2008-2009

1. 1
ΑΓ ΓΗ ΥΓΕΙΑΣ: ∆ΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓ ΓΗ
10ο
ΕΝ. ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ, 2008-2009
ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ:
∆ρ. Παπαϊωάννου Βασιλική, ΠΕ06, Ed.D, MA, BA (elryab@gmail.com)
Κύρκου Σοφία, ΠΕ03, M.ed., B.Sc (sofikyrk@otenet.gr)
΅
ΛΙΣΤΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤ Ν ΜΑΘΗΤ Ν/ΜΑΘΗΤΡΙ Ν:
1. Γκρίζου Ελευθερία 12. Πατσιατζή Ελένη
2. Γρίβα ∆ήµητρα 13. Πατέτσου Ευαγγελία
3. Ζυκολλάρη Ελβις 14. Σακελλαρίδη Μαρία
4. Καούνας Γιώργος 15. Σάρρου Μαρία
5. Κατούνας Νίκος 16. Σιαβάλα Αθανασία
6. Κουκουνασούλης Βαγγέλης 17. Σταµελοπούλου Ευαγγελία
7. Κρικέλη ∆έσποινα 18. Τσακνάκης Ραφαήλ
8. Κυριακίδου Σταυρούλα 19. Χατζηστυλιανός Αλεξ.
9. Κυρίτσης Αχιλλέας
10. Μαρκολέφας Φίλιππος
11. Μασούρα Ελένη

2. 2

3. 3
APPENDICES

4. 4
ΣΥΜΦ ΝΑ ΜΕ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΕ ΕΞΙ ΓΥΜΝΑΣΙΑ
ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ
Θετική για τους µαθητές – εφήβους
η ανάπτυξη προγραµµάτων στα σχολεία
Λάρισα, 3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2009 – Εφηµερίδα ‘Ελευθερία’
Η πολύτιµη προσφορά των προγραµµάτων
Αγωγής Υγείας στα σχολεία επιβεβαιώνεται από
έρευνα Λαρισαίου καθηγητή – µαθηµατικού. Η
έρευνα του κ. Κώστα Μπουραζάνα, που έγινε στο
πλαίσιο µεταπτυχιακής διατριβής, αξιολόγησε τα
αποτελέσµατα ενός πιλοτικού προγράµµατος που
υλοποιήθηκε σε µαθητές έξι Γυµνασίων του νο-
µού Λάρισας µε συµπράττοντες φορείς την Πνευ-
µονολογική κλινική του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας
και το Κέντρο Πρόληψης Εξαρτησιογόνων Ου-
σιών Λάρισας του ΟΚΑΝΑ.
Για να αποδείξει τη σπουδαιότητα αυτών των
προγραµµάτων, στη βελτίωση για παράδειγµα της
αυτοεκτίµησης των µαθητών που τα παρακολού-
θησαν, στην αντίσταση στις επιρροές των άλλων
και στην ικανότητα της κριτικής σκέψης του ατό-
µου «που θα το αποµακρύνουν από την εµπλοκή
του µε νόµιµες και παράνοµες εξαρτησιογόνες
ουσίες» όπως χαρακτηριστικά σηµειώνεται στα
ευρήµατα της εν λόγω έρευνας στην οποία συµ-
µετείχαν µαθητές έξι γυµνασίων του νοµού.
Γενικά, η υλοποίηση των προγραµµάτων αυτών
έχει θετικά αποτελέσµατα καθώς, όπως σηµειώνει
ο ερευνητής µε βάση και τις απόψεις µαθητών,
εκπαιδευτικών και γονέων, «το σηµαντικότερο
στοιχείο της αποτίµησης είναι η σταδιακή ανάπτυ-
ξη και η βελτίωση της αυτοεκτίµησης και της ικα-
νότητας των µαθητών στο να διαχειρίζονται τη
ζωή τους µε συνειδητό και υπεύθυνο τρόπο, µε
αποτέλεσµα να τους αποµακρύνει µελλοντικά από
την εµπλοκή τους µε νόµιµες και παράνοµες εξαρ-
τησιογόνες ουσίες».
Ερευνα που αναδεικνύει επίσης αυτό που γνω-
ρίζουν όσοι εκπαιδευτικοί συµµετέχουν στην υλο-
ποίηση των προγραµµάτων, είτε αγωγής υγείας
είναι είτε περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ότι δη-
λαδή τα προγράµµατα έχουν αποσπασµατικό χα-
ρακτήρα, η υλοποίησή τους επαφίεται στη διάθε-
ση και µόνο των (ελάχιστων) ενδιαφεροµένων εκ-
παιδευτικών να ασχοληθούν, δεν έχουν τελικά µό-
νιµο χαρακτήρα στην «καθηµερινότητα»του εκ-
παιδευτικού συστήµατος της χώρας µας, όταν εί-
ναι ευρέως αντιληπτή η επίδραση που µπορεί να
έχει το σχολείο στα θέµατα που απασχολούν το
µαθητή – έφηβο.
ΕΡΕΥΝΑ
Σκοπός της έρευνας, όπως τονίζει στην «Ε» ο
καθηγητής ήταν να εξετάσει, το κατά πόσο τελικά
συνεισέφερε η υλοποίηση αυτού του προγράµ-
µατος αλλά και άλλων παρόµοιων (προγράµµατα
αγωγής υγείας, περιβαλλοντικά προγράµµατα),
στη απόκτηση και ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτή-
των, στη βελτίωση της αυτοεκτίµησης, στη στα-
διακή ανάπτυξη και βελτίωση της ικανότητας του
Εποµένως ο ρόλος του σχολείου φαίνεται να
είναι καθοριστικός στην προαγωγή της ψυχικής
υγείας των µαθητών του και πλέον το σχολείο φέ-
ρει την ευθύνη να φροντίσει για την ασφάλεια και
την ευεξία των παιδιών. Εξάλλου αποτελεί δικαίω-
µα όλων των παιδιών να γνωρίζουν ισότιµα τους
τρόπους για τη διασφάλιση και θωράκιση τόσο
της σωµατικής όσο και της ψυχικής τους υγείας
και ασφάλειας. Για το λόγο αυτό εφαρµόζονται
σήµερα σε πολλά σχολεία της Πρωτοβάθµιας και
∆ευτεροβάθµιας εκπαίδευσης προγράµµατα Συµ-
βουλευτικής και Αγωγής Υγείας».
«Το περιεχόµενο και η φιλοσοφία των παρεµ-
βάσεων του συγκεκριµένου προγράµµατος, στη-
ρίχθηκε καταρχήν στο µοντέλο κοινωνικών δεξιο-
τήτων το οποίο υποστηρίζει ότι τα άτοµα που
στρέφονται στη χρήση και κατάχρηση εξαρτησιο-
γόνων ουσιών, το κάνουν γιατί δεν έχουν αποκτή-
σει τις κοινωνικές δεξιότητες που θα τους επιτρέ-
ψουν να καλύψουν τις ανάγκες τους µε κοινωνικά
αποδεκτούς τρόπους.
Επίσης βασίστηκε και στο συναισθηµατικό µον-
τέλο που πρεσβεύει ότι η βελτίωση της αυτοεκτί-
µησης και της ικανότητας του ατόµου να διαχει-
ρίζεται τη ζωή του µε συνειδητό και υπεύθυνο τρό-
πο θα το αποµακρύνει από την εµπλοκή του µε
νόµιµες και παράνοµες εξαρτησιογόνες ουσίες.
Ο γενικός στόχος του συγκεκριµένου προγράµ-
µατος ήταν οι µαθητές να αναπτύξουν προσωπι-
κές και κοινωνικές δεξιότητες ώστε να µπορούν
να αποφασίζουν οι ίδιοι συνειδητά και υπεύθυνα
για το θέµα της χρήσης ουσιών, να µπορούν να
αντιµετωπίζουν δυσκολίες και προβλήµατα µε κα-
τάλληλους και αποδεκτούς τρόπους και να µά-
θουν να αντιστέκονται στις επιρροές των συνοµη-
λίκων. Ειδικότεροι στόχοι ήταν: η βελτίωση της
επικοινωνίας στην οµάδα των συνοµηλίκων, η αν-
τίσταση στις επιρροές των συνοµηλίκων, η έκφρα-
ση συναισθηµάτων και αναγκών των µαθητών».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
«Στην έρευνα συµµετείχαν συνολικά 116 µαθη-
τές Β’ και Γ’ γυµνασίου (14,5 ετών ο µέσος όρος
ηλικίας). Η αξιολόγηση έγινε µε ερωτηµατολόγια
σχετικά µε τις γνώσεις, τις στάσεις, την πρόθεση,
τον αντιλαµβανόµενο έλεγχο, το κοινωνικό πρό-
τυπο, το ενδιαφέρον των µαθητών και την ανά-
πτυξη και ενδυνάµωση των ατοµικών και κοινωνι-
κών δεξιοτήτων πριν και µετά από την εφαρµογή
ενός προγράµµατος παρέµβασης».
Σχετικά µε την κύρια ερευνητική υπόθεση, προ-
σθέτει ο κ. Μπουραζάνας, σύµφωνα µε την οποία,
η βελτίωση της αυτοεκτίµησης, η αντίσταση στις
επιρροές των άλλων και η ικανότητα της κριτικής
σκέψης του ατόµου, θα το αποµακρύνουν από την

