TAI MŨI HỌNG

1. VIÊM TAI GIỮAVIÊM TAI GIỮA
PGSPGS Ts Lâm Huyền TrânTs Lâm Huyền Trân

2. giải phẫugiải phẫu

3.  Viêm tai giữa là gì ?Viêm tai giữa là gì ?
 Dịch tễ học và nguyên nhânDịch tễ học và nguyên nhân
 Triệu chứng cơ năng và thực thểTriệu chứng cơ năng và thực thể
 Chẩn đoánChẩn đoán
 Nguyên tắc Điều trịNguyên tắc Điều trị
MỤC TIÊU BÀI GIẢNG

4. VIÊM TAI GIỮAVIÊM TAI GIỮA
ĐỊNH NGHĨA: là hiện tượng nhiễm trùng ởĐỊNH NGHĨA: là hiện tượng nhiễm trùng ở
tai giữa.tai giữa.
 Viêm tai giữa cấp: nhiễm trùng cấp xảy raViêm tai giữa cấp: nhiễm trùng cấp xảy ra
trong tai giữatrong tai giữa..
 Viêm tai giữa tràn dịch: sự hiện diện củaViêm tai giữa tràn dịch: sự hiện diện của
dịch không phải mủ trong tai giữa.dịch không phải mủ trong tai giữa.

5. DỊCH TỄ HỌCDỊCH TỄ HỌC
 Thường xảy ra ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổiThường xảy ra ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi
(nhiều nhất là trẻ từ 6 - 12 tháng).(nhiều nhất là trẻ từ 6 - 12 tháng).
50% trẻ < 1 tuổi bị ít nhất 1 lần viêm tai50% trẻ < 1 tuổi bị ít nhất 1 lần viêm tai
giữa.giữa.
1/3 trẻ 3 tuổi có > 3 lần bị viêm tai giữa.1/3 trẻ 3 tuổi có > 3 lần bị viêm tai giữa.
90% trẻ 6 tuổi có ít nhất 1 lần viêm tai90% trẻ 6 tuổi có ít nhất 1 lần viêm tai
giữagiữa
 Bệnh thường xảy ra vào mùa đông.Bệnh thường xảy ra vào mùa đông.

6. TÁC NHÂN GÂY BỆNHTÁC NHÂN GÂY BỆNH
Streptococcus pneumoniaeStreptococcus pneumoniae
Haemophilus influenzae (non-typeable)Haemophilus influenzae (non-typeable)
Moraxella catarrhalisMoraxella catarrhalis
Group A StreptococcusGroup A Streptococcus
Staph aureusStaph aureus
Pseudomonas aeruginosaPseudomonas aeruginosa
Virus hợp bào hô hấpVirus hợp bào hô hấp

7. PHÂN LOẠI VIÊM TAI GIỮAPHÂN LOẠI VIÊM TAI GIỮA
Acute Otitis MediaAcute Otitis Media : có sốt, đau tai,: có sốt, đau tai,
nghe kémnghe kém
Otitis Media with EffusionOtitis Media with Effusion : có dịch: có dịch
trong tai giữa khi soi tai bằng đèn soi taitrong tai giữa khi soi tai bằng đèn soi tai
có bơm hơicó bơm hơi
Recurrent Otitis MediaRecurrent Otitis Media : không có khả: không có khả
năng hết dịch trong tai giữanăng hết dịch trong tai giữa
Chronic Otitis MediaChronic Otitis Media : viêm nhiễm kéo: viêm nhiễm kéo
dài có thể gây thủng màng nhĩdài có thể gây thủng màng nhĩ

8. YẾU TỐ NGUY CƠYẾU TỐ NGUY CƠ
 Nhiễm trùng hô hấp cấpNhiễm trùng hô hấp cấp
 Nhà trẻNhà trẻ
Thời tiết: mùa đôngThời tiết: mùa đông
 Dị ứngDị ứng
 Trẻ không được bú sữa mẹTrẻ không được bú sữa mẹ
 Bất thường sọ mặt (chẻ vòm khẩu cái)Bất thường sọ mặt (chẻ vòm khẩu cái)
 Hội chứng DownHội chứng Down
 Hít khói thuốc láHít khói thuốc lá

9. SINH BỆNH HỌCSINH BỆNH HỌC
 Rối loạn chức năng vòi nhĩRối loạn chức năng vòi nhĩ
 Nhiễm trùng đường hô hấpNhiễm trùng đường hô hấp
 Các yếu tố nguy cơ khác như:Các yếu tố nguy cơ khác như:
 Viêm mũi dị ứng,Viêm mũi dị ứng,
 Viêm xoang polyp mũi,Viêm xoang polyp mũi,
 VA phì đại.VA phì đại.

