1. Αρτές τηςΒσζαντινής Ζωγραφικής Τέτνης.
Με ηνλ φξν Βπδαληηλή Εσγξαθηθή ελλννχκε ηελ ζπνπδαηφηεξε έθθαλζεηεο
Βπδαληηλήο Σέρλεο ζηελ ρξηζηηαληθή ηεοέθθξαζε, θαζφζνλ απνηέιεζε ηελ
ρεηξνπηαζηή
απεηθφληζε
ησλ
ππεξθπζηθψλ
αλαδεηήζεσλ
ησλ
πηζηψλ
θαη
ρξεζηκνπνηήζεθε γηα λα εθθξάζεη κε εηθαζηηθά ζχκβνια ηνλ ζξίακβν ηεο Δθθιεζίαο.
Δθδειψζεθε θαη επηθξάηεζε θαηά ηελ καθξαίσλε ηζηνξία ησλ έλδεθα αηψλσλ
πεξίπνπ δσήο ηνπ βπδαληηλνχ θξάηνπο, κέζα ζηα γεσγξαθηθά φξηά ηνπ αιιά θαη έμσ
απφ απηά, απνηειεί δε έλα ζπνπδαίν θεθάιαην ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία ηεο
εθθιεζηαζηηθήο δσγξαθηθήο ηέρλεο.
Περίοδοι
Σαρξνλνινγηθά φξηα πνπ ζεκαδεχνπλ ηελ αξρή θαη ην ηέινο ηεο Βπδαληηλήο
δσγξαθηθήο είλαη ην 313κ.Υ., έηνο αλεμηζξεζθείαο, κέρξη θαη ηελ Άισζή ηεο απφ ηνπο
Tνχξθνπο ην 1453 κ. Υ. H Βπδαληηλή Εσγξαθηθή ζεκαηνδνηείηαη απφ ηηο παξαθάησ
πεξηφδνπο αλάινγα κε ηα κεγάια ηζηνξηθά γεγνλφηα πνπ δηαδξακαηίζηεθαλ:
1. Πξσηνρξηζηηαληθνί θαη πξνεηθνλνκαρηθνί ρξφλνη(640 – 843κ.Υ.)
1

2. 2. Οη ρξφλνη ηεο Δηθνλνκαρίαο (726 - 843 κ.Υ.)
3. Μεζνβπδαληηλή πεξίνδνο (843 – 1204κ.Υ.)
4. Τζηεξνβπδαληηλή πεξίνδνο (1204–1453κ.Υ.)
Κατηγορίες Βσζαντινής Ζωγραφικής
H Βπδαληηλή δσγξαθηθή αλαθέξεηαη ζε κηα ζεηξά ηερληθψλ θαη ηερλψλ θαη
πεξηιακβάλεη ηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο:

Σνηρνγξαθίεο

Δηθφλεο

Φεθηδσηά

Υεηξφγξαθα
Τοιτογραφίες
΢ηελ Πξσηνρξηζηηαληθή πεξίνδν,
αξρίδεη
λα
εκθαλίδεηαη
κηα
αξρατθή, ζπκβνιηθή ηέρλε, ε ηέρλε
ησλ
Καηαθνκβψλ.
Αξρίδεη
κε
παξαδνζηαθά κνηίβα πνπ παξέιαβε
απφ ηελ εηδσινιαηξηθή ηέρλε, ν
ζθνπφο
ηεο
είλαη
θαζαξά
δηδαθηηθφο θαη ηα ρξψκαηα πνπ
ρξεζηκνπνηεί
έρνπλ
ζπκβνιηθή
ζεκαζία. Σα ζχκβνια ηεο ηέρλεο
ησλ Καηαθνκβψλ έρνπλ ζέκα ην
λεξφ (ε θηβσηφο ηνπ Νψε, ην ςάξη,
ε άγθπξα), ην ςσκί θαη ην θξαζί (ν
πνιιαπιαζηαζκφο ησλ άξησλ, ε άκπεινο). Δπίζεο, απαληψληαη ζχκβνια ηεο
ζσηεξίαο (νη παίδεο ελ θακίλσ, ν Γαληήι ελ κέζσ ησλ ιεφλησλ, ν θαιφο Πνηκήλ).
Οη πιεξνθνξίεο καο γηα ηηο ηνηρνγξαθίεο ησλ πξψησλ Βπδαληηλψλ ρξφλσλ δελ είλαη
επαξθείο γηα λα δηακνξθψζνπκε κε αθξίβεηα κηα πιήξε άπνςε γηα ηηο ηερληθέο, ηηο
ηερλνηξνπίεο θαη ηνπο θαιιηηέρλεο. Κάπνηεο ηνηρνγξαθίεο απφ ηηο Καηαθφκβεο ηεο
2