5. 5
µαθητή να διαχειρίζεται τη ζωή του µε συνειδητό
και υπεύθυνο τρόπο.
Όπως σηµειώνει ο κ. Μπουραζάνας «οι µαθητές
του Γυµνασίου βρίσκονται σε µία µεταβατική πε-
ρίοδο της ζωής τους, την εφηβεία, όπου το άτοµο
µέσα από πολλές αλλαγές διαµορφώνει την ταυ-
τότητά του. Οι αλλαγές αυτές συχνά δηµιουργούν
συγκρούσεις και αυτές οι συγκρούσεις συχνά δη-
µιουργούν στον έφηβο άγχος, φόβο, µοναξιά και
µία ανάγκη για ανακούφιση αυτών των συναισθη-
µάτων. Κάποιοι έφηβοι στην προσπάθειά τους να
χειριστούν αυτά τα συναισθήµατα καταφεύγουν
στις νόµιµες και παράνοµες εξαρτησιογόνες ου-
σίες.Ένα άλλο χαρακτηριστικό της εφηβείας είναι
η έντονη ανάγκη ανεξαρτητοποίησης του εφήβου
από το στενό οικογενειακό περιβάλλον µε αποτέ-
λεσµα να αυξάνονται σηµαντικά οι επιρροές που
δέχονται από τους συνοµήλικους. Όσο περισσό-
τερο σίγουρος και ασφαλής αισθάνεται ο έφηβος
για τον εαυτό του τόσο πιο πολύ θα αντισταθεί
στις πιέσεις της παρέας. Αντίθετα όσο λιγότερα
εφόδια φέρει µαζί του τόσο περισσότερο θα αφε-
θεί στην οµάδα να τον κατευθύνει. Ακόµη οι τε-
λευταίες έρευνες δείχνουν µείωση της ηλικίας της
έναρξης δοκιµής χρήσης νόµιµων και παράνοµων
εξαρτησιογόνων ουσιών.Έτσι λοιπόν θεωρούνται
αναγκαίες οι παρεµβάσεις µε προγράµµατα Πρό-
ληψης της χρήσης νόµιµων και παράνοµων εξαρ-
τησιογόνων ουσιών σε µαθητές του Γυµνασίου µε
στόχο να αναπτύξουν προσωπικές και κοινωνικές
δεξιότητες ώστε να µπορούν να αποφασίζουν οι
ίδιοι συνειδητά και υπεύθυνα για το θέµα της χρή-
σης ουσιών».
«Έως πρόσφατα, προσθέτει ο καθηγητής, τα
θέµατα ψυχικής υγείας θεωρούνταν αποκλειστικά
ευθύνη των φορέων υγείας. Όµως σύγχρονες
έρευνες µε βάση την εξέλιξη των αναγκών οδή-
γησαν στη συνειδητοποίηση ότι το αποτελεσµα-
τικό σχολείο δεν έχει µόνο την ευθύνη της διανοη-
τικής ανάπτυξης των µαθητών του αλλά, έχει
ανάγκη πλαισίωσης και άλλων υποστηρικτικών
προγραµµάτων συµβουλευτικής ενίσχυσης σε θέ-
µατα συναισθηµατικής και ψυχικής βοήθειας των
µαθητών.
εµπλοκή του µε νόµιµες και παράνοµες εξαρτη-
σιογόνες ουσίες, η έρευνα έδειξε ότι το πρόγραµ-
µα πέτυχε σε σηµαντικό βαθµό το σκοπό αυτό.
Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι υπήρξε στατιστικά
σηµαντική διαφορά ανάµεσα στα δύο φύλα ως
προς την αντίσταση στις επιρροές των συνοµήλι-
κων µε τα κορίτσια να παρουσιάζουν υψηλότερο
βαθµό αντίστασης (δηλαδή επηρεάζονται λιγότε-
ρο) σε σχέση µε τα αγόρια.
Όσον αφορά στους δευτερεύοντες σκοπούς
του προγράµµατος η έρευνα έδειξε ότι, το πρό-
γραµµα σε κάποιους από αυτούς τους σκοπούς
ήταν ιδιαίτερα αποτελεσµατικό.
Ειδικότερα στην ερώτηση, εάν η υλοποίηση πα-
ρόµοιων προγραµµάτων φέρνει το σχολείο πιο
κοντά στη σηµερινή πραγµατικότητα, οι απαντή-
σεις ήταν θετικές µε περισσότερο θετικές τις µη-
τέρες των παιδιών.
Όπως έχει καταγραφεί από τους συµµετέχον-
τες µαθητές, εκπαιδευτικούς, γονείς των µαθητών
η τελική αποτίµηση του προγράµµατος ήταν θε-
τική. Το σηµαντικότερο στοιχείο της αποτίµησης
είναι η σταδιακή ανάπτυξη και η βελτίωση της αυ-
τοεκτίµησης και της ικανότητας των µαθητών στο
να διαχειρίζονται τη ζωή τους µε συνειδητό και
υπεύθυνο τρόπο, µε αποτέλεσµα να τους αποµα-
κρύνει µελλοντικά από την εµπλοκή τους µε νόµι-
µες και παράνοµες εξαρτησιογόνες ουσίες
Γενικό συµπέρασµα από όλους ήταν η ανα-
γκαιότητα συνέχισης παρόµοιων προγραµµάτων,
καθώς βοηθούν τους µαθητές να αντιµετωπίζουν
ενεργητικότερα τα πολλά ερεθίσµατα που υπάρ-
χουν στον περίγυρό τους. Συµπερασµατικά, το
πρόγραµµα της παρέµβασης ήταν αποτελεσµα-
τικό όπως και αναµενόταν, λόγω της µεγάλης εµ-
πειρίας των εµπλεκόµενων φορέων, όπως επίσης
και των ψυχολόγων που υλοποίησαν τις παρεµ-
βάσεις» καταλήγει ο ερευνητής.
Β. ΚΑΚΑΡΑΣ

6. 6
Λάρισα 14/11/2008
Αγαπητοί γονείς,
Αποφασίσαµε κατά τη φετινή χρονιά (2008-09) και σε συνεργασία µε το γραφείο Αγωγής Υγείας
Λάρισας, κατόπιν εκπαίδευσης/ενηµέρωσης και προσωπικής δουλειάς να οργανώσουµε στο σχολείο µας
ένα πρόγραµµα στα πλαίσια της αγωγής υγείας µε τίτλο: ΄∆ιαφυλικές σχέσεις και σεξουαλική αγωγή’.
Στο πρόγραµµα συµµετέχουν περίπου 20 παιδιά και 2 εκπαιδευτικοί και το οποίο υλοποιείται εκτός ωρών
διδασκαλίας και έχει εγκριθεί από τη ∆/νση Β/θµιας Εκπ/σης Ν. Λάρισας γίνεται δε κάτω από την
εποπτεία της Υπευθύνου Αγωγής Υγείας του νοµού.
Aντιλαµβανόµενες πόσο σηµαντικό ρόλο παίζει το σχολείο στην ψυχοσεξουαλική συµπεριφορά του/της
εφήβου και ορµώµενες από την ανάγκη των εφήβων να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να καταλάβουν τα
συναισθήµατά τους και να γνωρίσουν τις λειτουργίες του σώµατός τους αλλά και το άλλο φύλου,
αποφασίσαµε να παίξουµε το δικό µας ρόλο προς αυτή τη κατεύθυνση, µιας και έρευνες έχουν δείξει πως
τα άτοµα που έχουν σωστή πληροφόρηση, έχουν καλύτερη και περισσότερο υπεύθυνη αντιµετώπιση των
θεµάτων που άπτονται της σεξουαλικότητάς τους.
Tο πρόγραµµα περιλαµβάνει σηµεία που χρησιµοποιούνται ήδη στη διδασκαλία του µαθήµατος της
σεξουαλικής αγωγής σε προηγµένες χώρες της Ευρώπης:
- Κανείς δε δικαιούται να θεωρεί και να αντιµετωπίζει έναν άλλο άνθρωπο σαν µέσο για προσωπική
του ικανοποίηση
- Η πνευµατική καταπίεση και σωµατική βία αποτελούν καταστρατηγήσεις της ατοµικής
ελευθερίας.
- Η σεξουαλικότητα σαν µέρος µιας προσωπικής σχέσης έχει να προσφέρει περισσότερα από το
περιστασιακό σεξ και για αυτό αξίζει να την επιδιώκουµε.
- Και τα 2 φύλα έχουν ίσα δικαιώµατα στο σεξ.
- Ενηµέρωση για τους κινδύνους που µπορεί να αντιµετωπίσει ένας/µία έφηβη και πώς θα
προστατευτεί.
Η συγκεκριµένη επιστολή έχει σαν στόχο την ενηµέρωσή σας για την υλοποίηση του προγράµµατος.
Οι καθηγήτριες
Παπαϊωάννου Βασιλική – Κύρκου Σοφία

