Özet Bu çalışmada bir marka yaratma stratejisinin aşamaları ve yeni bir marka belirlerken nelere dikkat edilmesi gerektiği anlatılmaktadır. Bunu anlatırken marka kavramına, tarihçesine bakılmış ve bir markanın en temel ve en önemli noktası olan logo belirleme aşamalarına değinilmiştir. Ayrıca marka yaratma adımından önce fikrin geliştirilmesi ve tutması noktasında 6 temel ilkeye değinilmiş ve bu ilkelerin neler olduğu açıklanmıştır. Marka, günümüzde bir ürünün renk, söz, şekil v.b. noktalarla diğerlerinden farklılaşarak ayrışması anlamındadır. Tüketicilerin markalar ile aralarında kurdukları duygusal bağ ürünün raftan kolayca alınmasına ve akılda kalıcılığa böylelikle de pazarda uzun süreli konumlanmaya sebep olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Marka, Yeni Marka Yaratma Stratejileri, Logo belirleme süreçleri

1. SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İLETİŞİM YÖNETİMİ
MARKA VE İMAJ TASARIMI
YENİ MARKA YARATMA STRATEJİLERİ
Ümit ÜNKER 131303028
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Sevinç KOÇAK
2014

2. YENİ MARKA YARATMA STRATEJİLERİ
Final Projesi
Ümit ÜNKER 131303028
Danışman: Yrd. Doç. Dr. Sevinç KOÇAK
İstanbul, 2014
T.C.
YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER FAKÜLTESİ
İLETİŞİM YÖNETİMİ PROGRAMI

3. İÇİNDEKİLER
Giriş .............................................................................................................................. 1
I.BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE ....................................................................... 2
1.1.Marka Nedir? ...................................................................................................... 2
1.2. Marka Kelimedir ............................................................................................... 3
1.3. Marka Semboldür .............................................................................................. 3
1.4.Markanın Tarihçesi ............................................................................................ 3
II. BÖLÜM FİKRİN TUTMASI
2.1.Bir fikrin Başarılı Olabilmesi için 6 Temel İlke ................................................ 4
III. BÖLÜM YENİ BİR MARKA YARATMA STRATEJİLERİ
3.1.Marka Yaratma Stratejileri Nelerdir?................................................................. 6
3.2.Marka Yaratma Sürecinde Logo Nasıl Belirlenir?............................................. 7
3.3.Marka Koruma Altına Alma .............................................................................. 8
3.4.Marka Tescili İçin Başvuru Şartları ................................................................... 8
IV. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 9
KAYNAKÇA ............................................................................................................. 10

4. Özet
Bu çalışmada bir marka yaratma stratejisinin aşamaları ve yeni bir marka belirlerken nelere dikkat edilmesi gerektiği anlatılmaktadır. Bunu anlatırken marka kavramına, tarihçesine bakılmış ve bir markanın en temel ve en önemli noktası olan logo belirleme aşamalarına değinilmiştir. Ayrıca marka yaratma adımından önce fikrin geliştirilmesi ve tutması noktasında 6 temel ilkeye değinilmiş ve bu ilkelerin neler olduğu açıklanmıştır. Marka, günümüzde bir ürünün renk, söz, şekil v.b. noktalarla diğerlerinden farklılaşarak ayrışması anlamındadır. Tüketicilerin markalar ile aralarında kurdukları duygusal bağ ürünün raftan kolayca alınmasına ve akılda kalıcılığa böylelikle de pazarda uzun süreli konumlanmaya sebep olmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Marka, Yeni Marka Yaratma Stratejileri, Logo belirleme süreçleri

