More Related Content Similar to ระบบต่อมไร้ท่อ (ฮอร์โมน) - Hormone system Similar to ระบบต่อมไร้ท่อ (ฮอร์โมน) - Hormone system (20) 1. บทที่ 9
ระบบต่ อมไร้ ท่อ
(ENDOCRINE SYSTEM)
1
3. ระบบต่ อมไร้ ท่อ
(ENDOCRINE SYSTEM)
ต่ อมไร้ ท่อ (endocrine gland) ต่ อมที่
หลั่งสารและไปมีผลต่ อเซลล์ เปาหมาย้
โดยผ่ าน extracellular fluid เช่ นกระแส
เลือด โดยมี 9 ชนิดในคน
ต่ อมมีท่อ(exocrine gland) ต่ อมที่หลั่ง
สารและไปมีผลต่ อเซลล์ เปาหมายโดย
้
ผ่ านท่ อ
3
4. ฮอร์ โมน หมายถึงสารเคมีท่ สร้ างมาจาก
ี
เซลล์ ของต่ อมไร้ ท่อ(endocrine cell) และ
ไปมีผลควบคุมการทางานของเซลล์
เปาหมายที่อยู่ห่างออกไป โดยขนส่ งไป
้
ตามกระเสเลือด
การทางานของร่ างกายที่ควบคุม
โดยฮอร์ โมนหรื อสารเคมี เรี ยก
chemical control และเรี ยกกลุ่ม
สารเคมีดังกล่ าวว่ า chemical
messenger หรื อ molecular
messenger
4
6. หน้ าที่ของฮอร์ โมนแบ่ งออกได้ เป็ น 3 กลุ่มใหญ่
1. ควบคุมการเจริญเติบโต (growth)
2. ควบคุมและรักษาสภาพแวดล ้อมภายใน
ร่างกายให ้เป็ นปกติ
3. ควบคุมการทางานของร่างกายอย่างอัตโนมัต ิ
6
7. Chemical messengerหรื อmolecular messenger แบ่ งเป็ น 5 ชนิดดังนี ้
1. Paracrine (local regulator) 2. Neurotransmitter 3. Neurohormone
4. Hormone 5. Pheromone
7
8. ฮอร์ โมนแบ่ งตามโครงสร้ างทางเคมีได้ เป็ น 4 ชนิด คือ
1. ฮอร์ โมนเปปไทด์ หรื อโปรตีน
(Polypeptide hormone)
2. ฮอร์ โมนสเตียรอยด์
(Steroid hormone)
3. ฮอร์ โมนเอมีน
(Amine hormone)
4.ฮอร์ โมนกรดไขมัน
(Fatty acid hormone)
8
9. กลไกการออกฤทธิ์ของchemical messenger และฮอร์ โมน
-ออกฤทธิ์ ได้ โดยการจับกับตัวรับสัญญาณ(receptor)
สารเคมีตัวเดียวกันสามารถมีผลต่ อ
เซลล์ ชนิดต่ างๆ ได้ ต่างกันโดยขึนกับ
้
1.ตัวรั บต่ างกัน (a กับb&c)
2.ตัวถ่ ายทอดสัญญาณในเซลล์
ต่ างกัน (bกับc)
9
10. การออกฤทธิ์ของฮอร์ โมน แบ่ งตามโครงสร้ างได้ เป็ น 2 แบบ
1.พวกที่ มีตัวรั บอยู่ท่ ผนังเซลล์ (cell membrane receptor)ได้ แก่ ฮอร์ โมนที่มีขนาดใหญ่
ี
ผ่ านเข้ าเซลล์ ไม่ ได้ ไม่ ละลายในไขมัน เช่ น ฮอร์ โมนโปรตีน
10
11. 2.พวกที่ มีตัวรั บอยู่ภายในเซลล์ ได้ แก่ ฮอร์ โมนที่มีขนาดเล็กและละลายในไขมันได้
เช่ น ฮอร์ โมนสเตียรอยด์ , ฮอร์ โมนไทรอยด์ , Vitamin D3, NO
-ตัวรั บอาจอยู่ในไซโตพลาสม
หรื อนิวเคลียส
-ตัวรั บเมื่อจับกับฮอร์ โมน
(hormone-receptor complex)
จะทาหน้ าที่เป็ น transcription factor
