1. 0
Republic of the Philippines
Department of Education
DepEd Complex, Meralco Avenue
Pasig City
May 21, 2011
K to 12
CURRICULUM GUIDE
ARALING PANLIPUNAN
2. 1
MAKAHUBOG NG MAMAMAYANG MAPANURI, MAPAGMUNI, MAPANAGUTAN, PRODUKTIBO,
MAKAKALIKASAN, MAKABANSA AT MAKATAO NA MAY PAMBANSA AT PANDAIGDIGANG PANANAW
AT PAGPAPAHALAGA SA MGA USAPING PANGKASAYSAYAN AT PANLIPUNAN
PamaraangTematiko-
Kronolohikal/Paksain/Konseptwal
Pamaraang Pasiyasat Integrasyon/Interdisiplinari/
Multidisiplinari
Konstruktibismo Magkatuwang na Pagkatuto Pagkatutong Pangkaranasan at
Pangkonteksto
Pakikipagpangkat at
Pakikipagkapwa
(Group and
Interpersonal Skills)
Pagkamalikhain
Mapanuring
Pag-iisip at
Matalinong
Pagpapasya
Kasanayang
Pangkasaysayan at ng Iba
Pang Disiplinang
Panlipunan
Pakikipagtalastasan at
Pagpapalawak ng
Pandaigdigang
Pananaw
Pagsasaliksik/
Pagsisiyasat
Kaalaman, Kasanayan at Pagpapahalagang Pangkasaysayan
at Disiplinang Panlipunan
Makaalam Makagawa Maging ganap Makapamuhay
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
I. Balangkas Konseptuwal ng Araling Panlipunan
3. 2
BALANGKAS- KONSEPTUWAL NG Araling Panlipunan
(Deskripsyon)
Naging batayan ng K-12 Kurikulum sa Araling Panlipunan ang mithiin ng Edukasyon para sa Lahat 2015 (Education For All 2015) - ang magkaroon
ng Kapaki-pakinabang na Literasi ang Lahat (Functional Literacy For All). Tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalalam at
pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K-
12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at
makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.
Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa
iba pang disiplina ng araling panlipunan ng mag-aaral sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina na
nakapaloob sa limang pangunahing learning domains ng kurikulum. Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, ang apat na pangunahing
learning domains ang nagsilbing tema o malaking kaisipan (big ideas) sa bawat markahan kung saan naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang
pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit. Samantala, sa apat na markahan sa lahat ng baitang, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng
araling panlipunan ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral.
Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung
pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at
makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang PAG-UNAWA (understanding) at HINDI ANG PAGSASAULO ng mga konsepto at
terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan
(meaning-making/making meaning) sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito (transfer) sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa
tunay na buhay (real-life) na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan. Sa pagtamo nito, kasabay na nillilinang ang iba’t-ibang
kasanayan ng mag-aaral sa araling panlipunan tulad ng pagtingin at paghanap sa mga pattern at trend sa mga pangyayari at iba pang mga kasanayan tulad
ng pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapapasya, pagkamalikhain, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman,
pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw sa tulong ng iba’t ibang dulog at pamamaraan tungo sa pagiging isang mapanagutan at
produktibong mamamayan ng bansa at daigdig.
4. 3
II. Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):
III. Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):
K – 3 4 – 6 7 – 10 11 – 12
Naipamamalas ang panimulang pag-
unawa at pagpapahalaga sa sarili,
pamayanan at bansa bilang isang
batang Pilipino tungo sa paghubog
ng isang mamamayang
mapanagutan, may pagmamahal sa
bansa at pagmamalasakit sa
kapaligiran at kapwa.
Naipamamalas ang panimulang pag-
unawa sa mga pangunahing
konsepto, kaisipan, pamamaraan, at
ugnayan ng iba’t-ibang disiplinang
panlipunan at ang pagkalinang ng
kaalaman, kasanayan at
pagpapahalagang pangkasaysayan,
pangkultura, pangheograpiya at
pampulitika ng Pilipinas tungo sa
paghubog ng mamamayang
mapanuri, mapagmuni,
mapanagutan, produktibo,
makakalikasan, makatao at
makabansa.
.
Naipamamalas ang malalim na
pag-unawa sa mga pangunahing
kaisipan at mga napapanahong
isyung pangkasaysayan,
pangheograpiya, pang-ekonomiya,
pampulitika, pampamahalaan,
pangkultura, at panlipunan ng
Pilipinas, mga bansang Asyano at
ng daigdig gamit ang mga
kasanayan at pagpapahalaga ng
iba’t-ibang displinang panlipunan
tungo sa paghubog ng
mamamayang mapanuri ,
mapagmuni, mapanagutan,
makakalikasan, produktibo,
makatarungan, at makataong
mamamayan ng bansa at daigdig.
Naipamamalas ang malawak at
integratibong pag-unawa sa mga
isyu at kontrobersiya sa
kasalukuyang lipunang Pilipino at
sa mga pangunahing kaisipan at
napapanahong usaping
pangkasaysayan, pampulitika,
pampamahalaan, pang-ekonomiya,
pangkultura at panlipunan sa
pagharap ng bansa sa hamon ng
globalisasyon gamit ang
perspektibo, kasanayan at
pagpapahalagang multi-disiplinaryo
at inter-disiplinaryo sa pananaliksik
at sa pagbuo ng alternatibong
solusyon sa paglutas ng mga
kasalukuyang suliranin tungo sa
isang makatarungan (just),
mapayapa, makakalikasan,
masagana, makabansa at
makataong lipunan.
Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, pang-ekonomiya, pangkultura, at
panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat,
mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman,
pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw tungo sa isang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan,
makabansa at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
5. 4
IV. Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):
Grade Level Grade Level Standards
K
Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan at paaralan tungo sa paghubog ng
isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Grade 1
Naipamamalas ang pagkilala at pag-unawa sa sarili at pamilya na may pagpapahalaga sa mga karapatan, tungkulin at pananagutan bilang
batang Pilipino tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at
kapwa.
Grade 2
Naipamamalas ang pagkilala, pag-unawa at pagpapahalaga sa sariling pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang
mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa
Grade 3
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa likas na kagandahan at kabuhayan, yaman, pamahalaan at kultura ng bansa tungo sa
paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Grade 4
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa ugnayan ng kapaligiran at tao sa pagbuo at pag-unlad ng bansang Pilipinas gamit ang
mga kaalaman at kasanayan ng heograpiya at ng mga kaugnay na disiplina tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni,
mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa.
Grade 5
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa paghubog at pag-unlad ng bansang Pilipino at ang nagging pagpupunyagi ng mga
Pilipino na makamit at mapangalagaan ang kalayaan at kasarinlan ng bansa sa iba’t ibang yugto ng kasaysayan ng Pilipinas gamit ang
kasanayan ng iba’t ibang disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo,
makakalikasan, makatao at makabansa.
Grade 6
Naipamamalas ang pag-unawa sa mga simulain, at pagpapahalaga ng estadong demokratiko at republikano gamit ang kasanayan ng iba’t
ibang disiplinang panlipunan, tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan,
makatao at makabansa
Grade 7
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyung pangkasaysayan, pampamahalaan,
pangkultura at panlipunan ng Pilipinas gamit ang mga kasanayan at pagpapahalagang pangkasaysayan at mga kaugnay na disiplina tungo
sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong
mamamayan ng bansa at daigdig.
Grade 8
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at mga napapanahong isyu sa pag-aaral ng kasaysayan,
pamahalaan, kultura, at lipunan ng mga rehiyong Asyano gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo
sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong
mamamayan ng bansa at daigdig.
Grade 9
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan sa kasaysayan ng daigdig at napapanahong isyu gamit ang mga
kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan,
makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
Grade10
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at
pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagmuni, mapanagutan, makakalikasan,
produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
Grade11
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung pampulitika at pamamahala ng Pilipinas gamit ang mga teorya, lapit
at metodolohiya ng agham panlipunan at mga kaugnay disiplina tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan, masagana,
6. 5
Grade Level Grade Level Standards
makabansa at makataong lipunan.
Grade12
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng bansa at ng daigdig sa kasalukuyan mula sa
pananaw at lapit ng iba’t-ibang disiplinang panlipunan na makatutulong tungo sa isang makatarungan (just), mapayapa, makakalikasan,
masagana, makabansa at makataong lipunan.
V. Grade Level Conceptual (Big Ideas) Matrix
TEMA K
Pagkilala
sa
Paaralan
ARALING
PANLIPUNAN
I
Pagkilala sa
Sarili at
Pamilya
ARALING
PANLIPUNAN
II
Pagkilala sa
Sariling
Pamayanan
ARALING
PANLIPUNAN
III
Pagkilala sa
Bansa
ARALING
PANLIPUNAN
IV
Ang
Heograpiya
ng Pilipinas
ARALING
PANLIPUNAN
V
Paghubog at
Pag-unlad ng
Lahing
Pilipino
ARALING
PANLIPUNAN
VI
Pamahalaan,
Saligang
Batas at
Pagkamama
mayan
ARALING
PANLIPUNAN
VII
Kasaysayan
ng bansang
Pilipino
ARALING
PANLIPUNAN
VIII
Pagkabuo at
Pag-unlad ng
Kabihasnang
Asyano
ARALING
PANLIPUNAN
IX
Pagkabuo at
Pag-unlad ng
Kabihasnan
ng Daigdig
ARALING
PANLIPUNAN
X
Pagbuo at
Pag-unlad ng
Ekonomiya
ng Pilipinas
ARALING
PANLIPUNAN
XI
Politika at
Pamamahala
ng Pilipinas
(Philippine
Politics
and
Governance)
ARALING
PANLIPUNAN
XII
Kontemporar
yong
Lipunang
Pilipino
(Philippine
Contempo-
rary Society)
Unang
Marka
han
Tao,
Heo-
grapi-
ya at
Likas
Kayan
g Pag-
unlad
Mga
Tao sa
Paara-
lan
Mga
Lugar
sa
Paara-
lan
Mga
Pagdiri
wang sa
Paara-
Lan
Pagkilala sa
Sarili Bilang
Mamamayan
ng Bansang
Pilipinas
Heograpiya
at
Kabuhayan
ng
Pamayanan
Likas na
Kagandahan
at
Kabuhayan
ng Bansang
Pilipinas
Heograpi-
yang Pisikal
ng Pilipinas
Ang
Heograpiya
at Pagkabuo
ng
Sinaunang
Lahing
Pilipino
Ang
Pundasyon
at Saligan ng
Pilipinas
Bilang
Estadong
Demokratiko
at
Republikano
Heograpiya
at Sinaunang
Kabihasnang
Pilipino
Heograpiya at
sinaunang
kabihasnang
Asyano
Heograpiya
at Sinaunang
Kabihasnan
sa Daigdig
Impluwen-
siya ng
Heograpiya
sa
Ekonomiya
ng Bansa
7. 6
Ikala
wang
Marka-
han
Kultu-
ra,
Pagka
kaki-
lanlan
at
Pagka
bansa
Pagkilala sa
Sarili Bilang
Kabahagi ng
Pamilyang
Pilipino
Ang Kultura
ng Sariling
Pamayanan
Mayamang
Sining at
Kultura ng
Bansa
Ang
Impluwen-
siya ng
Heograpiya
sa Paghubog
at Pagbuo ng
Katangiang
Kultural ng
Bansa
Pagbuo at
Pag-unlad ng
Bansang
Pilipino (ika-
16 hanggang
ika-19 na
dantaon)
Mga
Institusyon
ng Pilipinas
Bilang
Pamahalaan
g
Demokratiko
(Institutions
of Philippine
Democracy)
Pagbuo at
Pag-unlad ng
Bansang
Pilipino
(Spanish
Era-
Revolution
First Phase
1521-1899)
Kontribusyon
ng
Kasaysayan
sa Pagbuo ng
Pagkakakilanl
ang Asyano
Kontribusyon
ng
Kasaysayan
sa Pagbuo
ng
Pagkakakilan
lan ng Iba’t
Ibang
rehiyon sa
Daigdig
Pagkabuo at
Pag-unlad ng
Ekonomiya
sa Iba’t-
Ibang Yugto
ng
Kasaysayan
Ikat-
long
Marka-
han
Ka-
Pang-
yari-
han,
Awtori
dad at
Pama
maha-
la
Ang Pamilya
Bilang
Pinakapayak
na Yunit ng
Lipunan
Mga Pinuno
at Iba Pang
Naglilingkod
ng Sariling
Pamayanan
Pamahalaan
ng Pilipinas
Pagbuo ng
mga
Pamayanan
at Rehiyon
Pagpupunya
gi ng mga
Pilipinong
Makamtan
ang Ganap
na Kalayaan
at Kasarinlan
Bilang Isang
Bansa-
Estado
(1898-
kasalukuyan)
Mga Proseso
Bilang
Pamaha-
laang
Demokratiko
at
Republikano
ng Pilipinas
(Processes
of Philippine
Democracy)
Pagbuo at
Pag-unlad ng
Nasyon/
Estado
(1889-1946)
Pagkakamit
ng Kasarinlan
ng mga Bansa
sa Asya
Kasarinlan at
Kalayaan ng
Iba’t Ibang
rehiyon sa
Daigdig
Pagbuo ng
Polisiya
(Policy-
Making)
at ang
Pakikilahok
ng
Mamamayan
sa
Pamamahala
ng
Demokratiko
Ikaapa
t na
Marka
han
Kara-
patan,
Panan