5. 1
Giriş
Marka kurumların rakiplerinden ayrılmasına, farklılaşmasına ve kalitesinin, konumunun, sektörünün ne olduğunun belirlenmesini sağlar. Bir marka yaratırken çok yönlü planlama yapılması gerekir. Tarih boyunca insanlar ürünlerin diğer kişilerden ayrılması için çeşitli semboller, işaretler veya yazılar kullanmışlardır. İşletmeler ürün ya da hizmetlerinin tüketiciler nezdinde daha kolay hatırlanması ve ürünün doğru şekilde konumlanabilmesi için marka yaratmak durumundadır. Markaların şekilleri genellikle kısa, akılda kalıcı ve sektörüne uygun halde tasarlanır. Özellikle 1990 ve sonrasında marka kavramı üzerine akademik birçok çalışma yapılmış ve markanın değerinin belirlenmesi, markanın tercih edilebilirliğinin anlaşılması ve satın alma davranışlarında markanın önemi gibi kavramlar ile finansal odaklı marka değeri hesaplamaları kavramları araştırılmıştır. Bugün dünyanın en önemli ve en büyük markalarının yıllar boyunca kullandıkları şekiller değişmemiş ve tüketicilerin zihninde yer etmiştir. Böylelikle marka ile ilgili bir çağrışım yapıldığında hatırlanması istenen özellikleri hatırlanılmaktadır. Yeni bir marka yaratırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri de akılda kalıcılıktır. Kurumların pazarlama stratejileri, stratejik konumlanmaları, algı yönetimleri ve kalitesi marka bilinirliliğini etkilemekte ve tercih edilebilir kılmaktadır. Bu da bir marka yaratırken dikkat edilmesi gereken birçok değişken olduğunu bize göstermektedir.

6. 2
I.BÖLÜM
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
1.1 MARKA NEDİR?
Marka, ‘bir teşebbüsün mal veya hizmetlerini bir başka teşebbüsün mal veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla; kişi adları, sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların biçimi ve ambalajları gibi çizimle görüntülenebilen veya benzer biçimde ifade edilebilen, baskı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işaretlerdir.’ 1 Marka kullanıcısı ile duygusal bir bağ yaratan, ürüne anlamlı bir değer katan, ürünün statüsünü, kalitesini belirleyen bir cisim ve simgelerdir. Amerikan Pazarlama Derneği (APD), Kotler ve literatürde en çok kabul gören marka tanımlarından biri olan Aaker’in tanımı markayı, işletmenin sunduğu ürünleri tanıtan, onu rakiplerin ürünlerinden farklılaştırmaya yarayan isim, terim, işaret, sembol, tasarım veya bunların bileşkesi olarak tanımlamıştır. 2 Adam Morgan markayı, dört koşulu taşıyan bir varlık olarak tanımlamaktadır. Bunlar;
 Alıcısı ve satıcısı olan,
 Ayırt edici bir ad, simge ya da tescile sahip,
 Tüketicilerin akıllarında gerçek ürün özelliklerinin dışındaki nedenlerden ötürü olumlu veya olumsuz izlenim uyandıran,
 Kendiliğinden oluşan değil yaratılan bir şeydir.
Şekil 1. Marka İletişim Süreci Aşamaları 3
1 Şahin Z. (2007) ‘’Hizmetlerde Marka Değeri ve Marka Geliştirme’’ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı S. 5
2 Moranjkic A., Yağan E, Valiyeva K. (2007) ‘’Marka ve Tüketici Temelli Marka Değeri’’ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı S. 5
3 Yıldırım Y. ‘’Marka Yönetimi Doktora Seminer Ödevi II’’ S. 69.

7. 3
1.2 Marka Kelimedir,
1.3 Marka Semboldür,
1.4 Markanın Tarihçesi Markanın ilk defa hangi zaman diliminde kullanılmaya başlandığı kesin olarak bilinmemekle birlikte, eski çağ dönmelerinden bu yana ayırt edici işaret olarak kullanıldığına inanılmaktadır. Öyle ki, hayvancılıkla geçimini sağlayan tarım toplumlarında hayvanların kime ait olduğunu anlayabilmek için örneğin ineklerin üzerine işaretler yapıldığı bilinmekte ve bu durum marka kullanımına bir örnek teşkil etmektedir. Ayrıca yine eski çağlara ait, Arkeolojik kazılar sonucunda bulunan çanak, çömlek vb. bir takım araç gereçler üzerinde tespit edilen şekillerde kanıt olarak kabul edilmektedir. Bunlarla birlikte, asıl olarak markadan bahsedilebilmesi için markanın mal ve hizmet ticareti ile alakalı olması zorunlu görülmektedir. Bu bağlamda, orta çağlarda marka kullanımında Kıta Avrupa’sındaki Loncaların büyük etkisi olmuştur. Fransız devrimi ve tüm imtiyazlar ile birlikte marka kullanım zorunluluğuna son verilmiştir. Gerçek anlamıyla marka hukuku sahasında kanunlaşma 19. yy. da başlamıştır. 4 Mısır piramidinde kullanılan taşlar üzerine özel işaretler konur ve bu taşın imalatçısının kim olduğunun ayırt edilebilmesi sağlanırdı. İlk markalı ürünler, yerel dükkânlarda dökme satılan pirinç, un, sabun gibi ürünlerin kitlesel üretimle paketlere konulması sonrasında ortaya çıkmıştır. 1940’lara gelindiğinde markanın sadece etikette basılan kelimeler ya da resimler olmadığının farkına varılmıştır. 5
4 Yargı Patent ‘’Marka Tarihi’’ http://www.yargipatent.com/marka-tarihi (Erişim: 02.06.2014.)
5 Yıldırım Y. ‘’Marka Yönetimi Doktora Seminer Ödevi II’’ S. 16.

