CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH

1. MUÏC TIEÂU
1, Neâu caùc yeáu toá giaûi phaãu chi aûnh höôûng ñeán coá ñònh ngoaøi (CÑN)
2, Phaân tích caùc öu vaø khuyeát ñieåm cuûa CÑN.
3, Neâu caùc nguyeân taéc chung khi laép ñaët CÑN trong ñieàu trò gaõy xöông.
4, Laép ñaët thaønh thaïo vaø chaêm soùc toát moät soá caùc CÑN thoâng thöôøng.
BAØI GIAÛNG
1. ÑAÏI CÖÔNG:
Coá ñònh ngoaøi (CÑN) laø moät phöông tieän coá
ñònh xöông maø trong ñoù caùc ñinh (hoaëc kim)
ñöôïc caém vaøo caùc ñoaïn xöông khaùc nhau, vaø
caùc ñinh naøy laïi ñöôïc coá ñònh vaøo nhau baèng
moät duïng cuï ñaët beân ngoaøi cô theå. Duïng cuï ñoù
goïi laø khung coá ñònh ngoaøi, maø thöôøng ñöôïc goïi
taét laø coá ñònh ngoaøi hay baát ñoäng ngoaøi. Noùi
khaùc hôn, coá ñònh ngoaøi ngöôïc laïi vôùi coá ñònh
trong (keát hôïp xöông) vì caùc phöông tieän baát
ñoäng kim loaïi ñöôïc ñaët beân ngoaøi xöông, da vaø
oå gaõy. Xöông gaõy ñöôïc coá ñònh vöõng chaéc hay
khoâng tuøy thuoäc vaøo keát caáu cuûa khung vaø caùch
laép ñaët.
2. GIAÛI PHAÃU HOÏC TRONG CÑN:
Hieåu bieát giaûi phaãu hoïc laø ñieàu baét buoäc khi
söû duïng coá ñònh ngoaøi ñeå traùnh caùc bieán chöùng
khi ñaët ñinh vaøo xöông. Fred Behrens phaân chia
giaûi phaãu chi nhö sau:
2.1. Theo vò trí xöông treân chi:
 Loaïi xöông naèm leäch taâm: caùc xöông
naøy coù moät phaàn naèm ngay döôùi da:
xöông baû vai, xöông truï, xöông baøn tay,
xöông chaäu, xöông chaøy, xöông baøn
chaân.
 Loaïi xöông naèm chính taâm: xöông ñöôïc
bao quanh bôûi maïch maùu, thaàn kinh, gaân
cô: xöông caùnh tay, xöông quay, xöông
ñuøi, xöông maùc, xöông ngoùn tay, ngoùn
chaân.
2.2. Theo vuøng chi:
Treân thieát ñoà caét ngang coù theå chia ra laøm
ba vuøng
 Vuøng an toaøn: vuøng xöông naèm ngay
döôùi da
 Vuøng ít an toaøn: vuøng coù caùc ñôn vò gaân
cô
 Vuøng nguy hieåm: vuøng coù maïch maùu,
thaàn kinh
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng an toaøn, haàu nhö ít
coù bieán chöùng xaûy ra.
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng ít an toaøn coù theå
gaëp moät soá bieán chöùng deã nhieãm truøng chaân
ñinh, toån thöông caùc gaân cô gaây dính gaân cô laøm
ñô khôùp, coù theå gaây cheøn eùp khoang.
Neáu ñaët ñinh vaøo vuøng nguy hieåm coù theå
gaëp moïi bieán chöùng, ñaëc bieät gaây toån thöông
maïch maùu vaø thaàn kinh.
3. COÂNG DUÏNG CUÛA CÑN, ÖU KHUYEÁT
ÑIEÅM:
3.1. Lôïi ích:
 Baát ñoäng xöông gaõy töông ñoái vöõng
chaéc, ít di leäch thöù phaùt.
 Duïng cuï baát ñoäng xa oå gaõy, traùnh ñöôïc
dò vaät ôû oå gaõy hôû.
 Khoâng baát ñoäng khôùp, beänh nhaân taäp
cöû ñoäng sôùm ñöôïc, tröø caùc tröôøng hôïp coù
chæ ñònh coá ñònh khôùp.
 Keùo, neùn caùc ñoaïn xöông gaõy ñöôïc.
 Naén caùc di leäch ñöôïc, tuøy loaïi CÑN.
 Cho pheùp saên soùc veát thöông deã daøng vaø
thuaän lôïi khi thöïc hieän caùc thuû thuaät nhö
caét loïc, gheùp da, xoay da
Do caùc öu ñieåm treân ñaây, CÑN ñöôïc chæ
ñònh öu tieân cho caùc gaõy hôû trong caáp cöùu.
Trong gaõy hôû, so saùnh CÑN vôùi caùc phöông
phaùp khaùc nhö keát hôïp xöông, baêng boät ta thaáy:
khoâng theå keát hôïp xöông caáp cöùu ñöôïc vì hieäu
öùng dò vaät gaây nguy cô nhieãm truøng oå gaõy cao,
ñaëc bieät laø caùc gaõy hôû naëng giaäp naùt nhieàu, vaø
caùc tai bieán phaãu thuaät khaùc do khoâng chuaån bò
toát beänh nhaân; khoâng theå baêng boät cho caùc gaõy
khoâng vöõng, ngay caû vôùi caùc gaõy vöõng baêng boät
cuõng coù nhieàu baát lôïi nhö deã teo cô cöùng khôùp,
KYÕ THUAÄT COÁ ÑÒNH NGOAØI

2. Beänh hoïc Chaán thöông Chænh hình – Phuïc hoài Chöùc naêng46
khoù saên soùc veát thöông khi caàn thieát. Caùc taøi
lieäu môùi nhaát ôû nöôùc ngoaøi so saùnh CÑN vaø keát
hôïp xöông ôû caùc gaõy xöông hôû cho keát quaû
khoâng khaùc nhau laø maáy, tuy nhieân trong ñieàu
kieän hieän nay ôû nöôùc ta haàu heát caùc beänh vieän
tuyeán tænh ñeàu chöa ñuû ñieàu kieän keát hôïp xöông
trong caáp cöùu neân CÑN vaãn laø moät phöông
phaùp ñieàu trò höõu hieäu vaø an taâm nhaát ñoái vôùi
caùc gaõy hôû maø caùc beänh vieän tuyeán tænh neân
trieån khai aùp duïng.