aguta
n at
Pagka
mama
mayan
Karapatan,
Tungkulin at
Panana-
gutan ng
Batang
Pilipino
Pagpapa-
halaga sa
Heograpiya
at Kultura ng
Sariling
Pamaya-nan
Karapatan,
Tungkulin at
Pananagutan
Bilang
Mamamayan
ng Bansang
Pilipinas
Kapangya-
rihan,
Tungkulin at
Pananagutan
ng
Pamahalaan
at
Mamamayan
sa
Pangangalag
a ng
Kapaligi-ran
at Yaman ng
Bansa
Mga Bayani
at
Natatanging
Pilipino na
Nagtanggol
sa Kalayaan
at Kasarinlan
Pagkamama
mayan sa
Isang
Demok-rasya
Pilipinas sa
Kasaluku-
yang
Panahon
(1946-
kasaluku-
yan)
Asya sa
Kasalukuyang
Panahon
Daigdig sa
Kasalukuyan
g Panahon
Kaugnayan
ng
Ekonomiya
sa Pang-
araw-araw
na Buhay
8. 7
VI. Pamantayang Nilalaman at Pamantayang Kasanayan (Content/ Performance Standards):
ARALING PANLIPUNAN I
PAGKILALA SA SARILI AT PAMILYA
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Pagkilala sa
Sarili Bilang
Mamamayan ng
Bansang
Pilipinas
PN
PN
PN
PN
PN
Pagkilala sa sarili
bilang Pilipino at
Mamamayan ng
Bansang Pilipinas
Pagkilala sa sarili
bilang mamamayan
ng Pilipinas batay sa
pagkamamamayan
ng magulang
Pagkilala sa sarili
bilang mamamayan
ng Pilipinas batay sa
lugar ng
kapanganakan
Pagkilala sa sarili
bilang Pilipino batay
sa pagkakakilanlang
etniko at cultural
Panimulang
pagpapakilala sa
pagkakaisa sa
kabila ng
pagkakaiba-iba ng
mga Pilipino (iba’t-
ibang pangkat
etnolinggwistiko at
PN
PN
PN
PN
Nagkakaroon ng
Kamalayan sa sarili
bilang mamamayan ng
bansang Pilipinas
Nagkakaroon ng
kamalayan sa
kahulugan ng isang
Pilipino
Nagkakaroon ng
kaalaman sa kahulugan
ng mamamayan
Nagkakaroon ng
panimulang pagkilala sa
sarili bilang Pilipino
batay sa
pagkakakilanlang etniko
at kultural
PN
PN
PN
PN
PN
Nakikilala nang lubos
ang sarili bilang Pilipino
na may mataas na antas
ng pagmamalaki sa
kanyang pagka-Pilipino
Naipapahayag ang
panimulang pag-unawa
sa kahulugan ng Pilipino
Napapahalagahan ang
pagiging Pilipino at
Mamamayan ng
Bansang Pilipinas
Napapahalagahan ang
pagiging Pilipino batay
sa pagkakakilanlang
etniko at cultural
Napapahalagahan ang
pagkakaisa ng mga
Pilipino sa kabila ng
kanilang pagkakaiba
9. 8
PN
PN
PN
PN
PN
PN
kultural)
Pagkilala sa isang
Pilipino
Kahulugan ng
Mamamayan
Panimulang
Pagkilala sa
Bansang Pilipinas
(kapuluan, tatlong
pangunahing pulo,
likas na
kagandahan)
Mga Sagisag ng
Bansa
Kahalagahan ng
mga Sagisag ng
Bansa
Kabuluhan ng
Pagiging Isang
Pilipino at
Mamamayan ng
Bansang Pilipinas
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Nagkakaroon ng
panimulang pagkilala sa
pagkakaisa sa kabila ng
pagkakaiba-iba ng mga
Pilipino
Nagkakaroon ng
kamalayan sa
kahulugan ng
mamamayan
Nagkakaroon ng
panimulang pagkilala sa
bansang Pilipinas
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa mga sagisag na
nagpapakilala sa bansa
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa kahalagahan
ng mga sagisag ng
bansa
Nagkakaroon ng
panimulang pangunawa
sa kabuluhan ng
pagiging isang Pilipino
PN
PN
PN
PN
Naipapahayag ang
panimulang pagunawa
sa kahulugan ng
mamamayan
Nailalarawan nang tiyak
ang bansang Pilipinas
Nakikilala nang lubos at
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
sagisag na
nagpapakilala sa bansa
Nagpapakita nang may
mataas na antas ng
pagpapahaga sa
kabuluhan ng pagiging
Pilipino
10. 9
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Pagkilala sa Sarili
Bilang Kabahagi
ng Pamilyang
Pilipino
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Pagkilala sa Sarili
Bilang kasapi ng
Pamilyang Pilipino
Kahulugan ng Mag-
Anak o Pamilyang
Pilipino
Kahulugan ng
kamag-anak o
kapamilya at
pagkakamag-anak
Mga Kasapi ng
Pamilyang Pilipino
(kasama ang
extended family )
Pagkakakilanlan ng
pamilya batay sa
apelyido at pangalan
Ang Aking Sariling
Pamilya
Ang Aming Family
Tree
Pagkakaiba-iba o uri
ng pamilya (malaki
at maliit)
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
at pagkilala sa sarili
bilang kasapi ng
pamilyang Pilipino
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa kahulugan ng mag-
anak at kamag-anak
Nagkakaroon ng
panimulang pagkilala sa
mga kasapi ng
pamilyang Pilipino
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa pagkakakilanlan ng
pamilya batay sa
apelyido at pangalan
Nagkakaroon ng sapat
na pagkilala sa sariling
pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa pagkakaiba-iba o uri
ng pamilya
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Nagpapamamalas nang
may mataas na
pagpapahalaga sa mag-
anak na Pilipino at sa
ginawang pagtugon nito
sa mga pangunahing
pangangailangan
Nagpapahayag nang
may panimulang pang-
unawa sa kahulugan ng
mag-anak at kamag-
anak
Nagpapamalas nang
pagpapahalaga sa mga
kasapi ng ng pamilyang
Pilipino
Nagpamamalas nang
pagpapahalaga sa
pagkakakilanlan ng
pamilya batay sa
apelyido at pangalan
Nakikilala at
napahahalagahan nang
lubos ang sariling
pamilya at nakagagawa
ng family tree
Natutukoy nang may
katiyakan ang
pagkakaiba-iba o uri ng
pamilya
11. 10
PN
PN
Bahaging
ginagampanan at
pananagutan ng
bawat kasapi ng
pamilya
Kahalagahan ng
pamilya sa isang
bata
PN
PN
Nagkakaroon ng
panimulang kaalaman
sa bahaging
ginagampanan at
pananagutan ng bawat
kasapi ng pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa kahalagahan ng
pamilya sa isang bata
PN
PN
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
bahaging
ginagampanan at
pananagutan ng bawat
kasapi ng pamilya at
naisasagawa ng may
kasiyahan ang mga ito.
Naipakikita nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
pamilya
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad
at Pamamahala
Ang Pamilya
Bilang
Pinakapayak na
Yunit ng Lipunan
PN Mga kaugalian at
tradisyong Pilipino ukol
sa pamilya bilang
pundasyon sa
katatagan ng pamilya
-Paggalang sa
nakatatanda
-Pangangalaga sa
matatandang kasapi
ng pamilya
-Pagsagot ng po at
opo
-Pagmamano sa
nakatatanda
-Madikit na ugnayan ng
pamilya (close family
ties)
-Pagtutulungan sa
panahon ng kagipitan
ng mga kasapi ng
pamilya at iba pang
PN
PN
PN
Nagkakaroon nang
panimulang pagkilala sa
mga tradisyong Pilipino
ukol sa pamilya bilang
pundasyon sa katatagan
ng pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa mga
pinahahalagahan ng
pamilya, mga aktibidad
at mahahalagang
okasyong
nagkakasama-sama
ang pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang kaalaman
sa mga katangian ng
natatanging pamilyang
Pilipino
PN
PN
PN
Nakikilala nang lubos
ang mga kaugalian at
tradisyong Pilipino ukol
sa pamilya at may
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
ito bilang pundasyon sa
katatagan ng pamilya
Natutukoy nang may
katiyakan at
nagpapakita ng mataas
na pagpapahalaga sa
mga pinahahalagahan
ng pamilya, mga
aktibidad at mahalagang
okasyong
nagkakasama-sama ang
pamilya
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
katangian ng
natatanging pamilyang
Pilipino
12. 11
PN
PN
PN
PN
PN
PN
kamag-anak
Mga
Pinapahalagahan
ng Pamilya
Mga Aktibidad at
Mahalagang
Okasyon na
Nagkakasama-
sama ang Pamilya
Katangian ng
natatanging
pamilyang Pilipino
Bahaging
ginagampanan ng
pamilya sa pag-
unlad ng bansa at
pamayanan
Kapangyarihan,
tungkulin at
pananagutan ng
pamilya o mga
kasapi nito ayon sa
batas
Mga batas,
patakaran at
programa na
PN
PN
PN
PN
PN
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa bahaging
ginagampanan ng
pamilya sa pag-unlad ng
bansa at pamayanan
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa mga tungkulin
at pananagutan ng
pamilya o mga kasapi
nito ayon sa batas
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa mga batas,
patakaran at programa
na nangangalaga at
nagbibigay halaga sa
pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa at
pagpapahahalaga sa
pamilyang Pilipino
bilang pinakapayak na
yunit panlipunan ng
bansa
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa mga tungkulin
at pananagutan ng
PN
PN
PN
PN
PN
Nagpapamalas nang
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
bahaging
ginagampanan ng
pamilya sa pag-unlad ng
bansa
Nagpapamalas nang
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at
pananagutan ng pamilya
o mga kasapi nito ayon
sa batas
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
batas, patakaran at
programa na
nangangalaga at
nagbibigay halaga sa
pamilya
Nagpapamalas nang
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
pamilyang Pilipino
bilang pinakapayak na
yunit panlipunan ng
bansa
Nagpapamalas nang
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at
13. 12
PN
nangangalaga at
nagbibigay halaga
sa pamilya
Pagpapahalaga sa
pamilyang Pilipino
bilang pinakapayak
na yunit panlipunan
sa bansa
PN
PN
pamilya o mga kasapi
nito ayon sa batas
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa mga batas,
patakaran at programa
na nangangalaga at
nagbibigay halaga sa
pamilya
Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
pamilyang Pilipino
bilang pinakapayak nay
unit panlipunan ng
bansa
PN
PN
pananagutan ng pamilya
o mga kasapi nito ayon
sa batas
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
batas, patakaran at
programa na
nangangalaga at
nagbibigay halaga sa
pamilya
Nagpapamalas nang
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
pamilyang Pilipino
bilang pinakapayak na
yunit panlipunan ng
bansa
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan
at Pagkamamamayan
Karapatan,
Tungkulin at
Pananagutan ng
Batang Pilipino
PN
PN
PN
PN
Mga karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
batang Pilipino sa
kanyang sarili
Mga karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
batang Pilipino sa
kanyang pamilya
Mga karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
batang Pilipino sa
pamayanan
Mga karapatan,
PN Nagkakaroon ng
panimulang pang-
unawa sa mga
karapatan, tungkulin at
pananagutan ng batang
Pilipino sa kanyang
sarili, pamilya,
pamayanan at bansa
PN
PN
Natutukoy nang may
katiyakan at
nagpapamalas nang
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
karapatan, tungkulin at
pananagutan ng batang
Pilipino sa kanyang
sarili, pamilya,
pamayanan at bansa
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
14. 13
PN
PN
PN
tungkulin at
pananagutan ng
batang Pilipino
bilang mamamayan
ng bansa
Mga karapatan ng
batang Pilipino na
itinatakda ng batas
Mga pamamaraan
na maaring gawin
ng bata sa
paglabag sa
kanyang mga
karapatan
Pagpapahalaga sa
karapatan ng bata
PN
PN
Nagkakaroon ng
panimulang kaalaman
sa mga karatapan ng
batang Pilipino na
itinakda ng batas
Nagkakaroon ng
panimulang kamalayan
sa mga pamamaraan na
maaring gawin ng mga
bata sa paglabag sa
kanyang mga karapatan
PN
PN
karapatan ng batang
Pilipino na itinakda ng
batas
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
pamamaraan na
maaring gawin ng mga
bata sa paglabag sa
kanyang karapatan
Nagkakaroon nang
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
pagtatamasa ng mga
karapatan
15. 14
ARALING PANLIPUNAN II
PAGKILALA SA SARILING PAMAYANAN
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Heograpiya at
Kabuhayan ng
Pamayanan
PN
PN
PN
PN
Ang kinaroroonan
ng sariling tahanan
(numero, kalye,
barangay,
lungsod/bayan,
lalawigan
Mga bagay na
nakikita o
palatandaan sa
aming tahanan
Mga direksiyon:
itaas, ibaba,
silangan, kanluran,
hilaga, timog, ibaba
Pagtaya sa
distansiya ng
tahanan sa
pamilihang bayan,
paaralan,
simbahan, bahay-
pamahalaan,
estasyon ng
pampublikong
sasakyan at iba
pang palatandaan
(landmarks)
PN
PN
Nagpapamalas ng sapat
na kaalaman sa
kinaroroonan, sa mga
bagay na nagpapakita o
mga palatandaan ng
sariling tahanan
Nagpapakita ng pang-
unawa sa mga
direksyon at distansya
ng tahanan sa
pamilihang bayan,
paaralan, simbahan,
bahay- pamahalaan,
estasyon ng
pampublikong sasakyan
at iba pang
palatandaan
(landmarks)
PN
PN
Natutukoy at nasusuri
ang kinaroroonan, ang
mga bagay na
nagpapakita o mga
palatandaan ng sariling
tahanan
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
direksyon at distansya
ng tahanan sa
pamilihang bayan,
paaralan, simbahan,
bahay- pamahalaan,
estasyon ng
pampublikong sasakyan
at iba pang
palatandaan
(landmarks)
16. 15
PL
PL
PN
PN
PN
PN
Heograpiyang
pisikal ng
pamayanan :anyon
g lupa, anyong
tubig, yamang likas
Magagandang
tanawin at pook
pasyalan sa sariling
pamayanan
Pangunahing
pagkakakilanlang
pang-heograpiya o
pisikal ng
pamayanan
Pangunahing
kabuhayan ng