7. 7
Συνοπτική περιγραφή του προγράµµατος
∆ιαφυλικές Σχέσεις και σεξουαλική αγωγή – 10ο
λύκειο, 2008-09
Περιγράψτε το προτεινόµενο έργο, κάνοντας συγκεκριµένη αναφορά στους επιδιωκόµενους στόχους.
Τεκµηριώστε την αναγκαιότητα του έργου συνοδεύοντας τους στόχους του προτεινόµενου προγράµµατος µε τους
στόχους του προγράµµατος σπουδών του σχολείου σας. Αναφέρατε µε ποιους τρόπους αντιµετωπίζονται µε το
προτεινόµενο πρόγραµµα οι κοινωνικές ανάγκες και η αναβάθµιση της ποιότητας ζωής της κοινότητάς σας.
Η επιλογή του προγράµµατος Αγωγής Υγείας µε θέµα «∆ιαφυλικές σχέσεις και σεξουαλική αγωγή» έγινε µε βασικό
γνόµωνα του µαθητές και τις µαθήτριες, που θα συµµετέχουν σε αυτό, αναγνωρίζοντας πως η εφηβεία είναι µία περίοδος της
ζωής, µε εµφανείς ψυχοσωµατικές µεταβολές. Μεταβολές, που σχετίζονται µε τις σχέσεις του νέου ατόµου µε το άλλο φύλλο.
Η ανάπτυξη προγραµµάτων Αγωγής και Προαγωγής της Υγείας θεωρείται η πλέον ενδεδειγµένη µέθοδος για την
πρόληψη και βελτίωση της υγείας των ανθρώπων και του περιβάλλοντος. Στην Ελληνική επαρχία συχνά παρατηρούµε ότι
θέµατα που άπτονται του sex είναι «ταµπού» και πολλές φορές συζητούνται επιπόλαια, µε προκατάληψη ή το χειρότερο ακόµη
µε ηµιµάθεια, µε αποτέλεσµα να αναπαράγονται ψευδείς γνώσεις και λανθασµένες στάσεις. Έτσι ο έφηβος µπορεί να οδηγηθεί
σε ανώριµες ή επικίνδυνες για την υγεία του (σωµατική και ψυχική), συµπεριφορές.
Στόχοι του Προγράµµατος
Γενικοί στόχοι:
Η αναγνώριση της αλληλοσυµπλήρωσης των δύο φύλλων (βιολογικά, συναισθηµατικά, κοινωνικά)
Η συνειδητοποίηση της ιδιαιτερότητας των διαφυλικών σχέσεων (επικοινωνία, σχέσεις, πρόσωπα)
Η κατανόηση της εφηβείας ως φάσης µετάβασης από τ ην παιδική ηλικία στην ενηλικίωση
Η αποµυθωποίηση και απενοχοποίηση του sex και η επανένταξή του στην ανθρώπινη φύση και διάσταση
Βασική ενηµέρωση για τα σεξουαλικά µεταδιδόµενα νοσήµατα από ειδικούς
Ειδικοί στόχοι:
Οι ειδικοί στόχοι θα προσαρµόζονται κάθε φορά στα επιµέρους θέµατα που θα διαπραγµατευόµαστε. Κύριος
γνώµονας αυτών θα είναι οι ανάγκες των εφήβων αυτής της ηλικίας και η αντιµετώπιση προκαταλήψεων γύρω από αυτά τα
θέµατα, οι οποίες κυριαρχούν στην Ελληνική επαρχία.
Περιγράψτε µε συντοµία τις εκπαιδευτικές µεθόδους που θα χρησιµοποιηθούν για την πραγµατοποίηση του
προγράµµατος αυτού:
Οι µέθοδοι που θα ακολουθηθούν ως διδακτική ή εξωδιδακτική προσέγγιση είναι:
∆ιαλεκτική ανίχνευση των αναγκών και ενθάρρυνση της συµµετοχής
Ευαισθητοποίηση των µαθητών & µαθητριών ως προς το θέµα του προγράµµατος
Εντόπιση στερεότυπων αντιλήψεων & προσδιορισµός των αιτιών τους
Προβληµατισµός ως προς την γενική στάση & συµπεριφορά µας σχετικά µε το θέµα σεξ
Στοιχειοθέτηση επιχειρηµάτων διαφορετικών απόψεων. (Θέση-Αντίθεση-Σύνθεση)
Συνεχής αξιολόγηση και ανατροφοδότηση της διαδικασίας βάσει των προσδοκιών των µαθητών & µαθητριών της οµάδα
Τα αναµενόµενα για τους µαθητές αποτελέσµατα σχετίζονται άµεσα µε τους γενικούς αλλά και ειδικούς στόχους που
προαναφέρθηκαν.
β) για τους εκπαιδευτικούς και το εκπαιδευτικό σύστηµα (αλλαγές – βελτιώσεις)
Οι εκπαιδευτικοί µέσα από την υλοποίηση του Προγράµµατος, καλούνται να δηµιουργήσουν µία
διαφορετική σχέση µε το µαθητή, να χρησιµοποιήσουν νέες διδακτικές µεθόδους οι οποίες θα ενθαρρύνουν την ενεργητική
συµµετοχή του, θα ενισχύσουν την κριτική του σκέψη και τη συµµετοχή στη λήψη αποφάσεων. Ο εκπαιδευτικός, εκτός από
απλός φορέας γνώσεων, γίνεται συντονιστής και εµψυχωτής. Επίσης η συµµετοχή εκ µέρους του εκπαιδευτικού σε ανάλογα
Προγράµµατα δίνει το έναυσµα για συνεχή επιµόρφωση και δια βίου εκπαίδευση. Προγράµµατα αγωγής υγείας επίσης
συνεισφέρουν στη ψυχική υγεία των εκπαιδευτικών (Χαραλάµπους & Κλεισιάρης, e-περιοδικό επιστήµης και τεχνολογίας)
γ) για την κοινότητά σας
Η Αγωγή Υγείας στο Σχολείο είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε το σύνολο της σχολικής κοινότητας. Συνδέεται,
µε τους µαθητές, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και την ευρύτερη κοινότητα στην οποία είναι ενταγµένο το Σχολείο, µέσω
της δηµιουργίας ενός θετικού κλίµατος. Το Πρόγραµµα µπορεί να συµβάλλει ουσιαστικά στη βελτίωση των σχέσεων και της
συνεργασίας γονέων - εκπαιδευτικών, µαθητών- εκπαιδευτικών, Σχολείου και ευρύτερης κοινότητας. Επίσης το πρόγραµµα
έχει σαν αποτέλεσµα τη µετατόπιση της δύναµης στα ίδια τα µέλη της κοινότητας (µαθητές) ώστε τα ίδια να ασχοληθούν µε
ζητήµατα που αφορούν την υγείας τους. Η ευηµερία της κάθε κοινότητας βασίζεται στην ενδυνάµωση των πολιτών (Keck
1994).

8. 8
APPENDIX 1 (ΑΡΧΙΚΟ ΕΡ ΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ)
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓ ΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ∆ΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓ ΓΗ
2008-09 – 10ο
ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
1. Βάζω αριθµούς από το 1 ως το 10 για να δείξω ποιες ενότητες µε ενδιαφέρουν
περισσότερο (1 → περισσότερο, 10 → λιγότερο):
ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ −
ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ
ΦΙΛΙΑ (τι διευκολύνει, κρατάει ή
χαλάει µια φιλία)
∆ΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
(σχέσεις µε το άλλο φύλο)
∆ΙΑΠΡΟΣ ΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
(σχέσεις µε φίλους/ες)
ΕΡ ΤΑΣ, ΣΕΞ ΑΝΑΠΑΡΑΓ ΓΗ
ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ −
ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚ Σ
ΜΕΤΑ∆Ι∆ΟΜΕΝΑ
ΝΟΣΗΜΑΤΑ
ΕΦΗΒΕΙΑ
2. ∆ηλώνω (µε √) ή κυκλώνω όσο το δυνατόν περισσότερες ώρες εκτός σχολείου που µε
βολεύουν για τη πραγµατοποίηση του προγράµµατος - αφήνω κενό αν δε µε βολεύει καµία:
1. Τετάρτη: 14:00 – 15:20 3. Kυριακή: 15:00 – 16:30
2. Σάββατο: 15:00 – 16:30 4. Πέµπτη: 14:00 – 15:20
ή (αν δε βολεύοµαι µε τα προηγούµενα) Βολεύοµαι µόνο: ηµέρα:..................................... και ώρα:
....................
ηµέρα:..................................... και ώρα: ....................
3. Γράψε σε 2 – 3 σειρές τι περιµένεις από το πρόγραµµα:
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!

9. 9
ΑPPENDIX 2: Τι περιµένω από το πρόγραµµα (ΑΠΑΝΤΉΣΕΙΣ: Νοέµβριος 2008)

10. 10

11. 11

12. 12
APPENDIX 3 - (Οδηγός πρώτης συνάντησης)
Τοποθέτηση µαθητών – καθηγητών σε κύκλο, καθισµένοι σε καρέκλες. ΄Οσο καθόµαστε µέσα στον
‘κύκλο’ κάνουµε διαφορετικά πράγµατα από τα συνηθισµένα: α) Μπορούµε να συζητήσουµε ό,τι µας
απασχολεί και ό,τι µας προβληµατίζει, και β) όταν βγαίνουµε από τον ‘κύκλο’ δεν µεταφέρουµε τίποτα
από όσα έχουν ειπωθεί προς τα έξω.
Ξεκαθαρίζουµε στους µαθητές ότι δεν είµαστε εκπαιδευτικοί – συντονιστές που θα µιλούµε και θα
αποφασίζουµε για όλους. Όλοι δουλεύουν ατοµικά ή οµαδικά σε µικρές ή µεγαλύτερες οµάδες, δεν
υπάρχει αξιολόγηση σε επίπεδο γνώσεων και όλοι καλούνται να συµµετάσχουν ανάλογα µε τις
δυνατότητες που διαθέτουν. Θα χρησιµοποιούµε ένα σύµβολο, ( π.χ. ένα µαρκαδόρο) για να παίρνουµε
και να δίνουµε το λόγο.
- όταν µιλά κάποιος οι άλλοι ακούνε
- ο καθένας µιλά για τον εαυτό του, τα συναισθήµατά του, το πώς αισθάνεται, το πώς έδρασε κλπ.
- δεν µιλάµε για τα συναισθήµατα, τις πράξεις και τις σκέψεις των άλλων,
- ότι συζητάµε στον ‘κύκλο’ µένει εκεί. ∆εν µεταφέρεται, ούτε µας επηρεάζει εκτός κύκλου
1. Μαθαίνουµε τα ονόµατά µας: Ο εκ δεξιών του συντονιστή αρχίζει λέγοντας το µικρό του όνοµα. Ο
επόµενος επαναλαµβάνει το όνοµα του προηγούµενου και το δικό του...ο επόµενος το όνοµα του 1ου
, του
2ου
και το δικό του. Ο συντονιστής θα πει όλα τα προηγούµενα και το δικό του (όχι το µικρό, αλλά το
επώνυµο µε τη προσφώνηση κυρία/ος)
2. (εξοικείωση µελών της οµάδας, όλοι έχουµε κάτι κοινό, 20 λεπτά)
2. Παιχνίδι µε ονόµατα (Μαθητές και συντονιστές σε κύκλο, και οι συντονιστές συµµετέχουν)
Τοποθετούµε ένα µεγάλο χαρτί στο πάτωµα. Η γράφουµε στο κέντρο του πίνακα.
Ο(ι) συντονιστής/ές γράφουν το όνοµά τους στο κέντρο του πίνακα, λένε την ιστορία του ονόµατος, αν
υπήρχε κάποια σύγκρουση για αυτό, αν του(ς) αρέσει το όνοµά του(ς), αν του(ς) θυµίζει κάποιον, κλπ.
Μετά ρωτούν: σε τίνος όνοµα µέσα στην οµάδα υπάρχουν κοινά γράµµατα µε το δικό µου? Οι µαθητές
των οποίων τα ονόµατα ανταποκρίνονται στην ερώτηση έρχονται και γράφουν το δικό τους όνοµα σε
‘διασταύρωση’ µε εκείνο του συντονιστή λέγοντας την ιστορία του δικού τους ονόµατος. Κάθε µαθητής
γράφει το όνοµά του και λέει κάποιο σχόλιο για αυτό:
• από που το πήρε
• εαν του αρέσει
Τα ονόµατα των µαθητών είναι γραµµένα έτσι ώστε να είναι δεµένα µεταξύ τους όπως σε ένα σταυρόλεξο
χρησιµοποιώντας τα κοινά µεταξύ τους γράµµατα.
3. ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ (µαθητές και συντονιστές θέτουν τους όρους µαζί και δεσµεύονται αν
τους τηρήσουν – συναισθηµατικό συµβόλαιο που λειτουργεί ως σηµείο αναφοράς) (20 λεπτά)
(APPENDIX 4)
Μαθητές και συντονιστές σε κύκλο. Σε κάθε µαθητή µοιράζεται από ένα φυλλάδιο όπου αναγράφονται
10-12 προϋποθέσεις – κανόνες για τη καλή λειτουργία της κάθε συνάντησης ( συνηµµένο).
Στη συνέχεια ζητάµε από τους µαθητές να το διαβάσουν προσεχτικά και να επιλέξει ο καθένας
προσωπικά τις 5 πιο σηµαντικές προϋποθέσεις που θέλει να ισχύουν στην διάρκεια των συναντήσεων.
Ρωτάµε τους µαθητές ποιες προϋποθέσεις θέλουν να ισχύουν στις συναντήσεις. Εδώ ισχύει η απόλυτη
πλειοψηφία.
Οι 5 προϋποθέσεις που έχουν την απόλυτη πλειοψηφία από τους µαθητές, αναγράφονται σε µια µεγάλη
κόλλα χαρτί, και θα ισχύουν ως κανόνες λειτουργίας για τις επόµενες συναντήσεις, που θα τηρούνται από
όλους τους µαθητές και από τον συντονιστή.

