2. • Đối với bác sĩ lâm sàng nói chung và bác sĩ
Xquang nói riêng, Xquang ngực thường gặp
nhất.
• Tuy nhiên, kết quả đọc phim tuỳ thuộc vào
trình độ và kinh nghiệm bác sĩ đọc phim.
Âm tính giả # 15 - 30%
Dương tính giả # 1 – 15%
Cần đọc phim 1 cách hệ thống
ĐẠI CƯƠNGĐẠI CƯƠNG
5. IDENTIFICATION
• Tên , tuổi, giới tính bệnh nhân
• Ngày, giờ chụp
MARK
• Bên phải ( R ), trái ( L )
• Sau trước ( PA ), trước sau ( AP)
6.
7. POSITION
• Bệnh nhân chụp ở tư thế nào ?
Đứng Thế sau – trước
Nằm Thế trước - sau
Nghiêng
Đỉnh ưỡn
Nằm nghiêng tia chiếu ngang
Đứng thẳng hay xoay ?
10. Phim Xquang phổi thẳng sau – trước đạt yêu cầu khi
• Khoảng cách đầu đèn và phim 185cm.
• Bóng xương sườn, các đốt sống ngực đoạn cao ở bóng
tim
• Mạch máu sau tim
• 2 xương sườn đối xứng qua đường giữa
• Đỉnh hoành bên P nằm dưới cung sau xs 10
• Hình rõ nét, thấy toàn bộ lồng ngực , các góc sườn hoành
• 2 xương bả vai tách khỏi 2 phế trường
13. Phim Xquang ngực nghiêng đạt yêu cầu:
• Thấy được mạch máu khoảng
sáng sau tim
• Xương ức không bị xoay
• Xương sườn hai bên không bị
chồng nhau
• Tim và vòm hoành rõ nét
• Cách tay không chồng hình lên 2
phế trường
• Thấy toàn bộ phổi, các góc sườn
hoành, đỉnh phổi, tim gần ở vị trí
trung tâm phim
Nghiêng T
14. Thế đỉnh ưỡn
Đạt yêu cầu:
•Xương đòn cân xứng, nằm trên đỉnh
phổi
•Thấy được đỉnh phổi, toàn bộ phổi
•Xương sườn hơi biến dạng, đôi lúc
chồng nhau
18. • Chụp ở thì thở ra ứ khí khu trú/lan toả, tràn khí màng
phổi lượng ít
• Chiếu Xquang: phân tích động học của lồng ngực ít
dùng
Lựa chọn thế chụp tuỳ yêu cầu bệnh lý, tình trạng bệnh
nhân.
21. RESPIRATION: BN hít đủ sâu ???
Hít đủ sâu : phía trước thấy cung sườn 6,
phía sau thấy cung sườn 10
22. • Chọn thứ tự mô tả nào là tuỳ thuộc vào
thói quen của từng người và nên luôn
luôn giữ nó.
• Mô mềm thành ngực
Khung xương thành ngực
Màng phổi
Trung thất
Phổi
Cơ hoành
PHÂN TÍCH HÌNH ẢNHPHÂN TÍCH HÌNH ẢNH
23. • Hình bình thường hay bất thường ?
• Mô tả tổn thương :
Vị trí
Kích thước
Đậm độ
Bờ
Tính đồng nhất
Các dấu hiệu đi kèm
27. • Chẩn đoán phân biệt
• Chẩn đoán xác định
• Cần phải :
So sánh phim cũ
Kết hợp lâm sàng
Kết hợp với các cận lâm sàng khác
( Siêu âm, CT, MRI, nội soi…)
CHẨN ĐOÁNCHẨN ĐOÁN
30. THÀNH NGỰC :
Da và mô mềm :
Các nếp da
Cơ ức đòn chũm
Bóng mờ đi kèm xương đòn
Bóng vú, núm vú
Xương lồng ngực :
Xương đòn
Xương sườn
Xương bả vai
Cột sống
Xương ức
33. Bóng vú:
- Tăng đậm độ vùng thấp phế trường
- Đậm độ trên phim khác nhau tuỳ mức độ mô vú, người trẻ đậm hơn người
già
- Trường hợp BN cắt vú 1 bên: đậm độ vùng ngực thấp không cân xứng hai
bên dễ nhầm bệnh lý Lâm sàng ??????