10. TRIỆU CHỨNG LÂM SÀNGTRIỆU CHỨNG LÂM SÀNG
 Trẻ sơ sinh: thay đổi hành vi, kích thích, khóTrẻ sơ sinh: thay đổi hành vi, kích thích, khó
chịu ở tai, bỏ bú, nôn ói, tiêu chảychịu ở tai, bỏ bú, nôn ói, tiêu chảy..
 Trẻ nhỏ (2-4): sốt, đau tai, nghe kém thay đổiTrẻ nhỏ (2-4): sốt, đau tai, nghe kém thay đổi
nhân cáchnhân cách
 Trẻ em (>4): than đau tai, thay đổi nhân cáchTrẻ em (>4): than đau tai, thay đổi nhân cách

11. KHÁM LÂM SÀNGKHÁM LÂM SÀNG
Màng nhĩ đỏ phồng, mờ đục, mất tam giácMàng nhĩ đỏ phồng, mờ đục, mất tam giác
sángsáng
Soi tai bằng đèn soi tai có bơm hơi: màngSoi tai bằng đèn soi tai có bơm hơi: màng
nhĩ kém hoặc không di độngnhĩ kém hoặc không di động
màng nhĩ bình thường và màng nhĩ phồng do viêm tai giữamàng nhĩ bình thường và màng nhĩ phồng do viêm tai giữa

12. Maøng nhó bình thöôøngMaøng nhó bình thöôøng
Caùn
buùa
Roán
nhóTam giaùc saùngMaøng caêng
Maáu
ngoaøi
xöông buùaMaøng
chuøn

13. Vieâ
m
tai
giöõa
caáp
Vieâm tai
giöõa thanh
dòch
Tuùi
Giai đoạn phục hồi
Viêm màng nhĩ

14. Xô nhó
Thuûng
nhó nhoû
¼ tröôùc
döôùi
Thuûng nhó tröôùc döôùi
Thuûng
roäng
trung
taâm
coøn rìa

15. CholesteatomaCholesteatoma

16. CẬN LÂM SÀNGCẬN LÂM SÀNG
NỘI SOI TAINỘI SOI TAI
ĐO THÍNH LỰC: nghe kémĐO THÍNH LỰC: nghe kém
Đo nhĩ lượng: dịch trong tai giữa ?Đo nhĩ lượng: dịch trong tai giữa ?
Xquang Schuller 2 taiXquang Schuller 2 tai
CT tai, CT não, MRI khi nghi ngờ có biếnCT tai, CT não, MRI khi nghi ngờ có biến
chứngchứng

17. CHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆTCHẨN ĐOÁN PHÂN BIỆT
Viêm ống tai ngoàiViêm ống tai ngoài
Viêm màng nhĩ bóng nướcViêm màng nhĩ bóng nước
Nút ráy taiNút ráy tai
Áp xe răngÁp xe răng
Dị vật taiDị vật tai
Đau tai phản xạ (tuyến mang tai, răng,hạch)Đau tai phản xạ (tuyến mang tai, răng,hạch)
Viêm amidanViêm amidan

18. Điều trịĐiều trị
Điều trị nội khoaĐiều trị nội khoa
Trích rạch màng nhĩ: hút dịch trong taiTrích rạch màng nhĩ: hút dịch trong tai
giữa làm giảm áp suất trong tai giữa. Chỉgiữa làm giảm áp suất trong tai giữa. Chỉ
sử dụng khi điều trị nội khoa thất bạisử dụng khi điều trị nội khoa thất bại
Đặt ống thông nhĩĐặt ống thông nhĩ
Điều trị ngoại khoa:Điều trị ngoại khoa:
Khoét xương chủmKhoét xương chủm
Chỉnh hình tai giữaChỉnh hình tai giữa

19. ĐIỀU TRỊ nội khoa: phác đồ 1ĐIỀU TRỊ nội khoa: phác đồ 1
 Amoxicillin: 20-40 mg/kg/ ngày , 3 lần /ngày 10-Amoxicillin: 20-40 mg/kg/ ngày , 3 lần /ngày 10-
14 ngày, có thể dùng liều cao 60-90 mg/kg /14 ngày, có thể dùng liều cao 60-90 mg/kg /
ngàyngày
 AmoxiclavAmoxiclav: 45 mg/kg/day uống 2 lần / ngày 10-: 45 mg/kg/day uống 2 lần / ngày 10-
14 ngày.14 ngày.
 Giảm đau uống hoặc nhỏ taiGiảm đau uống hoặc nhỏ tai

20. PHÁC ĐỒ 2PHÁC ĐỒ 2
Cefalosporin thế hệ 2Cefalosporin thế hệ 2
Erythromycin/sulfisoxazoleErythromycin/sulfisoxazole
Trimethoprim/sulfamethoxazoleTrimethoprim/sulfamethoxazole
Những thuốc này được sử dụng khi phácNhững thuốc này được sử dụng khi phác
đồ 1 thất bại sau 10 ngày.đồ 1 thất bại sau 10 ngày.