13. 13
4. Μιλώ για τον εαυτό µου µέσα από µια κάρτα (20 λεπτά)
΄Εχουµε ενηµερώσει τα παιδιά από την προηγούµενη να φέρουν µαζί τους µία κάρτα/φωτογραφία µε
πολλά διαφορετικά θέµατα. Τις αφήνουµε στο κέντρο του κύκλου γυρισµένες ανάποδα και διαλέγει ο
καθένας µία. Το ίδιο και ο συντονιστής. ∆ίνουµε την οδηγία: Κάθε µέλος να παρατηρήσει την κάρτα του,
να θυµηθεί ή να φανταστεί κάποια πράγµατα για τη ζωή του µέσα από αυτή και στη συνέχεια ζητάµε να
µοιραστεί µε την οµάδα. Να µιλήσει για τον εαυτό του µε αφορµή την κάρτα. Το ίδιο θα κάνουν και οι
συντονιστές, στο τέλος. Ευχαριστεί ο συντονιστής στο τέλος για το µοίρασµα...στο τέλος ρωτάει πως
αισθάνεται η οµάδα τώρα που όλοι ξέρουν κάτι περισσότερο για τους άλλους...
5. ΠΑΙΧΝΙ∆Ι BINGO (APPENDIX 6):
Αρχικά κάθε µαθητής επιλέγει µια οριζόντια, κάθετη ή διαγώνια στήλη, έπειτα σηκώνονται όλοι όρθιοι
και αρχίζουν να ρωτούν ο ένας τον άλλο, µέχρι να βρουν 5 διαφορετικά άτοµα µε τα χαρακτηριστικά της
επιλεγµένης στήλης και να συµπληρώσουν BINGO.
Στόχος (επικοινωνία - αλληλεπίδραση µαθητών): να αντιληφθούν οι µαθητές ότι στο σύνολό τους έχουν
πολλά κοινά σηµεία, κοινές δραστηριότητες, ασχολίες, προτιµήσεις, όνειρα, ενώ ελάχιστα είναι τα σηµεία
που διαφέρουν. Με απλά λόγια, περισσότερα είναι αυτά που ενώνουν τους µαθητές παρά αυτά που τους
χωρίζουν. Εστίαση στις διαφορές µπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις, ενώ εστίαση σε οµοιότητες µπορεί
να οδηγήσει σε καλύτερη επικοινωνία.
6. Συνοπτική αναφορά στο περιεχόµενο και τη διαδικασία που ακολουθήθηκε. Συζητώ στην
οµάδα τι τους άρεσε περισσότερο και τι θα πάρουν φεύγοντας µαζί τους. Ή ένα συναίσθηµα που
έχουν εκείνη την ώρα.
7. Ταχτοποίηση του χώρου. Συµµετέχουν όλοι.

14. 14
APPENDIX 4 (Προϋποθέσεις για τη καλή λειτουργία της συνάντησης)
Σηµειώστε µε (√ ) 5 (πέντε) µόνο από τους παρακάτω όρους που θεωρείτε απολύτως σηµαντικούς για τη
λειτουργία των συναντήσεων:
1. Εκφράζω χωρίς φόβο τα συναισθήµατα και τις σκέψεις µου και χωρίς
να δέχοµαι κριτική.
2. Ανοίγοµαι συναισθηµατικά σε όλα τα παιδιά της οµάδας από τη πρώτη
µέρα. Όλοι µπορούν να γίνουν κολλητοί µου µε λίγη καλή θέληση.
3. Ταχτοποιώ τα θρανία όπως τα βρήκα στην αρχή της συνάντησης (όταν
τελειώσει η συνάντηση).
4. Εργάζοµαι σε οµάδες. Ο καθένας µπορεί να συνεισφέρει σε κάτι
σηµαντικό που θα το καταλάβω µόνο αν τον/την αφήσω να
ολοκληρώσει.
5. Σεβασµός και εµπιστοσύνη στο συµµαθητή-τρια µου, συντονιστή/τρια
µου και εχεµύθεια σε αυτά που λέγονται/ακούγονται σε κάθε
συνάντηση.
6. Όταν πρόκειται να απουσιάσω από µια συνάντηση και το γνωρίζω εκ
των προτέρων, ενηµερώνω έναν από τους συντονιστές/στριες.
7. ∆εν διακόπτω τη λειτουργία της συνάντησης για ασήµαντο λόγο.
8. ∆εν µιλάω ταυτόχρονα µε τους άλλους. Ο καθένας έχει κάτι σηµαντικό
να πει που θα το καταλάβω µόνο αν τον/την αφήσω να το
ολοκληρώσει.
9. Είµαι ακριβής στην ώρα έναρξης και συνεπής στις συναντήσεις.
10. Σηµειώνω το ονοµατεπώνυµό µου σε κάθε φυλλάδιο που παίρνω σε
κάθε συνάντηση.

15. 15
APPENDIX 5 – Όροι λειτουργίας της δικής µας οµάδας (10ο
ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ)

16. 16

17. 17
APPENDIX 6 (BINGO)
Βρες κάποιον που...
Του/της αρέσει να
παίζει ποδόσφαιρο
.......................
Αποφεύγει τους
καυγάδες
.......................
Σέβεται τις απόψεις
του άλλου
.........................
Του/της αρέσει να
παρακολουθεί σήριαλ
στη τηλεόραση
..........................
Θα ήθελε να
σπουδάσει
.........................
Πιστεύει πως αξίζει να
βοηθάς όποιον έχει
ανάγκη
.......................
Θα ήθελε να αλλάξουν
πολλά πράγµατα στο
σχολείο
.......................
Του/αρέσει το
ποδήλατο
...........................
Του/της αρέσει ο
χορός
........................
Του αρέσει να
φροντίζει τα
λουλούδια
.........................
Ταξίδεψε στην Αθήνα
........................
Του/της αρέσει να
πάιζει παιχνίδια στον
υπολογιστή και να
σερφάρει στο
διαδίκτυο
........................
∆εν τον ενοχλεί να
κάνει παρέα µε άτοµα
διαφορετικής
θρησκείας
..........................
Του/της αρέσει το
κολύµπι
.........................
Θα ήθελε να ζει άνετα
και µε αξιοπρέπεια
.........................
Του/της αρέσει να
ακούει µουσική
........................
Νιώθει οίκτο για τα
παιδιά των φαναριών
......................
Αγαπηµένη οµάδα
είναι η ΑΕΛ
..........................
Του/Της αρέσουν οι
εκδροµές και τα
ταξίδια
.........................
Του/Της αρέσει ο
κινηµατογράφος
.........................
Συγκρατεί τα νεύρα
του όταν τον ενοχλούν
.....................
Του/της αρέσει να
διαβάζει εξωσχολικά
βιβλία
....................
Τον/την ευχαριστεί να
βγαίνει µε
φίλους/φίλες
.........................
Εχει παραπάνω από 2
αδέλφια
.......................
Του/Της αρέσει το
θέατρο
.........................
Οδηγίες:
Επέλεξε µια οριζόντια, κάθετη ή διαγώνια στήλη. Σήκω όρθιος/α και άρχισε να ρωτάς τους άλλους
µέχρι να βρείς 5 διαφορετικά άτοµα µε τα χαρακτηριστικά της επιλεγµένης στήλης και να συµπληρώσεις/φωνάξεις
BINGO. Προσοχή: ∆εν µπορείς να χρησιµοποιήσεις ένα όνοµα πάνω από 1 φορά.