35. Coi chừng nhầm tổn thương nốt phổi!!!!!!
Chụp thêm phim có đánh dấu
36. Cơ hoành: hình vòm, bờ nhẵn.
Hoặc lồi/phân múi
- 88% trường hợp:
vòm hoành phải cao
hơn trái 1,5-2cm
- 9% hai vòm hoành
ngang nhau
- 3% vòm hoành trái
cao hơn phải nhưng
<1cm
Thaønh
ngöïc
37. Loài höôùng veà ñænh
phoåi vôùi chieàu cao
khoaûng 1.5cm
Thaønh
ngöïc
Cô hoaønh
46. MÀNG PHỔI – KHOANG MÀNG PHỔI
- Lá thành và lá tạng dính nhau ở rốn phổi.
Giữa hai lá là khoang ảo, ít dịch <15ml
- Bình thường không thấy được trên Xquang
TRỪ các rãnh liên thùy
78. HỘI CHỨNG THÀNH NGỰC
Định nghĩa:
• Hoäi chöùng thaønh ngöïc bao
goàm taát caû nhöõng daáu hieäu X
quang dieãn taû nhöõng baát thöôøng
hoaëc toån thöông ôû moâ meàm
hoaëc khung xöông loàng ngöïc.
79. ĐẶC ĐIỂM BÓNG MỜ THÀNH NGỰC
TRÊN PHIM THẲNG:
KHÔNG LÀM THAY ĐỔI CẤU TRÚC MẠCH MÁU
CÓ TỔN THƯƠNG XƯƠNG
80.
81. ĐẶC ĐIỂM BÓNG MỜ THÀNH NGỰC
TRÊN PHIM CHỤP TIẾP TUYẾN VỚI TỔN THƯƠNG:
• NỀN RỘNG NẰM PHÍA NGOẠI BIÊN
• DẤU BỜ NHỌN
• DẦU “VIỀN MÀNG PHỔI”
(hiếm gặp nhưng điển hình cho tổn thương thành ngực)
1: NHU MÔ PHỔI (SÁNG)
2: MÀNG PHỔI (ĐƯỜNG MỜ)
3: TỔN THƯƠNG
4: MỠ NGOÀI MÀNG PHỔI
(SÁNG)
95. HỘI CHỨNG MÀNG PHỔI
.
Định nghĩa:
•Hội chứng màng phổi bao gồm
những dấu hiệu Xquang diễn tả sự
hiện diện của khí, dịch hoặc mô bất
thường trong khoang màng phổi
hoặc ngay màng phổi: TDMP,
TKMP, u màng phổi, đóng vôi màng
phổi.
•Luoân luoân phaûi ñi tìm toån thöông
keát hôïp ôû thaønh ngöïc cuõng nhö
ôû nhu moâ phoåi.
96. TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI
TDMP tự do
TDMP thể hoành
TDMP khu trú
97. TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI TỰ DO
PHIM THẲNG ĐỨNG:
– TÙ GÓC SƯỜN HOÀNH
– BÓNG MỜ VÙNG THẤP XÓA BỜ VÒM
HOÀNH VỚI GIỚI HẠN TRÊN LÀ ĐƯỜNG
CONG DAMOISEAU
– ĐẨY TRUNG THẤT VỀ PHÍA ĐỐI DIỆN
– XẸP PHỔI THỤ ĐỘNG (+/-)
– THAY ĐỔI THEO TƯ THẾ
98. PHIM NGHIÊNG:
BÓNG MỜ VÙNG THẤP VỚI GIỚI HẠN TRÊN LÀ
ĐƯỜNG CONG LÕM XUỐNG DƯỚI
TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI TỰ DO
102. PHIM NẰM
Mờ lan toả phế trường với bóng mạch máu vẫn
còn
Mờ vùng đỉnh phổi và ngoại biên
Mất bóng mờ sắc nét của vòm hoành cùng bên
Tù góc sườn hoành
Dày rãnh liên thuỳ bé
TRÀN DỊCH MÀNG PHỔI TỰ DO
104. TDMP THỂ HOÀNH
PHIM THẲNG
KHÔNG CÓ ĐƯỜNG CONG DAMOISEAU
BÊN (T): ĐÁY PHỔI CAO, TĂNG KC BÓNG HƠI DẠ
DÀY-ĐÁY PHỔI > 1,5CM
BÊN (P): HÌNH ẢNH GIẢ VÒM HOÀNH, VÒM HOÀNH
GIẢ THƯỜNG NẰM CAO, GẦN RỐN PHỔI, ĐỈNH
VÒM HOÀNH NẰM NGOÀI HƠN SO VỚI BÌNH
THƯỜNG
112. PHIM ĐỨNG:
VÙNG SÁNG VÔ MẠCH NẰM NGOÀI LÁ TẠNG
ĐƯỜNG MỜ CỦA LÁ TẠNG BAO BỌC NHU MÔ PHỔI XẸP
TKMP ÁP LỰC: ĐẨY TRUNG THẤT VỀ ĐỐI BÊN, XẸP
PHỔI THỤ ĐỘNG, VÒM HOÀNH DẸT, RỘNG KHOẢNG
LIÊN SƯỜN
PHIM NẰM:
GIỐNG PHIM ĐỨNG
DH KHE SÂU
TRÀN KHÍ MÀNG PHỔI
130. HỘI CHỨNG MÔ KẼ
Định nghĩa:
• Hoäi chöùng moâ keõ bao goàm taát
caû nhöõng daáu hieäu X quang
dieãn taû toån thöông trong khoaûng
moâ keõ do dòch,do teá baøo,vaø
hieám khi do khí.
