Soziale und politische Auswirkungen der industriellen Revolution Social and political dimensions of the industrial revolution Κοιωνικές και πολιτικές διαστάσεις της βιομηχανικής επανάστασης

1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ
ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

2. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ
Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε πολύ στην
Ευρώπη, ιδίως μετά το 1850, με αποτέλεσμα να
υπάρξει σημαντική αύξηση του πληθυσμού.
Αυτό το γεγονός οδήγησε στη μετανάστευση:
❶ στην εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή στις
πόλεις, κοντά στα εργοστάσια
❷ στην εξωτερική μετανάστευση, κυρίως στην
Αμερική, τον Καναδά και την Αυστραλία.

3. Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Einwanderung
ΕΥΡΩΠΑΙΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΦΤΑΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ

4. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Οι κοινωνικές αλλαγές δεν ήταν μεγάλες
• στην ανατολική Ευρώπη και
• μεσογειακή Ευρώπη
λόγω της μικρής εκβιομηχάνισης. Σε αυτές τις
περιοχές οι αριστοκράτες - μεγαλογαιοκτήμονες
συνεχίζουν να είναι πανίσχυροι. Οι κοινωνικές
δομές θα παραμείνουν σχεδόν αναλλοίωτες.

5. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Στην βιομηχανοποιημένη Αγγλία όμως οι
αριστοκράτες - μεγαλογαιοκτήμονες έπαιζαν
σημαντικό ρόλο, διότι επένδυσαν στις νέες
επιχειρήσεις της βιομηχανικής εποχής.
Αντίθετα στην Γαλλία, οι αριστοκράτες δεν
έδειξαν ανάλογο ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα
να μειώνεται η επιρροή τους συνεχώς.
Μία νέα κοινωνική τάξη εμφανίζεται: οι αστοί.

6. ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΤΑΞΗ: ΟΙ ΑΣΤΟΙ
Η νέα κυρίαρχη κοινωνική τάξη είναι πλέον οι
αστοί και διακρίνονται σε
● μεγαλοαστούς, όπως βιομήχανοι, τραπεζίτες
και μεγαλέμποροι
● μεσοαστούς, όπως βιοτέχνες, ελεύθεροι
επαγγελματίες
● μικροαστούς, όπως δημόσιοι και ιδιωτικοί
υπάλληλοι

7. ΜΕΓΑΛΟΑΣΤΟΙ
Οι μεγαλοαστοί αποτελούν την άρχουσα τάξη
και διαθέτουν:
• υψηλό κοινωνικό κύρος
• πολιτικές επιρροές
• πλούτο
Στην εικόνα ο βιομήχανος Valentin
Manheimer στα 70α γενέθλιά του.
Πίνακας του Anton von Werner, 1885
Πηγή εικόνας:
https://www.bpb.de/geschichte/deutsche-
geschichte/kaiserreich/139649/industrialisierung-und-
moderne-gesellschaft

8. ΑΓΡΟΤΕΣ
Οι αγρότες αποτελούν την μεγαλύτερη
κοινωνική ομάδα στην Ευρώπη του 19ου αιώνα
και ζούνε στο όριο της επιβίωσης και κάτω από
ασταθείς συνθήκες. Εξαρτώνται:
• από τις διαθέσεις των μεγαλογαιοκτημόνων
• από τις τιμές των αγροτικών προϊόντων
Πολλοί αγρότες εγκαταλείπουν την Ευρώπη και
μεταναστεύουν για μια καλύτερη ζωή.

9. Πηγή εικόνας:: https://gr.pinterest.com/pin/170925748346105781/

10. ΕΡΓΑΤΕΣ
Οι εργάτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά:
• εργάζονταν 12 – 16 ώρες κάθε ημέρα
• έπαιρναν μισθούς πείνας
• ζούσαν στριμωγμένοι σε μικρά δωμάτια
• πέθαιναν νέοι
Ο μέσος όρος ζωής ενός εργάτη το 1827 στη
γαλλική πόλη Mulhouse (Μυλούζη) ήταν μόλις
27 χρόνια.