18. 18

19. 19
APPENDIX 7 (Όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι)
http://www.oloiisoi.gr/index.php?sec=1&cid=12 (2/12/2008)
Ασφαλώς και δεν είµαστε «ίδιοι». Είµαστε όµως ίσοι απέναντι στους νόµους και
έχουµε τα ίδια δικαιώµατα.
∆υστυχώς, αυτό πολλές φορές το ξεχνάµε στην κοινωνία µας. Κι αυτό δεν έχει να
κάνει µόνο µε τη στάση µας απέναντι στους οικονοµικούς µετανάστες, αλλά σε κάθε
κοινωνική οµάδα που αποτελεί «µειονότητα». Η Ελλάδα υστερεί σε σχέση µε κάθε
άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε υποδοµές που διευκολύνουν την καθηµερινή
ζωή των ατόµων µε αναπηρίες (ΑµεΑ). Οι Έλληνες (σύµφωνα µε το
Ευρωβαρόµετρο) είναι από τους λιγότερο ανεκτικούς Ευρωπαίους σε θέµατα
οµοφυλοφιλίας και ιδιαίτερου σεξουαλικού προσανατολισµού. Ακόµα και όσοι έχουν
διαφορετικά θρησκευτικά πιστεύω, συχνά αντιµετωπίζουν προκαταλήψεις.
Αυτές τις προκαταλήψεις πρέπει να ξεπεράσει η κοινωνία µας –ή τουλάχιστον η γενιά
µας. Ας σκεφτούµε ότι ακόµα και κάθε φορά που αναπαράγουµε µε ευκολία κάποιο
αρνητικό στερεότυπο, αδικούµε, µειώνουµε και προσβάλουµε κάποιους ανθρώπους,
χωρίς κανέναν απολύτως λόγο.
Υπάρχουν νόµοι και οι κυρώσεις είναι αυστηρές!
Σε ποινικό επίπεδο, «όποιος παραβιάζει την απαγόρευση της διακριτικής
µεταχείρισης για λόγους εθνοτικής ή φυλετικής καταγωγής ή θρησκευτικών ή άλλων
πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισµού, κατά τη
συναλλακτική διάθεση αγαθών ή προσφορά υπηρεσιών στο κοινό τιµωρείται µε
φυλάκιση έξι (6) µηνών µέχρι τριών (3) ετών και µε χρηµατική ποινή χιλίων (1.000)
έως πέντε χιλιάδων (5.000) ευρώ».
Σε διοικητικό επίπεδο, «η παραβίαση της απαγόρευσης της διακριτικής µεταχείρισης
από πρόσωπο που ενεργεί ως εργοδότης, κατά τη σύναψη ή άρνηση σύναψης
εργασιακής σχέσης ή στη διάρκεια, λειτουργία, εξέλιξη ή λύση αυτής, συνιστά
παραβίαση της εργατικής νοµοθεσίας και κατά την έννοια του άρθρου 16
παράγραφος 1 εδάφιο Α΄ του ν. 2639/1998 (ΦΕΚ 205 Α΄), όπως ισχύει, για την οποία
επιβάλλεται το προβλεπόµενο από αυτήν τη διάταξη πρόστιµο».
…Μόνο που ρατσισµός δεν είναι µόνο αυτό. Όπως ορίζει ο νόµος 3304/2005 του
Ελληνικού Κράτους:
«Ρατσισµός είναι κάθε διάκριση λόγω φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής,
θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου
προσανατολισµού.
ς διάκριση νοείται η παρενόχληση ή κάθε άλλη προσβλητική ενέργεια, η οποία
σχετίζεται µε έναν από τους παραπάνω λόγους και έχει ως σκοπό ή αποτέλεσµα την

20. 20
προσβολή της αξιοπρέπειας κάποιου προσώπου και τη δηµιουργία εκφοβιστικού,
εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος.
ς διάκριση νοείται επίσης οποιαδήποτε εντολή για την εφαρµογή διακριτικής
µεταχείρισης σε βάρος προσώπου για οποιονδήποτε από τους παραπάνω λόγους.»
…Μόνο που ρατσισµός δεν είναι µόνο αυτό. Όπως ορίζει ο νόµος 3304/2005 του
Ελληνικού Κράτους:
Κι όµως, οι περισσότεροι µετανάστες, πέρασαν πολλά για να ζήσουν εδώ. Πολλοί
ρίσκαραν τη ζωή τους… Περπάτησαν ολόκληρες νύχτες, έχασαν στο δρόµο δικούς
τους ανθρώπους, κάποιοι ξεπούλησαν ό,τι είχαν και δεν είχαν σε δουλεµπόρους. Όλοι
άφησαν πίσω φίλους και οικογένειες. Εδώ ζουν σε δύσκολες συνθήκες και
στερούνται βασικές καθηµερινές απολαύσεις. Ήρθαν εδώ επειδή µας χρειάζονταν.
Και έµειναν, µάλλον επειδή τους χρειαζόµαστε εµείς...
Αν δεν τους αγαπήσουµε, τουλάχιστον ας τους σεβαστούµε.
Αυτό είναι µεγάλος µύθος. Τελευταία µελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποδεικνύει
ότι δεν υπάρχει συσχέτιση µεταξύ αύξησης των µεταναστευτικών ροών και αύξησης
της ανεργίας.
Οι µετανάστες δεν υποκατέστησαν θέσεις εργασίας εργαζοµένων στις χώρες
υποδοχής, αλλά κάλυψαν κενά που υπήρχαν.
Η συµβολή τους µάλιστα σε πολλούς τοµείς είναι σηµαντική. Η απασχόλησή τους
π.χ. στον αγροτικό τοµέα, δηµιούργησε θετικά αποτελέσµατα για τους Έλληνες
αγρότες. Πολλές αγροτικές περιοχές της χώρας µας στηρίζονται σε µεγάλο βαθµό
στην παρουσία ξένων εργατών.
Στον αστικό τοµέα της οικονοµίας (µεταποίηση, κατασκευές, εµπόριο, κτλ.), οι
περισσότεροι εργάζονται ως ανειδίκευτοι εργάτες, αναλαµβάνοντας δουλειές που δεν
καλύπτονταν από το υπάρχον εργατικό δυναµικό.
Πολλά! Καταρχάς, οι εργαζόµενοι µετανάστες έχουν δώσει «ανάσα» και στα
ασφαλιστικά ταµεία! Από τους 1.900.000 ασφαλισµένους στο IKA, οι 500.000 είναι
αλλοδαποί. Σε µια περίοδο που λόγω µείωσης του εργατικού δυναµικού και
υπογεννητικότητας µεγαλώνει η ψαλίδα ασφαλισµένων και συνταξιούχων, µε
σοβαρές οικονοµικές συνέπειες στο ασφαλιστικό σύστηµα, η παρουσία ξένων
µεταναστών είναι παραπάνω από ευεργετική.
Όλα τα αρµόδια Ινστιτούτα αναφέρουν ότι οι οικονοµικοί µετανάστες, ιδίως από τις
γειτονικές χώρες, αποτέλεσαν σηµαντικό αναπτυξιακό παράγοντα για τη χώρα µας.
200.000 µετανάστες έχουν ανοίξει τραπεζικούς λογαριασµούς, µε συνολικό ύψος
καταθέσεων 3 δισ. ευρώ!

21. 21
Από άλλες έρευνες, έχει προκύψει ότι το 36% των µεταναστών σχεδιάζει να
παραµείνει στην Ελλάδα. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ταυτίσει το µέλλον τους µε τη
χώρα µας. Έχουν επιλέξει να δώσουν στα παιδιά τους ελληνική παιδεία, να
προσφέρουν στην πατρίδα µας, όπως κάνουµε και εµείς.
Και αυτό είναι υπερβολικό. Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι αλλοδαποί ευθύνονται
περίπου για το 30% των παραβάσεων που έγιναν τα τελευταία χρόνια. Είναι άδικο να
βάζουµε ταµπέλες σε χιλιάδες τίµιων ανθρώπων, για τα εγκλήµατα κάποιων άλλων.
Μην ξεχνάµε ποτέ ότι για κάθε αλλοδαπό που συλλαµβάνεται να παρανοµεί,
υπάρχουν χιλιάδες άλλοι, οι οποίοι την ίδια ώρα δουλεύουν για να ζήσουν τις
οικογένειές τους. ∆εν πρέπει αυτοί να γίνονται θύµατα της προκατάληψής µας.
Άλλωστε, λύση σε αυτό το πρόβληµα, δεν αποτελούν η περιθωριοποίηση και η
µεροληψία σε βάρος των αλλοδαπών, αλλά η ενσωµάτωσή τους, η πλήρης ένταξή
τους στην κοινωνία µας, η βελτίωση της καθηµερινότητάς τους.
Προβλήµατα ασφαλώς υπάρχουν. Κάθε αλλαγή έχει και δυσκολίες. Το επικίνδυνο
είναι αυτές οι δυσκολίες να µας κάνουν να κλείνουµε την πόρτα και το µυαλό µας. Το
επικίνδυνο είναι να βλέπουµε τον άλλο ως κίνδυνο λόγω του χρώµατος, της
εθνότητας, της θρησκείας ή των προτιµήσεών του και όχι σαν µέλος της ίδιας
κοινωνίας που αλλάζει, αναπτύσσεται και αποκτά µεγαλύτερη δυναµική. Το
επικίνδυνο είναι ο φόβος για το διαφορετικό. Και ο ρατσισµός είναι ασθένεια που
µεταδίδεται µε το φόβο.

22. 22
APPENDIX 8: (Συνάντηση δεύτερη- Αυτοεκτίµηση)

23. 23
APPENDIX 9 – ∆ΕΙΓΜΑ από φάκελο ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ

24. 24
APPENDIX 10 (ΠΟΙΟΣ/Α ΕΙΜΑΙ)
Ζωγράφισε τον εαυτό σου τονίζοντας τα χαρακτηριστικά σου (εξωτερικά και
εσωτερικά), τις προτιµήσεις σου/κλίσεις σου που θεωρείς θετικά (ΜΟΝΟ). Αν δεν
είσαι καλός/ή στη ζωγραφική µπορείς να γράψεις τη κατάλληλη λέξη δίπλα στη
φιγούρα σου, π.χ. αν σου αρέσει η µουσική µπορείς να ζωγραφίσεις νότες, ένα
ραδιόφωνο ή να γράψεις τη λέξη µουσική. Μετά θα παρουσιάσεις τον εαυτό σου
στην οµάδα.