Hoäi chöùng naøy thöôøng gaëp
trong caùc beänh lyù maïn tính.
• X quang qui öôùc raát haïn cheá
trong vieäc ñaùnh giaù toån thöông
moâ keõ trong khi CT vôùi ñoä phaân
giaûi cao (HRCT) ñaùnh giaù raát toát
caùc toån thöông naøy.
131.
132. BIỂU HIỆN TT MÔ KẼ
DẠNG ĐƯỜNG:
KERLEY A: đỉnh, trung tâm, hình cung, dài #3-5cm, dày #3-4mm, bản chất
là dày mô kẽ trục PQ-MM
KERLEY B: đáy, ngoại biên, vuông góc màng phổi, dài #2cm, dày <2mm,
bản chất là mô kẽ ngoại biên (vách liên tiểu thùy)
KERLEY C: chồng nhau của Kerley A và B
DẠNG BÓNG MỜ: không có đặc điểm tổn thương phế nang
Nốt: nhỏ, lớn
Dạng kính mờ
Lưới, lưới-nốt, tổ ong
143. ĐẶC ĐIỂMĐẶC ĐIỂM PHẾ NANGPHẾ NANG MÔ KẼMÔ KẼ
1.BỜ1.BỜ KHÔNG RÕKHÔNG RÕ RÕRÕ
2.TÍNH HỢP LƯU2.TÍNH HỢP LƯU CÓCÓ KHÔNGKHÔNG
3.TÍNH HỆ THỐNG3.TÍNH HỆ THỐNG CÓCÓ KHÔNGKHÔNG
4.KHÍ PQ ĐỒ4.KHÍ PQ ĐỒ CÓCÓ KHÔNGKHÔNG
5.HÌNH CÁNH BƯỚM5.HÌNH CÁNH BƯỚM CÓCÓ KHÔNGKHÔNG
6.TIẾN TRIỂN6.TIẾN TRIỂN NHANHNHANH CHẬMCHẬM
7.NỐT7.NỐT ĐK#5-6mmĐK#5-6mm
KT KHÁC NHAUKT KHÁC NHAU
NHỎ: 1-3mm LỚN:NHỎ: 1-3mm LỚN:
>3mm>3mm
KT BẰNG NHAUKT BẰNG NHAU
PB TỔN THƯƠNG PHẾ NANG VÀ MÔ KẼ TRÊN XQUANG
144. HỘI CHỨNG PHẾ QUẢN
Định nghĩa:
• Hoäi chöùng pheá quaûn bao goàm caùc
daáu hieäu X quang tröïc tieáp hoaëc giaùn
tieáp dieãn taû:
o Söï daøy leân cuûa thaønh pheá
quaûn.
o Söï giaõn pheá quaûn.
o Söï taéc hoaøn toaøn hoaëc
khoâng hoaøn toaøn cuûa loøng
pheá quaûn.
• Ñöùng tröôùc moät hình aûnh xeïp phoåi
ôû treû em luoân luoân phaûi nghó ñeán Dò
vaät pheá quaûn,coøn ôû ngöôøi lôùn luoân
145. DÀY THÀNH PHẾ QUẢN:
• Do tổn thương niêm mạc pq hay phù nề mô kẽ quanh pq
• HÌNH “ĐƯỜNG RAY” ( trục phế quản vuông góc chùm tia)
• HÌNH “NÒNG SÚNG” ( trục phế quản song song chùm tia)
GIÃN PQ:
• 3 dạng: ống, túi, tràng hạt
• Khẩu kính PQ lớn hơn động mạch đi kèm, thành PQ mất hình
ảnh song song, dày không đều, hình ảnh tổn thương giả tổ ong,
nang với mức khí – dịch
• Cđ xác định: HRCT
149. TẮC PQ KHÔNG HOÀN TOÀN
DH TRỰC TIẾP:
Giảm đậm độ (sáng)
Tăng thể tích
Giảm mạch máu
DH GIÁN TIẾP:
Đẩy lồi rãnh liên thùy về phía lành
Đẩy rốn phổi, trung thất về phía lành
Đẩy vòm hoành xuống thấp, dẹt
Rộng khoảng liên sườn
CÁC DH RÕ HƠN Ở THÌ THỞ RA
151. TẮC PQ HOÀN TOÀN: XẸP PHỔI
DH TRỰC TIẾP:
Tăng đậm độ (mờ): nếu thuỳ phổi chỉ xẹp 1 phần và không có đông
đặc thì có thể không tăng đậm độ vùng phổi xẹp.
