Τα Βαλκάνια των αλληλοσυγκρουόμενων εθνικών επιδιώξεων και η δημιουργία των εθνικών κρατών της Σερβίας, της Βουλγαρίας, του Μαυροβουνίου κτλ.

1. ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΤΩΝ
ΑΛΛΗΛΟΣΥΓΚΡΟΥΟΜΕΝΩΝ
ΕΠΙΔΙΩΞΕΩΝ

2. ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Η βαλκανική
χερσόνησος
οριοθετείται
γεωγραφικά νοτίως
της γραμμής των
ποταμών Save και
Δούναβη και
βρέχεται από την
Αδριατική, το Ιόνιο,
το Αιγαίο και τον
Εύξεινο Πόντο

3. ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Η βαλκανική χερσόνησος
οροθετείται πολιτιστικά και
πολιτισμικά νοτίως της νοητής
γραμμής μεταξύ των πόλεων
της Τεργέστης στην Αδριατική
(Ιταλία) και της Οδησσού στον
Εύξεινο Πόντο (Ουκρανία)

4. ΟΡΙΣΜΟΣ
Η λέξη Βαλκάνια προέρχεται από την τουρκική
λέξη balkan που σημαίνει όρος, οροσειρά και
αναφέρεται κυρίως στην οροσειρά του Αίμου,
που βρίσκεται σήμερα στη Βουλγαρία.
Ενώ στις ξένες γλώσσες έχει επικρατήσει ο όρος
που προέρχεται από τα τουρκικά (π.χ. "The
Balkans" στα αγγλικά ή „der Balkan“ στα
Γερμανικά "Les Balkans" στα Γαλλικά) στα
ελληνικά χρησιμοποιείται ο όρος «Χερσόνησος
του Αίμου».

5. Πηγή εικόνας επάνω: https://de.wikipedia.org/wiki/Balkangebirge
Πηγή εικόνας δεξιά: https://en.wikipedia.org/wiki/Botev_Peak
Επάνω: Η οροσειρά του Αίμου
Δεξιά: η υψηλότερη κορυφή Botev

6. Χάρτης των Βαλκανίων
με την εθνολογική και
γλωσσική αποτύπωση
του 19ου αι. Έργο του
Paul Vidal de la Blanche,
1898

7. ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Ο 19ος αιώνας είναι ο αιώνας των εθνικών
διεκδικήσεων των λαών των Βαλκανίων. Αυτές
οι διεκδικήσεις θα φέρουν στην επιφάνεια τις
διαφορές και τις διαφορετικές επιδιώξεις των
βαλκανικών λαών.
Πρώτοι οι Σέρβοι θα αποκτήσουν το 1812-1815
την αυτονομία τους. Ακολουθούν οι Έλληνες με
την επανάσταση του 1821 και την ανεξαρτησία
από το 1828.

8. ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ
Οι Βούλγαροι θα ακολουθήσουν το 1870 με την
δημιουργία της Εξαρχίας, της ανεξάρτητης
Βουλγαρικής Εκκλησίας.
Την περίοδο 1875-1878 θα ξεσπάσει μεγάλη
κρίση στα Βαλκάνια με τις εξεγέρσεις στη
Βοσνία, την Ερζεγοβίνη και την Βουλγαρία. Η
Οθωμανική Αυτοκρατορία αντέδρασε με
μαζικές σφαγές του χριστιανικού πληθυσμού
και η Ρωσία της κήρυξε τον πόλεμο το 1877.

9. The Bulgarian Martyresses (1877)
Πίνακας του Konstantin Makovsky
που απεικονίζει τις σφαγές των
Τούρκων απέναντι στον βουλγαρικό
πληθυσμό την περίοδο 1875-1877
Εθνικό Μουσείο Καλών Τεχνών
Μινσκ, Λευκορωσία
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Konstantin_Makovsky

10. ΣΥΝΘΗΚΗ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Η ήττα των Τούρκων στον ρωσοτουρκικό πόλεμο
υποχρέωσε τον Σουλτάνο να υπογράψει τον
Φεβρουάριο του 1878 την συνθήκη του Αγίου
Στεφάνου, με την οποία δημιουργούνταν η
λεγόμενη «Μεγάλη Βουλγαρία», τα εδάφη της
οποίας περιλάμβαναν πολλούς ελληνικούς
πληθυσμούς.
Αυτό δεν συνέφερε ούτε την Ελλάδα, ούτε την
Μεγάλη Βρετανία.