Ngoaøi ra khung CÑN coøn ñöôïc duøng ñeå:
 Keùo daøi chi.
 Ñieàu trò khôùp giaû vaø khôùp giaû maát ñoaïn
xöông.
 Naén chænh caùc bieán daïng chi baåm sinh
hoaëc maéc phaûi.
 Keùo naén caùc co ruùt khôùp.
 Baát ñoäng choáng soác trong gaõy khung
chaäu.
3.2. Tai bieán vaø bieán chöùng coù theå gaëp:
 Nhieãm truøng chaân ñinh: Raát thöôøng gaëp.
Neáu ñöôøng kính ñinh söû duïng caøng lôùn
thì tæ leä nhieãm truøng caøng cao. Thöôøng
xaûy ra vaøi tuaàn sau khi ñaët khung. Môùi
ñaàu ræ dòch, sau ñoù coù muû vaø naëng hôn
thì loûng ñinh hoaøn toaøn. Treân phim
Xquang coù theå thaáy vuøng tieâu xöông
quanh ñinh. Neáu bò nhieãm truøng ta neân
ruùt boû ñinh vaø xuyeân laïi ñinh khaùc ôû vò trí
khaùc. Sau khi ruùt ñinh, nhieãm truøng seõ
khoûi. Moät soá caùc tröôøng hôïp loã ñinh laâu
laønh, coù doø thì coi chöøng coù moät haït
xöông cheát coøn ôû trong chi, neáu laáy ñöôïc
maûnh xöông cheát naøy ra thì loã ñinh seõ
laønh ngay, hieám khi daãn ñeán vieâm xöông.
 Toån thöông maïch maùu, thaàn kinh: Ít khi
xaûy ra neáu chuù yù ñeán vò trí ñöôøng ñi cuûa
maïch maùu vaø thaàn kinh.
 Vôõ xöông khi ñaët ñinh
 Cheøn eùp khoang.
 Ñô khôùp: Do gaêm kim, ñinh vaøo gaân cô
hoaëc do beänh nhaân khoâng taäp vaän ñoäng.
 Ñau, nhaát laø nôi vuøng da xuyeân ñinh.
 Coàng keành khoù chòu.
 Caùc tröôøng hôïp khaùc do söùc beàn cô hoïc
cuûa khung keùm: gaõy ñinh, gaõy khung.
 Ngoaøi ra neáu duøng CÑN khoâng ñuùng qui
caùch hoaëc theo doõi khoâng toát cuõng coù
theå daãn ñeán di leäch thöù phaùt do loûng
ñinh, gaây ra cal leäch hoaëc khôùp giaû.
4. PHAÂN LOAÏI COÁ ÑÒNH NGOAØI.
4.1. Phaân loaïi theo caáu truùc.
4.1.1. CÑN thaúng:
Goàm 1, 2 hay 3 thanh thaúng ñaët doïc song
song theo truïc chi, treân caùc thanh naøy coù
caùc caáu truùc ñeå gaén keát vôùi caùc ñinh ñaõ
baét vaøo xöông. Ñinh xuyeân vaøo chi coù theå
gaén keát tröïc tieáp leân caùc thanh thaúng
(Judet), hoaëc gaén giaùn tieáp qua caùc caáu
truùc caëp ñinh (Hoffmann, Muller...) ; coù
caùc maét khôùp ñieàu chænh (Hoffmann,
Orthofix...) hoaëc khoâng (Muller, Nguyeãn
Vaên Nhaân...).
4.1.2. CÑN voøng:
Goàm caùc voøng troøn hoaëc moät phaàn voøng
troøn. Chi ñöôïc loàng vaøo trong caùc voøng
troøn vaø caùc voøng naøy ñöôïc noái vôùi nhau
bôûi caùc thanh thaúng ñaët song song vôùi truïc
chi. Caùc ñinh hoaëc kim xuyeân ngang qua
chi ñöôïc coá ñònh leân caùc voøng troøn.
4.1.3. CÑN keát hôïp:
Nhieàu CÑN phoái hôïp voøng vaø thaúng, hoaëc
coù caùc caáu truùc ñaëc bieät phuø hôïp vôùi muïc
ñích coá ñònh (CÑN khung chaäu ôû beänh
vieän Chôï raãy, caûi bieân CÑN Ilizarov cuûa
Traàn Vaên Beù Baûy, CÑN gaàn khôùp, CÑN
chöõ T duøng ôû coå chaân).
4.2. Phaân loaïi theo chöùc naêng:
Qua khaûo saùt caùc loaïi CÑN, chuùng toâi phaân
chia CÑN thaønh boán nhoùm chöùc naêng nhö
sau:
4.2.1. Coá ñònh ñôn thuaàn (Judet,
NVQ,...): Sau khi laép CÑN, khoâng theå naén
laïi ñöôïc nöõa. Muoán söûa di leäch, phaûi laøm
laïi töø ñaàu.
4.2.2. Coá ñònh vaø keùo - neùn (Muller,
Ng.V.Nhaân...)
4.2.3. Coá ñònh, keùo neùn vaø naén chænh thuï
ñoäng (Orthofix, Hoffmann): Sau khi laép
ñaët CÑN maø vaãn coøn di leäch xöông thì coù
theå naén laïi baèng caùch thaùo loûng caùc heä
thoáng coá ñònh cho khung CÑN hoaøn toaøn
töï do roài naén xöông, sau ñoù coá ñònh trôû
laïi.