Giảm thể tích
Mạch máu gần nhau
DH GIÁN TIẾP:
Kéo rãnh liên thùy về phía tổn thương: sớm, quan trọng nhất
Tăng thông khí bù trừ vùng phổi lân cận
Kéo rốn phổi, trung thất về phía tổn thương (xẹp thuỳ giữa và thuỳ
lưỡi có thể không ảnh hưởng)
Kéo vòm hoành lên cao
Hẹp khoảng liên sườn
154. HỘI CHỨNG MẠCH MÁU
Định nghĩa
Hoäi chöùng maïch maùu bao goàm
nhöõng daáu hieäu bieåu hieän
nhöõng thay ñoåi veà caáu truùc, soá
löôïng, kích thöôùc maïch maùu phoåi
155. Kh u kínhẩ
m ch máu c ngạ ũ
gi m d n khi iả ầ đ
t 1/3 trong raừ
1/3 gi a va 1/3ữ
ngoai
Giôùi haïn ñeå
nhìn thaáy caùc
maïch maùu
phoåi: 1.5cm
töø thaønh
ngöïc
158. THAY ĐỔI KHẨU KÍNH MẠCH MÁU
• Tăng khẩu kính mạch máu khu trú: phình ĐM phổi, dò
động tĩnh mạch phổi
• Tăng khẩu kính mạch máu lan toả
- Tăng tuần hoàn phổi chủ động
- Tăng tuần hoàn phổi thụ động
o Tăng khẩu kính mạch máu trung tâm và giảm khẩu kính
mạch máu ngoại biên: tăng áp động mạch phổi tiến
triển, tâm phế mạn, tim bẩm sinh, thuyên tắc động mạch
phổi
o Giảm khẩu kính mạch máu khu trú hay tan toả: thuyên
tắc động mạch phổi, tăng áp lực phế nang (khí phế
thủng), tăng áp lực khoang màng phổi (tràn khí)
159. TAÊNG TUAÀN HOAØN PHOÅI
CHUÛ ÑOÄNG
Laø tình traïng taêng löu löôïng maùu trong
ÑMP, coøn goïi laø taêng aùp tieàn mao maïch
phoåi.
Khi löu löôïng ÑMP taêng, caùc ÑMP ñeàu taêng
khaåu kính töø trong ra ngoaøi, töø döôùi leân
nhöng vaãn giöõ tæ leä nhö ñoái vôùi phaân boá
maïch maùu bình thöôøng.
192. Khí phế thủng ( tăng ứ khí, giảm khẩu kính
số lượng mạch máu, bóng khí )
193. ÑOÙNG VOÂI
ÑOÙNG VOÂI TRONG NOÁT PHOÅI ÑÔN ÑOÄC:
DAÏNG LAØNH TÍNH
DAÏNG AÙC TÍNH
DI CAÊN PHOÅI COÙ ÑOÙNG VOÂI
Daïng A, B,C vaø D thöôøng gaëp trong
noát laønh tính.
Daïng E, F: thöôøng gaëp trong noát aùc
tính
195. HỘI CHỨNG TRUNG THấT
Định nghĩa
• Hoäi chöùng trung thaát bao goàm
caùc daáu hieäu X quang dieãn taû
söï hieän dieän cuûa caùc teá baøo
baát thöôøng trong trung thaát
(Khí,dòch,ñoùng voâi, böôùu).
•Thöôøng gaëp ba daïng:
Boùng môø.
Taêng saùng trung thaát.
Ngaám voâi trung thaát.
