωρείται ο πατέρας της Δημοκρατίας, γιατί
έδωσε την εξουσία στο Δήμο, δηλαδή στο λαό.

33. Κείμενα, συγγραφή, ιστορική έρευνα, εικόνες: Γαρίτατζης Χαράλαμπος (ΠΕ07)
Φιλολογική επιμέλεια: Μαρία Αβερκιάδου (ΠΕ02)