21. CHỈ ĐỊNH TRÍCH NHĨCHỈ ĐỊNH TRÍCH NHĨ
 Trẻ có dấu hiệu nhiễm độcTrẻ có dấu hiệu nhiễm độc
 Điều trị kháng sinh thất bạiĐiều trị kháng sinh thất bại
 Biến chứng mưng mủBiến chứng mưng mủ
 Trẻ suy giảm miễn dịchTrẻ suy giảm miễn dịch

22. BIẾN CHỨNG CỦA VIÊM TAI GIỮABIẾN CHỨNG CỦA VIÊM TAI GIỮA
 Nghe kém: dẫn truyền, tiếp nhận, hỗn hợpNghe kém: dẫn truyền, tiếp nhận, hỗn hợp
 Viêm xương chủm cấpViêm xương chủm cấp
 Thủng màng nhĩThủng màng nhĩ
 Xơ nhĩXơ nhĩ
 CholesteatomaCholesteatoma
 Viêm tai giữa mưng mủ mạnViêm tai giữa mưng mủ mạn
 Cholesterol granuloma:Cholesterol granuloma:
‘‘Blue drum syndrome’Blue drum syndrome’
 Liệt mặtLiệt mặt
 Viêm xương đáViêm xương đá

23. THỦNG MÀNG NHĨTHỦNG MÀNG NHĨ
Photo’s courtesy of Dr. Roy F. Sullivan, Ph.D.

24. túi co lõmtúi co lõm
Photo’s courtesy of Dr. Roy F. Sullivan, Ph.D.
•

25. Viêm xương chủm cấpViêm xương chủm cấp

26. Viêm xương chủm xuất ngoại:Viêm xương chủm xuất ngoại:
áp xe sau taiáp xe sau tai

27. BIẾN CHỨNG NỘI SỌBIẾN CHỨNG NỘI SỌ
 Viêm màng nãoViêm màng não
 Áp xe ngoài màng cứngÁp xe ngoài màng cứng
 Tụ mủ dưới màng cứngTụ mủ dưới màng cứng
 Áp xe trong nãoÁp xe trong não
 Áp xe đại nãoÁp xe đại não
 Áp xe tiểu nãoÁp xe tiểu não
 Sũng nước não thất do taiSũng nước não thất do tai
 Viêm tắc xoang tĩnh mạch bênViêm tắc xoang tĩnh mạch bên
Subdural EmpyemaSubdural Empyema

28. Biến chứng của viêm tai giữaBiến chứng của viêm tai giữa
Liệt thần kinh mặtLiệt thần kinh mặt
 Tần suất sau kỷ nguyên kháng sinh: 0.005%Tần suất sau kỷ nguyên kháng sinh: 0.005%
 Đa số ở trẻ em <6 tuổi (viêm tai giữa cấp), trẻ lớn và người lớnĐa số ở trẻ em <6 tuổi (viêm tai giữa cấp), trẻ lớn và người lớn
(viêm tai giữa mạn)(viêm tai giữa mạn)
 Vi khuẩn đến dây thần kinh theo con đường nứt xương bẩmVi khuẩn đến dây thần kinh theo con đường nứt xương bẩm
sinh hoặc do bào mòn xương của mô hạt viêmsinh hoặc do bào mòn xương của mô hạt viêm
 Phù nề, viêm hoặc mưng mủ của dây thần kinh gây ra liệt mặtPhù nề, viêm hoặc mưng mủ của dây thần kinh gây ra liệt mặt
 Hiếm khi kéo dài >3 tuầnHiếm khi kéo dài >3 tuần
(trong trường hợp viêm tai giữa cấp)(trong trường hợp viêm tai giữa cấp)
 Điều trị: KS, trích nhĩ đặt ống thông nhĩĐiều trị: KS, trích nhĩ đặt ống thông nhĩ
 Nếu có viêm xương chủm: khoét xương chủmNếu có viêm xương chủm: khoét xương chủm
 Giải áp thần kinh mặt khi có liệt mặtGiải áp thần kinh mặt khi có liệt mặt