pamayanan
Mga pangunahing
produkto at kalakal
sa pamayanan
Ang mapa ng
sariling pamayanan
PL
PN
PN
Nagpapakita ng
pagmamalaki sa
heograpiyang pisikal ng
pamayanan,
magagandang tanawin
at pook pasyalan sa
sariling pamayanan
Nagpapamalas ng sapat
na kaalaman at pang-
unawa sa mga
pangunahing
pagkakakilanlang
pangheograpiyang
pisikal ng pamayanan
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa pangunahing
kabuhayan, produkto at
kalakal ng pamayanan
PL
PN
PN
PN
Nailalarawan nang may
katiyakan ang
heograpiyang pisikal ng
pamayanan at ang mga
magagandang tanawin
at pook pasyalan sa
pamayanan
Natutukoy nang may
katiyakan at
nagpapakita ng
pagmamalaki sa mga
pangunahing
pagkakakilanlang
pangheograpiyang
pisikal ng pamayanan
Naiuugnay nang may
katiyakan ang mga
pangunahing
kabuhayan, produkto at
kalakal ng pamayanan
sa heograpiya nito
Nakaguguhit nang may
detalye ang mapa ng
sariling pamayanan
17. 16
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Ang Kultura ng
Sariling
Pamayanan
PL
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Mga pangkat
kultural, pangkat
etnolinggwistiko at
iba pangkat-
panlipunan na
bumubuo sa
pamayanan
Mga pangkat
katutubo na unang
nanirahan sa
pamayanan
Mga wika at
diyalekto sa
pamayanan
Mga kaugalian at
tradisyon sa
pamayanan
Mga pagdiriwang at
mahahalagang
okasyon sa
pamayanan
Mga kilalang
pagkain at lutuin
(delicacy) sa
pamayanan
Mga makasaysayan
at natatanging pook
sa pamayanan
Mga
pagpapahalaga ng
pamayanan
Mga
PL
PN
PN
PN
Nagpapakita ng
pagmamalaki sa mga
pangkat kultural,
pangkat etnolinggwistiko
at iba pang pangkat
panlipunan na bumubuo
sa pamayanan
Nagpapamalas ng
pagpapahalaga sa mga
pangkat katutubo na
unang naninirahan sa
pamayanan
Nagpapakita ng
pagmamalaki sa mga
wika, diyalekto,
kaugalian, tradisyon,
pagdiriwang,
mahahalagang okasyon,
kilalang pagkai, lutuin,
makasaysayan at
natatanging pook sa
pamayanan
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa mga
pagpapahalaga at
pagkakakilanlang pang-
kultura ng sariling
PL
PN
PN
PN
Nakikilala nang lubos at
nagpapamalas nang
may mataas na antas ng
pagmamalaki ang mga
pangkat kultural,
pangkat etnolinggwistiko
at iba pang pangkat
panlipunan na bumubuo
sa pamayanan
Natutukoy nang may
katiyakan at may
mataas na antas ng
pagmamalaki sa mga
pangkat katutubong
unang nanirahan sa
pamayanan
Natutukoy nang may
katiyakan at may
mataas na antas ng
pagmamalaki sa mga
wika, diyalekto,
kaugalian,tradisyon,
pagdiriwang,
mahahalagang okasyon,
kilalang pagkai, lutuin,
makasaysayan at
natatanging pook sa
pamayanan
Nauunawaan at
natatanggap nang may
kasiyahan ang mga
pagpapahalaga at
pagkakakilanlang
18. 17
pagkakakilanlang
pang-kultura ng
sariling pamayanan
pamayanan pangkultura ng sariling
pamayanan
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Mga Pinuno at
Iba Pang
Naglilingkod ng
Sariling
Pamayanan
PL
PL
PN
PN
PN
PN
PN
Ang pamilya bilang
bahagi ng
pamayanan
Mga bumubuo ng
pamayanan:
pamilya, paaralan,
simbahan,
pamilihang bayan
Ang barangay
bilang
pinakamababang
yunit ng
pamahalaang
pampamayanan
Ang pamahalaan:
mga opisyal,
barangay hall
Ang paaralan:
pinuno, mga guro at
mag-aaral
Ang simbahan:
iba’t-ibang uri ng
simbahan, mga
pinuno, paniniwala
Mga iba pang
naglilingkod sa
pamayanan: doktor,
nars, barangay
health workers,
pulis o tanod,
bumbero, mga
PL
PN
PN
Nagpapamalas ng pang-
unawa na ang pamilya
ay bahagi ng
pamayanan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa na ang barangay
ay ang pinakamababang
yunit ng pamahalaang
pampamayanan
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa mga
tungkuling
ginagampanan ng mga
opisyal ng pamahalaan,
paaralan, simbahan at
iba pang mga
naglilingkod sa
pamayanan
PL
PN
PN
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga na ang
pamilya ay bahagi ng
pamayanan
Nasusuri nang lubos na
ang barangay ay ang
pinakamababang yunit
ng pamahalaang
pampamayanan
Natatalakay nang lubos
ang mga tungkuling
ginagampanan ng mga
opisyal ng pamahalaan,
paaralan, simbahan at
iba pang mga
naglilingkod sa
pamayanan
19. 18
PN
alagad ng sining, at
iba pang kilalang
manggagawa sa
pamayanan
Pagtutulungan at
pagkakaisa ng
pamayanan
PN
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
pagtutulungan at
pagkakaisa ng
pamayanan
PN
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang
pagtutulungan at
pagkakaisa ng
pamayanan
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Pagpapahalaga
sa Heograpiya at
Kultura ng
Sariling
Pamayanan
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
Kahalagahan ng
heograpiya sa
pamayanan
Iba’t-ibang paraan
ng pagsira sa
kapaligiran at likas
na yaman
Epekto o bunga ng
pagsira sa
kapaligiran
Mga paraan ng
pangangalaga sa
kapaligiran at likas
na yaman
Panimulang
kahulugan ng
kultura
Epekto ng
pagkawala ng
kultura ng
pamayanan
Mga paraan ng
pangangalaga sa
kultura ng
PN
PN
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa kahalagahan
ng heograpiya sa
pamayanan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa iba’t ibang
paraan ng pagsira sa
kapaligiran at likas na
yaman, ang epekto o
bunga ng pagkasira ng
kapaligiran at mga
paraan ng
pangangalaga sa mga
ito
PN
PN
Natatalakay nang lubos
ang kahalagahan ng
heograpiya sa
pamayanan
Nasusuri nang lubos
ang iba’t ibang paraan
ng pagsira sa
kapaligiran at likas na
yaman at may mataas
na antas ng
pagpapahalaga sa
epekto o bunga ng
pagkasira ng kapaligiran
at mga paraan ng
pangangalaga sa mga
ito
20. 19
PN
PN
pamayanan
Kahalagahan ng
kultura sa
pamayanan
Kahalagahan ng
kultura sa
mamamayan ng
isang bansa o
pamayanan
PN Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
sa kahalagahan ng
kultura ng pamayanan
sa isang mamamayan
ng pamayanan at
bansa
PN Nasusuri at natatalakay
nang lubos ang
kahalagahan ng kultura
ng pamayanan sa isang
mamamayan ng
pamayanan at bansa
21. 20
ARALING PANLIPUNAN III
PAGKILALA SA BANSA
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Likas na
Kagandahan at
Kabuhayan ng
Bansang Pilipinas
Magagandang
Tanawin at
Lugar ng Bansa
- Kabuhayan ng
Iba’t-ibang Lugar
sa Bansa
PL
PL
PL
PL
PL
PL
PL
PL
Katangiang
heograpikal ng
Pilipinas: kapuluan,
kabundukan, klima,
lokasyon
Pagkakaiba-iba ng
kapaligiran ng iba’t-
ibang pamayanan
sa bansa
Mga pangunahing
pulo
Mga pangunahing
anyong lupa
Mga pangunahing
anyong tubig
Mga pangunahing
likas na yaman ng
bansa
Mga magagandang
tanawin at lugar-
pasyalan sa bansa
Impluwensiya ng
heograpiya sa
paglinang ng
kabuhayan ng iba’t-
PL
PL
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa katangiang
heograpikal ng Pilipinas
at sapat na batayang
kasanayang
pangheograpiya sa
paglalarawan ng
katangiang pisikal ng
bansa
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
at mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
impluwensya ng
heograpiya sa paglinang
ng kabuhayan,
PL
PL
PL
PL
PL
Nailalarawan nang tiyak
ang katangiang
heograpikal ng Pilipinas
gamit ang mapang
pisikal ng bansa
Nasusuri nang lubos
ang pagkakaiba-iba ng
kapaligiran sa iba’t
ibang pamayanan sa
bansa
Natutukoy nang may
lubos katiyakan ang
mga pangunahing pulo,
anyong lupa, anyong
tubig at likas na yaman
ng bansa
Nailalarawan nang may
katiyakan ang mga
magagandang tanawin
at lugar pasyalan ng
bansa
Naiuugnay nang tuwiran
ang impluwensya ng
22. 21
PL
PL
PL
PL
ibang pamayanan
sa bansa
Mga pangunahing
kabuhayan,
industriya, produkto
at kalakal ng bansa
Mga pangunahing
kabuhayan,
industriya, produkto
at kalakal sa iba’t-
ibang pamayanan
sa bansa
Natatanging
kapaligirang pisikal
ng bansa
Ang mapang pisikal
ng Pilipinas
PL
produkto, industriya, at
kalakal sa iba’t ibang
pamayanan sa bansa
Nagpapamalas ng
sapat na batayang
kasanayang
pangheograpiya sa
paglalarawan ng
katangiang pisikal ng
bansa gamit ang
mapang pisikal ng
Pilipinas
PL
heograpiya sa paglinang
ng kabuhayan,
produkto, industriya, at
kalakal sa iba’t ibang
pamayanan ng bansa
Natutukoy nang may
katiyakan ang mga
natatanging kapaligirang
pisikal ng bansa gamit
ang mapang pisikal ng
Pilipinas
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Mayamang Sining
at Kultura ng
Bansa
Kultura at Sining ng
Iba’t-ibang Lugar at
Pangkat sa Bansa
Mga
Makasaysayang
PN
PN
Impluwensiya ng
heograpiya sa
pagkabuo ng sining
at kultura
Ang mapang
kultural ng Pilipinas
PN
PN
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa impluwensya
ng heograpiya sa
pagkabuo ng sining at
kultura
Nagpapamalas ng
kasanayan sa paggamit
ng mapang kulturan ng
PN
PN
Nasusuri nang lubos
ang impluwensya ng
heograpiya sa pagkabuo
ng sining at kultura
Nagagamit nang may
kahusayan ang mapang
kultural ng Pilipinas
23. 22
Lugar sa Bansa
- Mga
Pagdiriwang at
Kapistahan sa
Iba’t-ibang Lugar
sa Bansa
PN
PL
PL
PN
PN
PN
PL
Ang katutubong
kultura at sining ng
mga Pilipino
Mga pangunahing
pangkat
etnolinggwistiko at
etniko sa bansa
Mga pangunahing
wika at diyalekto sa
bansa
Kultura at sining ng
iba’t-ibang pangkat-
etniko sa bansa
Mga kultura, sining
at kaugalian na
natutuhan sa mga
dayuhan
Mga pagdiriwang at
kapistahan sa iba’t-
ibang lugar sa
bansa
Mga pagdiriwang at
PN
PL
PN
PN
PN
PL
Pilipinas
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
katutubong kultura at
sining ng mga Pilipino
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa mga
pangunahing pangkat
etnolinggwistiko at
etniko ng bansa, wika,
diyalekto, kultura at
sining sa bansa
Nagpapamalas ng may
mapanuring pang-
unawa sa iba’t ibang
kultura at sining ng iba’t
ibang pangkat-etniko ng
bansa
Nagpapamalas ng may
sapat na pang-unawa
sa kultura, sining at
kaugalian na natutuhan
sa mga dayuhan
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
pagdiriwang at
kapistahan sa iba’t
ibang lugar sa bansa
Nagpapamalas ng pang-
PN
PL
PN
PN
PN
PL
Napapahalagahan nang
may kasiyahan ang mga
katutubong kutura at
sining ng mga Pilipino
Nakikilala nang may
mataas na antas ng
pang-unawa at
pagpapahalaga ang
mga pangunahing
pangkat etnolingwistiko
at etniko ng bansa,
wika, diyalekto, kultura
at sining sa bansa
Nasusuri nang lubos
ang iba’t ibang kultura at
sining ng iba’t ibang
pangkat etniko
Natutukoy nang may
katiyakan ang kultura,
sining at kaugalian na
natutunan sa mga
dayuhan
Nauunawaan nang may
mataas na antas na
pagpapahalaga ang
mga pagdiriwang at
kapistahan sa iba’t
ibang lugar sa bansa
Nauunawaan nang may
24. 23
PL
kapistahan batay sa
pangunahing
produkto ng iba’t-
ibang pamayanan
Kultura, sining at
kaugalian na
nagpapakilala sa
pagka-Pilipino
PL
unawa at
pagpapahalaga sa
pagdiriwang at
kapistahan batay sa
pangunahing produkto
ng iba’t ibang
pamayanan
Nagpapamalas ng
mapanuring pag-unawa
at pagpapahalaga sa
kultura, sining at
kaugalian na
nagpapakilala sa pagka-
Pilipino
PL
mataas na antas na
pagpapahalaga ang
mga pagdiriwang at
kapistahan batay sa
pangunahing produkto
ng iba’t ibang
pamayanan
Nauunawaan nang may
mataas na antas na
pagpapahalaga sa
kultura, sining at
kaugalian na
nagpapakilala sa pagka-
Pilipino
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Pamahalaan ng
Pilipinas
PL
PN
PL
PL
Kahulugan at
kahalagahan ng
pamahalaan
Pangkalahatang
istruktura ng
pamahalaan sa
bansa
Pangkalahatang
istruktura,
kapangyarihan at
tungkulin ng
pamahalaang
pambansa
Pangkalahatang
istruktura,
kapangyarihan at
tungkulin ng
pamahalaang local
PL
PN
PL
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa kahulugan at
kahalagahan ng
pamahalaan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa istruktura ng
pamahalaan ng bansa
Nagpapamalas nang
masusing pang-unawa
sa pangkalahatang
istruktura,
kapangyarihan at
tungkulin ng
pamahalaang
pambansa at
pamahalaang lokal
PL
PN
PL
Natatalakay nang lubos
ang kahulugan at
kahalagahan ng
pamahalaan
Nailalarawan nang
tuwiran ang
pangkalahatang
istraktura ng
pamahalaang
pambansa
Naipaliliwanag nang
lubos ang
pangkalahatang
istraktura,
kapangyarihan at
tungkulin ng
pamahalaang
pambansa at
pamahalaang lokal
25. 24
PL
PL
PL
PL
PN
Pagkilala sa mga
panguahing opisyal
ng pamahalaang
pambansa at
kanilang tungkulin
Pagkilala sa mga
pangunahing
opisyal ng
pamahalaang lokal
at kanilang
tungkulin
Katangian ng isang
mabuting
pamahalaan
Katangian ng isang
mabuting pinuno ng
pamahalaan
Kahalagahan sa
pagkakaroon ng
isang mabuting
pamahalaan at
pinuno nito
PL
PL
PL
PN
Nagpapamalas nang
masusing pang-unawa