3. Kyõ thuaät coá ñònh ngoaøi 47
4.2.4. Coá ñònh, keùo neùn vaø naén chænh
chuû ñoäng (Ilizarov, muller caûi tieán...):
Sau khi laép ñaët khung maø vaãn coøn di leäch
xöông thì coù theå naén laïi baèng caùch ñieàu
chænh caùc caáu truùc cuûa khung töï ñoäng keùo
caùc ñoaïn xöông gaõy ñeán vò trí mong
muoán.
4.3. Phaân loaïi theo caùch gaén keát leân xöông
vaø cô cheá chòu löïc:
4.3.1. Caùch gaén leân xöông (hình 45-1):
4.3.1.1.CÑN moät beân: Ñinh xuyeân qua
da, phaàn meàm vaø chæ xuyeân vöøa heát qua thaân
xöông. CÑN chæ gaén keát leân moät phía cuûa chi.
CÑN kieåu naøy duøng ñinh Schanz, töùc laø ñinh
gioáng ñinh Steinmann maø phaàn ñaàu coù raêng
moät ñoaïn 1-4 cm. Ñoaïn raêng coù theå coù ñöôøng
kính baèng nhau hoaëc coù daïng thuoân nhoû ôû khuùc
ñaàu vaø lôùn daàn veà phía thaân ñinh.
4.3.1.2.CÑN hai beân: Ñinh xuyeân qua
xöông vaø xuyeân ngang qua toaøn boä chi. Heä
thoáng coá ñònh gaén keát vaøo caû hai phía cuûa chi.
Neáu duøng kieåu naøy thì ñinh xuyeân ngang qua
chi neân duøng loaïi coù raêng noåi ôû giöõa ñeå gaén chaët
vaøo xöông.
Khi ñaët CÑN moät beân, ta coù theå ñaët ñinh
vaøo vuøng an toaøn cuûa chi (coù xöông leäch taâm)
vaø haïn cheá ñöôïc caùc bieán chöùng. Khi ñaët CÑN
hai beân thì thöôøng coù moät beân loït vaøo vuøng ít an
toaøn hoaëc vuøng nguy hieåm, deã gaây bieán chöùng,
neân khuynh höôùng ngaøy nay thöôøng ñaët CÑN
moät beân.
4.3.2. Cô cheá chòu löïc:
4.3.2.1.CÑN moät maët phaúng: Neáu caùc
ñinh (kim) treân moãi ñoaïn gaõy chæ naèm treân moät
maët phaúng chöùa truïc doïc thaân xöông.
4.3.2.2.CÑN hai maët phaúng: Neáu caùc
ñinh, kim treân moãi ñoaïn gaõy naèm treân hai maët
phaúng khaùc nhau chöùa truïc doïc thaân xöông.
Ñoái vôùi CÑN moät maët phaúng, söï vöõng chaéc
chæ ñaït ñöôïc treân maët phaúng ñoù maø thoâi, coøn ñoái
vôùi CÑN hai maët phaúng söï vöõng chaéc seõ ñaït
möùc toái öu. Thí duï khi CÑN caúng chaân ñaët caùc
ñinh trong maët phaúng ñöùng ngang, nhö vaãn
thöôøng laøm, thì CÑN seõ choáng caùc di ñoäng kieåu
môû goùc ra ngoaøi-vaøo trong raát toát nhöng laïi deã
daøng cho pheùp caùc di ñoäng kieåu gaäp goùc môû
tröôùc -sau. Neáu duøng theâm moät CÑN ñaët caùc
ñinh töø tröôùc ra sau trong maët phaúng ñöùng doïc
(goäp laïi ta coù moät CÑN hai maët phaúng) thì
CÑN thöù hai naøy choáng caùc di leäch kieåu môû goùc
tröôùc-sau raát toát, nhö vaäy seõ ñaït coá ñònh vöõng
chaéc.
5. NGUYEÂN TAÉC CHUNG KHI ÑAËT CÑN.
5.1. Tröôùc moå:
5.1.1. Phaûi ñaùnh giaù beänh nhaân kyõ ñeå
xem:
 CÑN coù phaûi laø phöông phaùp toát nhaát
hay khoâng. CÑN laø bieän phaùp taïm thôøi
hay coá ñònh ñeán luùc laønh xöông.
 Loaïi CÑN naøo thích hôïp nhaát
 Ñieàu trò ñôn thuaàn CÑN hay phoái hôïp
vôùi caùc phöông phaùp khaùc
5.1.2. Chuaån bò saün duïng cuï CÑN:
Ñaùnh giaù veát thöông vaø vò trí xöông gaõy ñeå
laép raùp saün CÑN döï truø sao cho (neáu coù theå)
ñinh hoaëc kim khoâng xuyeân vaøo oå gaõy vaø khoâng
xuyeân vaøo choã da coù veát thöông, höôùng ñi cuûa
Hình 45-1 : Caùc kieåu laép ñaët CÑN

4. Beänh hoïc Chaán thöông Chænh hình – Phuïc hoài Chöùc naêng48
thaàn kinh, maïch maùu maø vaãn ñaït ñöôïc keát quaû
coá ñònh vöõng chaéc nhaát.
Caùc ñinh (kim) ôû phía gaàn khôùp caøng gaàn
veà phía khôùp, caøng xa oå gaõy caøng toát, caùc ñinh
phía gaàn oå gaõy thì caøng gaàn oå gaõy caøng toát
(nhöng phaûi ngoaøi oå gaõy). Vieäc soaïn saün khung
CÑN tröôùc khi moå laø coâng vieäc heát söùc quan
troïng vì noù giuùp ruùt ngaén thôøi gian cuoäc moå,
giuùp löôøng ñöôïc caùc khoù khaên coù theå xaûy ra khi
moå ñeå coù caùch giaûi quyeát.