25. 25
APPENDIX 11 – ΠΟΙΟΣ ΕΙΜΑΙ (∆είγµα από φάκελο
ΜΑΘΗΤΡΙΑΣ)

26. 26
APPENDIX 12 (Μπαούλο - Βαλίτσα)
Ετοιµάζοµαι να πάω ταξίδι. Ζωγραφίζω ένα µπαούλο και µια βαλίτσα. Βάζω αριστερά στη βαλίτσα µου κάποιες από τις αρετές/θετικά στοιχεία
του χαρακτήρα µου που θα πάρω µαζί µου. Βάζω δεξιά στο µπαούλο ότι πρόκειται να αφήσω εδώ - αρνητικά στοιχεία του χαρακτήρα µου που
έχω αποφασίσει πως δε θα µου χρησιµεύσουν στο ταξίδι.
ΒΑΛΙΤΣΑ ΜΠΑΟΥΛΟ

27. 27
APPENDIX 13 (Συνάντηση τρίτη: «ενίσχυση της αυτοεκτίµησης»)
1. Όσο πιο πολύ εκτιµά κανείς τον εαυτό του, τόσο πιο λίγα απαιτεί από τους άλλους.
2. Όσο λιγότερα απαιτεί, τόσο περισσότερο τους εµπιστεύεται.
3. Όσο πιο πολύ εµπιστεύεται τον εαυτό του και τους άλλους τόσο πιο πολύ µπορεί ν' αγαπάει.
4. Όσο πιο πολύ αγαπάει τόσο πιο λίγο φοβάται τους άλλους.
5. Όσο περισσότερα οικοδοµεί µαζί µε τους άλλους, τόσο πιο πολύ τους γνωρίζει. Έτσι οι δεσµοί
ανάµεσα σ' αυτόν και τους άλλους είναι πιο στέρεοι.
Η συµπεριφορά της αυτοεκτίµησης λοιπόν βοηθάει να µπει τέλος στην αποµόνωση και αποξένωση
ανάµεσα στους ανθρώπους. Με στόχο όλα αυτά κουβεντιάσαµε και εξηγήσαµε στους µαθητές µας τι
σηµαίνουν οι λέξεις αυτοεκτίµηση και αυτοπεποίθηση.
Καταλήξαµε ακόµη στο ότι δεν είναι αρκετό να γνωρίζουµε µόνο εµείς για τον εαυτό µας. Μας είναι
απαραίτητη και η επιβεβαίωση από τους γύρω µας. Στα πλαίσια όλων αυτών προχωρήσαµε στη
διαδικασία των δραστηριοτήτων.
1. Χωρίσαµε τα παιδιά σε οµάδες των πέντε ατόµων και µοιράσαµε σε όλους από ένα φύλλο χαρτί.
2. Το κάθε παιδί έγραψε το όνοµά του στο κάτω µέρος της σελίδας και το έδωσε στο διπλανό του.
3. Το επόµενο παιδί έγραψε κάτι καλό για το προηγούµενο και αφού το δίπλωσε, για να µην
φαίνονται αυτά που έγραψε, το έδωσε στο επόµενο παιδί.
Έτσι, όλα τα παιδιά της οµάδας έγραψαν κάτι καλό και
δίπλωσαν το χαρτί. Στο τέλος το χαρτί επέστρεψε στο παιδί
που το όνοµά του ήταν γραµµένο στο κάτω µέρος της
σελίδας.
Μετά απ' αυτά το κάθε παιδί είχε την ευκαιρία να διαβάσει
όλα τα θετικά που έγραψαν οι συµµαθητές της οµάδας γι'
αυτό.
Η αλήθεια είναι πως υπήρχε και η δική µας παρότρυνση
(χωρίς να τους πιέσουµε) να γράψουν θετικά σχόλια. Όµως
και κάποια αρνητικά που γράφτηκαν είχαν θετική διάθεση,
όπως π.χ. κάποιο παιδί έγραψε «είναι πολύ καλός στο να
κάνει φασαρία».
Τα σχόλια των παιδιών για τους συµµαθητές τους
επικεντρώθηκαν κυρίως σε χαρακτηρισµούς που έχουν να
κάνουν µε:
1. την εξωτερική εµφάνιση(π.χ. είναι ψηλός, είναι
ξανθός κ.τ.λ.)
2. το χαρακτήρα τους (π.χ. είναι καλός, είναι ευγενικός
κ.τ.λ.)
3. την επίδοσή τους στα µαθήµατα και
4. στις δυνατότητές τους στα παιχνίδια (είναι καλός
ποδοσφαιριστής, παίζει καλό βόλεϊ κ.τ.λ.)
Όταν µετά απ' αυτό ξαναγίναµε µια µεγάλη οµάδα στον κύκλο, τους ζητήσαµε να µας πουν
πως ένιωσαν για τα καλά που τους έγραψαν οι συµµαθητές τους και αν περίµεναν να τους τα
αναγνωρίσουν. Για πολλά παιδιά ήταν έκπληξη αυτά που διάβασαν, είτε γιατί πίστευαν πως οι συµµαθητές
τους δεν ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν κάποια προτερήµατά τους είτε γιατί βγήκαν στοιχεία του
χαρακτήρα τους που προσπαθούσαν να τα κρύψουν.

28. 28
APPENDIX 14 – Τι είπαν οι άλλοι για µένα

29. 29
APPENDIX 15 (Tι είπαν οι άλλοι για µένα, δείγµα από φάκελο µαθήτριας)

30. 30
APPENDIX 16 (∆ιεκδικητικότητα- συµπεριφορά µε αυτοεκτίµηση)

31. 31
APPENDIX 17.1
Κάνουµε 4 οµάδες. Κάθε οµάδα αναπτύσσει διάλογο για το κάθε ένα από τα παρακάτω
βιωµατικά µε τις πιο αντιπροσωπευτικές συµπεριφορές. Όσο περισσότερες συµπεριφορές βιώσουν/
µάθουν να αναγνωρίζουν οι µαθητές τόσο το καλύτερο.
1) Φανταστείτε, πως είστε στο σχολείο, η διδακτική ώρα έχει µόλις αρχίσει και εσείς δεν
έχετε προλάβει να µπείτε έγκαιρα στην τάξη. Ο καθηγητής σας δεν σας επιτρέπει την είσοδο και παίρνετε
απουσία…
Συµπεριφορά µε αυτοεκτίµηση:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε υστεροβουλία:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε επιθετικότητα:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Παθητική συµπεριφορά:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................

32. 32
APPENDIX 17.2
2) Ένας συµµαθητής/τριά σας θεωρεί πως δεν ασχολείστε όσο θα πρέπει µε το άλλο φύλο. Τα σχόλιά του
σας κάνουν να νιώθετε άβολα και σας πληγώνουν…
Συµπεριφορά µε αυτοεκτίµηση:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε υστεροβουλία:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε επιθετικότητα:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Παθητική συµπεριφορά:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................

33. 33
APPENDIX 17.3
3) Οι γονείς σας, υποσχέθηκαν να ικανοποιήσουν αυτά τα Χριστούγεννα µια επιθυµία σας.
Λόγω όµως οικονοµικών δυσκολιών, αυτό που µε τόση λαχτάρα περιµένατε αναβάλλεται επ’ αόριστον…
Συµπεριφορά µε αυτοεκτίµηση:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε υστεροβουλία:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε επιθετικότητα:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Παθητική συµπεριφορά:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................

34. 34
APPENDIX 17.4
4) Θεωρείτε πως ο αδελφός (αδελφή) ή κάποιο άλλο συνοµήλικο πρόσωπο στην ευρύτερη
οικογένειά σας απολαµβάνει περισσότερα προνόµια από εσάς
Συµπεριφορά µε αυτοεκτίµηση:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε υστεροβουλία:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Συµπεριφορά µε επιθετικότητα:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................
Παθητική συµπεριφορά:
...................................................................
....................................................................
.....................................................................
....................................................................
...................................................................
....................................................................

35. 35
APPENDIX 18 (Πώς να υπερασπίζεστε τον εαυτό σας – Ασκήσεις διεκδικητικής
συµπεριφοράς)