sa tungkulin ng mga
opisyal ng pamahalaang
pambansa at
pamahalaang local
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
sa katangian ng isang
mabuting pamahalaan
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa katangian ng
mabuting pinuno
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
pagkakaroon ng
mabuting pamahalaan
at pinuno nito
PL
PL
PL
PN
Nailalarawan nang may
katiyakan ang mga
tungkulin ng mga
opisyal ng pamahalaang
pambansa at
pamahalaang local
Nailalarawan nang may
katiyakan ang mga
katangian ng isang
mabuting pamahalaan
Nasusuri nang lubos
ang mga katangian ng
isang mabuting pinuno
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
pagkakaroon ng
mabuting pamahalaan
at pinuno nito
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Karapatan,
Tungkulin at
Pananagutan
Bilang
Mamamayan ng
Bansang
Pilipinas
PL
PL
PN
Kahulugan ng
mamamayan at
pagkamamamayan
Mga kwalipikasyon
upang maging
mamamayan ng
bansa
Mga uri ng
PL
PL
PN
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa kahulugan ng
mamamayan at
pagkamamamayan
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa mga
kwalipikasyon upang
maging mamamayan ng
bansa
Nagpapamalas ng pang-
PL
PL
PN
Napaghahambing at
naipaliliwanag nang
lubos ang kahulugan ng
mamamayan at
pagkamamamayan
Nasusuri nang lubos
ang mga kwalipikasyon
upang maging
mamamayan ng bansa
Napaghahambing at
26. 25
PL
PL
PL
PL
PL
PN
Mamamayan
Kahulugan at
pagkakaiba ng
karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan
Mga pangunahing
karapatan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Mga panguhing
tungkulin ng
mamamayan ng
Pilipinas
Mga pangunahing
pananagutan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Mga karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
isang batang
mamamayan ng
Pilipinas
Mga katangian ng
isang mabuti at
mapanagutang
PL
PL
PL
PN
unawa sa mga uri ng
mamamayan
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
sa kahulugan at
pagkakaiba ng
karapatan, tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
at mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
pangunahing karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
at mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
pangunahing karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Nagpapamalas ng
masusing pang-unawa
at mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
PL
PL
PL
PN
nailalarawan nang lubos
ang mga uri ng
mamamayan
Naipaliliwanag at
napaghahambing nang
lubos ang kahulugan ng
karapatan, tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan
Naipaliliwanag nang
lubos at may mataas na
antas ng
pagpapahalaga sa mga
pangunahing karapatan,
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Naipaliliwanag nang
lubos at may mataas na
antas ng
pagpapahalaga ang
mga pangunahing
karapatan, tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan ng
Pilipinas
Nasusuri nang lubos at
nagpapahayag ng
mataas na antas
pagpapahalaga sa mga
27. 26
PN
mamamayan ng
Pilipinas
Kahalagahan ng
mabuti at
mapanagutang
mamamayan sa
isang bansa
katangian ng isang
mabuti at
mapanagutang
mamamayan ng
Pilipinas
katangian ng isang
mabuti at
mapanagutang
mamamayan ng
Pilipinas
28. 27
ARALING PANLIPUNAN IV
ANG HEOGRAPIYA AT KULTURA NG PILIPINAS
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Heograpiyang
Pisikal ng
Pilipinas
PN
PN
PN
Ang kahulugan at
kahalagahan ng
globo at mapa
bilang instrumento
ng pagbatid sa
kinalalagyan ng
Pilipinas sa mundo
Mga kaalaman at
kasanayan sa
paggamit ng globo
at mapa
Mga kaalaman at
kasanayan sa
paggamit ng globo:
grid, equator,
international date
line, prime
meridian,
hemisphere, lines
of longitude
(meridians), lines of
latitude, degrees,
Tropic of Cancer,
Tropic of Capricorn,
Arctic Circle,
Antarctic Circle at
iba pa
PN
PN
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa
kahulugan at
kahalagahan ng globo
at mapa bilang
instrumento ng
pagbatid sa
kinalalagyan ng
Pilipinas sa mundo
Nagpapamalas ng
sapat na batayang
pangkasanayang sa
paggamit ng globo at
mapa
PN
PN
PN
Naipaliliwanag nang may
katiyakan ang kahulugan
at kahalagahan ng globo
at mapa bilang
instrumento ng pagbatid
sa kinalalagyan ng
Pilipinas sa mundo
Nagagamit nang may
sapat na kasanayan ang
globo at mapa sa
pagtukoy sa lokasyon ng
Pilipinas sa mundo
Natutukoy nang may
katiyakan at nagagamit
ng may sapat na
kasanayan ang grid,
equador, international
date line, prime meridian,
hemisphere, lines of
longitude (meridians),
lines of latitude, degrees,
Tropic of Cancer, Tropic
of Capricorn, Arctic
Circle, Antarctic Circle at
iba pa sa globo
29. 28
PN
PL
PL
PL
PL
Mga kaalaman at
kasanayan sa
paggamit ng mapa:
scale, keys/legends
Mga uri ng mapa
Paggamit ng North
Arrow/ Compass
Rose at Global
Positioning System
(GPS)
Pangkalahatang
katangiang
heograpikal ng
Pilipinas
Lokasyong
Absolute at
Relative ng
Pilipinas at ang
epekto at
kahalagahan nito
sa bansa at mga
pamayanan nito
PN
PL
PL
PL
PL
PL
Nagpapamalas nang
sapat na pang-unawa
at at batayang
kasanayan sa paggamit
ng mapa
Nagpapamalas nang
sapat na pang-unawa
at batayang kasanayan
sa paggamit ng mapa
Nagpapamalas nang
sapat na pang-unawa
at batayang kasanayan
sa paggamit ng iba’t
ibang uri ng mapa
Nagpapamalas nang
sapat na pang-unawa
at batayang kasanayan
sa paggamit ng North
Arrow/Compass Rose
at Global Positioning
System (GPS)
Nagpapamalas ng
sapat na pang-unawa
sa pangkalahatang
katangiang heograpikal
ng Pilipinas
Nagpapamalas ang
mapanuring pang-
unawa sa lokasyong
absolute at relative ng
Pilipinas at ang epekto
ng kahalagahan nito sa
bansa at mga
pamayanan nito
PN
PL
PL
PL
PL
Natutukoy nang may
katiyakan at nagagamit
ng may sapat na
kasanayan ang scale,
keys/legends sa mapa
Nailalarawan nang tiyak
at nagagamit ng may
sapat na kasanayan ang
iba’t ibang uri ng mapa
Natutukoy nang may
katiyakan at nagagamit
ng may sapat na
kasanayan ang North
Arrow/ Compass Rose at
Global Positioning
System (GPS)
Nailalarawan nang may
katiyakan ang
pangkalahatang
katangiang
pangheograpiya ng
Pilipinas
Nasusuri nang may pang-
unawa ang lokasyong
absolute at relative ng
Pilipinas at ang epekto ng
kinalalagyan nito sa
bansa at mga
pamayanan nito
30. 29
PN
PL
PL
PN
PL
PL
Implikasyon at
epekto sa bansa ng
pagiging bahagi ng
Pilipinas ng Pacific
Ring of Fire,
typhoon belt at
daanan ng
monsoon winds
Ang ugnayan ng
lokasyon at klima
ng bansa
Ang Mapang
pisikal, Topographic
at pang-klima
(climate map) ng
Pilipinas
Kahulugan at
pagtukoy sa klima
ng isang lugar
Iba’t-ibang uri ng
klima sa Pilipinas
Epekto ng
lokasyon, klima at
iba pang salik
heograpikal sa mga
pananim, hayop at
kabuhayan ng
bansa
PN
PL
PL
PN
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa implikasyon
at epekto sa bansa ng
pagiging bahagi ng
Pilipinas ng Pacific
Ring of Fire, typhoon
belt at daanan ng
monsoon winds
Nagpapamalas nang
masusing pang-unawa
sa ugnayan ng
lokasyon at klima ng
bansa
Nagpapamalas ng
pang-unawa at may
batayang kasanayan sa
paggamit ng mapang
pisikal, topograpik at
pang-klima ng Pilipinas
Nagpapamalas ng
sapat na kaalaman sa
kahulugan at pagtukoy
sa klima ng isang lugar
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa iba’t
ibang uri ng klima sa
Pilipinas
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa epekto
ng lokasyon, klima at
iba pang salik
hegrapikal sa mga
pananim, hayop at
kabuhayan ng bansa
PN
PL
PL
PN
PL
PL
Nasusuri nang lubos ang
implikasyon at epekto sa
bansa ng pagiging bahagi
ng Pilipinas ng Pacific
Ring of Fire, typhoon belt
at daanan ng monsoon
winds
Nasususuri nang may
mataas na antas ang
ugnayan ng lokasyon at
klima ng bansa
Natutukoy nang may
katiyakan at nagagamit
ng may sapat na
kasanayan ang mapang
pisikal, topograpik at
pang-klima ng Pilipinas
Naipaliliwanag nang may
katiyakan ang kahulugan
at pagtukoy sa klima ng
isang lugar
Natutukoy at
napaghahambing nang
tuwiran ang iba’t ibang uri
ng klima sa Pilipinas
Naiuugnay nang tuwiran
ang epekto ng lokasyon,
klima at iba pang salik
heograpikal sa pananim,
hayop at kabuhayan ng
bansa
31. 30
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Impluwensiya ng
Heograpiya sa
Paghubog at
Pagbuo ng
Katangiang
Kultural ng Bansa
PL
PL
PL
PL
PL
Kahulugan at uri ng
kultura
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
paghubog at
paglinang ng
kultura ng bansa
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pag-uugali ng mga
tao
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pagbuo ng mga
pamayanan at
paninirahan:
pamayanan sa
itaas (upland) at
ibaba (lowland)
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkakahati ng
bansa sa iba’t-
ibang pangkat
etnolinggwistiko
PL
PL
PL
PL
PL
Nagpapamalas ng
mataas na kaalaman sa
kahulugan at uri ng
kultura
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa impluwensiya
ng heograpiya sa
paghubog at paglinang
ng kultura ng bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa impluwensiya
ng heograpiya sa pag-
uugali ng mga tao
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa impluwensiya
ng heograpiya sa
pagbuo ng mga
pamayanan at
paninirahan:
pamayanan sa itaas
(upland) at ibaba
(lowland)
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkakahati ng bansa
sa iba’t-ibang pangkat
etnolinggwistiko
PL
PL
PL
PL
PL
Naipaliliwanag nang may
katiyakan ang kahulugan
at uri ng kultura
Nasusuri nang lubos ang
impluwensiya ng
heograpiya sa paghubog
at paglinang ng kultura
ng bansa
Nasusuri nang lubos ang
impluwensiya ng
heograpiya sa pag-uugali
ng mga tao
Nasusuri nang lubos ang
impluwensiya ng
heograpiya sa sa
pagbuo ng mga
pamayanan at
paninirahan: pamayanan
sa itaas (upland) at
ibaba (lowland)
Nasusuri nang lubos ang
impluwensiya ng
heograpiya sa
pagkakahati ng bansa
sa iba’t-ibang pangkat
etnolinggwistiko
32. 31
PL
PL
PN
PL
KH
Ang mapang etniko
ng Pilipinas
Katangian at
pagkakakilanlan ng
iba’t-ibang pangkat
etnolinggwistiko sa
Luzon, Visayas at
Mindanao
Pagkakaiba at
katangian ng moro
at lumad
Ang papel ng
heograpiya sa
paglinang ng iba’t-
ibang sining at
kultura ng mga
pamayanan sa
bansa (hal:
arkitektura, sayaw,
literatura, at iba pa)
Mga pagdiriwang at
kapistahan batay sa
pangunahing
produkto at
kabuhayan ng iba’t-
ibang pamayanan
at lugar sa bansa
PL
PL
PN
PL
KH
Nagpapamalas ng
pang-unawa at may
batayang kasanayan sa
paggamit ng mapang
etniko ng Pilipinas
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
pagkakakilanlan ng
iba’t ibang pangkat
etnolinggwistiko sa
Luzon, Visayas at
Mindanao
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa
pagkakaiba at
katangian ng moro at
lumad
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa papel ng
heograpiya sa
paglinang ng iba’t ibang
sining at kultura ng
pamayanan sa bansa
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa mga
pagdiriwang at
kapistahan batay sa
produkto at kabuhayan
ng iba’t-ibang
pamayanan at lugar sa
bansa
PL
PL
PN
PL
KH
Natutukoy nang may
katiyakan at nagagamit
ng may sapat na
kasanayan ang mapang
etniko ng Pilipinas
Nasusuri nang lubos ang
mga pagkakakilanlan ng
iba’t ibang pangkat
etnolinggwistiko sa
Luzon, Visayas at
Mindanao
Napaghahambing nang
may katiyakan ang
pagkakaiba ng
katangiang moro sa
lumad
Nasusuri nang lubos at
may mataas na antas ng
pagpapahalaga ang
papel ng heograpiya sa
paglinang ng iba’t ibang
sining at kultura ng
pamayanan sa bansa
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga ang
mga pagdiriwang at
kapistahan batay sa
produkto at kabuhayan
ng iba’t-ibang
pamayanan at lugar sa
bansa
33. 32
PL
PL
Pangunahing
katangian at
pagkakakilanlan ng
Kulturang Pilipino
Kahalagahan ng
kultura sa
pambansang
pagkakakilanlan at
pagkabansa
PL
PL
Nagpapamalas ng pang-
unawa sa pangunahing
katangian at
pagkakakilanlan ng
Kulturang Pilipino
Nagpapamalas ng
pang-unawa at may
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa
kultura sa pambansang
pagkakakilanlan at
pagkabansa
PL
PL
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga ang mga
pangunahing katangian
at pagkakakilanlan ng
Kulturang Pilipino
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga ang mga
kultura sa pambansang
pagkakakilanlan at
pagkabansa
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Mga Pamayanan
at Rehiyon ng
Bansa
PL
PL
PL
PL