8. 4
II. BÖLÜM
FİKRİN TUTMASI
2.1 Bir fikrin başarılı olması için 6 temel ilke
Marka oluşturma sürecinde markanın bir pazarlama karması ile tutundurulmasından önce fikrin tutmasının sağlanması gerekir. Bir fikir tutması yani fikrin beklenen ve hedeflenen kitle ile istenilen şekilde buluşması ve yayılması için 6 temel ilke gerekir. Bu ilkeler bütünsel şekilde fikirde yer buluyorsa o zaman fikrin tutması çok daha yüksek bir orana yükselecektir.
1. İlke Basitlik 2. İlke Beklenmediklik 3. İlke Somutluk 4. İlke Güvenilirlik 5. İlke Duygular 6. İlke Hikayeler
1. İlke Basitlik
Fikirlerin özüne ulaşmak gerekmektedir. Bir duruşmada onlarca savunma yapılırsa, her birinde haklı olsa dahi, jüri içeri çekildiğinde hiçbirini hatırlamaz. Bir fikrin çekirdeğine inebilmek için dışlama konusunda usta olmak gerekir. Burada amaç kısa bir şeyler söylemek değil, bir atasözü söylemek. Hem basit hem de derinliği olan fikirler yaratmak. Altın kural, basitliğin en temel modelidir. Bir insanın peşinden gitmeye bütün ömrünü verebileceği derinlikte, tek cümlelik bir ifade.
2. İlke Beklenmediklik
İnsanların fikirle ilgilenmesi ve eğer zamana ihtiyaç varsa ilgilerini kaybetmemek için beklentilerini yıkmak gerekir. Özellikle sezgilerin tersine gitmek çok önemlidir. Tüketicilerin dikkatini yakalamak için onları şaşırtmak gerekir. Şaşırma duygusunun işlevi, tetikteliği arttırmak ve dikkati odaklandırmaktır. Ama unutulmamalıdır ki şaşkınlık bir süre sonra sona erir. Bu nedenle fikrin kalıcı olması için ilgi ve merak uyandırmak gerekir. Merak oluşturmak en etkili taktiktir ve tüketicilerin bilgilerinde sistematik ‘’boşluklar’’ açarak ve sonra da bu boşlukları doldurarak, onların merakı uzun süreler boyunca ayakta tutulabilir.
3. İlke Somutluk
Fikirlerin anlaşılır olması gerekir. Onları, insan yaşantısı üzerinden, duyusal bilgiler üzerinden açıklayabiliriz. İyi ve tutan tüm fikirler somut verilerle doludur çünkü beynimiz, somut verileri hatırlayacak biçimde programlanmıştır. Atasözleri de, çoğu zaman soyut fikirlerin somut bir dille şifrelenmiş halidir. ‘’Eldeki bir kuş, çalıdaki iki kutlan iyidir.’’ Somut terimlerle konuşmak, fikrin her bir dinleyiciye aynı şeyi ifade etmesini sağlamanın tek yoludur.