11
12. ฮอร์โมนจากต่อมไร ้ท่อทีสาคัญของร่างกาย
่
ต่อมไร ้ท่อมีการเปลียนแปลงมาจากเนือเยือทัง 3 ชน คือ
่ ้ ่ ้ ั้
1. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนือเยื่อชันกลาง
้ ้
* สร้างสารพวกสเตอรอยด์
- ต่อมหมวกไตส่วนนอก (adrenal cortex)
- รังไข่ (ovary)
- อัณฑะ (testis)
2. พวกที่เปลี่ยนแปลงมาจากเนือเยื่อชันนอก และเนือเยื่อชันใน
้ ้ ้ ้
* สร้างสารพวกเปปไทด์ โปรตีน
- ต่อมไทรอยด์(thyroid gland)
- ต่อมใต้ สมอง(hypophysis หรือ pituitary)
- ต่อมหมวกไตส่วนใน(adrenal medulla)
12
13. ความสาคัญของต่ อมไร้ ท่อต่ อร่ างกาย
1. พวกที่ร่างกายขาดไม่ ได้ (essential endocrine gland)
- ต่อมไทรอยด์ (thyroid gland)
- ต่อมพาราไทรอยด์(parathyriod gland)
- ต่อมหมวกไตส่วนนอก (adrenal cortex)
- ไอส์เลตออฟแลงเกอร์ ฮานส์
2. พวกที่ร่างกายขาดได้ (non-essential endocrine gland)
- ต่อมใต้ สมองส่วนหน้ า (pituitary)
- ต่อมไพเนียล(pineal gland)
- ต่อมหมวกไตส่วนใน (adrenal medulla)
- รังไข่ (ovary)
- อัณฑะ(testis)
13
16. ระบบต่ อมไร้ ท่อในสัตว์ ไม่ มีกระดูกสันหลัง
1.Brain hormone(BH) หลังจาก
่
neurosecretory cells มาเก็บไว้ ที่
corpus cardiacum
2.BHกระตุ้ นprothoracic
gl. ให้ หลังฮอร์ โมน
่ 4.Juvenile hormone(JH) หลังจากcorpus
่
ecdysone allatum ยับยังการเกิด metamorphosis
้
เมื่อ JH ลดลงแมลงสามารถพัฒนาไปสู่
ระยะต่อไปได้
3.ecdysone กระตุ้น
การลอกคราบ
16
17. ระบบต่ อมไร้ ท่อในสัตว์ มีกระดูกสันหลัง(คน)
-ในร่ างกายคนเรามีต่อมไร้ ท่อ
ทังหมด 9 ต่ อม
้
-Tropic hormones:
ฮอร์ โมนที่ไปมีบทบาท
ควบคุมการหลั่งฮอร์ โมน
ของต่ อมไร้ ท่ออื่น ๆ
17
18. การทางานร่ วมกันระหว่ างระบบประสาทและระบบต่ อมไร้ ท่อ
(ไฮโปทาลามัสและต่ อมใต้ สมอง)
-ไฮโปทาลามัสทาหน้ าที่เชื่อมโยง
ระหว่ างระบบต่ อมไร้ ท่อและ
ระบบประสาท
-เซลล์ ประสาท(neurosecretory cell)
จากไฮโปทาลามัสไปควบคุมการ
หลั่งฮอร์ โมนจากต่ อมใต้ สมองส่ วน
หน้ า ทังแบบกระตุ้น(releasing
้
homrone) และยับยัง(inhibiting
้
hormone)
18
19. ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง
pituitary
ต่อมใต ้สมองเป็ นต่อมไร ้ท่อ อยูบริเวณตรง
่
่
กลางสมองแบ่งได ้ เป็ น 3 สวน คือ
1. ต่อมใต ้สมอง
่
สวนหน ้า
(Anterior
pituitary)
2. ต่อมใต ้สมอง
่
สวนกลาง
(intermidiate )
3. ต่อมใต ้สมอง
่
สวนหลัง
(Posterior
pituitary)
19