PL
Pagbubuo at mga
uri ng pamayanan
Katangian at
pagkakaiba ng
pamayanang urban
at rural
Pamantayan o
kraytirya sa
paglikha ng mga
pamayanan
Paghahambing ng
mga lungsod o
siyudad sa Pilipinas
Paghahambing ng
PL
PL
PL
PL
PL
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa
pagbubuo at uri ng
pamayanan
Nagpapamalas nang
mapanuring pang-
unawa sa katangian at
pagkakaiba ng
pamayanang urban at
rural
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa mga
pamantayan o kraytirya
sa paglikha ng mga
pamayanan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
paghahambing ng mga
lunsod o siyudad ng
Pilipinas
Nagpapamalas ng
PL
PL
PL
PL
PL
Natatalakay nang lubos
ang pagbubuo at uri ng
pamayanan
Nasusuri nang tuwiran
ang mga katangian at
pagkakaiba ng
pamayanang urban at
rural
Nasusuri nang lubos ang
mga pamantayan o
kraytirya sa paglikha ng
mga pamayanan
Nasusuri nang tuwiran
ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng mga
lungsod o siyudad ng
Pilipinas
Nasusuri nang tuwiran
34. 33
PL
PL
PN
PL
PL
PL
mga lungsod sa
Pilipinas sa ibang
bansa
Kahulugan at salik
sa pagbubo ng
rehiyon
Mga iba’t-ibang
rehiyon sa bansa
Mga rehiyon sa
Luzon, Visayas at
Mindanao
Istruktura, lawak at
pamahalaan ng
rehiyon
Katangiang pisikal
at likas na yaman
ng mga rehiyon
Mga pangunahing
kabuhayan,
industriya at
PL
PL
PN
PL
PL
PL
mapanuring pang-
unawa sa
paghahambing ng mga
lunsod sa Pilipinas sa
ibang bansa
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa
kahulugan at salik sa
pagbuo ng rehiyon
Nagpapamalas nang
mapanuring pang-
unawa sa iba’t ibang
rehiyon sa bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa istraktura,
lawak at pamahalaan
ng rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa katangiang pisikal at
likas na yaman ng mga
rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga pangunahing
kabuhayan, industriya at
produkto ng iba’t-ibang
rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga yamang tao ng
PL
PL
PN
PL
PL
PL
ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng mga
lungsod ng Pilipinas sa
ibang bansa
Nauunawaan nang lubos
ang kahulugan at salik sa
pagbuo ng rehiyon
Nasusuri nang tuwiran
ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng iba’t ibang
rehiyon sa bansa
Natatalakay nang lubos
ang istraktura, lawak at
pamahalaan ng rehiyon
Natatalakay nang lubos
ang katangiang pisikal at
likas na yaman ng mga
rehiyon
Natatalakay nang lubos
an mga pangunahing
kabuhayan, industriya at
produkto ng iba’t-ibang
rehiyon
Napahahalagahan nang
may pagmamalaki ang
mga yamang tao ng mga
35. 34
PL
KH
PL
PL
produkto ng iba’t-
ibang rehiyon
Yamang tao ng
mga rehiyon
Katangian at
pagkakakilanlang
kultural ng iba’t-
ibang rehiyon
Magagandang
tanawin at
makasaysayang
lugar sa rehiyon
Kaugalian,
tradisyon at
pagdiriwang na
nagpapakilala sa
rehiyon
PL
KH
PL
mga rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
katangian at
pagkakakilanlang
kultural ng iba’t-ibang
rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
magagandang tanawin
at makasaysayang
lugar sa rehiyon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
kaugalian, tradisyon at
pagdiriwang na
nagpapakilala sa
rehiyon
PL
KH
PL
rehiyon
Natatalakay nang lubos
at may mataas na antas
ng pagpapahalaga sa
mga katangian at
pagkakakilanlang
kultural ng iba’t-ibang
rehiyon
Naipagmamalaki nang
may kasiyahan ang mga
magagandang tanawin at
makasaysayang lugar sa
rehiyon
Natatalakay nang lubos
at may mataas na antas
ng pagpapahalaga sa
mga kaugalian, tradisyon
at pagdiriwang na
nagpapakilala sa rehiyon
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Kapangyarihan,
Tungkulin at
Pananagutan ng
Pamahalaan at
Mamamayan sa
Pangangalaga ng
Kapaligiran at
Yaman ng Bansa
PN
PN
Mga sanhi ng
pagkasira ng
kapaligiran at likas
na yaman
Mga sanhi at bunga
ng polusyon sa
hangin, lupa at
tubig
PN
PN
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga sanhi ng
pagkasira ng kapaligiran
at likas na yaman
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga sanhi at bunga
ng polusyon sa hangin,
PN
PN
Nasusuri nang lubos ang
mga sanhi ng pagkasira
ng kapaligiran at likas na
yaman
Nasusuri nang lubos ang
mga sanhi at bunga ng
polusyon sa hangin, lupa
at tubig
36. 35
PL
PL
PL
KH
PL
KH
Mga bunga ng
pagsira sa
kapaligiran at likas
na yaman
Ang ugnayan ng
pagsira ng
kapaligiran sa
global warming
Epekto ng global
warming sa
kapaligiran at sa
mundo
Kahalagahan ng
pangangalaga sa
kapaligiran at
yaman ng bansa
Mga batas sa
pangangalaga ng
kapaligiran at likas
na yaman
Mga pamamaraan
sa pangangalaga
ng kapaligiran at
likas na yaman
PL
PL
PL
KH
PL
KH
lupa at tubig
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga bunga ng
pagsira sa kapaligiran at
likas na yaman
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa ugnayan ng pagsira
ng kapaligiran sa global
warming
Nagapapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa epekto ng global
warming sa kapaligiran
at sa mundo
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
Nagpapamalas nang
mapanuring pang-unawa
sa mga batas sa
pangangalaga ng
kapaligiran at likas na
yaman
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-unawa
sa mga pamamaraan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at likas na
PL
PL
PL
KH
PL
KH
Nasusuri nang lubos ang
mga bunga ng pagsira sa
kapaligiran at likas na
yaman
Naiuugnay nang tuwiran
ang pagsira ng
kapaligiran sa global
warming
Nasusuri nang lubos ang
epekto ng global warming
sa kapaligiran at sa
mundo
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga ang
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
Nauunawaan nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
batas sa pangangalaga
ng kapaligiran at likas na
yaman
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pagpapahalaga ang mga
pamamaraan sa
pangangalaga ng
37. 36
KH
KH
Tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan sa
pangangangalaga
ng kapaligiran at
yaman ng bansa
Tungkulin at
pananagutan ng
kabataan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at
yaman ng bansa
KH
KH
yaman
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
Nagpapamalas ng pang-
unawa at
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at
pananagutan ng
kabataan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
KH
KH
kapaligiran at likas na
yaman
Natatalakay nang
lubusan at may mataas
na antas ng
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at pananagutan
ng mamamayan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
Natatalakay nang
lubusan at may mataas
na antas ng
pagpapahalaga sa mga
tungkulin at pananagutan
ng kabataan sa
pangangalaga ng
kapaligiran at yaman ng
bansa
38. 37
ARALING PANLIPUNAN V
PAGHUBOG AT PAG-UNLAD NG BANSANG PILIPINO
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Ang Heograpiya at
Pagkabuo ng
Sinaunang Lahing
Pilipino
PL
PL
PL
PL
PL
PL
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkabuo ng
bansang Pilipinas
Mga teorya sa
pinagmulan ng
lahing Pilipino
Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkabuo ng
sinaunang
pamayanang
Pilipino
Ang pamahalaang
barangay at
sultanato
Ang kabuhayan ng
sinaunang Pilipino
Ang kultura ng
sinaunang Pilipino
PL
PL
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
impluwensiya ng
heograpiya sa
pagkabuo ng bansang
Pilipinas
Nagpapamalas ng
pang-unawa sa mga
teorya sa pinagmulan
ng lahing Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
impluwensiya ng
heograpiya sa
pagkabuo ng
sinaunang
pamayanang Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pag-unawa
sa pamahalaang
barangay at sultanato
PL
PL
PL
PL
PL
Nasusuri nang lubusan
ang impluwensiya ng
heograpiya sa pagkabuo
ng bansang Pilipinas
Natatalakay nang
lubusan ang mga teorya
sa pinagmulan ng lahing
Pilipino
Nasusuri nang lubusan
ang mga impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkabuo ng sinaunang
pamayanang Pilipino
Nasusuri nang tuwiran
ang pagkakaiba at
pagkakatulad ng
pamahalaang barangay
at sultanato
Nauunawaan nang may
mataas na
pagpapahalaga ang
kabuhayan, kultura,
lipunan, relihiyon, at
39. 38
PL
PL
PL
PL
PL
Ang lipunan ng
sinaunang Pilipino
sa Luzon, Visayas
at Mindanao
Relihiyon ng mga
sinaunang Pilipino
Ang siyensiya at
teknolohiya ng mga
sinaunang Pilipino
Ang pakikipag-
ugnayan ng mga
sinaunang Pilipino
sa ibang bansa
Pangkalahatang
katangian ng
sinaunang
pamayanan at
lipunan ng mga
Pilipino
PL
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kabuhayan,
kultura, lipunan,
relihiyon, at teknolohiya
ng mga sinaunang
Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa pakikipag-
ugnayan ng mga
sinaunang Pilipino sa
ibang bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
pangkalahatang
katangian ng
sinaunang pamayanan
at lipunan ng mga
Pilipino
PL
PL
teknolohiya ng mga
sinaunang Pilipino
Nauunawaan nang may
mataas na
pagpapahalaga ang
pakikipag-ugnayan ng
mga sinaunang Pilipino
sa ibang bansa
Natatalakay nang lubos
ang mga
pangkalahatang
katangian ng sinaunang
pamayanan at lipunan
ng mga Pilipino
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Pagbuo at Pag-
unlad ng Bansang
Pilipino (ika-16
hanggang ika-19
PN Pagbabago sa
Pilipinas sa
panahon ng
pananakop ng mga
PN Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa pagbabago sa
Pilipinas sa panahon ng
PN Nasusuri nang lubos
ang mga pagbabago sa
Pilipinas sa panahon ng
pananakop ng mga
40. 39
na dantaon)
PL
PL
PL
PL
PL
Español
(pamahalaan,
ekonomiya, kultura,
relihiyon, lipunan)
Mga sanhi at bunga
ng kolonyalismong
Español
Ang papel ng
kolonyalismong
Español sa
pagkabuo at pag-
unlad ng bansang
Pilipino
Mga patakaran ng
mga Español na
nakasagabal at
nakapag-ambag sa
pagbuo ng bansang
Pilipino
Reaksiyon at
pagtanggap ng mga
Pilipino sa
kolonyalismong
Español (rebelyon,
akulturasyon at
asimilasyon)
Mga salik na
nakasagabal sa
pag-usbong ng
kamalayang
pambansa noong
PL
PL
PL
PL
PL
pananakop ng mga
Espanol
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga sanhi at
bunga ng
kolonyalismong Español
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa papel ng
kolonyalismong Español
sa pagkabuo at pag-
unlad ng bansang
Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
patakaran ng mga
Español na nakasagabal
at nakapag-ambag sa
pagbuo ng bansang
Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa reaksiyon at
pagtanggap ng mga
Pilipino sa
kolonyalismong Español
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga salik na
nakasagabal sa pag-
usbong ng kamalayang
PL
PL
PL
PL
PL
Espanol
Nasusuri nang lubos ang
mga sanhi at bunga ng
kolonyalismong Español
Natatalakay nang lubos
ang papel ng
kolonyalismong Español
sa pagkabuo at pag-
unlad ng bansang
Pilipino
Nasusuri nang tuwiran
ang mga patakaran ng
mga Español na
nakasagabal at
nakapag-ambag sa
pagbuo ng bansang
Pilipino
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang mga
reaksiyon at pagtanggap
ng mga Pilipino sa
kolonyalismong Español
Nasusuri nang lubos ang
mga salik na
nakasasagabal sa pag-
usbong ng kamalayang
pambansa noong ika-19
41. 40
PL
PN
PL
KH
ika-19 na dantaon
Mga mahahalagang
pangyayari na
nagbigay daan sa
pagkakabuklod ng
mga Pilipino bilang
isang bansa
Ang nasyonalimo
ng Kilusang
Sekularisasyon,
Kilusang
Propaganda at
Katipunan
Mga estratehiya at
iba pang
pamamaraan ng
pagpapahayag ng
mga Pilipino ng
nasyonalismo sa
ilalim ng
kolonyalismong
Español
Mga bayaning
Pilipino na
nagpamalas ng
kabayanihan at
pagkamakabansa
sa ilalim ng
kolonyalismong
Español
PL
PN
PL
KH
pambansa noong ika-19
na dantaon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
mahahalagang
pangyayari na nagbigay
daan sa pagkakabuklod
ng mga Pilipino bilang
isang bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa nasyonalimo
ng Kilusang
Sekularisasyon,
Kilusang Propaganda at
Katipunan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
estratehiya at iba pang
pamamaraan ng
pagpapahayag ng mga
Pilipino ng
nasyonalismo sa ilalim
ng kolonyalismong
Español
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayaning
Pilipino na nagpamalas
ng kabayanihan at
pagkamakabansa sa
ilalim ng
kolonyalismong Español
PL
PN
PL
KH
na dantaon
Natutukoy nang may
pinakamataas na antas
ng pag-unawa ang mga
mahahalagang