5.2. Trong moå:
 Choïn höôùng xuyeân ñinh: Neáu phaûi ñaët
ñinh vaøo vuøng gaàn thaàn kinh (TK), maïch
maùu (MM) thì phaûi xuyeân ñinh töø höôùng
coù TK, MM ñeå deã chuû ñoäng traùnh chuùng.
 Raïch da baèng dao taïi vò trí ñaët ñinh, keå
caû khi duøng kim Kirschner, ñeå da khoâng
bò caêng gaây ñau nhöùc, hoaïi töû da daãn tôùi
nhieãm truøng chaân ñinh. Sau khi cuoäc moå
keát thuùc, phaûi kieåm tra laïi xem chaân ñinh
coù bò caêng da hay khoâng; neáu coù, phaûi
raïch da cho heát caêng (raïch veà phía da
chuøng), neáu ñöôøng raïch daøi quaù thì khaâu
laïi bôùt.
 Sau khi raïch da, neáu ñaët ñinh lôùn thì
duøng moät Kelly taùch moâ meàm daãn
ñöôøng, ñaët moät oáng baûo veä töø ngoaøi da
vaøo ñeán xöông ñeå khi khoan moâ meàm
khoâng bò xoaén vaøo muõi khoan, muõi ñinh.
 Ngoaïi tröø duøng kim Kirschner phaûi
khoan baèng khoan maùy, coøn neáu duøng
ñinh coù raêng thì phaûi khoan moài tröôùc
baèng muõi khoan, sau ñoù môùi theo ñöôøng
loã khoan ñeå baét ñinh vaøo.
 Khi khoan xöông thì neân khoan vôùi toác
ñoä chaäm, muõi khoan beùn ñeå khoûi laøm
chaùy xöông, gaây tieâu xöông vaø loûng ñinh
sau naøy.
 Khi gaén ñinh vaøo xöông neân duøng khoan
tay hoaëc duïng cuï vaën ñinh baèng tay.
 Neáu duøng ñinh Schanz thì chuù yù choïn
ñinh sao cho phaàn raêng chæ baét qua voû
xöông beân kia, coøn ñoaïn ñinh ôû voû xöông
vaø phaàn meàm phía coá ñònh thì khoâng coù
raêng (Hình 45-2)
 Trong luùc khoan vaø baét ñinh, phaûi ñaët
caùc khôùp trong tö theá thích hôïp nhaát,
nghóa laø khi ñinh ñi qua vuøng phaàn meàm
naøo thì gaân cô gaàn khôùp ôû vuøng ñoù phaûi
trong tình traïng caêng toái ña.Ví duï khi
xuyeân kim töø tröôùc ra sau ôû 1/3 döôùi caúng
chaân thì thöïc hieän nhö sau: ñaët coå chaân
gaäp veà maët loøng heát côõ, cho xuyeân kim töø
da vaøo ñeán xöông vaø qua heát thaân xöông,
khi kim vöøa nhuù qua thaân xöông thì ñaët
coå chaân veà vò trí duoãi maët löng heát côõ roài
môùi xuyeân tieáp kim ngang qua chi. Laøm
nhö vaäy coå chaân khoâng bò caùc gaân cô
choát laïi, neân neáu khoâng taäp chuû ñoäng
ñöôïc thì vaãn coù theå taäp thuï ñoäng traùnh
ñô khôùp, hoaëc ñaët ñöôïc khôùp ôû tö theá toát
ñeå boù boät taêng cöôøng.
5.3. Sau moå:
 Saên soùc chaân ñinh: thay baêng haøng
ngaøy,ñaép thuoác saùt truøng leân chaân ñinh
(betadin, daàu muø u...)
 Neáu caàn naén chænh (cho caùc loaïi khung
naén chænh ñöôïc) thì keùo daàn heát di leäch
choàng ngaén sau ñoù môùi chænh caùc di leäch
khaùc.
 Kieåm tra thöôøng xuyeân caùc ñai oác vaø buø-
lon, sieát chaët laïi neáu bò loûng.
 Cho taäp vaän ñoäng chuû ñoäng nheï nhaøng,
chuù yù cöû ñoäng cuûa caùc khôùp, nhaát laø khôùp
coå chaân. Trong tröôøng hôïp khoâng xuyeân
ñinh qua caùc ñôn vò gaân cô nhöng beänh
nhaân khoâng chòu taäp thì coå chaân hoaëc goái
cuõng coù theå ñô ôû tö theá xaáu vì beänh nhaân
coù khuynh höôùng ñeå chi trong tö theá giaûm
ñau (co goái, gaäp loøng coå chaân).Trong
nhöõng tröôøng hôïp naøy, neân giöõ khôùp ôû tö
theá toát baèng baêng boät taêng cöôøng.
 Ñaùnh giaù möùc ñoä vöõng chaéc ñeå cho beänh
nhaân taäp ñi sôùm.
Hình 45-2 gaén ñinh raêng vaøo xöông

5. Kyõ thuaät coá ñònh ngoaøi 49
6. KYÕ THUAÄT LAÉP ÑAËT MOÄT SOÁ CAÙC COÁ
ÑÒNH NGOAØI THOÂNG THÖÔØNG:
Coù raát nhieàu loaïi CÑN khaùc nhau vaø caùch
laép ñaët cuõng khaùc nhau. ÔÛ ñaây chæ moâ taû caùch
laép ñaët 4 loaïi CÑN saûn xuaát trong nöôùc, thöôøng
duøng taïi beänh vieän Chôï raãy vaø moät soá tænh phía
nam. Thöïc teá hieän nay caùc loaïi CÑN ngoaïi
nhaäp nhö Orthofix, Hoffmann, Traumafix,
F.E.S.S.A.... raát ñaét tieàn vaø haàu nhö ít ngöôøi söû
duïng.