20. ต่ อมใต้ สมองส่ วนหน้ า(anterior pituitary gland or adenohypophysis)
-ควบคุมการหลั่งฮอร์ โมนโดยไฮโปทาลามัส โดยหลั่ง releasing/inhibiting
ผ่ านทางเส้ นเลือด portal vessel
20
21. ฮอร์ โมนโกรท (Growth hormone,GH)
- ฮอร์ โมนโกรท (Growth hormone,GH) เป็ นสารพวกโปรตีน
ควบคุมการเจริญเติบโต ของร่างกาย
น้อยไป มากไป
เด็ก dwarfism giantism
ผูใหญ่
้ acromegaly simmon’s disease
21
23. 13 years old
21 years old
Entering his car,
18 years old front seat had
to be removed
18 years old
High School
Graduation 23
http://www.altonweb.com/history/wadlow/
25. acromegaly
• เนื่องจากในวัยผู้ใหญ่มีฮอร์ โมน GH มากเกินไปจะมีผลต่อ
การกระตุ้นการเจริญของกระดูกในด้ านกว้ าง เนื่องจาก
กระดูกทางด้ านยาวบิดไปแล้ ว ยาวอีกไม่ได้ และยับยัง้
เนื ้อเยื่อเกี่ยวพันด้ วย ทาให้ กระดูกที่คางขยายขนาดกว้ าง
ขึ ้นฟั นห่างใบหน้ าเป็ นรูปสี่เหลี่ยมคางหมู นิ ้วมือ นิ ้วเท้ ามี
ขนาดใหญ่ขึ ้น ผิวหนังหนาและหยาบ
25
27. ฮอร์ โมนโกนาโดโทรฟิ น
(gonadotrophin หรือ gonadotrophic hormone,Gn )
1. ฮอร์ โมนกระตุ้นฟอลลิเคิล หรื อ ฟอลลิเคิลสติมิวเลติงฮอร์ โมน(follicle
stimulating hormone,FSH)
เป็ นฮอร์ โมนพวกโปรตีนที่รวมอยูกบคาร์ โบไฮเดรต(glycoprotein) ทาหน้ าที่
่ ั
- กระต้ นฟอลลิเคิลของรังไข่ให้ เจริญเติบโต
- ออกฤทธิ์ร่วมกับฮอร์ โมนลูทิไนท์(LH)ในการกระต้ นให้ มีการสร้ างและหลังฮอร์ โมนอีสโทร
่
เจน
- FSH ในเพศชายจะกระตุ้นเนื ้อเยื่อสืบพันธุ์(germinal epithelium) ภายในหลอด
สร้ างอสุจิในอัณฑะ ให้ สร้ างอสุจิ(spermatogenesis)
27
28. - ฮอร์ โมน LH กระตุ้นกลุมเซลล์
่
อินเตอร์ สติเชียลให้ หลัง
่
- ฮอร์ โมนเทสโทสเตอโรน (testosterone)
28
29. ฮอร์ โมนโพรแลกติน (prolactin) หรือ (lactogenic hormone)
• เป็ นฮอร์ โมนประเภทโปรตีน กระตุ้นการเจริญ
ของท่อของการผลิตน ้านมกระตุ้นการสร้ าง
และผลิตน ้านม
• ในขณะตังครรภ์และตอนคลอดจะมีโพรแลก
้
ตินสูง
• โพรแลกตินในเพศชายไม่ทราบหน้ าที่แน่ชด ั
แต่มีผ้ รายงานว่าโพรแลกตินจะทาหน้ าที่
ู
ร่วมกับฮอร์ โมนเพศชายในการกระตุ้นอวัยวะที่
เกี่ยวข้ องกับการสืบพันธุ์ เช่น ต่อมลูกหมาก
ท่อนาอสุจิ และต่อมสร้ างน ้าเลี ้ยงอสุจิ
29
30. • เป็ นฮอร์ โมนประเภทโปรตีน กระตุ้นการเจริญของท่อของการผลิต
น ้านมกระตุ้นการสร้ างและผลิตน ้านม
• ในขณะตังครรภ์และตอนคลอดจะมีโพรแลกตินสูง
้
• โพรแลกตินในเพศชายไม่ทราบหน้ าที่แน่ชด แต่มีผ้ รายงานว่าโพรแลก