196. ÑAËC ÑIEÅM KHOÁI MÔØ TRUNG
THAÁT-Coù bôø ngoaøi roõ lieân tuïc, bôø trong khoâng
roõ
-Loài veà phía phoåi
-Taïo goùc tuø vôùi trung thaát
205. DAÁU HIEÄU COÅ NGÖÏC
CERVICO-THORACIC SIGN
• Định vị tổn thương trung thất ở phần ngực trên
• Bờ cao nhất của trung thất trước ở ngang mức xương
đòn
• Trung thất giữa và sau vượt qua xương đòn
• Khối choán chỗ trung thất vượt qua xương đòn thì nằm
trong trung thất giữa hoặc sau. (có nghĩa còn được bao
quanh bởi khí của phổi, phần phổi cao hơn xương đòn)
215. DẤU BẮT CHÉO RỐN PHỔI
- Xác định bóng mờ thấy ở vùng rốn phổi nằm thực
sự ở rốn phổi, trước hay sau động mạch phổi.
- Nằm ở rốn phổi xoá bờ mạch máu động mạch
phổi.
- Không nằm ở rốn phổi còn thấy bờ mạch máu
động mạch phổi.
- Nếu xoá bờ tim nằm cùng mặt phẳng với tim
trước động mạch phổi
- Nếu không xoá bờ tim sau động mạch phổi
228. ÑOÙNG VOÂI TRUNG THAÁT
1.Haïch: lao (ñoùng voâi töøng ñaùm, khoâng ñeàu),
buïi phoåi (hình voû tröùng),
2.Maïch maùu: Hình voøng cung (ñoäng maïch chuû,
ñoäng maïch phoåi).
3.Tim: maøng tim, valve tim (80% heïp valve hai laù coù
ñoùng voâi)
4.Böôùu: Giaùp (ñoùng voâi hình voøng cung),
teratoma, thymoma (hình noát), nang pheá quaûn.
229.
230. • - Vieäc hieåu roõ vaø nhaän bieát ñöôïc caùc daáu
hieäu X quang laø nhöõng ñieàu cô baûn vaø thieát
yeáu ñoái vôùi moãi BS X quang.
• - Tuy vaäy coù nhöõng daáu hieäu raát tinh vi vaø
khoâng deã nhaän bieát.Chæ coù ñoïc phim nhieàu
môùi giuùp chuùng ta khoâng boû soùt caùc daáu
hieäu naøy.
Nên đọc phim Xquang theo 1 trình tự nhất định.
Tránh bỏ sót tổn thương
- Kết hợp LÂM SÀNG + CẬN LÂM SÀNG cho kết
quả TỐT NHẤT
KẾT LUẬNKẾT LUẬN
231. Tài liệu tham khảo
1. Phạm Ngọc Hoa, Lê Văn Phước. Xquang ngực.
2. Nguyễn Quý Khoáng. Bài giảng “Dấu hiệu Xquang ngực”
3. Website:
www.radiopaedia.com
232. • - Vieäc hieåu roõ vaø nhaän bieát ñöôïc caùc
daáu hieäu X quang laø nhöõng ñieàu cô baûn
vaø thieát yeáu ñoái vôùi moãi BS X quang.
• - Tuy vaäy coù nhöõng daáu hieäu raát tinh vi
vaø khoâng deã nhaän bieát.Chæ coù ñoïc phim
nhieàu môùi giuùp chuùng ta khoâng boû soùt
caùc daáu hieäu naøy.
Nên đọc phim Xquang theo 1 trình tự nhất định.
Tránh bỏ sót tổn thương
- Kết hợp LÂM SÀNG + CẬN LÂM SÀNG cho
kết quả TỐT NHẤT
KẾT LUẬNKẾT LUẬN
233. Tài liệu tham khảo
1. Phạm Ngọc Hoa, Lê Văn Phước. Xquang ngực.
2. Nguyễn Quý Khoáng. Bài giảng “Dấu hiệu Xquang ngực”
3. Website:
www.radiopaedia.com
Email thắc mắc: tranluumd@gmail.com
Editor's Notes
Nếp nách trước và nách sau: dạng cong lõm xuống dưới
KQ có dạng hình trụ sáng kéo dài từ sụn nhẫn đến phế quản chính.
Thành bên P khi quản được viền bởi dải mờ kq bao gồm các cấu trúc thành KQ, mỡ trung thất, hạch cạnh KQ, hai lá màng phổi. Dày hơn 4mm bệnh lý các thành phần trên
Thành bên T thường ko thấy trên phim.
Neurofibromatosis type 1
Von reckling haussen
Taenia solium
Scoliosis veo cột sống
Các cấu trúc mô kẽ phổi. Bình thường các cấu trúc này không thấy trên phim Xquang, Khi có tổn thương các thành phần mô kẽ sẽ dày lên và có thể phát hiện trên phim.
Khẩu kính mạch máu đỉnh phổi bằng vùng đáy phổi tỷ lệ 1/1