3. Ном хэлбэрийн

4. Микро тээгч дээр

5. Машинаар унших хэлбэрийн

6. Олон зууны картын хэлбэр нь номын сангийн хэрэгцээг хангаж ирсэн байна. Энэ хэлбэр нь каталогт тусгах бололцоо олгодгоороо онцлогтой. Каталог нь ном материалын мэдээллэхдээ тодорхой эрэмбэ дараалалд оруулсан байдаг.

7. Каталогт номыг хэрхэн байрлуулах тухай:

8. Анилалын нэг хуваарь дахь бичилтийг бүлэглэхэд хэрэв олон хэлний номуудыш агуулсанх фондынх бол тусгай каталогт юм уу , эсвэл олон хэлний ном зохиолуудыг нэгтгэсэн төрөл ангийн каталогт хамтад нь тусгаж өгнө. Эдгээрээс хамгийн зохистой нь төрөл ангийн нэгдсэн каталогт тусгах явдал юм. Учир нь баримт ямар хэл дээр бичигдсэнээс үл хамааран тодорхой сэдвийн бшх ном зохиолыг тэрхүү нэгдсэн төрөл анг ийн каталогоос мэдэх боломжтой байдаг. Нэг хуваарийн ард байрлах анги тус бүрт монгол , орос , Англи хэл дээр болон бусад гадаад хэлээр бичигдсэн номзүйн бичилт бүхий бүлэг картуудыг тус тусад нь байрлуулах ба хэрэв монгол хэлээс өөр үндэсний хэлтэй орон нутгийн номын санд бол тухайн үндэсний хэлээр бичигдсэн ном зохиолыг эхэнд нь байрлуулж болно. Ингэхийн тулд ялгагч ашиглах хэрэгтэй ялгагчийн ил гарах хэсэгт анги, дэд ангийн нэр ба ангийн заалтыг бичнэ. Ялгагчийн үндсэн талбайг босоогоор нь хоёр тэнцүү биш хэсэгт : зүүн талыг өргөвтөр , баруун талыг нарийвтар хуваана. Зүүн талд үндсэн хуваариудын нэрийг бичиж түүний дор хуваариудын нэрийг бичиж, түүний дор хуваарийн дараах үеүүдийн заалтуудыг босоогоор нь бичнэ. Өөрөөр хэлбэл ялгагчид зөвхөн эхний үеийг биш ,тус шоголд байгаа ангиудын хоёр , гурав дахь үеүүд гэх мэт үргэлжлэх үеийг бичнэ. Ялгагчийн баруун хэсэгт ангиллын таблицаас авсан ангийг тодотгосон эшлэлийг бичнэ. ТАК-ийн сурталчилгааг гол анги, дэд ангиудыг тоочсон хүснэгт графикийн тусламжтайгаар гүйцэтгэдэг. Каталогийн зэрэгцээ каталог ашиглах тайлбар бүхий хуудас , зөвлөмж байх ёстой. Эдгээр зөвлөмжийг төрөл ангийн каталогт хайлтыг хэрхэн хийх аргачлал маягаар хийж болно. ТАК-т бүрэн ба сонгомол , төлөвлөгөөт ба өдөр тутамын аргачилсан ба техник редакц хийж болно. Өдөр тутамын редакцийг каталогийг дахин төрөлжүүлнэ гэсэн үг . өөрөөр хэлбэл үндсээр нь түүнийг өөрчлөх ажил хийгдэнэ, жишээлхэд өөр ангиллыг таблицад шилжүүлэх гэх мэт.

9. Сонгомол арагчилсан редакц нь төрөл ангийн каталогийн бүтэц ба агууллгыг үндсээр нь дахин боловсруулах шаардлагтай болохоор нэмэлт ба өөрчлөлт хийгдэж хэвлэгдсэн ном зохиолуудтай уялдан хийгдэнэ.

10. ТАК дахь үсэг дараалал – зүйлчилсэн хэлхээс нь зүйлчилсэн гарчигийн үсэг дарааллын жагсаалтыг өөртөө өгуулсан , төрөл ангийн каталогт тусгагдсан холбогдох ангиллын заалт бүхий баримтын агуулгыг өргөжүүлэгч туслах аппрат юм.

11. Үсэг дараалал – зүйлчилсэн хэлхээсийн гарчгийг томъёолохдоо зүйлчлэлийн онол, аргазүйн үндсэн дүрмийг ашиглана. Гарчгийн гол үгийн сонголт нь гарчиг ба дэд гарчгийн томъёоллын стандартчилал, үсэг дараалал-зүйлчилсэн хэлхээсийн адил утгатай гарчигт шилжүүлэхэд ихээхэн учир холбогдолтой байна.