11. Η ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_San_Stefano

12. Η ΜΕΓΑΛΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ
Η κόκκινη γραμμή
περιβάλλει τα εδάφη
μετά την συνθήκη του
Αγίου Στεφάνου (1878)
Πηγή εικόνας:
https://www.themaparchive.com/product/greater-bulgaria-18781915/

13. Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ
Αμέσως μετά την υπογραφή της συνθήκης του
Αγίου Στεφάνου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις
αντέδρασαν και απαίτησαν την αναθεώρηση
της συνθήκης.
Έτσι συνήλθαν σε συνέδριο στο Βερολίνο οι
εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων και της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου τον Ιούνιο
του 1878 υπογράφτηκε νέα συνθήκη που
προέβλεπε μεταξύ άλλων:

14. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ - 1878
Πίνακας του Anton von Werner, 1881, Δημαρχείο του Βερολίνου, Γερμανία
Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Berliner_Kongress

15. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ
❶ την δημιουργία μίας μικρότερης
αυτόνομης Βουλγαρίας
❷ την δημιουργία της αυτόνομης Ανατολικής
Ρωμυλίας
❸ την υπαγωγή της Βουλγαρίας και της
Ανατολικής Ρωμυλίας στην επικυριαρχία
του Σουλτάνου

16. ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ
❹ η Ρουμανία, η Σερβία και το Μαυροβούνιο
κηρύχθηκαν ανεξάρτητα κράτη
❺ η Μακεδονία, η Ήπειρος και η Θράκη
παραμένουν στην Υψηλή Πύλη
❻ η Βοσνία και η Ερζεγοβίνη παραχωρήθηκαν
στην Αυστριακή Αυτοκρατορία
❼ η Κύπρος παραχωρήθηκε
στην Μ. Βρετανία

17. ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΩΝ
ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ ΜΕΤΑ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ (1878)
Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Berliner_Kongress

18. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ
Η Ελλάδα και η Οθωμανική Αυτοκρατορία
συμφώνησαν μετά από διαπραγματεύσεις το
1881 στην ενσωμάτωση της Θεσσαλίας και της
επαρχίας της Άρτας στην ελληνική επικράτεια. Η
υπογραφή της συμφωνίας έγινε στις 20.06.
στην Κωνσταντινούπολη. Εκτός Ελλάδας
παρέμεινε η περιοχή της Ελασσόνας.
Έτσι τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας έφτασαν
στον Όλυμπο.

19. Πηγή εικόνας: https://www.reddit.com/r/imaginarymaps/comments/ist387/alternate_history_of_greece_greek_territorial/
Η ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΤΟ 1881

20. Πηγή εικόνας αριστερά:
https://eol.jsc.nasa.gov/Collections/EarthFromSpace/photoinfo.pl?PHOTO=ISS010-E-8224
Πηγή εικόνας: https://el.wikipedia.org/wiki/Ελασσόνα
Εικόνα αριστερά:
Δορυφορική εικόνα της ανατολικής
Θεσσαλίας, μέρους της κεντρικής
Μακεδονίας, του Θερμαϊκού κόλπου
Εικόνα κάτω:
Η επαρχία της Ελασσόνας

21. ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ
Το 1885 η Βουλγαρία παραβίασε τις αποφάσεις
του συνεδρίου του Βερολίνου (1878) και
προσάρτησε την Ανατολική Ρωμυλία, μία
περιοχή με πολλούς ελληνικούς πληθυσμούς.
Ως αντίδραση στην προσάρτηση αυτή η Σερβία
κήρυξε τον πόλεμο στην Βουλγαρία. Η Ελλάδα
έμεινε ουδέτερη, κάτω από την πίεση των
Μεγάλων Δυνάμεων, παρόλο που η κοινή
γνώμη ήταν υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο.

22. ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ
Ο σερβοβουλγαρικός πόλεμος έληξε με την νίκη
των Βουλγάρων επί των Σέρβων, αλλά η
επέμβαση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας
υπέρ της Σερβίας, σταμάτησε την προέλαση της
Βουλγαρίας στα Βαλκάνια.
Με την υπογραφή το 1886 της συνθήκης του
Βουκουρεστίου διατηρήθηκαν τα σύνορα
Σερβίας-Βουλγαρίας, όμως αναγνωρίστηκε η
προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας από την
Βουλγαρία.