6.1. CÑN Müller:
Hieän laø loaïi CÑN söû duïng roäng raõi nhaát taïi
khoa CTCH beänh vieän Chôï raãy, ñöôïc cheá taïo
phoûng theo kieåu CÑN cuûa AO, coù theå duøng
cho caúng chaân, moät soá tröôøng hôïp ôû ñuøi. ÔÛ
caùnh tay, caúng tay hoaëc gaõy ñaàu döôùi xöông
quay thì duøng loaïi khung kích thöôùc nhoû hôn.
6.1.1. Moâ taû: Khung goàm hai thanh doïc
ñöôøng kính 8 mm, daøi 33 cm, coù raêng,
treân moãi thanh coù 4 maét ñeå gaén vôùi ñinh
coá ñònh xöông, trong ñoù maét cuoái cuøng coù
raêng khôùp vôùi thanh neân deã daøng keùo naén
hai ñoaïn xöông gaõy (hình 45-3).
6.1.2. Ñaëc ñieåm:
 CÑN moät maët phaúng, duøng moät beân hoaëc
hai beân (hieän nay thöôøng laø duøng moät
beân).
 Duøng cho caùc gaõy thaân xöông, choå gaõy
xa maët khôùp ít nhaát laø 5 cm.
 Sau khi gaén vaøo xöông thì chæ coù theå eùp
hai maët gaõy vaøo vôùi nhau hoaëc keùo xa
chöù khoâng chænh ñöôïc nöõa, do vaäy cuõng
phaûi naén heát caùc di leäch xöông tröôùc khi
ñaët khung.
6.1.3. Kyõ thuaät:
 Sau khi naén xöông, gaén vaøo moãi ñoaïn
gaõy moät ñinh ôû veà phía gaàn khôùp sao
cho hai ñinh naøy song song vôùi nhau,
vuoâng goùc vôùi truïc thaân xöông
 Laép hai thanh CÑN vaøo vaø coá ñònh chaët
 Ñaët tieáp hai ñinh gaàn oå gaõy
 Khi laép moät beân thì khoaûng caùch giöõa hai
thanh caøng xa caøng toát, vaø khoaûng caùch
giöõa thanh gaàn chi so vôùi xöông caøng
ngaén caøng toát nhöng khoâng quaù gaàn seõ
gaây khoù khaên khi chaêm soùc veát thöông vaø
CÑN tì ñeø vaøo da gaây loeùt.
 Caùch keùo neùn: muoán keùo-neùn ta vaën
loûng caùc oác caëp aùp maù caùc maét coá ñònh.
Nhôø quay ñaàu thanh doïc maét maø cuoái
cuøng coù raêng seõ dòch ra hoaëc keùo vaøo.
Sau ñoù ñieàu chænh caùc maét khaùc theo
maét coù raêng.
6.2. CÑN gaàn khôùp.
6.2.1. Giôùi thieäu:
Coá ñònh ngoaøi duøng cho caùc gaõy xöông gaàn
khôùp, noùi goïn laø coá ñònh ngoaøi gaàn khôùp
(CÑNGK), ñaõ ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå coá ñònh
caùc gaõy xöông gaàn khôùp, cuï theå laø gaõy hai
xöông caúng chaân gaàn khôùp goái hoaëc gaàn khôùp
coå chaân. Caùc gaõy xöông naøy gaàn maët khôùp ít
hôn 5 cm neân neáu coù chæ ñònh duøng CÑN thì
khoâng theå duøng caùc CÑN thaúng thoâng thöôøng
nhö Judet, Muller... vì kkoâng coù choã ñeå ñaët ñinh,
tröø phi coá ñònh luoân khôùp gaàn ñoù.
ÔÛ nöôùc ngoaøi ngöôøi ta duøng CÑN Orthofix
hoaëc Hoffmann ñeå coá ñònh caùc gaõy xöông gaàn
khôùp. Caùc CÑN naøy laø caùc CÑN thaúng vôùi moät
ñoaïn thaúng naèm ngang neân raát baát tieän khi coá
ñònh vaøo ñoaïn gaõy gaàn khôùp. Vuõ Tam Tónh laø
ngöôøi ñaàu tieân cheá ra loaïi CÑN lieân keát giöõa
moät thanh thaúng coá ñònh thaân xöông vaø moät
Hình 45-3 Coá ñònh ngoaøi Muller

6. Beänh hoïc Chaán thöông Chænh hình – Phuïc hoài Chöùc naêng50
voøng cung coá ñònh ñaàu xöông. CÑN naøy phoûng
theo cô cheá coá ñònh cuûa Judet goàm moät thanh
nhoâm thaúng vaø moät nöûa voøng thanh nhoâm cong,
treân ñoù coù ñuïc caùc loã ñeå coá ñònh ñinh. Do coá
ñònh theo kieåu Judet neân vieäc ñaët ñinh coá ñònh
töông ñoái khoù khaên vaø caùch lieân keát giöõa thanh
thaúng vaø thanh cong cuûa CÑN naøy cuõng chöa
ñaït ñoä vöõng chaéc toái öu.
Phoûng theo caùch coá ñònh caùc gaõy xöông gaàn
khôùp baèng lieân keát moät thanh thaúng vaø moät nöûa
voøng cung, chuùng toâi thieát keá vaø cheá taïo moät
loaïi CÑN môùi baèng vaät lieäu theùp khoâng ræ, deã
laép ñaët vaø khaù vöõng chaéc.
6.2.2. Moâ taû khung:
CÑNGK goàm moät thanh thaúng coá ñònh leân
thaân xöông, moät nöûa voøng cung coá ñònh leân ñaàu
xöông. Hai phaàn naøy coá ñònh vaøo nhau baèng moät
choát lieân keát. Ngoaøi ra, coøn coù moät thanh cheùo
coá ñònh taêng cöôøng töø thanh thaúng vaøo voøng
cung, ñoàng thôøi ñeå ñònh daïng coá ñònh ngoaøi.