11. Πηγή εικόνας: https://www.stern.de/wirtschaft/news/themen/kinderarbeit-4540000.html
ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

12. Πηγή εικόνων: https://en.wikipedia.org/wiki/Mulhouse
Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΜΥΛΟΥΖΗΣ ΣΗΜΕΡΑ

13. Πηγή εικόνας: https://www.planet-wissen.de/gesellschaft/wirtschaft/industrialisierung_in_deutschland/industrialisierung-deutschland-urbanisierung-100.html
ΧΩΡΟΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΝΗΣ ΜΙΑΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ: ΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΟ

14. Πηγή εικόνας:
https://www.kripahle-online.de/unterricht/?page_id=1140
ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟ
ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ ΣΤΗ
ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ

15. ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ
Οι σοσιαλιστικές θεωρίες γεννήθηκαν από τα
μεγάλα και έντονα κοινωνικά προβλήματα του
19ου αιώνα.
Οι πρώτοι σοσιαλιστές, όπως οι Σαιν Σιμόν,
Φουριέ, Όουεν, Μπλαν και Προυντόν, μιλούσαν
για μία κοινωνία εξιδανικευμένη, όπου το κοινό
(social) συμφέρον θα έπρεπε να υπερτερεί του
ατομικού. Οι απόψεις τους ονομάστηκαν
ουτοπικός σοσιαλισμός.

16. DAS KOMMUNISTISCHE MANIFEST
Το 1848 δύο Γερμανοί, ο Karl Marx και ο Friedrich
Engels δημοσίευσαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο.
Σε αυτό υποστηρίζουν ότι:
• τα μέσα παραγωγής (π.χ. εργοστάσια,
μηχανήματα) και,
• οι πρώτες ύλες (π.χ. πετρέλαιο, ορυκτά,
υδάτινοι πόροι, εκτάσεις κ.ά.) θα πρέπει να
ανήκουν σε όλους.

17. DAS KOMMUNISTISCHE MANIFEST
Αν:
• τα μέσα παραγωγής ανήκουν στο κράτος, δηλαδή
έμμεσα σε όλους τους πολίτες, και,
• ο στόχος της παραγωγής δεν είναι το κέρδος,
Τότε:
• δεν θα υπάρχουν πλέον πλούσιοι και φτωχοί,
• δεν θα υπάρχει λόγος να γίνονται πόλεμοι,
• όλοι θα καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους
(κατοικία, εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη, εργασία).

18. Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx
Κάρολος Μαρξ (1818-1883)
Πίνακας των Nasarow καιGereljuk, 1920
Πηγή εικόνας: https://www.rheinische-
geschichte.lvr.de/Persoenlichkeiten/friedrich-engels
Φρίντριχ Ένγκελς (1820-1895)
Πίνακας αγνώστου καλλιτέχνη, 1877

19. DAS KAPITAL
To 1867 ο Κάρολος Μαρξ κυκλοφορεί το έργο
του «Το Κεφάλαιο» με υπότιτλο «Κριτική στην
πολιτική οικονομία».
Σε αυτό υποστηρίζει ότι:
• κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας είναι το
ότι λίγοι αστοί είναι ιδιοκτήτες των μέσων
παραγωγής.
• οι εργάτες πρέπει να οργανωθούν σε ένα δικό
τους κόμμα

20. ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ
• οι εργάτες πρέπει να ανατρέψουν τον
καπιταλισμό
• να πάρουν στα χέρια τους τα μέσα παραγωγής
Έτσι θα δημιουργηθεί μία κοινωνία χωρίς τάξεις
και δεν θα υπάρχει εκμετάλλευση του
ανθρώπου από άνθρωπο.
Αυτές οι θεωρίες είναι γνωστές ως μαρξισμός.

21. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ
Οι άθλιες συνθήκες εργασίας και ζωής των
εργατών οδηγούσαν συχνά σε αυθόρμητες
εξεγέρσεις. Μετά το 1830 άρχισε η οργανωμένη
διεκδίκηση των αιτημάτων τους, όπως η 8ωρη
εργασία.
Το 1838 η Αγγλική Ένωση Εργατών δημοσίευσε
τη «Χάρτα του λαού» όπου διατυπώνονταν τα
πολιτικά αιτήματα, όπως το δικαίωμα ψήφου.

22. Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΥ
Κύριο μέσο διεκδίκησης ήταν η απεργία, που
συχνά καταστέλλονταν με βίαιο τρόπο.
Την 1η Μαΐου 1886 μία απεργία στο Σικάγο των
ΗΠΑ με αίτημα την 8ωρη εργασία καταπνίγηκε
στο αίμα.
Έτσι από το 1890 έως σήμερα τα σοσιαλιστικά
κόμματα και τα συνδικάτα γιορτάζουν την 1η
Μαΐου ως παγκόσμια ημέρα των εργατών.

23. ΣΙΚΑΓΟ 1866: ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΕΠΟΧΗΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ HAYMARKET
Πηγή εικόνας: https://merlins.gr/blog/1158-2019-05-01-12-05-30

24. ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα το εργατικό
κίνημα κατάφερε να πετύχει:
• τη μείωση των ωρών εργασίας σε 10
• τη δημιουργία ταμείων ασφάλισης, που θα
κάλυπταν τους εργάτες σε περιπτώσεις
ασθένειας, ατυχήματος ή απόλυσης
• την υπογραφή συλλογικών συμβάσεων
εργασίας, όπου οριζόταν ο κατώτατος μισθός

25. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ
Το 1864 ιδρύθηκε στο Λονδίνο η Πρώτη Διεθνής
ένωση εργατών. Διαλύθηκε γρήγορα (1867)
λόγω διαφωνιών των σοσιαλιστών.
Το 1889 ιδρύθηκε στο Παρίσι η Δεύτερη
Διεθνής, στην οποία μετείχαν μόνο κόμματα
που δέχονταν έστω θεωρητικά τον μαρξισμό.
Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν πολλά
σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα σε πολλά
ευρωπαϊκά κράτη.

26. Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ
Πολλά από αυτά τα κόμματα προσπαθούσαν να
ανέλθουν στην κυβέρνηση με εκλογές. Με
αυτήν την πρακτική διαφωνούσαν στην
Γερμανία οι
• Karl Liebknecht και • Rosa Luxemburg
• ο Λένιν στη Ρωσία και άλλοι σοσιαλιστές
Πίστευαν ότι ο καπιταλισμός έπρεπε να
ανατραπεί με επανάσταση και να ιδρυθεί ένα
σοσιαλιστικό καθεστώς.

27. Karl Liebknecht
(1871 – 1919)
Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Karl_Liebknecht

28. Rosa Luxemburg
(1871 - 1919)
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Rosa_Luxemburg

29. Vladimir Lenin
(1870 – 1924)
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Lenin

30. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα πολλές
γυναίκες άρχισαν να εργάζονται σε εργοστάσια
και άλλες επιχειρήσεις. Αυτό τις έκανε
οικονομικά ανεξάρτητες και έτσι άρχισαν να
διεκδικούν την νομική και πολιτική τους
χειραφέτηση.
Το 1903 η Εμελιν Πάνκχορστ ίδρυσε την
«Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών».

31. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Η «Κοινωνική και Πολιτική
Ένωση Γυναικών» διεκδικούσε
την παραχώρηση πολιτικών
δικαιωμάτων στις γυναίκες.
Τελικά οι γυναίκες απέκτησαν
πολιτικά δικαιώματα σε πολλές
ευρωπαϊκές χώρες κατά τη
διάρκεια του 20ου αιώνα. Στην
Ελλάδα το 1952.
Εμελιν Πάνκχορστ, 1913
Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Emmeline_Pankhurst

32. Κείμενα, συγγραφή, ιστορική έρευνα, εικόνες: Γαρίτατζης Χαράλαμπος (ΠΕ07)
Φιλολογική επιμέλεια: Γεώργιος Σπανός (ΠΕ02)