36. 36

37. 37
APPENDIX 19 (Πως να ενισχύσετε την αυτοπεποίθησή σας)
..απλοί τρόποι για ...την αυτοπεποίθησή σας
http://ygeia.pblogs.gr/tags/aploi-tropoi-aytopepoithisi-gr.html(23/12/2008)
Γράφει: Αντωνίου Άρτεµις
Σύµβουλος Ψυχολόγος και Συνθετική Θεραπεύτρια, BSc (Hons), MSc
Η πραγµατική αυτοπεποίθηση είναι από τα καλύτερα δώρα που µπορείς να κάνεις στον εαυτό σου - µια
πράξη αγάπης προς τον εαυτό σου και προς τους άλλους. Είναι σηµαντικός παράγοντας στις σχέσεις, στη
δουλειά, στην υγεία.
Σηµαίνει ότι µπορείς να είσαι ρεαλιστικά και δηµιουργικά σε επαφή µε τον κόσµο των δυνατοτήτων σου
και των ταλέντων σου. Σηµαίνει ότι πιστεύεις ότι ο εαυτός σου αξίζει, ότι έχεις εµπιστοσύνη στις
πραγµατικές σου ικανότητες και ότι έχεις επίγνωση των ορίων σου. Μπορείς έτσι να βιώνεις µε πληρότητα
την καθηµερινότητά σου, να επιτυγχάνεις τους στόχους σου και να αντιµετωπίζεις τις δυσκολίες σου.
Η πολύ χαµηλή ή η πολύ υψηλή αυτοπεποίθηση πολλές φορές δεν ανταποκρίνεται σε ρεαλιστικά κριτήρια
και µπορεί να είναι επιζήµια για τον εαυτό σου ή/και τους άλλους. Αυτό µπορεί να βελτιωθεί ή και να
θεραπευτεί µε πολλούς τρόπους.
Παρακάτω προτείνω επτά τρόπους, που σύµφωνα µε έρευνες βοηθούν στην βελτίωση της αυτοπεποίθησης
και άρα της ποιότητας που βιώνεις τη ζωή σου και τον εαυτό σου στην καθηµερινότητα:
• H αυτοπεποίθηση - και η βελτίωσή της - έχει άµεση σχέση µε την ενθάρρυνση και την αποδοχή.
Απέφευγε ανθρώπους ή καταστάσεις που είναι τοξικά για εσένα και που καλλιεργούν αµφιβολίες για τον
εαυτό σου, τις πράξεις σου και τις δυνατότητές σου π.χ. µε συνεχόµενη στείρα ή/και αρνητική κριτική,
έµφαση στα 'λάθη' ή κάθε είδους υποτίµηση. Κάποιες φορές αυτό πιθανόν να συµβαίνει και από την
εσωτερική σου φωνή όταν αυτή σε επικρίνει. Μπορείς να µάθεις να κατασιγάζεις αυτή την φωνή και µια
πιο εποικοδοµητική θετική φωνή να αρχίσει προοδευτικά να 'παίρνει' περισσότερο τον λόγο. Συνήθως είναι
θέµα προσπάθειας και εξάσκησης.
• Εντόπισε ή ξαναθυµήσου πράγµατα που σου αρέσει να κάνεις και συνήθως είσαι καλός/ή σε αυτά.
Κάθε άνθρωπος έχει τουλάχιστον ένα ταλέντο σε κάτι µε τρόπο µοναδικό. Ίσως χρειαστεί λίγη παραπάνω
προσπάθεια για να το 'ξεσκεπάσεις' ή να το 'ξεσκονίσεις' και να το καλλιεργήσεις. Ένας τρόπος για να το
κάνεις, είναι για παράδειγµα να είσαι ανοιχτός στο να δοκιµάσεις κάτι που θα ήθελες να κάνεις ή να
ξανακάνεις, αλλά ποτέ δεν το προσπάθησες στην πραγµατικότητα. Αυτό µπορεί να είναι π.χ. ένα άθληµα,
ένα ταξίδι, ένα χόµπι. Η συνεχής αναβολή για κάτι που θέλεις και µπορείς, συνήθως συµβάλλει στην
µείωση της αυτοπεποίθησης.
• Προσπάθησε σε συστηµατική βάση να κάνεις κάτι θρεπτικό για σένα. Αυτό µπορεί να είναι π.χ. µια
βόλτα στη φύση, ένας καφές ή ένα δείπνο µε έναν καλό φίλο, ένα µασάζ, το να αγοράσεις ένα δώρο για τον
εαυτό σου. Το να κάνεις συστηµατικά κάτι θρεπτικό για σένα συνήθως βοηθάει στο να είσαι σε συνεχή
επαφή µε τον εαυτό σου και στο να µπορείς να αναγνωρίζεις και να ικανοποιείς τις ανάγκες σου. Αυτό
συντελεί σηµαντικά στο να έχεις πραγµατική αυτοπεποίθηση αλλά και στο να εξελίσσεσαι γνωρίζοντας
κάτι καινούριο και θρεπτικό για τον εαυτό σου.
• 'Υπάρχει αρκετή για όλους!'. Όσο περίεργο κι αν µπορεί να ακούγεται κάποιες φορές, οι άνθρωποι
αποφεύγουν να πιστεύουν στον εαυτό τους επειδή άλλοι άνθρωποι γύρω τους δεν πιστεύουν κι εκείνοι
στον εαυτό τους - έχουν δηλαδή προβλήµατα αυτοπεποίθησης. Έτσι µπορεί να πιάνεις καµιά φορά τον
εαυτό σου να αισθάνεται ντροπή επειδή είσαι καλός σε κάτι ή βλάκας επειδή οι άλλοι δεν µπορούν να το
αναγνωρίσουν. Μην αφήνεις κάτι τέτοιο να σου στερεί τη δική σου πίστη στις ικανότητές σου ο καθένας
µπορεί να αποκτήσει ή/και να βελτιώσει την αυτοπεποίθησή του εφόσον το θελήσει και το προσπαθήσει.
Τις περισσότερες φορές είναι θέµα επιλογής, απόφασης και εξάσκησης.
• Αποδεσµεύσου από το 'τέλειο'. Το 'τέλειο' είναι εχθρός της αυτοπεποίθησης. Το να θέτεις
υπερβολικά υψηλά κριτήρια ή στόχους σε εσένα ή και στους άλλους είναι συνήθως ένας καλός τρόπος να
νιώσεις απογοήτευση. Κάτι τέτοιο συνήθως µειώνει την εµπιστοσύνη στον εαυτό µας και στις δυνατότητές
µας. Το να έχεις πραγµατική αυτοπεποίθηση δεν σηµαίνει ότι 'κάνεις κάτι τέλεια', συνήθως σηµαίνει ότι

38. 38
επιλέγεις να 'κάνεις κάτι' ανεξάρτητα από το αποτέλεσµα που µπορεί να προκύψει. Πώς θα αισθανόσουν
αν σου έλεγα ότι η έννοια 'λάθος' στην πραγµατικότητα δεν υπάρχει; Υπάρχουν απλά δρόµοι και
µονοπάτια που κάποιες φορές δεν σε οδηγούν εκεί που θέλεις.
• 'Τον εαυτό σου τον έχεις πάντα µαζί σου'. Το να έχεις πραγµατική αυτοπεποίθηση σηµαίνει ότι
συµπεριφέρεσαι και στον εαυτό σου µε αγάπη και αποδοχή. Τα επίπεδα αυτοπεποίθησης δεν είναι κάτι
παγιωµένο αλλά µεταβάλλονται. στόσο, µην αφήνεις τα επίπεδα της αυτοπεποίθησής σου να εξαρτώνται
και να καθορίζονται σε υπερβολικά µεγάλο βαθµό από τους άλλους ή από τις εξωτερικές συνθήκες γύρω
σου. Μπορείς να βάλεις ένα όριο και να υποσχεθείς στον εαυτό σου πως 'ό,τι και να συµβεί θα
προσπαθήσω όσο πραγµατικά µπορώ να µην ξεπεράσω αυτό το όριο'. Θύµισε στον εαυτό σου ότι αν εσύ
δεν είσαι καλά θα χρειαστείς περισσότερη προσπάθεια για να ανταπεξέλθεις σε µια δύσκολη κατάσταση.
• Εσύ επιλέγεις! Αυτοί είναι µόλις επτά τρόποι από τους πάρα πολλούς που θα µπορούσαν να
προταθούν. ∆ιαβάζοντας αυτό το άρθρο ίσως να έχεις σκεφτεί και άλλους, δικούς σου τρόπους, που
βοηθούν καλύτερα εσένα να καλλιεργήσεις και να βελτιώσεις την αυτοπεποίθησή σου. Η επιλογή του για
το πώς θα το κάνεις - εφόσον το θέλεις - είναι δική σου. Απλά ίσως χρειαστεί να το σκεφτείς, να ψάξεις και
να βρεις την καταλληλότερη διαδροµή για σένα. Μπορεί αυτό να γίνει µέσα από ένα άθληµα, από
σεµινάρια, από οµάδες, από ατοµική θεραπεία, από ένα ταξίδι. Σηµασία έχει ότι µπορείς!
Περισσότερες ιστοσελίδες:
http://www.gamoskriti.gr/ugeia/psukhologia/aploi-tropoi-gia-na-beltiosete-ten-autopepoithese-sas.html
http://www.wraia.gr/blogs.php?entry=4077
http://www.iatronet.gr/article.asp?art_id=4020&pr=1
http://www.medlook.net/article.asp?item_id=936
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=122646&ct=75
http://emmeleia-2008.pblogs.gr/2008/08/tropoi-beltiwshs-aytopepoithhshs.html
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_26/06/2005_148206 (συµβολή του χορού)

39. 39
APPENDIX 20 (Συνάντηση τέταρτη – Ενισχύω την αυτοπεποίθησή µου)
1. ∆ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ, ΤΑΛΕΝΤΑ (τι µπορώ να κάνω στο σπίτι, στο σχολείο, τι/πως µε βοηθάει να
αλλάξω, να δοκιµάσω κάτι καινούριο κλπ.)
ΕΙΜΑΙ:
Παράδειγµα: είµαι... κοινωνική...άρα...
α..........................................................
β.........................................................
γ..........................................................
δ............................................................
ε...........................................................
στ..........................................................
...........................................................
.........................................................
..........................................................
ΜΠΟΡ :
Μπορώ... να κάνω εύκολα φίλους
..........................................................
.........................................................
..........................................................
............................................................
...........................................................
..........................................................
...........................................................
.........................................................
..........................................................
2. Α∆ΥΝΑΜΙΕΣ (αρνητική κριτική,
κάτι που θεωρούµε εµείς αρνητικό ή µας
προσάπτουν οι άλλοι ):
π.χ. επιθετική συµπεριφορά →
α..........................................................
β...........................................................
γ............................................................
δ...........................................................
ε..........................................................
στ.........................................................
Πώς η συγκεκριµένη αδυναµία µπορεί
(µε λίγη αισιοδοξία/θετική σκέψη) να
µεταφραστεί θετικά:
άµυνα απέναντι στη κοινωνική
αδιακρισία – βάζω τα όρια µου
..........................................................
.........................................................
..........................................................
............................................................
...........................................................
..........................................................
............................................................