ั ู
ตินจะทาหน้ าที่ร่วมกับฮอร์ โมนเพศชายในการกระตุ้นอวัยวะที่
เกี่ยวข้ องกับการสืบพันธุ์ เช่น ต่อมลูกหมาก ท่อนาอสุจิ และต่อมสร้ าง
น ้าเลี ้ยงอสุจิ
30
31. ฮอร์ โมนอะดรีโนคอร์ ตโคโทรฟิ น
ิ
(adrenocorticotrophin hormone) หรือ ACTH
ทาหน้ าที่กระตุ้นอะดรี นลคอร์ เทก ของต่อมหมวกไตให้ สร้ างฮอร์ โมนตามปกติ
ั
31
32. ACTH
• กระตุ้นการเติบโตและการสร้ างฮอร์ โมนของต่อมหมวกไตส่วนนอก
• กระต้ นการปลดปล่อยกรดไขมันออกจากเนื ้อเยื่อ
• กระตุ้นการหลังอินซูลนจากตับอ่อน
่ ิ
• กระตุ้นการหลัง GH จากต่อมใต้ สมองส่วนหน้ า
่
• ACTH ยังมีลกษณะบางอย่างเหมือนฮอร์ โมนจากต่อมใต้ สมอง
ั
ส่วนกลาง(MSH)จึงกระตุ้นเมลานินภายในสัตว์เลือดเย็น เช่น กบ ทาให้ มี
สีเข้ มขึ ้น
32
33. ฮอร์ โมนกระตุ้นไทรอยด์
(thyroid stimulating hormone)
หรื อ TSH ทาหน้ าที่กระตุ้นต่อมไทรอยด์ให้ หลังฮอร์ โมนตาม
่
ปกติ ฮอร์ โมนจากต่อมใต้ สมองส่วนหน้ าจะควบคุมโดยฮอร์ โมน
ประสาทที่สร้ างมาจากไฮโพทาลามัส
33
35. • ฮอร์ โมนกระตุ้นการหลัง GH (GH releasing hormone,GHRH)
่
• ฮอร์ โมนยับยังการหลัง GH (GH inhibiting hormone,GHIH)
้ ่
• ฮอร์ โมนกระตุ้นการหลังโพรแลกติน(prolactin releasing
่
hormone,PRH)
• ฮอร์ โมนกระตุ้นการหลังของต่อมไทรอยด์ (thyroid releasing
่
hormone,TRH)กระตุ้นการหลัง TSH่
• ฮอร์ โมนกระตุ้นการหลัง Gn (gonadotrophin releasing
่
hormone,GnRH)กระตุ้นการหลัง FSH ่
และ LH
35
36. ต่ อมใต้ สมองส่ วนกลาง ทาหน้ าที่ผลิตฮอร์ โมน ดังนี ้
- ฮอร์ โมนเมลาโนไซต์ (Melanocyte
stimulating hormone) หรื อ MSH
ทาหน้ าที่ทาให้ รงควัตถุภายในเซลล์
ผิวหนังกระจายไปทัว เซลล์
่
36
37. ต่ อมใต้ สมองส่ วนหลัง(Posterior pituitary gland or neurohypophysis)
-ฮอร์ โมนที่หลั่งจากต่ อมใต้
สมองส่ วนหลังสร้ างมาจาก
เซลล์ ประสาทของไฮโปทา
ลามัส
-โดยเซลล์ ประสาทจะยื่น
ส่ วน axon เข้ ามาในต่ อม
ใต้ สมองส่ วนหลัง
37
38. • ต่อมใต้สมองส่ วนหลัง
หรื อนิวโรไฮโพไฟซีส Axons to
ไม่ได้สร้างฮอร์โมนเอง primary
capillaries
แต่ฮอร์โมนถูกสร้างมา
จาก นิวโรซีครี ทอรี
เซลล์ของไฮโพทาลามัส Portal Primary
capillaries
venules
โดยกลุ่มเซลล์เหล่านี้จะ Pituitary stalk
มีแอกซอนมาสิ้ นสุ ดอยู่
ภายในต่อมใต้สมอง Posterior pituitary
ส่ วนหลัง และเข้าสู่ Secondary
capillaries
กระแสเลือด Anterior pituitary
38
39. วาโซเพรสซิน(Vasopressin)
หรื อ ฮอร์ โมนแอนติได