pangyayari na nagbigay
daan sa pagkakabuklod
ng mga Pilipino bilang
isang bansa
Nailalarawan nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang
nasyonalimo ng
Kilusang
Sekularisasyon,
Kilusang Propaganda at
Katipunan
Nailalarawan nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang mga
estratehiya at iba pang
pamamaraan ng
pagpapahayag ng mga
Pilipino ng
nasyonalismo sa ilalim
ng kolonyalismong
Español
Nakikilala nang lubos at
may mataas na antas ng
pagpapahalaga sa mga
bayaning Pilipino na
nagpamalas ng
kabayanihan at
pagkamakabansa sa
ilalim ng
kolonyalismong Español
42. 41
PN
PL
KH
KH
Mga mahahalagang
pangyayari sa
Rebolusyong
Pilipino ng 1896 na
nakatulong o
nakasagabal sa
pagbubuo ng bansa
Ang kabayanihan at
pagpapamalas ng
mga Pilipino ng
pagmamahal sa
bansa sa panahon
ng Digmaang
Pilipino-Amerikano
Ang kahalagahan
ng Rebolusyong
Pilipino sa
pagbubuo ng
bansang Pilipino
Ang
nasyonalismong
nalinang ng mga
Pilipino sa panahon
ng kolonyalismong
Español at
Digmaang Pilipino-
Amerikano
PN
PL
KH
KH
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
mahahalagang
pangyayari sa
Rebolusyong Pilipino ng
1896 na nakatulong o
nakasagabal sa
pagbubuo ng bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kabayanihan
at pagpapamalas ng
mga Pilipino ng
pagmamahal sa bansa
sa panahon ng
Digmaang Pilipino-
Amerikano
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kahalagahan
ng Rebolusyong Pilipino
sa pagbubuo ng
bansang Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa
nasyonalismong
nalinang ng mga Pilipino
sa panahon ng
kolonyalismong Español
at Digmaang Pilipino-
Amerikano
PN
PL
KH
KH
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pag-unawa sa mga
mahahalagang
pangyayari sa
Rebolusyong Pilipino ng
1896 na nakatulong o
nakasagabal sa
pagbubuo ng bansa
Napapahalagahan nang
may kasiyahan ang
kabayanihan at
pagpapamalas ng mga
Pilipino ng pagmamahal
sa bansa sa panahon ng
Digmaang Pilipino-
Amerikano
Nauunawaan nang may
mataas na
pagpapahalaga ang
Rebolusyong Pilipino sa
pagbubuo ng bansang
Pilipino
Nakabubuo nang
konklusyon nang may
mataas na antas ng
pag-unawa tungkol sa
nasyonalismong
nalinang ng mga Pilipino
sa panahon ng
kolonyalismong Español
at Digmaang Pilipino-
Amerikano
43. 42
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Pagpupunyagi ng
mga Pilipinong
Makamtan ang
Ganap na
Kalayaan at
Kasarinlan Bilang
Isang Bansa-
Estado
(1898-
kasalukuyan)
PN
PL
PL
PL
PL
Mga layunin sa
pananakop ng mga
Amerikano at
Hapon sa Pilipinas
Mga patakarang
pampulitika, pang-
ekonomiya,
pangkultura at
panlipunan na
ipinatupad ng mga
kolonyalistang
Amerikano at
Hapon
Epekto at bunga ng
pananakop ng
Amerikano at
Hapon sa Pilipinas
Mga mahahalagang
pangyayari sa
pakikibaka ng mga
Pilipino sa kalayaan
at kasarinlan sa
panahon ng
kolonyalismong
Amerikano at
Hapon
Iba’t-ibang
reaksiyon at
pagtanggap ng mga
PN
PL
PL
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga layunin
sa pananakop ng mga
Amerikano at Hapon sa
Pilipinas
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
patakarang pampulitika,
pang-ekonomiya,
pangkultura at
panlipunan na
ipinatupad ng mga
kolonyalistang
Amerikano at Hapon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga epekto at
bunga ng pananakop ng
Amerikano at Hapon sa
Pilipinas
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
mahahalagang
pangyayari sa
pakikibaka ng mga
Pilipino sa kalayaan at
kasarinlan sa panahon
ng kolonyalismong
Amerikano at Hapon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
PN
PL
PL
PL
PL
Natutukoy nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang mga layunin
sa pananakop ng mga
Amerikano at Hapon sa
Pilipinas
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang mga
mga patakarang
pampulitika, pang-
ekonomiya, pangkultura
at panlipunan na
ipinatupad ng mga
kolonyalistang
Amerikano at Hapon
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang mga epekto
at bunga ng pananakop
ng Amerikano at Hapon
sa Pilipinas
Napahahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas na
kasiyahan sa mga
mahahalagang
pangyayari sa pakikibaka
ng mga Pilipino sa
kalayaan at kasarinlan sa
panahon ng
kolonyalismong
Amerikano at Hapon
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang iba’t ibang
44. 43
KH
PL
PL
PL
Pilipino sa
pananakop ng
Amerikano at
Hapon
Ang pagpapamalas
ng mga Pilipino ng
pagmamahal sa
kalayaan at
kasarinlan sa ilalim
ng kolonyalismong
Amerikano at
Hapon
Mga suliranin at
hamon sa kalayaan
at kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng Ikatlong
Republika
Mga suliranin at
hamon sa kalayaan
at kasarinlan sa
panahon ng Batas
Militar
Mga suliranin at
hamon sa kalayaan
mula sa panahon
ng People Power I
sa Edsa ng 1986 sa
kasalukuyan
KH
PL
PL
PL
unawa sa Iba’t-ibang
reaksiyon at
pagtanggap ng mga
Pilipino sa pananakop
ng Amerikano at Hapon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
pagpapamalas ng mga
Pilipino ng pagmamahal
sa kalayaan at
kasarinlan sa ilalim ng
kolonyalismong
Amerikano at Hapon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga suliranin
at hamon sa kalayaan at
kasarinlan ng bansa sa
panahon ng Ikatlong
Republika
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga suliranin
at hamon sa kalayaan
at kasarinlan sa
panahon ng Batas
Militar
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga suliranin
at hamon sa kalayaan
mula sa panahon ng
People Power I sa Edsa
ng 1986 sa kasalukuyan
KH
PL
PL
PL
reaksiyon at pagtanggap
ng mga Pilipino sa
pananakop ng
Amerikano at Hapon
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
pagpapamalas ng mga
Pilipino ng pagmamahal
sa kalayaan at kasarinlan
sa ilalim ng
kolonyalismong
Amerikano at Hapon
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang mga suliranin
at hamon sa kalayaan at
kasarinlan ng bansa sa
panahon ng Ikatlong
Republika
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang mga suliranin
at hamon sa kalayaan at
kasarinlan ng bansa sa
panahon ng Batas Militar
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa ang mga suliranin
at hamon sa kalayaan at
kasarinlan ng bansa sa
panahon ng People
Power I sa Edsa ng 1986
sa kasalukuyan
45. 44
PL
PL
KH
Mga patakaran at
programa ng mga
pangulo ng
Pilipinas mula 1946
hanggang sa
kasalukuyan na
nangangalaga at
nagsusulong ng
kalayaan at
kasarinlan ng
bansang Pilipino
Kalakasan at
kahinaan ng
patakaran at
programa ng iba’t-
ibang pangasiwaan
sa pangangalaga at
pagsusulong ng
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa
Mga paraan ng
pagpapamalas ng
pagmamahal sa
kalayaan at
kasarinlan mula
1898 hanggang sa
kasalukuyan
PL
PL
KH
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
patakaran at programa
ng mga pangulo ng
Pilipinas mula 1946
hanggang sa
kasalukuyan na
nangangalaga at
nagsusulong ng
kalayaan at kasarinlan
ng bansang Pilipino
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kalakasan at
kahinaan ng patakaran
at programa ng iba’t-
ibang pangasiwaan sa
pangangalaga at
pagsusulong ng
kalayaan at kasarinlan
ng bansa
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga paraan
ng pagpapamalas ng
pagmamahal sa
kalayaan at kasarinlan
mula 1898 hanggang
sa kasalukuyan
PL
PL
KH
Natutukoy nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang mga
patakaran at programa
ng mga pangulo ng
Pilipinas mula 1946
hanggang sa
kasalukuyan na
nangangalaga at
nagsusulong ng
kalayaan at kasarinlan
ng bansang Pilipino
Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pang-unawa sa
kalakasan at kahinaan
ng patakaran at
programa ng iba’t-ibang
pangasiwaan sa
pangangalaga at
pagsusulong ng
kalayaan at kasarinlan
ng bansa
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may pinakamataas na
antas ng kasiyahan ang
mga paraan ng
pagpapamalas ng
pagmamahal sa
kalayaan at kasarinlan
mula 1898 hanggang sa
kasalukuyan
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Mga Bayani at
Natatanging
Pilipino na
Nagtanggol sa
Kalayaan at
PL Kahulugan ng
bayani at
makabansang
Pilipino
PL Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kahulugan ng
bayani at makabansang
Pilipino
PL Natatalakay nang may
mataas na antas ng
pang-unawa sa
kahulugan ng bayani at
makabansang Pilipino
46. 45
Kasarinlan
KH
KH
KH
KH
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa ilalim ng
kolonyalismong
Español
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng Rebolusyong
1896 at Digmaang
Pilipino-Amerikano
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng kolonyalismong
Amerikano
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng kolonyalismong
KH
KH
KH
KH
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa ilalim ng
kolonyalismong Español
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa panahon ng
Rebolusyong 1896 at
Digmaang Pilipino-
Amerikano
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa panahon ng
kolonyalismong
Amerikano
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa panahon ng
KH
KH
KH
KH
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa sa ilalim ng
kolonyalismong Español
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa sa panahon ng
Rebolusyong 1896 at
Digmaang Pilipino-
Amerikano
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa sa panahon ng
kolonyalismong
Amerikano
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
47. 46
KH
KH
KH
PL
Hapon
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng Ikatlong
Republika
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa sa panahon
ng Batas Militar at
Diktadurang
Marcos
Mga bayani at
natatanging Pilipino
na nagtanggol sa
kalayaan at
kasarinlan ng
bansa simula EDSA
People Power ng
1986 hanggang sa
kasalukuyan
Mga iba’t-ibang
paraan at mukha ng
kabayanihan sa
kasalukuyan
KH
KH
KH
PL
kolonyalismong Hapon
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa panahon ng
Ikatlong Republika
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
sa panahon ng Batas
Militar at Diktadurang
Marcos
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga bayani at
natatanging Pilipino na
nagtanggol sa kalayaan
at kasarinlan ng bansa
simula EDSA People
Power ng 1986
hanggang sa
kasalukuyan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga iba’t-
ibang paraan at mukha
ng kabayanihan sa
KH
KH
KH
PL
ng bansa sa panahon ng
kolonyalismong Hapon
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa sa panahon ng
Ikatlong Republika
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa sa panahon ng
Batas Militar at
Diktadurang Marcos
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang mga
bayani at natatanging
Pilipino na nagtanggol
sa kalayaan at kasarinlan
ng bansa simula EDSA
People Power ng 1986
hanggang sa
kasalukuyan
Nasusuri nang may
mataas na antas ng pag-
unawa sa mga iba’t ibang
paraan at mukha ng
kabayanihan sa
48. 47
KH Kahalagahan ng
pagkilala sa mga
nagawa at ambag
ng mga bayani at
dakilang Pilipino sa
kasalukuyan
KH
kasalukuyan
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa kahalagahan
ng pagkilala sa mga
nagawa at ambag ng
mga bayani at dakilang
Pilipino sa kasalukuyan
KH
kasalukuyan
Napapahalagahan at
naipagmamalaki nang
may mataas na antas ng
kasiyahan ang
kahalagahan ng pagkilala
sa mga nagawa at
ambag ng mga bayani at
dakilang Pilipino sa
kasalukuyan
49. 48
ARALING PANLIPUNAN VI
PAMAHALAAN, SALIGANG BATAS AT PAGKAMAMAMAYAN
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Ang Pundasyon at
Saligan ng
Pilipinas Bilang
Estadong
Demokratiko at
Republikano
PL
PL
Ang Pilipinas Bilang
Estado
- Kahulugan ng
estado
- Mga Elemento ng
Estado
- Kahalagahan ng
bawat elemento sa
Isang Estado
- Pagkakatulad at
pagkakaiba ng
nasyon at estado
Ang Pambansang
Teritoryo
- Ang pambansang
teritoryo ayon sa
Saligang-Batas
- Lawak at
hangganan ng
pambansang
teritoryo
- Doktrinang
Pangkapuluan
(Archipelagic
Doctrine) at
Exclusive Economic
Zone: kahulugan,
batayan at
kahalagahan
- Kahalagahan ng
pambansang
teriroryo sa estado
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa pundasyon at
saligan ng Pilipinas
bilang estadong
demokratiko
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa tungkol sa
pambansang teritoryo
batay sa mga
kasunduan, kasulatan,
mga batas at doktrinang
pangkapuluan