12. Үсэг дараалал –зүйлчилсэн хэлхээсийн гарчгаар нь ямар нэгэн эд зүйл , материалын нэрийг сонгон авч болох бөгөөд харин үйл явц нь асуудлын чанартай байж болдог. Гэхдээ хэрэгуээт ойлголтыг хөнгөвчлөх зориогоор үйл явцын нэрийг сонгон авч болно.

13. Үсэг дараалал- зүйлчилсэн хэлхээсийг зохион байгуулахдаа мэдээлэл хайгуулын хэлэнд оролцогц, адил буюу ижил утгын шаардлагыг анхаарч байх хэрэгтэй. Эшлэлүүд үсэг дараалл зүйлчилсэн хэлхээсийн гарчигт ойролцоо утгаар оролцоно. Каталогийнх шүүгээнд үсэг дараалал- зүйлчилсэн хэлхээсийг байрлуулахдаа холбогдох шүүгээний эхний ба сүүлийн үсгүүдийн үсгүүдийг юмуу, эсвэл гарчигийн үеүүдийг зааж өгсөн шошго дугааруулыг хийж өгнө. Төрөл ангийн каталогийн үсэг дараалал –зүйлчилсэн хэлхээсийн үндэслэн бүх лавлагаа номзүйн аппаратын нэгдсэн үсэг дараалал-зүйлчилсэн хэлхээсийг зохион байгуулна.

14. Зохиогчийн үсэг дарааллын гурван тэмдэгт:

15. Зохиогчийн тэмдэг нь номын сангийн ном бүрийг зохиогч ба номын нэрийн дарааллаар тодорхойлдог тусгай дарааллыг хэлнэ.

16. Зохиогчийн 3 тэмдэгтийг хэрэглэх заавар :

17. Зохиогчийн тэмдэг хэрэглэхэд урьдаар өөрийн эрж байгаа нэрд тохирох анхны үсэг тоог олж цааш улмаар тохируулсаар аль оновчтой зохицсоныг нь хэрэглэнэ.

18. Зохиогчгүй номонд зохиогчийн тэмдэгийг хэрэглэхдээ номын нэрийн эхний үгд зохицүүлан хэргэлэнэ. Зохиогчийн тэмдэгийг зөв бичих, зохиогчийн тэмдэгийг тооны адилаар зэрэгцүүлэн бичиж хэрэглэх боолвч О, З,Ч зэрэг тоотой адил үсгийн хойно заавал богино зураас тавьж бичнэ. Гадаад хэлний номонд зохиогчийн тэмдэгийн хойно хавсарсан хүснэтийн дагуу уул хэвлэгдсэн хэлээр нь. Орос хэл дээр бол Орос хүснэгтээс, Латин хэлтэй бол Латин хүснэтээс харин гадаад хэлнээс Монгол хэлэнд хөврүүлсэн номыг Монгол хүснэгтээс авна.

21. хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдэд зориулсан кабинет байгуулах тэдэнд зориулсан ном зохиол уншихад шаардагдах тоног төхөөрөмжөөр хангах

22. эмзэг бүлгийн хүмүүс зориулсан жишээ нь энд номын санд сууж ном сэтгүүл үзэж мэдэх хүсэл сонирхол их хэдийч мөнгө төгрөгний боломж дутмагаас болж номын санд карт нээлгэж чадахгүй хүмүүс байгаа тэдгээр хүмүүсийг өөрсдөөр нь 1 юмуу 2 удаа номын сангийн фондийг ч юмуу эсвэл нойтон цэвэрлэгээ 1-2 удаа хиилгээд номын сангийн карт нээж өгөх гэх зэрэг тэдгээр хүмүүст боломж олох

24. мэдээллийн технологи, гадаад хэлний болон бусад шаардлагтай мэргэжилтэнүүдийг татан ажиллуулах

25. боловсон хүчний тогтвортой ажиллах эдийн засаг болон сэтгэл санааны тааламжтай уур амьсгал орчин бүрдүүлэх.