- ยูเรติก ADH มีหน้ าที่ดดน ้า
ู
กลับของหลอดไต และ
กระตุ้นให้ หลอด เลือดบีบตัว
ถ้ าขาดฮอร์ โมนนี ้จะเกิดการ
เบาจืดทาให้ ปัสสาวะ บ่อย
39
40. ADH
• มีผลให้มีการดูดน้ ากลับที่ท่อหน่วยไต
• ฮอร์โมนนี้จะมีการหลังออกมาเมื่อ กระหายน้ า และขาดน้ า
่
ความเครี ยดสูง ความดันเลือดสูง
• ยาที่มีผลต่อการกระตุนประสาทส่ วนกลาง ฝิ่ น เฮโรอีนจะมีผลในการ
้
กระตุนการหลังฮอร์โมนด้วย
้ ่
• ถ้ามี ADH น้อยมากๆจะทาให้เกิดโรคเบาจืด(diabetes insipidus)
มีปัสสาวะออกมามากถึงวันละ 20 ลิตรต่อวัน
40
42. ตับอ่ อน (pancreas)
-ตับอ่ อนประกอบด้ วยendocrine
gland (islets of Langerhans) และ
exocrine gland(หลั่ งเอนไซม์ )
-Islet of Langerhans ประกอบด้ วย
alpha cells(หลั่ ง glucagon) และ beta
cells (หลั่ง insulin)
42
43. -insulin และ glucagon จะทาหน้ าที่ตรงข้ ามกัน(antagonistic)
:insulin ลดระดับนาตาลในเลือด โดยไปกระตุ้นให้ มีการนากลูโคสเข้ าสู่เซลล์
้
(ยกเว้ นเซลล์ สมอง), ลดการสลายไกลโคเจนที่ตับ, และลดการเปลี่ยนกรดอะมิ
โนและกลีเซอรอลไปเป็ นนาตาล
้
:glucagon เพิ่มระดับนาตาลในเลือด โดยกระตุ้นเซลล์ ตับให้ สลายไกลโคเจนมา
้
เป็ นกลูโคส เปลี่ยนกรดอะมิโนและกลีเซอรอลมาเป็ นกลูโคส
Diabetes mellitus (โรคเบาหวาน) สภาวะที่ระดับนาตาลในเลือดสูงกว่ าปกติ (คน
้
ปกติ = 90mg/100ml) อาจเกิดเนื่องจากร่ างกายขาด insulin หรื อเซลล์ เปาหมาย
้
ไม่ ตอบสนองต่ อinsulin
43
44. ต่ อมหมวกไต (adrenal gland)
-mineralocorticoid ควบคุม
สมดุลของเกลือและน ้า
-หลังเมื่อร่างกายอยู่
่ เช่น aldosterone กระตุ้นให้ มี
ในสภาวะเครี ยด การดูดกลับของNa+และน ้าที่
ท่อไต
autonomic
nervous system
(sympathetic)
-กระตุ้ นการสลายไกลโค
เจนได้ เป็ นกลูโคสจากตับ -glucocorticoid กระตุ้น
และกล้ ามเนื ้อและกระตุ้น การสังเคราะห์กลูโคสจาก
การปล่อย fatty acidจาก noncarbohydrate
เซลล์ไขมัน source เช่นจากโปรตีน
-กระตุ้ นcardiovascular
และ respiratory system
-ต่ อมหมวกไตแบ่ งเป็ น 2 ส่ วนคือ adrenal cortex(ด้ านนอก)และadrenal medulla(ตรงกลาง)
44
45. ฮอร์ โมนจากต่ อมหมวกไต
ต่อมหมวกไต (adrenal gland) ประกอบด้ วยเนื ้อเยื่อ 2 ชนิดคือ
1. อะดรี นลคอร์ เทกซ์ (adrenal cortex) เป็ นเนื ้อเยื่อชันนอก
ั ้
2. อะดรี นลเมดุลลา (adrenal medulla) เป็ นเนื ้อเยื่อชันใน
ั ้
อะดรี นลคอร์ เทกซ์
ั
ผลิตฮอร์ โมนได้ มาก สามารถแบ่งออกเป็ น 2 กลุมใหญ่ คือ
่
45
46. อะดรีนัลคอร์ เทกซ์ (adrenal cortex)