PL
PL
Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa tungkol
sa pundasyon at saligan
ng Pilipinas bilang
estadong demokratiko
Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
tungkol sa pambansang
teritoryo batay sa mga
kasunduan, kasulatan,
mga batas at doktrinang
pangkapuluan
50. 49
PL Ang Populasyon ng
Bansa
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Populasyon o
Mamamayan sa
Estado
- Pangkalahatang
Katangian ng
Populasyon ng
Bansa
- Kabuuang
populasyon ng
Pilipinas
- Balangkas ng
populasyon ayon sa
gulang at kasarian
ng mga bumubuo
nito
- Mga salik na may
kinalaman sa
paglaki ng
populasyon
- Kahalagahan ng
malulusog at
matatalinong
mamamayan sa
pagpapaunlad ng
isang bansa
- Pagkakaiba ng
populasyon sa mga
pook urban at pook
rural
- Pagkakaiba ng
distribusyon at dami
o kapal ng
populasyon sa
bawat rehiyon
- Sanhi at bunga ng
pandarayuhan sa
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa tungkol sa
populasyon ng bansa at
ang kahalagahan ng
mamamayan bilang
mahalagang elemento
ng estado
PL
Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa tungkol
sa populasyon ng bansa
at kahalagahan ng
mamamayan bilang
mahalagang elemento
ng estado
51. 50
PL
PL
Bansa
Ang Pilipinas Bilang
Pamahalaang
Demokratiko
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Pamahalaan
- Mga Uri ng
Pamahalaan
- Mga Uri ng
Pamahalaang
Demokratiko
- Ang Pilipinas Bilang
Isang Pamahalaang
Demokratiko at
Republikano
- Ang Uri ng
Pamahalaan ng
Pilipinas Batay sa
1987 Saligang-
Batas
Mga Pangunahing
Simulain at
Pundasyong
Demokratiko at
Republikano
- Mga Simulain at
Pagpapahalaga ng
Pilipinas Bilang
Pamahalaang
Demokratiko
- Mga Simulain at
Pagpapahalaga ng
Pilipinas Bilang
Pamahalaang
Republika at
Pamahalaang
PL
PL
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa na ang Pilipinas
bilang pamahalaang
demokratiko
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
pangunahing simulain at
pundasyong
demokratiko at
republikanong bansa
PL
PL
Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa na ang
Pilipinas ay isang
bansang demokratiko
Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa sa mga
pangunahing simulain at
pundasyong
demokratiko at
republikanong bansa
52. 51
KH
Konstitusyonal
- Pangangalaga sa
mga Simulain at
Pagpapahalaga ng
Demokrasya
- Pangangalaga sa
mga Simulain at
Pagpapahalaga ng
Republika at
Pamahalaang
Konstitusyonal
Konstitusyon Bilang
Instrumento at
Simbolo ng Estado
at Pamahalaan
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Saligang-Batas
- Mga Uri ng
Saligang-Batas
- Pagbabalangkas at
Paraan ng
Pagbabago sa
Saligang-Batas
- Ang
Pagbabalangkas ng
1987 Saligang-
Batas
- Ang 1987 Saligang-
Batas Bilang
Produkto ng
Kanyang Panahon
KH Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa Konstitusyon
bilang instrumento at
simbolo ng estado at
pamahalaan
KH Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa sa
Konstitusyon bilang
instrumento at simbolo
ng estado at
pamahalaan
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Mga Institusyon
ng Pilipinas
Bilang
Pamahalaang
Demokratiko
PL Ang Pambansang
Pamahalaan
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
PL Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
institusyon ng Pilipinas
bilang pamahalaang
PL Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa sa mga
institusyon ng Pilipinas
bilang pamahalaang
53. 52
(Institutions of
Philippine
Democracy)
Pambansang
Pamahalaan
- Ang Prinsipyo ng
Paghihiwalay ng
Kapangyarihan
(Separation of
Powers) at “Checks
and Balances”:
- Kahulugan at
Kahalagahan
Bilang
Demokratikong
Republika
(Democratic
Republic) ng
Pilipinas
- Ang Sangay
Pambatasan o
Lehislatibo:
Istruktuka,
Kapangyarihan,
Tungkulin at
Limitasyon ng
Pananagutan
- Ang Sangay
Tagapagpaganap o
Ehekutibo:
Istruktura,
Kapangyarihan,
Tungkulin, at
Hanggangan ng
Pananagutan
- Ang Sangay
Pangkuhuman o
Hudisyal: Istruktura,
Kapangyarihan,
Tungkulin, at
Hanggangan ng
Pananagutan
- Mga Komisyong
demokratiko at ang
ugnayan ng
pamahalaang
pambansa at
pamahalaang lokal
tungo sa iisang mithiin
sa kaayusan, kaunlaran
at pambansang
pagkakaisa
demokratiko at ang
ugnayan ng
pamahalaang lokal
tungo sa iisang mithiin
sa kaayusan, kaunlaran
at pambansang
pagkakaisa
54. 53
KH
Konstitusyonal:
Istruktura,
Kapangyarihan,
Tungkulin, at
Hanggangan ng
Pananagutan
(COA, COMELEC,
CSC, CHR,
OMBUDSMAN)
- Ang Ugnayang
Panlabas ng Bansa
- Ang Pambansang
Badyet:
Pagbabalangkas at
Kahalagahan
Ang Pamahalaang
Lokal
- Kahulugan, Saligan
at Istruktura ng
Pamahalaang Lokal
Ayon sa Saligang-
Batas
- Ugnayan ng
Pamahalaang Lokal
sa Pambansang
Pamahalaan Bilang
Pamahalaang
Unitaryo
- Kahalagahan ng
Pamahalaang Lokal
sa Sistemang
Demokratiko
- Istruktura,
Kapangyarihan,
Tungkulin at
Pananagutan ng
Bawat Yunit ng
Pamahalaang Lokal
Ayon sa Local
Government Code
KH Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa tungkol sa
pamahalang lokal at ang
ugnayan nito sa mga
mamamayan tungo sa
pagkamit ng mithiin ng
pamahalaang
pambansa
KH Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa tungkol
sa pamahalang lokal at
ang ugnayan nito sa
mga mamamayan
tungo sa pagkamit ng
mithiin ng pamahalaang
pambansa
55. 54
(Rehiyong
Awtonomus,
Probinsiya,
Munisipalidad,
Siyudad, Barangay)
- Ang Katipunan ng
Kabataan at
Sangguniang
Kabataan
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Mga Proseso ng
Pamahalaang
Demokratiko at
Republikano sa
Pilipinas
(Processes of
Philippine
Democracy)
PL Ugnayan ng
Pamahalaan at
Mamamayan sa
Prosesong
Demokratiko
- Batayang Simulain
at Pagpapahalaga
ng Ugnayan at
Pananagutan ng
Mamamayan sa
Isang Demokrasya
Ayon sa Saligang-
Batas
- Direktang
Pakikilahok ng
Mamamayan sa
Prosesong
Demokratiko Ayon
sa Saligang Batas
at Iba Pang Mga
Batas
- Papel ng Partido
Politikal sa
Prosesong
Demokratiko
- Mga Paraan ng
Pakikilahok ng
Mamamayan sa
Prosesong
Demokratiko
PL Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga proseso
ng pamahalaang
demokratiko at
republikano ng bansang
Pilipinas at ang ugnayan
ng pamahalaan at
mamamayan tungo sa
kaayusan, kaunlaran at
pambansang
pagkakaisa
PL Nasusuri nang may
pinakamataas na antas
ng pang-unawa tungkol
sa proseso ng
pamahalaang
demokratiko at
republikano ng bansang
Pilipinas at ang
ugnayan ng
pamahalaan at
mamamayan tungo sa
kaayusan, kaunlaran at
pambansang
pagkakaisa
56. 55
PN
(NGO’s, PO’s, civil
society, interest
group, concerned
citizen, taxpayer)
- Ang Papel at
Kahalagahan ng
Burukrasya
(Burreaucracy) sa
Prosesong
Demokratiko
- Kapangyarihan,
Tungkulin at
Pananagutan ng
mga Halan na
Opisyal sa Bilang
Pamahalaang
Republikano
- Kapangyarihan,
Tungkulin at
Pananagutan ng
Iba Pang Opisyal at
Kawani ng
Pamahalaan
- Mga Paraan ng
Pagkakamit ng
Isang Matapat,
Malinis, Episyente
at Epektibong
Pamahalaan
- Kahalagahan ng
Pakikilahok ng
Mamamayan sa
Prosesong
Demokratiko
Proseso sa Pagbuo
ng Pampublikong
Polisiya (Public
Policy)
- Kahulugan ng
PN Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa proseso ng
pagbuo ng
pampublikong ng
polisiya
PN Nasusuri nang may
mataas na antas ng
pang-unawa ang
proseso ng pagbuo ng
pampublikong polisiya
57. 56
Pampublikong
Polisiya
- Mga Uri at
Halimbawa ng
Pampublikong
Polisiya
- Proseso sa Pagbuo
ng Pampublikong
Polisiya
- Pakikilahok ng
Mamamayan sa
Pagbuo ng
Pampublikong
Polisiya
- Papel ng Opinyon
publiko, partido
political, interest
groups, peoples
organization, non-
government
organization at
media sa pagbuo
ng pampublikong
polisiya
- Limitasyon ng
Pakikilahok ng
Simbahan at
Grupong Relihiyoso
sa Prosesong
Demokratiko at
Pagbuo ng
Pampublikong
Polisiya
- Mga Pamamaraan
at Estratehiya ng
Pakikilahok sa
Pagbuo ng
Pampublikong
Polisiya
-
PN Nakagagawa nang
polisiya para sa
paaralan gamit ang
proseso sa pagbuo ng
pampublikong polisiya
58. 57
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Pagkamamamaya
n sa Isang
Demokrasya
PL
KH
Ang
Pagkakamamayan
ng Pilipinas
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Pagkamamamayan
- Mga Prinsipyo at
Pamamaraan ng
Pagkakamit ng
Pagkamamamayan
- Mga Proseo sa
Pagtatamo at
Pagsasawalang-
bisa ng
Pagkamamamayan
g Pilipino
- Ang Mamamayang
Pilipino Ayon sa
Saligang-Batas
- Mga Uri ng
Mamamayan
(natural-born,
naturalisado)
Mga Karapatan at
Pananagutan ng
Mamamayan
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Karapatan at
Karapatang Pantao
- Mga Uri ng
Karapatan
- Kalipunan ng
Karapatan ng
Mamamayan Ayon
sa Saligang-Batas
- Mga Karapatan ng
PL
KH
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
prinsipyo ng pagkamit,
proseso ng pagtatamo
at pagsasawalang-bisa
ng pagkamamamayan
batay sa Saligang Batas
Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga
karapatan at
pananagutan ng
mamamayan sa isang
demokratikong bansa
tungo sa pagiging isang
produktibo at
mapanagutang
mamamayan ng bansa
PL
KH
Nasusuri nang may
pinakamataas na pang-
unawa sa mga prinsipyo
ng pagkamit, proseso ng
pagtatamo at
pagsasawalang-bisa ng
pagkamamamayan
batay sa Saligang Batas
Nasusuri nang may
pinakamataas na pang-
unawa sa mga
karapatan at
pananagutan ng
mamamayan sa isang
demokratikong bansa
tungo sa pagiging isang
produktibo at
mapanagutang
mamamayan ng bansa
59. 58
KH
mga Kababaihan at
Bata
- Katarungang
Panlipunan at
Karapatang Pantao
- Limitasyon ng
Karapatan
- Pangangalaga ng
mga Karapatan
Mga Tungkulin at
Pananagutan ng
Mamamayan sa
Isang Demokrasya
- Kahulugan at
Kahalagahan ng
Tungkulin (duty) at
Pananagutan
(Responsibility) sa
Isang Demokrasya
- Mga Tungkulin ng
Mamamayan
- Mga Pananagutan
ng Mamamayan
- Tuwiran at Iba
Paraan ng
Pakikilahok ng
Mamamayan sa
Pamahalaan at
Pamamahala ng
Bansa
- Tungkulin at
Pananagutan ng
Batang Mamamyan
sa Pamayanan
- Tungkulin at
Pananagutan ng
Batang
Mamamayan sa
KH Nagpapamalas ng
mapanuring pang-
unawa sa mga tungkulin
at pananagutan ng
mamamayan sa isang
demokratikong bansa
tungo sa pagiging isang
produktibo at
mapanagutang
mamamayan ng bansa
KH Nasusuri nang may
pinakamataas na pang-
unawa ang mga
tungkulin at
pananagutan ng
mamamayan sa isang
demokratikong bansa
tungo sa pagiging isang
produktibo at
mapanagutang
mamamayan ng bansa
61. 60
ARALING PANLIPUNAN VII
KASAYSAYAN NG BANSANG PILIPINO
Lebel ng Pang-Unawa: PN – Panimula PL- Pagpapalalim KH – Kahusayan
TEMA
PANGUNAHING
KAISIPAN NG
UNIT
Lebelng
Pang-
Unawa
NILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYANG
PANGNILALAMAN
Lebelng
Pang-
Unawa
PAMANTAYAN
SA PAGGANAP
Unang Markahan
Tao, Heograpiya at Likas
Kayang Pag-unlad
Heograpiya at
Sinaunang
Kabihasnang
Pilipino
PL
KH
Kahalagahan ng
pag-aaral ng
kasaysayan
- Kahulugan ng
kasaysayan
- Kahalagahan ng
kasaysayan
- Kaugnayan ng
kasaysayan sa iba
pang disiplinang
panlipunan
Mga kasanayang
nalilinang sa pag-
aaral ng
kasaysayan
- Pagtukoy sa
Primarya at
sekondaryang
Pinagkunan
- Pagtukoy sa
katotohan at
opinyon
- Pagtukoy sa
pagkiling (bias)
- Pagbuo ng
paghihinuha
(inferences),
generalization, at
PL Naipamamalas ng mag-
aaral ang pag-unawa sa
kahalagahan ng
kasaysayan at ang
bahaging ginampanan
ng heograpiya at ng tao
sa pagbuo at pag-unlad
ng sinaunang
kabihasnang Pilipino
PL
KH
Ang mag-aaral ay
nakapaguugnay-ugnay
ng bahaging
ginampanan ng
kasaysayan, heograpiya
at tao sa pagbuo at pag-
unlad ng sinaunang
kabihasnang Pilipino.
Naipapaliwanag ang
ugnayan nang
heograpiya at tao sa
pagbuo at pag-unlad ng
sinaunang kabihasnang
Pilipino.
62. 61
KH
konglusiyon
Bahaging
ginampanan ng tao
at heograpiya sa
pagbuo at pag-
unlad ng sinaunang
kabihasnang
Pilipino
- Katangiang
heograpikal ng
sinaunang
pamayanang
Pilipino
- Epekto ng mga
salik heograpikal ng
bansa tulad ng
pagiging kapuluan,
lokasyon, laki,
hugis, klima,
anyong tubig,
anyong lupa at
likas na yaman sa
paghubog at pag-
unlad ng sinaunang
pamayanan at
kabihasnan
- Epekto ng
heograpiya sa
hanapbuhay,
paraan ng
pamumuhay at
kultura ng mga
sinaunang Pilipino
- Ang impluwensiya
ng heograpiya sa
pagkakahati ng
bansa sa iba’t-
ibang pangkat
etnolinggwistiko
KH
PL
PL
KH
KH
Nabibigyang-kahulugan
ang naging tugon nang
sinaunang tao sa
kanilang kapaligiran sa
pagbuo at pag-unlad ng
sinaunang kabihasnang
Pilipino
Nakapagmumungkahi
nang mga gawaing
pangkapaligiran na
tutugon sa pagpapanatili
at patuloy na
pagpapaunlad ng
kabihasnang Pilipino.