9. 5
4. İlke Güvenilirlik
Güven bir fikrin ve markanın insanlar tarafından tercih edilmesi için olmazsa olmazıdır. Tüketiciler, güven duymadıkları ya da şüphe duydukları bir markayı satın almazlar. İnsanların yaratılan fikre güven duymasının temel noktası onların anlayabileceği basitlikte ifadeler kullanmak ve gerçekçi olmaktır. Çoğu zaman rakamlarla markanın ya da fikrin değerini ifade ederiz ancak bu her zaman geçerli olmaz. İnsanların kendi kendilerini sınayabilecekleri basit sorular sormak ve onları doğru şekilde yönlendirme, etkili ve etkin bir algı yönetimi yapmak güvenilirliği belirleyen faktörlerdir.
5. İlke Duygular
İnsanların fikirleri umursamalarını sağlamak gerekir. Bir şey hissetmelerini sağlamak. İnsanlar beğendikleri şeyleri satın alırlar ya da beğenebilecekleri bir şeyleri… Araştırmalar yoksul düşmüş tüm bir bölge yerine tek bir muhtaç insana yardımda bulunmaya daha eğilimli olduğumuzu gösteriyor çünkü beynimiz, insanlara karşı bir şeyler hissedecek biçimde çalışır. Örneğin, sigaranın kötü sonuçları konusunda gözdağı vererek gençleri sigaradan vazgeçirmek zordur, ama tütün endüstrisinin sahtekarlığına öfke duymalarını sağlayarak onlara sigarayı bıraktırmak daha kolaydır.
6. İlke Hikayeler
Yaratılan bir fikrin ve markanın bir hikayesi olmalıdır. İnsanların fikirleri hayata geçirmek için onlara hikaye anlatmak gerekir. Olayları kafamızda önceden canlandırmışsak, fiziksel bir ortamda o olayla karşılaştığımız zaman daha iyi performans sergileriz. Hikayeler zihnin uçuş simülasyonu gibi çalışarak bizi, daha hızlı ve etkili tepkiler vermeye hazırlar. 6
6 HeathC, Heath Dan (2007) İşte Bu Fikir Tutar. (Çev. Elif Özsayar). İstanbul: Optimist yayınları

10. 6
III. BÖLÜM
YENİ BİR MARKA YARATMA STRATEJİSİ
3.1 Marka Yaratma Stratejileri Nelerdir?
Yeni bir marka yaratırken öncelikle insanların tam olarak neye ihtiyaç duyduklarını, onların sıkıntısının neler olduğunu, ne yapılırsa markanın kullanıcılarının hayatlarını kolaylaştıracağını planlamak gerekmektedir. Sonrasında markanın çözüm önerisini ve vaatlerini belirlemek ve bu çözüm önerileri ile hedef kitleyi detaylandırarak ayrıştırmak gerekmektedir. Tüm bunlar sonrasında pazarın konumuna bakmak ve buradaki sis bulutlarını aralamak gerekir. Markanın stratejik olarak nasıl konumlandırılacağı, iletişim dilinin ne olacağı ve rakipleri ile olan farklılıklarını iyi analiz etmek ve çıktılarını doğru şekilde kullanabilmek çok önemlidir. Marka stratejisi, markanın sunduğu yararlar ve hedef tüketicilere bağlı olarak, firma içindeki tüm markaların bütünleştirildiği kurum stratejileri doğrultusunda ele alınmaktadır.7
Markanın stratejik olarak konumlandırılmasından önce sözler ya da görsellerle markanın logo’sunun tasarlanması ve logonun fikri anlatan renk, şekil, sözlerle desteklenmesi gerekmektedir. Logo markanın dışarıya bakan yüzüdür ve yeni bir marka yaratırken en önem verilmesi gereken noktalardan biridir. Markanın logosunda kullanılacak renkler ve tüketicilere hissettirdikleri o marka ile kullanıcı arasında bir duygusal bağ yaratır ve hatırlanmasını daha fazla kolaylaştırır.
Şekil 2. Markanız için renk seçmek 8
7 Kırdar Y. ‘’ Öğretim Görevlisi, Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü, İletişim
Fakültesi, Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi’’ Review of Social, Economic & Business Studies, Vol.3/4, 233-250 S. 236
8 Yalçın Hasan. (2009) ‘’Markanız için Renk Seçmek’’ Logo Makaleler http://www.hasanyalcin.com/markaniz-icin-renk-secmek/ (Erişim: 03.06.2014)