(Hình 45-4)
 Thanh thaúng laø moät thanh trôn daøi 30cm,
ñöôøng kính 8mm, treân coù gaén 5 maét coá
ñònh, trong ñoù 3 maét ñeå coá ñònh 3 ñinh
vaøo thaân xöông, 1 maét lieân keát vaøo thanh
cong vaø 1 maét lieân keát vaøo moät ñaàu thanh
cheùo.
 Nöûa voøng troøn laø laø moät thanh trôn nhö
thanh thaúng nhöng uoán thaønh nöûa voøng
troøn ñöôøng kính 20cm, ñuû ñeå oâm quanh
maâm chaøy hoaëc ñaàu döôùi xöông chaøy.
Treân nöûa voøng troøn naøy cuõng goàm coù 5
maét, trong ñoù 3 maét ñeå coá ñònh 3 ñinh
vaøo ñaàu xöông, 1 maét ñeå lieân keát vaøo
thanh thaúng vaø 1 maét lieân keát vaøo ñaàu kia
cuûa thanh cheùo.
 Thanh cheùo laø moät thanh raêng ñöôøng
kính 6mm, daøi 25cm, treân coù hai maét nhoû
ñeå lieân keát moät ñaàu vaøo thanh thaúng vaø
moät ñaàu vaøo cung troøn.
 Maét coá ñònh laø moät khoái hình chöõ nhaät
22mm x 10mm x 14mm, coù moät loã 8mm
duøng ñeå luoàn thanh thaúng hoaëc cung troøn
vaøo, moät loã 6mm ñeå ñöa ñinh raêng hoaëc
choát lieân keát vaøo. Ñinh raêng, choát lieân
keát vaø thanh trôn ñöôïc coá ñònh vaøo maét
coá ñònh baèng moät oác chìm côõ 5mm. Maét
nhoû treân thanh cheùo laø moät khoái hình chöõ
nhaät 10mm x 10mm x 18mm, coù hai loã
6mm. Moät loã duøng luoàn thanh cheùo vaøo
vaø loã kia duøng ñeå laép vaøo choát lieân keát.
Maét coá ñònh vaøo thanh cheùo baèng hai con
taùn aùp maù, choát lieân keát ñöôïc coá ñònh vaøo
maét bôûi oác chìm côõ 5mm.
6.2.3. Kyõ thuaät laép ñaët:
Sau khi caét loïc kyõ, chuùng ta laép nöûa voøng
troøn coá ñònh vaøo ñoaïn gaõy gaàn khôùp baèng 3
ñinh raêng. Chuù yù caùc ñieåm sau:
 Laép ñaët 2 caây ñinh phía trong vaø phía
ngoaøi tröôùc khi laép caây ñinh ôû giöõa, vaø 2
caây ñinh naøy khoâng neân cuøng treân moät
ñöôøng thaúng maø phaûi taïo thaønh moät
goùc<1800
.
 Chöøa maét döï ñònh lieân keát vôùi thanh
thaúng ôû vò trí phía tröôùc trong cuûa xöông.
 Chöøa maét döï ñònh lieân keát vôùi thanh
cheùo ôû phía ngoaøi.
Sau khi gaén ñöôïc voøng cung vaøo ñoaïn gaõy
gaàn khôùp thì ta coù theå naém voøng cung naøy ñieàu
khieån ñoaïn gaõy gaàn khôùp ñeå naén xöông. Sau khi
naén xöông chuùng ta laép thanh thaúng vaøo maét
lieân keát treân cung troøn ñaõ coù saün choát lieân keát ôû
ñoù.
Baèng caùch dòch chuyeån vò trí maét lieân keát
treân cung troøn vaø quay thanh thaúng quanh truïc
laø choát lieân keát chuùng ta deã daøng ñaët ñöôïc thanh
Hình 45-4 Coá ñònh ngoaøi gaàn khôùp

7. Kyõ thuaät coá ñònh ngoaøi 51
thaúng song song vôùi thaân xöông. Coá ñònh chaët
taïm thôøi lieân keát giöõa thanh thaúng vaø thanh
cong.
Tieáp theo chuùng ta gaén 3 ñinh coá ñònh thaân
xöông vaøo thanh thaúng. Chuù yù chöøa maét döï ñònh
lieân keát vôùi thanh cheùo ôû vò trí thích hôïp giöõa
caùc maét coá ñònh ñinh. Baây giôø chuùng ta ñaõ coù
moät coá ñònh ngoaøi gaàn hoaøn chænh.
Böôùc cuoái cuøng laø kieåm tra laïi keát quaû naén
xöông vaø laép thanh cheùo vaøo. Cuõng nhö lieân keát
giöõa thanh thaúng vaø cung troøn, lieân keát giöõa
thanh cheùo vaø thanh thaúng (cuõng nhö cung troøn)
goàm 2 maét lieân keát quay töï do quanh truïc laø
choát lieân keát vaø chuùng quay töï do treân caùc thanh
neân vôùi baát kyø vò trí naøo cuûa maét lieân keát chuùng
ta cuõng coù theå laép thanh cheùo vaøo moät caùch deã
daøng.
Coá ñònh chaët thanh cheùo vaøo khung, chuùng
ta ñaõ coù moät coá ñònh ngoaøi chaéc chaén.
Tröôùc khi keát thuùc vieäc ñaët coá ñònh ngoaøi
caàn sieát chaët laïi taát caû caùc loaïi oác coá ñònh moät
laàn nöõa.