40. 40
APPENDIX 21 (∆είγµα από φάκελο µαθήτριας)

41. 41
APPENDIX 22 (Πώς βλέπω/ονειρεύοµαι τον εαυτό µου σε 10 χρόνια από τώρα)

42. 42
APPENDIX 23 (Συνάντηση πέµπτη : ΦΥΛΟ και ΚΟΙΝ ΝΙΚΟ ΦΥΛΟ: πού αναφέρονται)

43. 43
APPENDIX 24: ΦΥΛΟ και ΚΟΙΝ ΝΙΚΟ ΦΥΛΟ: γυναίκα και άντρας (διαφορές)

44. 44

45. 45
APPENDIX 25 – Συνάντηση πέµπτη: Στερεότυπα που καλλιεργούν τα ΜΜΕ: Οι ελίτ των
ωραιότερων γυναικών του κόσµου

46. 46
APPENDIX 26 – ∆ιασκεδαστικός ΑΡΚΑΣ (ΓΚΟΛΦ) για το σπίτι…

47. 47
APPENDIX 27 – Συνάντηση Έκτη: Τι είναι σεξ (Οδηγίες)

48. 48
APPENDIX 28: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΕΞ – φύλλο εργασίας

49. 49

50. 50
APPENDIX 29: Συνάντηση Έκτη: Κίνδυνοι σεξουαλικής επαφής
Η σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια της περιόδου εγκυµονεί κινδύνους τόσο για εσάς όσο και για τον
«καλό» σας.
Για τη γυναίκα
Τραυµατισµός της µήτρας: Επειδή η µήτρα κατά τη διάρκεια της περιόδου έχει µεγάλη αιµάτωση, η
σεξουαλική επαφή κατά τις ηµέρες αυτές µπορεί να την τραυµατίσει και να προκαλέσει ακόµα και µόνιµες
βλάβες. Λόγω της αυξηµένης αιµάτωσης, µε την επαφή γίνεται σύσπαση της µήτρας, µε αποτέλεσµα
κάποια από τα αγγεία που διατηρούν αυτό το αίµα να σπάζουν και να προκαλούν µικρά αιµατώµατα στο
τοίχωµά της. Τα αιµατώµατα αυτά µπορεί να αυξάνονται από µήνα σε µήνα και να οδηγήσουν σε
αδενοµύωση, µια καλοήθης πάθηση της µήτρας κατά την οποία διεισδύει ενδοµήτριο στο τοίχωµά της
(κανονικά υπάρχει στην κοιλότητά της). Η κατάσταση αυτή ενδεχοµένως να προκαλέσει προβλήµατα στη
γονιµότητα και να δηµιουργήσει µια «ευαίσθητη» µήτρα, η οποία θα πονάει εύκολα και θα δυσκολεύεται
να αντεπεξέλθει στις ανάγκες µιας εγκυµοσύνης.
∆ηµιουργία ενδοµητρίωσης: Με τη διείσδυση υπάρχει το ενδεχόµενο να σπρωχτεί το αίµα της περιόδου
από την κοιλότητα της µήτρας στις σάλπιγγες και από εκεί να πέσει στην κοιλιά µε αποτέλεσµα να
ξεκινήσει η δηµιουργία ενδοµητρίωσης. Η σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια της περιόδου φαίνεται να
είναι µία από τις επικρατέστερες από τις περισσότερες από 2.000 αιτίες που έχουν αναφερθεί στη
δηµιουργία της ενδοµητρίωσης.
Για τον άντρα
Πρόκληση λοιµώξεων: Κατά τη διάρκεια της εµµήνου ρύσης η πληθώρα των µικροβίων που αποτελεί τη
χλωρίδα του κόλπου αυξάνεται σηµαντικά, µε αποτέλεσµα κάποια από τα µικρόβια αυτά, που για τη
γυναίκα µπορεί να είναι φυσιολογικά παράσιτα, για τον άντρα να είναι παθογόνα και να προκαλέσουν
ουρολοίµωξη, προστατίτιδα και άλλες λοιµώξεις. Όσο µεγαλύτερη είναι η ροή τόσο µεγαλύτεροι είναι και
οι παραπάνω κίνδυνοι.
∆εν αποκλείεται η σύλληψη
Αν µέχρι τώρα η περίοδος ήταν µια καλή δικαιολογία για να κάνετε ελεύθερα σεξ χωρίς να ανησυχείτε για
τον κίνδυνο µιας ανεπιθύµητης εγκυµοσύνης, ξεχάστε την. Παρόλο που επιστηµονικά αυτό δεν έχει
αποδειχτεί, κανείς δεν µπορεί να αποκλείσει το ενδεχόµενο να συµβεί κάτι τέτοιο. Γιατί, παρά το ότι
σύµφωνα µε τον κανόνα η γυναίκα έχει ωορρηξία τη 14η µέρα ενός κύκλου 28 ηµερών, δεν αποκλείεται
αυτό να συµβεί και νωρίτερα (8η-9η µέρα) και αν η περίοδος διαρκεί πολλές µέρες να συµπέσει µε την
ωορρηξία.
Η σεξουαλική επαφή κατά τη διάρκεια της περιόδου φαίνεται να είναι µια από τις επικρατέστερες αιτίες
για τη δηµιουργία ενδοµητρίωσης.
Της Έφης Τσιβίκα
Με τη συνεργασία του Σαράντη Κωστίκογλου, µαιευτήρα - χειρουργού γυναικολόγου, διδάκτορα του
Πανεπιστηµίου Αθηνών
http://www.myworld.gr/site/content.php?sel=156&artid=316022 (18/12/2008)

51. 51
APPENDIX 30 – Σε ποιόν µπορώ να µιλήσω για το σεξ (Οδηγίες)

52. 52
APPENDIX 31 – Σε ποιόν µπορώ να µιλήσω για το σεξ: φύλλο εργασίας

53. 53
APPENDIX 32: Συνάντηση έβδοµη – Σεξουαλική ανατοµία Άντρα και Γυναίκας
ΕΞ ΤΕΡΙΚΑ, ΕΣ ΤΕΡΙΚΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΑΝΤΡΑ/ΓΥΝΑΙΚΑΣ (Ο∆ΗΓΙΕΣ)

54. 54
APPENDIX 33 – Η ΕΦΗΒΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ Σ ΜΑ ΜΑΣ (ΒΙ ΜΑΤΙΚΑ)

55. 55

56. 56
APPENDIX 34: Συνάντηση όγδοη: Εφηβεία
ΑΠΟ ΑΓΟΡΙ ΓΙΝΟΜΑΙ ΑΝΤΡΑΣ/ΑΠΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΓΥΝΑΙΚΑ

57. 57
APPENDIX 35: Παρότρυνση µαθητών/τριών για συζήτηση στο σπίτι µε τους γονείς τους

58. 58
APPENDIX 36 – Ερωτηµατολόγιο στα µέσα των συνεδριών (δείγµα 1)

59. 59
APPENDIX 37 – ΕΡ ΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΣΥΝΕ∆ΡΙ Ν (δείγµα 2)

60. 60
APPENDIX 38 – ΕΡ ΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΣΥΝΕ∆ΡΙ Ν (δείγµα 3)

61. 61
APPENDIX 39 – ΕΡ ΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΣΤΑ ΜΕΣΑ ΣΥΝΕ∆ΡΙ Ν (δείγµα 4)

62. 62
APPENDIX 40 – ΕΡ ΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ (κενό) που δόθηκε στα µέσα των συνεδριών για επαναπροσδιορισµό των
αναγκών τους
ΑΓ ΓΗ ΥΓΕΙΑΣ – ∆ΙΑΦΥΛΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΑΓ ΓΗ – 10ο
ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
Ονοµατεπώνυµο: ................................................................................Ηµεροµηνία: ......./......./2009
Αγαπητέ/ή µαθητή/τρια της β΄ λυκείου,
Η ανάγκη µας να αξιολογηθούµε και να βελτιώσουµε το πρόγραµµα µας ώθησε στην ανάγκη να σχεδιάσουµε το
παρακάτω ερωτηµατολόγιο. Οι ειλικρινείς απαντήσεις σου θα µας βοηθήσουν πολύ προς αυτήν την κατεύθυνση. Σε
παρακαλούµε συµπλήρωσε το ερωτηµατολόγιο στο σπίτι σου, το συντοµότερο δυνατόν, και επέστρεψε το σε µία από τις
καθηγήτριες µέχρι τη Πέµπτη 12 Φεβρουαρίου 2009.
Ευχαριστούµε πολύ
Οι καθηγήτριες: Κύρκου Σοφία – Παπαϊωάννου Βασιλική
1. Τι µου άρεσε µέχρι τώρα στην εφαρµογή του προγράµµατος:
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................
2. Τι δεν µου άρεσε µέχρι τώρα στην εφαρµογή του προγράµµατος:
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
............................................................................................... .............................................................................................................
3. Συνάντησες δυσκολία κάποια στιγµή κατά τη διάρκεια της συνεδρίας? (Βάλε √)
Ναι: .......... Όχι: ........... ∆εν απαντώ: .........
Αν ναι, γιατί? Σε ποιό επίπεδο?
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................
4. Ηταν τα πράγµατα όπως τα περίµενες? (Βάλε √)
Ναι: .......... Όχι: ........... ∆εν απαντώ: .........
Αν όχι, γιατί? Σε ποιό επίπεδο?
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................
5. Αν µπορούσες να αλλάξεις, να αφαιρέσεις ή να προσθέσεις κάτι στο πρόγραµµα από δω και στο εξής, τι θα ήταν αυτό?
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................................................
.................................
ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ!!

63. 63
APPENDIX 41 (Απαντήσεις µαθητών/τριών στα ερωτηµατολόγια – Φεβρουάριος 2009) µέρος Α΄

64. 64
APPENDIX 42 (Απαντήσεις µαθητών/τριών στα ερωτηµατολόγια – Φεβρουάριος 2009) µέρος Β΄

65. 65

66. 66
APPENDIX 43: Τι είναι έρωτας (Φωτογραφίες κατά τη διάρκεια της συνεδρίας)

67. 67

68. 68