11. 7
3.2. Marka Yaratma Sürecinde Logo Nasıl Belirlenir?
Ticaretin başlamasıyla bir malın, bir ürünün diğerlerinden ayırt edilmesi gerekliliği de doğmuştur. Zamanla bazı ürünlerin taşıdıkları özellikleriyle rakiplerinden ayrılmaya, aranılır olmaya başlaması, bunların kolay ayırt edilmesi gerekliliğini, üzerlerine bazı işaretler koyma zorunluluğunu getirmiştir. O dönemde okuryazar kitlenin fazla olmaması bu işaretlerin, yani markaların daha çok semboller şeklinde oluşmasına sebep olmuştur. 9
Gelişen teknoloji ile birlikte yüz yüze iletişim azalmış, 2005 yılı ve sonrasında hızla gelişen elektronik ticaret ile birlikte ürünlere dokunmak ya da ürünleri incelemek yerini artık dijital ortamlarda ürünlerin tercih edilmesine bırakmıştır. Burada binlerce ürün ve binlerce işletmenin diğerlerinden ayrılmasını marka belirlemektedir. İyi bir marka, iyi tasarlanmış bir logo ile kendini rakiplerinden farklılaştırabilir. Pazarlama faaliyetleri ile markanın birebir deneyim yapılmadan TV, gazete, internet, radyo gibi kitle iletişim araçları üzerinden tanıtılması ve tüketicilerin satın alma davranışlarının olumlu etkilenmesi sağlanmaktadır. Tüm bu mecralarda logo en önemli belirleyicilerdendir.
Bir logo;
 Özgün olmalı,
 Yazı kullanılacaksa birçok durumda okunur ve kolay anlaşılabilir olmalı,
 Renk, şekil ve sözler bütünlük içinde olmalı,
 Kurumun hikayesini anlatmalı,
 Vermek istediği mesajla örtüşmeli ve sade olmalıdır.
Şekil 3. Marka ve Logo
9 T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ‘’Gazetecilik’’ Logo, Afiş, İlan ve Broşür Tasarımı http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Logo,%20%C4%B0lan,%20Bro% C5%9F%C3%BCr%20Ve%20Afi%C5%9F%20Tasar%C4%B1m%C4%B1.pdf (Erişim: 03.06.2014)

12. 8
3.3. Markayı Koruma altına alma
Yeni bir marka yaratılırken geçilin yaratıcı süreçlerden sonra, mümkünse ticari faaliyete başlamadan önce Türk Patent Enstitüsünden markanın tescilini almak ve 10 yıl süre ile koruma altında tutmak gerekmektedir. Türk patent enstitüsü tarafından incelenen ve sonrasında uygun bulunan markalar 3 ay süre ile ilan edilir ve itirazın olup olmadığına bakılır, şayet yapılan şekilsel ve içerik incelemelerinin sonrasında ilan olunan markaya herhangi bir itiraz gelmezse marka işletme, kişi ya da kişiler üzerine tescil edilir ve her 10 yılda bir yenilenmek kaydı ile marka tescil ömrü uzatılır. Markaların koruma altına alınması çok kritik ve önemli bir konudur çünkü yaşam faaliyetine geçmiş bir ürünün markası tescil edilmemişse bir başkası tarafından alınma riski ile karşı karşıya kalınır. Marka tescilinde ilk başvuran alır prensibi işlemektedir. Bu sebeple bir marka yaratımı sürecinin devamında ki en kilit nokta marka tescilidir. Marka tescil edildikten sonra faaliyet alanı ve ileri de yapılması planlanan faaliyet alanları için koruma alanları belirlenir ve bu alanlarda yapılan tüm faaliyetlerde marka ismi, logosu güvenle kullanılabilir.
3.4 Marka Tescili için Başvuru şartları
Madde 23 - Bir markanın tescil edilmesi için, aşağıda belirtilen unsurlar ile başvuruda bulunmak şarttır:
 Şekli ve kapsamı yönetmelikte belirlenen, başvuru sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri de içeren başvuru dilekçesi,
 Markanın yayına ve çoğaltmaya elverişli örneği,
 Markanın kullanılacağı malların veya hizmetlerin listesi,
 Başvuru ücretinin ödendiğini gösterir belge aslı,
 Sınıf veya sınıfların ücretinin ödendiğini gösterir belge aslı,
 Marka vekili tayin edilmiş ise vekaletname,
 Başvuru sahibi tüzel kişi ise imza sirküleri,
 Başvuru sahibinin ticaretle uğraştığını gösterir belge. 10
Marka Tescili önemlidir çünkü
 Önemli bir varlıktır.
 Güçlü bir pazarlama aracıdır.
 Haksız rekabeti önlemenin etkili bir yoludur.
 İyi bir marka çok taklit edilir.
 Çok taklit edilen marka sulanır.
 Tescil taklidi önler. 11
10 Türk Patent Enstitüsü (1995) ‘’Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’’ Resmi Gazete S. 27.06.1995/22326 http://www.turkpatent.gov.tr/dosyalar/mevzuat/MarkaKhk.pdf (Erişim: 03.06.2014.)
11 Türk Patent Enstitüsü ‘’Markalar’’ S.15