6.3. CÑN chöõ T:
Ngaøy caøng coù nhieàu tröôøng hôïp gaõy hôû naùt
vuøng traàn chaøy vaø coå chaân. Caùc tröôøng hôïp naøy
tröôùc ñaây phaûi baát ñoäng baèng baêng boät raát phieàn
phöùc, vì vaäy Löông Ñình Laâm ñaõ thieát keá loaïi
CÑN hình chöõ T ñeå coá ñònh vuøng naøy.
6.3.1. Moâ taû:
Khung gaàn gioáng nhö CÑN Muller nhöng ôû
ñaàu xa ñöôïc laép vôùi moät heä thoáng thanh ngang
ñeå coá ñònh vaøo baøn chaân (hình 45-5). Hai thanh
thaúng coù ren suoát A, daøi 300 mm, ñöôøng kính 8
mm, hai thanh ngang daøi 180 mm, ñöôøng kính 6
mm. Coù caùc maét B di ñoäng treân caùc thanh duøng
ñeå coá ñònh ñinh vaøo caùc thanh. Boä phaän keát noái
goàm hai maét D duøng ñeå keát noái phaàn ngang vaøo
phaàn ñöùng vuoâng goùc vôùi nhau.
6.3.2. Kyõ thuaät laép ñaët:
Sau khi caét loïc, naén heát di leäch xöông. Duøng
kim Kirschner gaêm giöõ caùc maõnh rôøi nhoû neáu
caàn. Ñaàu tieân xuyeân hai ñinh raêng, moät vaøo
ñieåm giöõa ñöôøng noái maét caù trong vaø ñænh goùt,
moät vaøo giöõa thaân xöông baøn 1 vaø 2. Caû hai
ñinh ñeàu xuyeân vuoâng goùc töø trong ra. Tieáp tuïc
xuyeân ba ñinh raêng vaøo xöông chaøy. Coù theå
xuyeân caû 3 ñinh vaøo thaân xöông chaøy hoaëc neáu
coøn choã thì gaén 1 ñinh vaøo saùt traàn chaøy, sao
cho maët phaúng taïo bôûi caùc ñinh naøy vuoâng goùc
vôùi maët phaúng cuûa hai ñinh ôû baøn chaân. Sau ñoù
laép khung vaøo vaø coá ñònh. Vôùi caùch laép khung
nhö vaäy coå chaân luoân ôû vò trí trung tính trong
suoát quaù trình baát ñoäng traùnh ñöôïc co ruùt gaân
goùt..
6.4. CÑN khung chaäu:
CÑN khung chaäu ñöôïc cheá taïo ñeå coá ñònh
caùc gaõy khung chaäu, toaùc khôùp mu, noù coù theå
duøng ñeå baát ñoäng luùc caáp cöùu choáng soác, baát
ñoäng ñieàu trò gaõy xöông, cho xoay trôû sôùm
choáng caùc bieán chöùng naèm laâu.
6.4.1. Moâ taû:
Khung goàm
 2 truïc ñôõ ñinh laø hai thanh cong (ñöôøng
kính cong 40cm - 60 cm öùng vôùi ñoä cong
cuûa khung chaäu), daøi 15cm, ñöôøng kính
8mm.Treân moãi truïc ñôõ ñinh coù 4 maét coá
ñònh, trong ñoù 2 maét coá ñònh ñinh vaø 2
maét ñeå coá ñònh caùc thanh ngang vaø thanh
cheùo.
 3 thanh ñöôøng kính 6 cm coù raêng, daøi töø
36 cm ñeán 40 cm. Ba thanh naøy noái vaøo
hai truïc ñôõ ñinh baèng hai maét coá ñònh
theo heä thoáng coù theå xoay ñöôïc ba chieàu
vaø taïo vôùi hai truïc ñôõ ñinh thaønh moät
hình nhö hình thang coù theâm ñöôøng cheùo
(Hình 45-6).
Hình 45-5 Sô ñoà gaén CÑN chöõ T
Hình 45-6 Coá ñònh ngoaøi khung chaäu

8. Beänh hoïc Chaán thöông Chænh hình – Phuïc hoài Chöùc naêng52
6.4.2. Ñaëc ñieåm:
Ñaây laø moät loaïi CÑN daønh rieâng ñeå coá ñònh
xöông chaäu. Coù theå coá ñònh, naén eùp vaøo hoaëc
bung khung chaäu ra vaø coøn coù theå naén chænh
moät phaàn di leäch caùnh chaäu leân treân hay xuoáng
döôùi.
6.4.3. Kyõ thuaät laép ñaët:
* Thì 1:
 Xuyeân ñinh thöù 1: Raïch da ngay treân
maøo chaäu caùch gai chaäu tröôùc treân 2 cm
roài caém ñinh vaøo maøo chaäu. thöôøng thì
ñinh naøy coù höôùng cheách töø tröôùc ra sau
töø ngoaøi vaøo trong khoaûng 30o vaø naèm
trong maët phaúng ngang so vôùi cô theå.
Neáu muoán ñònh höôùng chính xaùc thì
duøng moät ñinh Kirschner luoàn saùt vaøo
vaùch trong cuûa xöông chaäu, sau ñoù ta
xuyeân ñinh theo höôùng ñinh Kirschner
caùch phía ngoaøi ñinh naøy 0,5cm. Khoan
saâu vaøo caùnh chaäu khoaûng töø 4cm ñeán
5cm.
 Xuyeân ñinh thöù 2: baèng caùch raïch da
döôùi cung beïn caùch gai chaäu tröôùc treân 2
cm.
 Duøng Kelly taùch moâ meàm ñeán khi ñuïng
vaøo xöông chaäu taïi vò trí gai chaäu tröôùc
döôùi. Caém ñinh vaøo vò trí naøy theo höôùng
hôi cheách töø ngoaøi vaøo trong vaø töø döôùi
leân treân ñeå traùnh ñinh ñi vaøo oå coái.
 Xuyeân tieáp 2 ñinh vaøo xöông chaäu beân
ñoái dieän.