29. Biến chứng của viêm tai giữaBiến chứng của viêm tai giữa
VIÊM MÀNG NÃOVIÊM MÀNG NÃO
 MeningitisMeningitis
 Biến chứng nội sọ thường gặpBiến chứng nội sọ thường gặp
nhất của viêm tai giữanhất của viêm tai giữa
 Tần suất giảm rõ rệt từ khi cóTần suất giảm rõ rệt từ khi có
vaccin ngừa H.influenza va phếvaccin ngừa H.influenza va phế
cầucầu
 Triệu chứng: nhức đầu, sốt,Triệu chứng: nhức đầu, sốt,
cứng gáy, tinh thần trì trệ ,cứng gáy, tinh thần trì trệ ,
+Brudzinski’s sign+Brudzinski’s sign
 Nghe kémNghe kém
 Chụp CTđầu hoặc chọc dòChụp CTđầu hoặc chọc dò
tủy sốngtủy sống
 MRIMRI
 Điều trị:Điều trị: kháng sinh tĩnh mạch (3kháng sinh tĩnh mạch (3rdrd
generation cephalosporin +/-generation cephalosporin +/-
vancomycin), đặt ống thông nhĩvancomycin), đặt ống thông nhĩ
+/- mổ xương chủm+/- mổ xương chủm

30. TRIEÄU CHÖÙNG LAÂMTRIEÄU CHÖÙNG LAÂM
SAØNG :SAØNG :
VIEÂM MAØNG NAÕO:VIEÂM MAØNG NAÕO:
** Soát cao, reùt run, maïch nhanh.Soát cao, reùt run, maïch nhanh.
** Tam chöùng kinh ñieån:Tam chöùng kinh ñieån: Nhöùc ñaàu döõ doâò.Nhöùc ñaàu döõ doâò.
Noân oí.Noân oí.
Taùo boùn.Taùo boùn.
** Daâuù maøng naoõ :Daâuù maøng naoõ : _Coå göôïng._Coå göôïng.
_Kernig (+), Brudzinski (+)._Kernig (+), Brudzinski (+).
** Roâí loaïn thaàn kinh:Roâí loaïn thaàn kinh:
 Caûm giaùc : taêng caûm giaùc ñau, sôï aùnhCaûm giaùc : taêng caûm giaùc ñau, sôï aùnh
saùng.saùng.
 Vaän maïch : da ñoû böøng, vaïch maøng naõoVaän maïch : da ñoû böøng, vaïch maøng naõo
(+)(+)
 Gíac quan : sôï tieáng ñoäng.Gíac quan : sôï tieáng ñoäng.
 Tinh thaàn : traàm uaát, meâ saûng.Tinh thaàn : traàm uaát, meâ saûng.

31. AÙP XE ÑAÒ NAÕO:AÙP XE ÑAÒ NAÕO:
TAM CHÖÙNG BERGMANNTAM CHÖÙNG BERGMANN::
H/ C TAÊNG AÙP LÖÏC NOÂÒ SOÏ:H/ C TAÊNG AÙP LÖÏC NOÂÒ SOÏ:
H/C NHIEÃM TRUØNG:H/C NHIEÃM TRUØNG:
H/C THAÀN KINH KHU TRUÙ:H/C THAÀN KINH KHU TRUÙ:

32. AÙP XE ÑAÒ NAÕO:AÙP XE ÑAÒ NAÕO:
TAM CHÖÙNG BERGMANNTAM CHÖÙNG BERGMANN::
HOÂÒ CHÖÙNG TAÊNG AÙP LÖÏCHOÂÒ CHÖÙNG TAÊNG AÙP LÖÏC
NOÂÒ SOÏ:NOÂÒ SOÏ:
Nhöùc ñaàu vuøng thaí döông, ñænh,Nhöùc ñaàu vuøng thaí döông, ñænh,
chaåm.chaåm.
Noân voït.Noân voït.
Tinh thaàn trì treä:lô mô, nguû gaø.Tinh thaàn trì treä:lô mô, nguû gaø.
Maïch chaäm < 60 laàn / phuùt,Maïch chaäm < 60 laàn / phuùt,
huyeát aùp taêng.huyeát aùp taêng.