13. 9
III. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Bir marka yaratırken tüketicilerin bağlılığını sağlamak ve sürdürülebilirliğini yakalamak son derece önemlidir. Marka stratejisini doğru belirlemek ve atılacak tüm adımları planlamak gerekir. Marka oluştururken önce fikri geliştirmek ve fikrin tutması için gerekli temel noktaları uygulamak gerekir. Bir marka tüketicilerine basitlik, beklenmediklik, somut, güvenilirlik, duygusal ve hikayeler temel ilkelerini bütünleşik olarak sunmalıdır. Belirlenen ve analiz edilen hedef kitleye doğru yapılacak pazarlama faaliyetleri ile birlikte markanın tutundurulması sağlanır. Marka bazen tek bir söz, bazense bir şekille ifade edilebilir. Markanın logosunu tasarlarken renk uyumu, renklerin anlamları ve sadeliği ön planda tutmak gerekir. Tarih boyunca marka bir ürünle diğer bir ürünün birbirinden ayrılması esasına dayanarak kullanılmıştır. Ticaretle birlikte alıcı ve satıcı kavramının doğması markanın önemini arttırmıştır.
Markalar rakiplerinden farklılaşmalı, benzer olmamalıdır. Taklit edilebilir olmamalıdır bunun için marka tescili yapmak gerekir. Sonuç olarak, yeni bir marka yaratma stratejileri markanın geleceğini belirler. Uzun yıllar hatırlanma, güven duyulması ve tercih edilebilir olması stratejik olarak belirlenen adımlarla gerçekleştirilebilir.

14. 10
KAYNAKÇA
Makaleler
7 Kırdar Y. ‘’ Öğretim Görevlisi, Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü, İletişim
Fakültesi, Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi’’ Review of Social, Economic & Business Studies, Vol.3/4, 233-250 S. 236
2 Moranjkic A., Yağan E, Valiyeva K. (2007) ‘’Marka ve Tüketici Temelli Marka Değeri’’ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı S. 5
1 Şahin Z. (2007) ‘’Hizmetlerde Marka Değeri ve Marka Geliştirme’’ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı S. 5
11 Türk Patent Enstitüsü ‘’Markalar’’ S.15
3 Yıldırım Y. ‘’Marka Yönetimi Doktora Seminer Ödevi II’’ S. 69.
5 Yıldırım Y. ‘’Marka Yönetimi Doktora Seminer Ödevi II’’ S. 16.
Kitaplar
6 HeathC, Heath Dan (2007) İşte Bu Fikir Tutar. (Çev. Elif Özsayar). İstanbul: Optimist yayınları
İnternet
9 T.C. Milli Eğitim Bakanlığı ‘’Gazetecilik’’ Logo, Afiş, İlan ve Broşür Tasarımı http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Logo,%20%C4% B0lan,%20Bro%C5%9F%C3%BCr%20Ve%20Afi%C5%9F%20Tasar%C4%B1m% C4%B1.pdf (Erişim: 03.06.2014)
10 Türk Patent Enstitüsü (1995) ‘’Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’’ Resmi Gazete S. 27.06.1995/22326 http://www.turkpatent.gov.tr/dosyalar/mevzuat/MarkaKhk.pdf (Erişim: 03.06.2014.)
8 Yalçın Hasan. (2009) ‘’Markanız için Renk Seçmek’’ Logo Makaleler http://www.hasanyalcin.com/markaniz-icin-renk-secmek/ (Erişim: 03.06.2014)
4 Yargı Patent ‘’Marka Tarihi’’ http://www.yargipatent.com/marka-tarihi (Erişim: 02.06.2014.)