23. Σε χρώμα πράσινο η Σερβία, μπλε η Ρουμανία, έντονο πορτοκαλί η Βουλγαρία
και κεραμιδί η Ανατολική Ρωμυλία
Πηγή εικόνας: https://www.echedoros-a.gr/2019/09/blog-post_53.html
ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ

24. ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΡΩΜΥΛΙΑΣ
Πηγή εικόνας: http://aioniaellinikipisti.blogspot.com/2011/07/blog-post_7271.html

25. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Μακεδονικό ζήτημα ονομάστηκε ο αγώνας για
την διεκδίκηση της Μακεδονίας μεταξύ της
Ελλάδας, της Σερβίας και της Βουλγαρίας,
παρόλο που τα εδάφη της Μακεδονίας ανήκαν
στην Οθωμανική αυτοκρατορία.
Και οι τρεις χώρες προσπάθησαν να εντάξουν
ένα μέρος ή και ολόκληρη την Μακεδονία στα
σύνορά τους, ανάλογα με τις εθνικές τους
επιδιώξεις.

26. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
Ο αγώνας για την διεκδίκηση της Μακεδονίας
ξεκίνησε αρχικά με τον έλεγχο της εκπαίδευσης
και της θρησκευτικής συνείδησης των κατοίκων.
Σύντομα όμως η σύγκρουση πήρε ένοπλη
μορφή.
Το 1893 ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη από
Βούλγαρους της Μακεδονίας η Ε.Μ.Ε.Ο. (η
Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική
Οργάνωση).

27. ΕΜΕΟ ΚΑΙ ΚΟΜΙΤΕΤ
Η Ε.Μ.Ε.Ο. διακηρύσσει ότι σκοπός της είναι
❶ η ένωση όλων των πληθυσμών της Θράκης
και της Μακεδονίας
❷ η αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού
❸ η αυτονόμηση της Μακεδονίας
Το 1895 ιδρύεται στη Σόφια της Βουλγαρίας η
Ανώτατη Μακεδονική Επιτροπή.
Δεξιά: η σφραγίδα της Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής (komitet)
Πηγή εικόνας: https://el.wikipedia.org/wiki/Ανώτατη_Μακεδονο-Αδριανουπολική_Επιτροπή

28. ΕΜΕΟ ΚΑΙ ΚΟΜΙΤΕΤ
Ο σκοπός της Ανώτατης Μακεδονικής Επιτροπής
(του komitet) ήταν
❶ ο ξεσηκωμός των όλων των πληθυσμών της
Μακεδονίας κατά της οθωμανικής εξουσίας
❷ η αυτονόμηση της Μακεδονίας και
❸ η ένωση της Μακεδονίας με την Βουλγαρία
Μήπως μοιάζουν οι σκοποί
ΕΜΕΟ και ΚΟΜΙΤΕΤ;

29. ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΕΣ
Το 1898 οργανώθηκαν από το βουλγαρικό
komitet ένοπλες ομάδες Βουλγάρων στη
Μακεδονία, που ονομάστηκαν στα ελληνικά
«κομιτατζήδες» από την λέξη komitet.
Ο σκοπός τους ήταν η ένοπλη δράση εναντίον
των Οθωμανών αλλά και των Ελλήνων με
απώτερο στόχο την ενσωμάτωση της
Μακεδονίας στην βουλγαρική επικράτεια.

30. ΕΝΟΠΛΟ ΣΩΜΑ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗΔΩΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ IVAN TSONCHEV
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Supreme_Macedonian-Adrianople_Committee

31. Ομάδα ενόπλων κομιτατζήδων του Τάνε Νικολόφ μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης
Φωτογραφία εποχής
Πηγή εικόνας: https://el.wikipedia.org/wiki/Κομιτατζής

32. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Από το 1896-1897 άρχισαν να οργανώνονται και
οι πρώτες ελληνικές ένοπλες ομάδες, οι οποίες
αντιμάχονται τους κομιτατζήδες.
Η υποστήριξη των ελληνικών ομάδων από το
επίσημο ελληνικό κράτος ήταν δυναμική, αλλά
ανεπίσημη.
Στη Μακεδονία δραστηριοποιήθηκαν επίσης και
επιφανείς Έλληνες που υποστήριζαν και
εμψύχωναν τους Έλληνες της Μακεδονίας.

33. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Προσωπικότητες όπως:
❶ ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός
Καραβαγγέλης
❷ ο Ίων Δραγούμης
❸ ο Λάμπρος Κορομηλάς
έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στον Μακεδονικό
Αγώνα.

34. Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ
ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΚΑΡΑΒΑΓΓΕΛΗΣ
(1866 - 1935)
Φωτογραφία του 1912
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Germanos_Karavangelis

35. ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
(1878 - 1920)
Έλληνας διπλωμάτης
Φωτογραφία αρχών του 20ου αι.
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Ion_Dragoumis

36. Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Lambros_Koromilas
ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ
(1856 - 1923)
Έλληνας διπλωμάτης
Γενικός πρόξενος της
Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη
1904 – 1907
Φωτογραφία αρχών του 20ου αι.

37. Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΟΥ ΙΛΙΝΤΕΝ
Στις 20 Ιουλίου του 1903 οργανώθηκε από την
ΕΜΕΟ ένοπλη εξέγερση των σλαβόφωνων και
των Βουλγάρων στη Μακεδονία, την λεγόμενη
εξέγερση του Ίλιντεν.
Η εξέγερση πήρε το όνομά της από την εορτή
του Προφήτη Ηλία, που στα βουλγαρικά και στα
σλάβικα λέγεται Ίλιντεν.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες η εξέγερση
καταπνίγηκε από τον οθωμανικό στρατό.

38. Χάρτης της εξέγερσης του Ίλιντεν - Με κόκκινη διαγράμμιση οι περιοχές αυτονόμησης
Πηγή εικόνας: https://el.wikipedia.org/wiki/Εξέγερση_του_Ίλιντεν

39. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Από τις αρχές του 1904 άρχισαν να φθάνουν
στη Μακεδονία Έλληνες αξιωματικοί, οι οποίοι
οργανώνουν τα ελληνικά ένοπλα τμήματα, τα
οποία συγκρούονται ανοικτά με τους
Βούλγαρους κομιτατζήδες.
Σε αυτές τις συγκρούσεις παίρνει μέρος και ο
οθωμανικός στρατός.
Η προσωπικότητα που ξεχωρίζει είναι ο Παύλος
Μελάς, ο θάνατος του οποίου είχε μεγάλη
επίδραση στην ελληνική κοινή γνώμη.

40. ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ
(1870 – 1904)
Έλληνας στρατιωτικός
Μακεδονομάχος
«Καπετάν Μίκης Ζέζας»
1904
Φωτογραφία αρχών του 20ου αι.
του Carl Böhringer, επίσημου
φωτογράφου της Αυλής

41. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ
Η κατάσταση αποσύνθεσης της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας οδήγησε πολλούς αξιωματικούς
του οθωμανικού στρατού, διανοουμένους και
αστούς στη δημιουργία μίας οργάνωσης με το
όνομα «Ένωση και πρόοδος» με σκοπό την
αντίδραση στην κατάσταση αυτή της
αυτοκρατορίας.
Τα μέλη της ήταν γνωστά ως Νεότουρκοι, που
δείχνει την εθνική τους προέλευση και όχι την
θρησκευτική.

42. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ
Το 1908 ξεσπά στη Θεσσαλονίκη το «κίνημα των
Νεότουρκων», το οποίο ζητά από τον Σουλτάνο
την θέσπιση συντάγματος και διακηρύσσει:
• Ελευθερία (Hurriyet)
• Ισότητα (Musavat)
• Δικαιοσύνη (Adalet)
Με τις εξαγγελίες τους οι Νεότουρκοι κέρδισαν
την συμπάθεια των βαλκανικών λαών και με την
θέσπιση του συντάγματος και την γενική
αμνηστία τελειώνει ο Μακεδονικός Αγώνας.

43. ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1908
Πηγή εικόνας: https://de.wikipedia.org/wiki/Jungtürken

44. Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ – ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΙΘΟΓΡΑΦΙΑ ΕΠΟΧΗΣ
Πηγή εικόνας: https://en.wikipedia.org/wiki/Young_Turks

45. Κείμενα, συγγραφή, ιστορική έρευνα, εικόνες: Γαρίτατζης Χαράλαμπος (ΠΕ07)
Φιλολογική επιμέλεια: Γεώργιος Σπανός (ΠΕ02)