26. Ажилагсад мөн үйлчлүүлэгчид хоорондоо зөв боловсон харьцах

27. Шинэ гарсан ном сонин , товхимол хэвлэлийг цаг тухай нь хурдан шуурхай авч уншигчдад түргэн шуурхай мэдээллэж байх

28. Орчины ариун цэвэр дээр маш өндөр шаардлага тавиж ажиллах

29. Номын сангийн төрөл дэлхийн боловсрол болон харилцаа холбооны амин чухал бүрэлдэхүүн хэсэг нь номын сан байдаг. Судлаачид оюутан, багш , эрдэмтэд, бизнес эрхлэгчид засгийн газрын ажилчид бүгд номын сангийн нууц материалыг ашигладаг. Ихэнх хүмүүс номын сан өөрт хэрэгтэй мэдээллээ олж авах зарим нь чөлөөт цагаа зөв боловсон өнгрөөхийн тулд номын санд ирдэг . уншигчдын эрэлт хэрэгцээг 100% хангадаг нэг ч номын сан байдаггүй өнөөнийн байдлаар манай улсын хэмжээнд 1500 гаруй номын сан ажиллаж байгаагын 300 гаруй нь нийтийн 780 гаруй нь аймаг нийслэлийн ерөнхий боловсолын сургуулийн 80 гаруй нь төрийн ба төрийн өмчийн бус дээд сургуулийн 30 гаруй нь бусад номын сангийн чиглэлээр нийт 10 сая орчим ном хэвлэлээр уншигч хэрэглэгчдэд үйлчэлгээ үзүүлж байна. Номын сангийн фондын тухай ойлголт тухайн номын санд хадгалагдаж байгаа мэдээллийн нөөцийг уг номын сангийн фонд гэж нэрлэнэ.

30. Фонд нь тухайн номын сангийн өмчинд байгаа каталогт оруулсан тодорхой эрэмбэ дараагаар байрлагдсан ном болон бусад материалуудын цуглуулга юм. Фондонд ном, сонин буюу тогтмол хэвлэл , газрын зураг , нот , үзүүлэн сонсгох материал , үнэт ховор гар бичмэлүүд гэх мэт. Сонин сэтгүүлийн хамгийн сүүлийн дугаарыг нь дээр нь тавидаг. Гар бичмэлүүдийг гэрээр гаргадаггүй

31. Фондын үүрэг мэдээлийг хадгалах , хамгаалах , цуглуулах , сурган хүмүүжүүлэх , лавлагаа, чөлөөт цагийг үр бүтээлтэй өнгрүүлэх г.м

32. Шинээр ирсэн ном хэвлэлийг фондонд хэрхэн оруулах тухай

33. Текник ажиллагааг хийдэг энэ нь уншлаганд гархад бэлэн болох үйл явцыг текник ажилгаа гэнэ үүнд барк код бас орно. Фонд нь уншигчдад зориулагдан бий болдог фондын бүтэц бүрэлдэхүүн байрлалт зохион байгуулалт нь уншигчдын эрэлт хэрэгцээнээс шууд шалтгаалдаг. Номын сан судлалын салбарт фонд гэдэг үг нь 1920 оноос эхлэн хэрэглэгдсэн номын санд байгаа фонд нь үндэсний баялаг төдийгүй материаллаг болон оюуны үнэт зүйлс бөгөөд хүн амын соёлын төвшингийн чухал үзүүлэлт юм.

34. Фондыг үндсэн 4 төрөл болон хуваадаг.

35. Ойрын , тогтмол хэвлэлийн , тусгай, лавлагааны

36. Ойрын фонд үүнд уншигчдад түргэн шуурхай үйлчлэх нөгөө талаар шинэ ном , уншичдад шаарлагтай сэдэвийн номоор цаг тухайд нь хангаж байх зорилгоор хэрэглэх номоо ойр дөт байлгахын тулд байрлуулсан фондыг ойрбн фонд гэнэ. Энэ фонд нь үндсэн фондоос шинэ номоор сэлбэн шинчлэн баяжуулж уншуулсан номоо эргүүлэн авч байдаг тул номын санд ойрын фондын тусгай данс хөтлөх шаардлаггүй.

37. Тусгай фонд

38. Номын сангийн фондонд шинээр ном нэмэгдэж байвч зарим ном нь агуулгаар хуучирч уншигчидын хэрэгцээг хангахгүй болдог ийм ном зохиолыг үндсэн фондын номоос ялгаж тусгай байранд хадгалдаг ба үүнийг тусгай фонд гэнэ.

39. Тогтмол хэвлэлийн

40. Ихэнх номын сангууд тогтмол хэвлэл захиалж авдаг тул номын сангийн үндсэн фондын 1 чухал салбар нь тогтмол хэвлэлийн фонд байдаг. Сонин сэтгүүл номоос тусад нь үсэг дараалал , он дараалалын журмаар байрлуулдаг.