Nabibigyang-katwiran
ang pananaw na ang
sinaunang kabihasnang
Pilipino ay nabuo at
umunlad sa
pamamagitan ng
pakikipag-ugnayan ng
tao sa kanyang kapwa
at sa heograpiya.
Nailalagay ang sarili sa
katayuan ng sinaunang
Pilipino. Ipahayag ang
naging damdamin nila
sa kanilang nabuong
kabihasnan
Nakapagninilay sa
kahalagahang
pangkasaysayan ng
pagkabuo at pag-unlad
ng sinaunang
kabihasnang Pilipino
63. 62
KH
KH
- Mga pagbabago na
isinagawa ng mga
sinaunang Pilipino
sa heograpiya na
nagbigay daan sa
pagbuo at pag-
unlad ng sinaunang
kabihasnang
Pilipino
Katangian at
pagkakakilanlan ng
Sinaunang
kabihasnang
Pilipino (aspektong
pampulitika, pang-
ekonomiya,
panlipunan, at pang
kultura kabilang
ang pagdating at
paglaganap ng
Islam
Mga ebidenisya ng
mataas na antas ng
sibilisasyon ng mga
sinaunang Pilipino
Ikalawang Markahan
Kultura, Pagkakakilanlan at
Pagkabansa
Pagbuo at Pag-
unlad ng Bansang
Pilipino
(Spanish Era-
Revolution First
Phase 1521-1899)
KH Ang bahaging
ginampanan ng
kolonyalismong
Español sa pagbuo
at pag-unlad ng
bansang Pilipino
- Mga panimulang
patakaran ng mga
Español na
nakaapekto at
nagdulot ng
transpormasyon sa
mga sinaunang
KH Naipamamalas ng mag-
aaral ang pag-unawa sa
pagkabuo ng Pilipinas
bilang isang bansa mula
sa pagkakaisa ng
adhikain at
pagpupunyagi ng mga
Pilipino na makalaya sa
kolonyalismo.
KH
KH
Ang mga mag-aaral ay
nakapagpapahayag at
nakapanghihikayat sa
patuloy na
pagsasasagawa ng iba’t
ibang anyo ng
nasyonalismong Pilipino
Napapatunayan na ang
pagkabuo ng Pilipino
bilang isang bansa ay
dahil pagpupunyagi ng
mga Pilipino na
wakasan ang
64. 63
KH
pamayanang
Pilipino.
- Sanhi at bunga ng
kolonyalismo sa
pagbuo ng Pilipinas
bilang isang bansa
- Ang papel
kolonisasyon at
kristiyanisasyon sa
pagbubuo ng
Pilipinas bilang
isang bansa
- Mga patakaran at
estratehiya sa
pananakop ng mga
Español nakapag-
ambag at
nakahadlang sa
pagkabuo ng
kamalayang
pambansa ng mga
Pilipino
- Mga rebelyon at iba
pang reaksiyon ng
mga Pilipino sa
kolonyalismo
- Kawalan ng diwang
makabansa bilang
pangunahing sanhi
sa kabiguan ng
mga pag-aalsa
- Epekto ng
kolonyalismo sa
pagkabansa at
pagkakakilanlan ng
mga Pilipino
Pag-usbong ng
kamalayang Pilipino
- Pagbabago sa
PL
KH
KH
KH
KH
kolonyalismong
Español.
Nabibigyang-puna ang
iba’t ibang paraan ng
pagpupunyagi ng mga
Pilipino na wakasan ang
kolonyalismong Español
at mabuo bilang isang
bansa.
Natutukoy ang mga
banta at oportunidad sa
pagkabansa ng mga
Pilipino sa gitna ng mga
hamon ng
globalisasyon.
Natitimbang at kritikal na
nasusuri ang mga
layunin ng mga
pagpupunyagi ng mga
Pilipino na wakasan ang
kolonyalismong Español
at mabuo bilang isang
bansa.
Nailalagay ang sarili sa
katauhan ng mga
Pilipinong nagpunyagi at
pahalagahan ang
kanilang ginawa na
wakasan ang
kolonyalismong Español
at mabuo bilang isang
bansa.
Nakapagninilay-nilay sa
kahalagahang
pangkasaysayan sa
pagpupunyagi ng mga
65. 64
PL
ekonomiya at
lipunan noong ika-
19 na siglo na
nakapag-ambag sa
pag-usbong ng
kamalayang Pilipino
- Mga pangyayari at
salik na nagbigay-
daan sa pag-
usbong ng
nasyonalismo ng
mga Pilipino
- Kahalagahan ng
pagbitay sa
GomBurZa sa
paggising ng
damdaming
makabansa ng mga
Pilipino
- Ang nasyonalismo
ng Kilusang
Sekularisasyon,
Kilusang
Propaganda at
Katipunan
- Ang uri at katangian
ng nasyonalismong
nalinang ng mga
Pilipino
Ang Rebolusyong
Pilipino bilang
pinakamataas na
pagpapahayag ng
nasyonalismo ng
mga Pilipino
- Mga mahahalagang
pangyayari sa
Rebolusyong
Pilipino na
Pilipino na wakasan ang
kolonyalismong Español
at mabuo bilang isang
bansa.
66. 65
PL
nakatulong sa
pagkabuo ng
Pilipinas bilang
bansa (Sigaw sa
Pugadlawin,
Deklarasyon ng
Kalayaan sa Kawit,
Pagpapasinaya ng
Saligang Batas at
Republika ng
Malolos)
- Mga pangyayari sa
Rebolusyong
Pilipino na
nakasagabal sa
pagkabuo ng mga
Pilipino bilang isang
bansa (Pagkakahati
sa paksiyong
Magdiwang at
Magdalo,
Kumbensiyong
Tejeros,
Kasunduan sa
Biak-na-Bato,
Pagpatay kay
Andres Bonifacio at
Antonio Luna)
- Mga aral ng
Rebolusyong
Pilipino ng 1896 sa
pagkabansa ng
mga Pilipino
Mga Ambag ng
Rebolusyong
Pilipino ng 1896 sa
pagkabansa ng
mga Pilipino
- Mga mahahalagang
67. 66
nagawa ng
Rebolusyong
Pilipino ng 1896
- Ang Deklarasyon
ng Kalayaan sa
Kawit
- Ang Lupang
Hinirang
- Ang Pambansang
Bandila
- Ang Pambansang
Bayaning Jose
Rizal
- Ang Republika ng
Malolos
- Ang Saligang Batas
ng Malolos
- Ang Simbahang
Iglesia Filipina
Independiente
Ikatlong Markahan
Kapangyarihan, Awtoridad at
Pamamahala
Pagbuo at Pag-
unlad ng
Nasyon/Estado
(1889-1946)
PL Pagpupunyagi ng
mga Pilipinong
makamtan ang
kalayaan/kasarinlan
sa ilalim ng
kolonyalismong
Amerikano
- Mga motibo sa
pananakop ng
Amerikano sa
bansa at ang
implikasyon nito sa
kalayaan ng mga
Pilipino
- Pakikibaka ng mga
Pilipino para sa
kalayaan sa
panahon ng
Digmaang Pilipino-
PL Naipamamalas ng mag-
aaral ang pag-unawa sa
pagpunpunyagi ng mga
Pilipinong makamtan
ang kalayaan at ang
kanilang mga naging
tugon sa mga hamon ng
pagsasarili sa panahon
ng kolonyalismong
Amerikano at Hapon
PL
PL
PL
Ang mag-aaral ay
kritikal na
nakapagsusuri sa mga
tugon ng mga Pilipino
na sumasang-ayon o
sumasalungat sa
pagsupil ng kanilang
kalayaan
Napapatunayan na
nagpunyagi ang mga
Pilipinong makamtan
ang kalayaan at
matugunan ang mga
hamon ng pagsasarili.
Nabibigyang-puna ang
mga pagpupunyagi ng
mga Pilipino na
68. 67
Amerikano
- Mga Patakaran at
batas na sumupil sa
nasyonalismong
Pilipino
- Pagtatanggol ng
mga Pilipino sa
kalayaan sa harap
ng pagsupil sa
Nasyonalismong
Pilipino
- Mga patakaran at
batas na
humadlang at
nakasagabal sa
pagbubuo ng
Pilipinas bilang
isang malayang
bansa (pampulitika,
pang-ekonomiya,
pangkultura at
panlipunan)
- Mga patakaran at
batas na may
kinalaman sa
pagsasarili ng mga
Pilipino (Philippine
Bill of 1902, Jones
Law, Tydings-
McDuffie Law)
- Ang Pagkakatag ng
Philippine
Commonwealth
bilang paghahanda
sa pamamahala sa
sarili (self-rule)
Pagkabalam ng
Kalayaan
- Mga pagbabago sa
ekonomiya,
edukasyon,
KH
KH
KH
KH
makamtan ang kalayaan
at ang kanilang mga
naging tugon sa mga
hamon sa pagsasarili.
Naisusulong ang mga
naaangkop na gawaing
nagpapamalas ng
pangangalaga sa
tinatamasang kalayaan
sa kasalukuyan.
Nabibigyang-katwiran ang
ginawang pagpupunyagi
ng mga Pilipinong
makamtan ang kalayaan
at ang kanilang mga
naging tugon sa mga
hamon ng pagsasarili
Nailalagay ang sarili
bilang isa sa mga
Pilipinong nagpunyaging
makamtan ang kalayaan
at isaalang-alang ang
mga naging tugon sa
mga hamon sa
pagasasarili
Nakapagninilay-nilay sa
kahalagahang
pangkasaysayan sa
pagpupunyagi ng mga
Pilipinong makamtan
ang kalayaan at ang
kanilang mga naging
tugon sa mga hamon ng
pagsasarili.
69. 68
KH
kalusugan, lipunan,
impraesraktura na
bumago sa
pagkatao at
lipunang Pilipino
- Iba’t-ibang
pagpapamalas ng
pagmamahal sa
kalayaan at bansa
ng mga Pilipino sa
panahon ng
kolonyalismong
Amerikano
- Bunga sa
kalayaan/kasarinlan
at pagkabansa ng
mga Pilipino ng
kolonyalismong
Amerikano
- Mga Pilipinong
nagtanggol at
nagtaksil sa
kalayaan at bansa
Pagpupunyagi ng
mga Pilipinong
makamtan ang
kalayaan/kasarinlan
sa ilalim ng
kolonyalismong
Hapon
- Mga Layunin ng
Hapon sa
Ikalawang
Digmaang
Pandaigdig,
partikular sa
pananakop sa
Pilipinas
- Mga patakaran na
70. 69
ipinatupad sa
panahon ng mga
Hapones
- Mabuti at di-
mabuting epekto ng
patakaran at
pananakop ng
Hapon sa kalayaan
at pagkabansa ng
mga Pilipino
- Mga pangyayaring
nagpamalas ng
kagitingan ng mga
Pilipino upang
mapalaya ang
Pilipinas
- Mga Pilipinong
nagtanggol at
nagtaksil sa
kalayaan at bansa
Ikaapat na Markahan
Karapatan,Pananagutan at
Pagkamamamayan
Pilipinas sa
Kasalukuyang
Panahon (1946-
kasalukuyan)
PL Mga Hamon sa
kalayaan mula
1946 hanggang sa
kasalukuyan
- Mga mahahalagang
pangyayari na
humubog sa
kasaysayan ng
bansa mula 1946
hanggang sa
kasalukuyan
- Mga suliranin sa
pagkabansa ng
mga Pilipino simula
1946 hanggang sa
kasalukuyan
(neokolonyalismo,
colonial mentality,
mga di pantay na
kasunduan at
PL Naipamamalas ng mag-
aaral ang pag-unawa sa
pagpunpunyagi ng mga
Pilipinong makamtan
ang kalayaan at ang
kanilang mga naging
tugon sa mga hamon ng
pagsasarili sa ilalim ng
Malayang Republika
mula 1946 hanggang sa
kasalukuyan
PL
KH
KH
Ang mag-aaral ay
kritikal na
nakapagsusuri sa
naging mga
pagpupunyagi ng mga
Pilipino upang
mapangalagaan at
maisulong ang kalayaan
at kasarinlan ng bansa
Napapatunayan na
nagpunyagi ang mga
Pilipinong
maipagtanggol at
mapangalagaan ang
kalayaan at matugunan
ang mga hamon ng
pagsasarili ng bansang
Pilipinas
Nabibigyang-puna ang
71. 70
KH
KH
pagsandal sa
Estados Unidos)
- Mga balakid sa
pagkakamit ng
tunay na
kalayaan/kasarinlan
- Kasagutan ng mga
Pilipino sa hamon
ng kalayaan at
kasarinlan
Pangyayari,
suliranin, isyu at
pamamahala mula
kay Pangulong
Roxas hanggang sa
Deklarasyon ng
Batas-Militar
- Mga hamon sa
kalayaan at
kasarinlan sa
pamamahala ng
bansa
- Mga patakaran at
programa sa
pangangalaga at
pagsusulong ng
kapakanan ng
bansa at
mamamayan
Ang Pilipinas sa
ilalim ng Batas-
Militar
- Mga motibo at
dahilan sa
deklarasyon ng
Batas Militar
- Mga mahahalagang
KH
KH
KH
KH
mga pagpupunyagi ng
mga Pilipino na
maipagtanggol ang
kalayaan at ang
kanilang mga naging
tugon sa mga hamon sa
pagsasarili.
Naisusulong ang mga
naaangkop na gawaing
nagpapamalas ng
pangangalaga sa
tinatamasang kalayaan
sa kasalukuyan.
Nabibigyang-katwiran
ang ginawang
pagpupunyagi ng mga
Pilipinong
mapangalagaan ang
kalayaan at ang
kanilang mga naging
tugon sa mga hamon ng
pagsasarili
Nailalagay ang sarili
bilang isa sa mga
Pilipinong nagpunyaging
maipagtanggol ang
kalayaan at isaalang-
alang ang mga naging
tugon sa mga hamon sa
pagasasarili
Nakapagninilay-nilay sa
kahalagahang
pangkasaysayan sa
pagpupunyagi ng mga
Pilipinong