1. ฮอร์ โมนกลูโคคอร์ ตคอยด์ (Glucocorticoid hormone)
ิ
ทาหน้ าที่ควบคุมเมตาโบลิซมของคาร์ โบไฮเดรต กระตุ้นการ
ึ
เปลี่ยนคาร์ โบไฮเดรตและไกลโคเจนเป็ นกลูโคส และยังควบ
คุมสมดุลของเกลือแร่
2. ฮอร์ โมนมิเนราโลคอทิคอยด์ (mineralocorticoid) ทาหน้ าที่
ควบคุมสมดุลของน ้าและเกลือแร่ในร่างกาย เช่น อัลโดสเตอโรน
(aldosterone) ทาหน้ าที่ดดโซเดียมกลับท่อหน่วยไต
ู
46
47. อะดรีนัลเมดุลลา (adrenal medulla)
อะดรีนัลเมดุลลา ผลิตฮอร์ โมนดังนี ้
1. อะดรีนาลิน (adrenalin)
ทาให้ น ้าตาลในเลือดเพิ่มขึ ้น และ กระตุ้นการเต้ นของหัวใจ
2. นอร์ อะดรีนาลิน (noradrenalin)
ทาหน้ าที่หลังจากเส้ นประสาทซิมพาเทติก ทาให้ ความดันเลือดสูง
่
47
48. ต่ อมไทรอยด์ (Thyroid gland)
-ต่ อมไทรอยด์ ในสัตว์ เลียง
้
ลูกด้ วยนมมี 2 พู วางตัวอยู่
บนหลอดลม
-สร้ างฮอร์ โมน
triiodothyronine (T3) และ
thyroxine (T4)
-ทาหน้ าที่ควบคุม
กระบวนการเมตาบอลิสม
-ควบคุมการสร้ างโดย TSH
48
49. ฮอร์ โมนจากต่ อมพาราไทรอยด์ (Parathyriod gland)
ฮอร์ โมนจากต่ อมพาราไทรอยด์
- พาราทอร์ โมน (parathormone,PTH) ทาหน้ าที่รักษาสมดุลและ
ฟอสฟอรัสในร่างกายให้ คงที่
- มีผลกระตุ้นให้ มีการเพิ่มแคลเซียมและฟอสฟอรัส
- ถ้ ามีระดับแคลเซียมต่าในเลือดจะกระตุ้นให้ มีการหลังฮอร์ โมนมาก
่
ขึ ้น
- ถ้ าหลังฮอร์ โมนมากเกินไปจะทาให้ มีการสะสมแคลเซียมที่ไตที่เส้ น
่
เลือด กระดูกเสียแคลเซียมมากเกินไป หักง่ายเป็ นโรคกระดูกพรุน
49
52. เพศหญิง
- เอสโทรเจน (estrogens) สร้ างจากเซลล์ฟอลลิเคิลในรังไข่ ฮอร์ โมนนี ้จะต่าในขณะมี
ประจาเดือน
- ฮอร์ โมนโปรเจสเทอโรน (progesterone) สร้ างจาก คอร์ ปัสลูเทียม ควบคุมลักษณะ
เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของร่าง กายในช่วงวัยรุ่น
52
53. ต่ อมไพเนียล(pineal gland)
ฮอร์ โมนจากต่อมไพเนียล ต่อมไพเนียลอยูบริเวณกึงกลางของ
่ ่
สมองส่วนเซรี บรัมพูซ้ายและพูขวา ต่อมนี ้ไม่ได้ ทาหน้ าที่สร้ าง
ฮอร์ โมน ต่อมนี ้จะสร้ างเมลาโทนิน (melatonin) ในคนและสัตว์
ชันสูงในช่วงวัยรุ่นและยับยังการเจริญเติบของอวัยวะสืบพันธุ์
้ ้
ถ้ าขาดจะทาให้ เด็กเป็ นหนุ่มสาวเร็วกว่าปกติ
53
54. ต่ อมไร้ ท่อที่เกี่ยวกับการปรับตัวของสัตว์
- ต่อมใต้ สมองส่วนกลาง MSH
- ต่อมไพเนียล melatonin
ต่ อมไร้ ท่อที่เกี่ยวข้ องกับภูมค้ ุมกัน
ิ
- Thymus gland
ต่ อมไร้ ท่อที่ทาหน้ าที่ควบคุมพฤติกรรม Biological clock
- pineal gland
54