*Thì 2:
Ñaët truïc ñôõ ñinh vaø coá ñònh chaët ñinh vaøo.
Neân ñaët truïc ñôõ ñinh sao cho noù gaàn nhö naèm
trong maët phaúng ñöùng ngang so vôùi cô theå, caùch
maøo chaäu khoaûng 3cm. Vì coù nhö vaäy môùi deã
ñaët caùc thanh raêng coá ñònh, khoâng laøm cho caùc
thanh naøy vöôùng vaøo buïng beänh nhaân vaø deã
daøng thöïc hieän naén chænh neáu caàn.
*Thì 3: Ñaët 2 thanh ngang vaøo truïc ñôõ
ñinh ñeå taïo thaønh khung hình thang song chöa
sieát chaët caùc oác coá ñònh.
*Thì 4: Naén chænh.
 Neáu 1 beân caùnh chaäu bò di leäch leân cao
chuùng ta naén chænh nhö sau:
 Böôùc 1: Gaáp caúng chaân beân di leäch gaàn
saùt vaøo ñuøi.
 Böôùc 2: Gaùc coå chaân leân ñuøi beân laønh ñeå
laøm böûa caùnh chaäu vaø laøm toaùc khôùp mu
hoaëc toaùc oå gaõy ôû phaàn tröôùc cuûa khung
chaäu ñoàng thôøi laøm toaùc khôùp cuøng chaäu
cho deã naén.
 Böôùc 3: Moät ngöôøi caàm vaøo truïc ñôõ cuûa
beân caùnh chaäu bò di leäch leân cao ñaåy
xuoáng. Ngöôøi kia oâm laáy caúng chaân
beänh nhaân beân di leäch keùo xuoáng.
 Böôùc 4: Ñeå chaân veà vò trí cuõ cho beänh
nhaân duoãi caû 2 chaân, kieåm tra xem ñaõ
heát di leäch choàng ngaén chöa, neáu vaãn
chöa heát di leäch tieáp tuïc naén tieáp.
 Böôùc 5: Naén eùp hoaëc böûa khung chaäu tuøy
theo gaõy khung chaäu loaïi naøo. Sieát laïi
caùc oác ñeå coá ñònh truïc ñôõ ñinh vaøo hai
thanh ngang.
*Thì 5: Ñaët thanh ñöôøng cheùo vaøo vò trí
ñöôøng cheùo, taêng ñaåy hoaëc keùo ngaén vaøo tuøy
theo loaïi gaõy cho ñeán khi thaáy khoù hoaëc ñuû
chaët.
Naén chænh tieáp theo: Sau khi ñaõ ñaët ñinh
coá ñònh ngoaøi, neân cho chuïp X quang ñeå kieåm
tra ngay taïi baøn moå (neáu coù theå) roài naén söûa
ngay, hoaëc chuïp phim vaøo hoâm sau. Chuù yù phaûi
ñeå beänh nhaân naèm ngöûa ngay ngaén. Chuïp phim
thaúng.
 Neáu caùnh chaäu beân ñau nhoû hôn beân
laønh coù nghóa laø caùnh chaäu beân ñau vaãn
coøn xoay trong ta chæ vieäc chænh 2 thanh
ngang cho daøi ra, luùc naøy ta ñeå ñöôøng
cheùo töï do daøi ra töông öùng.
 Neáu caùnh chaäu beân toån thöông beø roäng
hôn beân laønh coù nghóa laø caùnh chaäu bò
xoay ngoaøi ta chæ vieäc xieát oác cho hai
thanh ngang ngaén laïi, cuõng vaäy ta ñeå cho
ñöôøng cheùo töï do ngaén laïi theo töông
öùng.
 Khi caùnh chaäu coøn di leäch leân treân hoaëc
xuoáng döôùi thì ta chænh chieàu daøi ñöôøng
cheùo ñeå naén nhö sau:Beân phía caùnh chaäu
di leäch leân treân coù hai ñænh cuûa hình bình
haønh coù theå laø ñænh xuaát phaùt cuûa ñöôøng
cheùo. Neáu ñöôøng cheùo ñoù xuaát phaùt töø
ñænh phía treân ta keùo ngaén ñöôøng cheùo laïi
ñeå keùo caùnh chaäu di leäch ñi xuoáng. Neáu
ñöôøng cheùo xuaát phaùt töø ñænh phía döôùi
thì ta laøm ñöôøng cheùo daøi ra cuõng ñaåy
ñöôïc caùnh chaäu ñi xuoáng. Neáu di leäch
xuoáng döôùi thì laøm ngöôïc laïi. Caàn nhôù laø
trong khi naén chænh di leäch leân treân hoaëc

9. Kyõ thuaät coá ñònh ngoaøi 53
xuoáng döôùi ta ñaõ laøm thay ñoåi möùc ñoä di
leäch toaùc ra hoaëc kheùp vaøo cuûa caùnh
chaäu, caàn phaûi ñieàu chænh laïi.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO CHÍNH:
1. AO group.External fixation.Manual of
internal fixation.1991.
2. Fred Behrens. General theory and principles
of external fixation. Clin.orthopaedics,
241.1989.
3. Löông Ñình Laâm, Nguyeãn Vónh Thoáng. Coá
ñònh ngoaøi khung chaäu. Hoäi nghò CTCH laàn
2, thaùng 1/1997.
4. Cao Thæ. Khung coá ñònh ngoaøi naén chænh chuû
ñoäng duøng trong ñieàu trò gaõy thaân hai xöông
caúng chaân. Luaän vaên toát nghieäp noäi
truù.Tröôøng ñaïi hoïc Y döôïc thaønh phoá Hoà Chí
Minh,1992.
5. Jaques Vidal. La fixation externe aø travers le
temps. Son avenir. Evolution of external
fixation. Cour de journeùes
montpelieùraines.1990.