33. AÙP XE ÑAÒ NAÕO:AÙP XE ÑAÒ NAÕO:
TAM CHÖÙNG BERGMANNTAM CHÖÙNG BERGMANN::
HOÄI CHÖÙNG NHIEÃM TRUØNG:HOÄI CHÖÙNG NHIEÃM TRUØNG:
 Soát caoSoát cao
 Gaày suùtGaày suùt
 Maát nöôùcMaát nöôùc

34. AÙP XE ÑAÏI NAÕO:AÙP XE ÑAÏI NAÕO:
TAM CHÖÙNG BERGMANNTAM CHÖÙNG BERGMANN::
3/ HOÄI CHÖÙNG THAÀN KINH KHU TRUÙ:3/ HOÄI CHÖÙNG THAÀN KINH KHU TRUÙ:
 Taêng phaûn xaï gaân xöông, Babinski (+).Taêng phaûn xaï gaân xöông, Babinski (+).
 Lieät nöaû ngöôì beân ñoâí dieän .Lieät nöaû ngöôì beân ñoâí dieän .
 Co giaät chaân tay, ñoäng kinh.Co giaät chaân tay, ñoäng kinh.
 Maát ngoân ngöõ: muø lôì, ñieác lôì:Maát ngoân ngöõ: muø lôì, ñieác lôì:
 Muø lôøi: (Vernicke): noí ñöôïc nhöng queân 1Muø lôøi: (Vernicke): noí ñöôïc nhöng queân 1
soá töø quen thuoäc.soá töø quen thuoäc.
 Ñieác lôì: (Broca): nghe ñöôïc nhöng khoângÑieác lôì: (Broca): nghe ñöôïc nhöng khoâng
hieâuû.hieâuû.
 Töû vong do: tuït keït thuyø thaí döông vaoø kheTöû vong do: tuït keït thuyø thaí döông vaoø khe
Bichat.Bichat.
 Tuït keït tieåu naõo vaøo loã chaåm.Tuït keït tieåu naõo vaøo loã chaåm.
 Vôõ oå aùp xe vaøo naoõ thaát .Vôõ oå aùp xe vaøo naoõ thaát .

35. VIEÂM TAÉC XOANG TÓNH MAÏCH BEÂNVIEÂM TAÉC XOANG TÓNH MAÏCH BEÂN ::
* Soát cao + laïnh run* Soát cao + laïnh run
gioáng côn soát reùt.gioáng côn soát reùt.
Bieåu ñoà nhieät ñoä:Bieåu ñoà nhieät ñoä:
hình thaùp chuoâng nhaø thôø.hình thaùp chuoâng nhaø thôø.
* Ñau vuøng bôø sau x.chuûm.* Ñau vuøng bôø sau x.chuûm.
* Thieáu maùu* Thieáu maùu..
* Maùng caûnh söng ñau.* Maùng caûnh söng ñau.

36. AÙP XE NGOAØI MAØNGAÙP XE NGOAØI MAØNG
CÖÙNGCÖÙNG
Tuùi muû naèm giöõa maøng cöùngTuùi muû naèm giöõa maøng cöùng
vaø xöông soïvaø xöông soï
 Khoâng coù trieäu chöùng laâmKhoâng coù trieäu chöùng laâm
saøng ñaëc hieäusaøng ñaëc hieäu
(nhöùc ñaàu, soát, buoàn noân)(nhöùc ñaàu, soát, buoàn noân)

37. AÙP XE TIEÅU NAÕOAÙP XE TIEÅU NAÕO
 Maát thaêng baèngMaát thaêng baèng..
 Quaù taàmQuaù taàm : nghieäm phaùp ngoùn: nghieäm phaùp ngoùn
tay chæ muó.tay chæ muó.
 Maát lieân ñoängMaát lieân ñoäng : uùp ngöaû baøn: uùp ngöaû baøn
tay.tay.
 Maát ñoàng vaänMaát ñoàng vaän : ñaù goùt vaøo: ñaù goùt vaøo

38. AÙP XE TIEÅU NAÕOAÙP XE TIEÅU NAÕO

39. VIÊM ĐỈNH XƯƠNG ĐÁVIÊM ĐỈNH XƯƠNG ĐÁ
LÂM SÀNG: đau sâu trong tai, chảy mủLÂM SÀNG: đau sâu trong tai, chảy mủ
tai, dấu hiệu thần kinhtai, dấu hiệu thần kinh
Hội chứng Gradenigo:Hội chứng Gradenigo:
Đau tai, chảy mủ tai, liệt dây VIĐau tai, chảy mủ tai, liệt dây VI
CT, MRI thấy mờ xương đá, phá hủy các váchCT, MRI thấy mờ xương đá, phá hủy các vách
xương, tổn thương màng nãoxương, tổn thương màng não

40. Viêm đỉnh xương đáViêm đỉnh xương đá
đau tai, chảy mủ tai, liệt dây VIđau tai, chảy mủ tai, liệt dây VI
tam chứng Gradenigotam chứng Gradenigo

41. Thank youThank you