41. Лавлагааны фонд уншигчдын тулгамдсан асуудалд тухай бүр хариу өгдөг аппрат бол лавлагааны фонд юм. Энэ фондонд бусад ямарч фондоос хэмжээний хувьд бага байдаг бөгөөд лавлах чанарын ном зохиолоос бүрдэнэ. Үүнд: хууль тогтоомжууд лавлах болон нэвтэрхий нэр томъёоны толь, төр засгийн зарилаг тогтоомжууд , санамж өгөх болон бүртгэн мэдээллэх ном зүйн мэдээллүүд орж болно.

42. Фонд нь каталогтай салашгүй холбоотой зүйлийн нэг фонд байхгүй бол каталог ч мөн адил байхгүй байх байлаа ийнхүү каталог фонд хоёр нь салашгүй холбоотойгоор он удаан жил хөгжиж ирсэн байна.

43. Миний бодлоор өнөөгийн номын сангуудад дутагдалтай байгаа тал гэвэл номын санчид нь мэрэгжилийн бус хүмүүс ажллаж уншигчдад хэрхэн үйлчлэх арга тэдгээр уншигчид юуг сонирхож яамар салбар шинжилэх ухааны ном сэтгүүлийг илүү эрж хайж байгааг судалдаг байх мөн уншигчидтай илүү ойр тэдэнтэй хамтраан найрсаг цэвэр цэмцэгэр орчин нөхцөлийг юун түрүүнд анхааран ажиллах хэрэгтэй байна.Дүгнэлт<br />Энхүү бие даалт нь номын сан каталогийн үүсэл хөгжил , мөн юу судалдаг цаашд юун дээр анхаарч ажилвал илүү дэвшилттэй хөгжих талаар авч үзсэн болно. Зохиогчийн гурван тэмдэгт үсэг дараалал , он дараалал , зүйлчилсэн каталог мөн каталогийн төрөлүү гэж чухам юу байдаг яаж хэрэглэгддэг талаар илүү дэлгэрэнгүй мөн эдгээр сэдвээр судалгаа шинжилгээ тайлан мэдээ тавих гэж буй хүмүүст тодорхой ойлголт өгч чадсан байх гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна. Энхүү бие даалтыг хийснээр мэдлэгээ сэргээн санаж шинэ мэдээ мэдээлэл цуглуулаж цаашид бие даалт хийхэд илүү их туршлага хуримтлуулсан болно. Манай улсад номын сан нь гадаадын улс орнуудтай харьцуулхад маш доогуур түвшинд явж байгаа энэ нөхцөл байдлаас хэрхэн ямар арга замаар гарах тал дээр монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа номын санчид харилцан би биенээсээ туршлага солиоцож номын сангийн тоног төхөөрөмж багж хэрэгсэл дээр хамтран ажиллаж зарим нэг номын санчдыг гадаадад явуулж сурган мэргшүүлэх тухайн орны номын санд байримталж байгаа бодлого , дадал , туршлагыг судлан ирж өөрийн орны номын санд нэвтрүүлэх номын санчдад заавар зөвлөгөө өгөх зааж суралцуулах ирээдүйн чанартай боловсон хүчин бэлтгэх нь зайлашгүй чухал асуудлуудын нэг юм. Боловсон хүчний асуудал нь манай орны номын сангуудын өмнө тулгамдаад байгаа чухал асуудлуудын нэг яах араггүй мөн билээ. <br />Номын санчдын үйл ажилгаанд хяналт тавиж харилцан хамтран ажиллах хэрэгтэй байна. Номын санчид нь өөрсдийн хүлээсэн үйл ажилгаагаа чанартай боловсон үнэн сэтгэлээсээ хандан ажилаж уншигчидтай зөв боловсон тэднийг хүндэтгэн харилцах нь чухал юм .<br />Энхүү бие даалтаас маань номын сангийн каталог , номын сангийн үйлчэлгээний талаар багахан ч гэсэн мэдээлэл олж авсан байх гэдэгт итгэлтэй байна анхаарлаа хандуулсан та бүхэнд баярлалаа номын цагаан буян аривжих болтугай монголын ирээдүй хойч үе маань номонд хартай номыг хайрлан хамгаалах ухамсарт хүмүүс болон төлөвших болтугай.<br />Номзүй<br />Цагаач м.<br />Эрдэнийн сувд <br />Цэрэнханд Д. <br />Номын сангаас уншигчидтай ажиллах ажил<br />Энхтунгалаг Д. <br />Номын санийн үйл ажилгааны үндэс <br />www.google.com<br />www.invite.com<br />www.worlcat.org<br />Номын сангийн каталог, ангилал <br />Мэдээллийн сангийн зохион байгуулалт <br />Эдгээр номнуудыг энхүү бие даалт хийхэд ашигласан болно.<br />