3. Ρψκεο, ηεο Νάπνιεο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαηαδεηθλχνπλ φηη νη ηερλνηξνπίεο θαη ε
ζεκαηνινγία είλαη παξφκνηεο κε εθείλεο ησλ ςεθηδσηψλ.
Καηά ηελ Μέζε Βπδαληηλή πεξίνδν, νη ηνηρνγξαθίεο εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ηνλ
πξσηεχνληα ξφιν ζηελ δηαθφζκεζε ησλ εθθιεζηψλ.Οη γεληθέο θαηεπζχλζεηο
ζρεηίδνληαλ κε ηηο αληίζηνηρεο ησλ ςεθηδσηψλ. Σν ζπνπδαηφηεξν ζηνηρείν είλαη ην
βαζχ εθθξαζηηθφ πάζνο ησλ κνξθψλ.
Καηά ηνλ 12ν αη., εηνηρνγξαθίααξρίδεη λα απνθηά κηα απζηεξά θαζνξηζκέλε
έθθξαζε, πνπ κνηξαία νδεγεί ζηελ ζρεκαηνπνίεζε. Οη ηνηρνγξάθνη ήηαλ πην ιατθνί
θαιιηηέρλεο θαη ηα πιηθά ηνπο κέζα πην θησρά. Έηζη αθνινπζνχζαλ πηζηφηεξα ηα
πξνγελέζηεξα πξφηππα θαη απηφ ην γεγνλφο αλέδεημε ηελ απζφξκεηε έθθξαζε ηνπ
ιατθνχ αηζζεηεξίνπ, πνπ πνιιέο θνξέο θηάλεη ζε πςειά επίπεδα πλεπκαηηθφηεηαο.
Εικόνες
Ζ
χπαξμε
βπδαληηλψλ
εηθφλσλ
καξηπξείηαη απφ ηηο αξρέο ηνπ 4νπκ.Υ.
αηψλα θαη νη θαηαβνιέο ηνπο αλάγνληαη
ζηελ
αξραία
ειιεληθή
ηέρλε,
πξνζσπνγξαθίεο
ζηηο
Ρσκαίσλ
απηνθξαηφξσλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο,
ζε
παξαζηάζεηο
ζεψλ
εηδσινιαηξηθέο,
απφ
ηηο
πνιπζετζηηθέο
ζξεζθείεο, ελψ έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο ζηα
αηγππηηαθά πνξηξαίηαΦαγηνχκηα νπνία
ηνπνζεηνχληαη
ρξνληθά
3ναηψλα
θαη
κ.Υ.
ζηνλ
απνηεινχλ
1νκε
ηελ
αξραηφηεξε κνξθή πξνζσπνγξαθίαο.Οη
πξνζσπνγξαθίεο απηέο έδσζαλ πνιιά
ζηε Βπδαληηλή Εσγξαθηθή θαη απνηεινχλ ην ζπλδεηηθφ θξίθν κεηαμχ ηεο αξραίαο
ειιεληθήο ηέρλεο θαη ηεο βπδαληηλήο. Κνηλά ραξαθηεξηζηηθά απνηεινχλ ηα κεγάια
ππεξηνληζκέλα κάηηα κε ηα έληνλα πεξηγξάκκαηα, ην έληνλν βιέκκα θαη ηα ζθηρηά
ζθξαγηζκέλα ρείιε. Δπίζεο, ε κεησπηθφηεηα ησλ κνξθψλ θαη ε ζηάζε ησλ ηξηψλ
ηεηάξησλ πνπ βξίζθνπκε θαη ζηε βπδαληηλήηέρλε.
3

4. Ζ θπξηφηεξε κνξθή ηεο βπδαληηλήο
δσγξαθηθήο
βξίζθεηαη
ζηηο
βπδαληηλέο εηθφλεο, φπνπ άιιεο είλαη
θνξεηέο
θαη
άιιεο
είλαη
εληνηρηζκέλεο. Σα πξφζσπα ηα νπνία
απεηθνλίδνληαη
είλαη
ζρεδφλ
αλέθθξαζηα θαη απιψο σξαία, αθνχ
δίλεηαη έκθαζε ζηελ απιφηεηα, ηε
ιηηφηεηα θαη ηελ εζσηεξηθφηεηα.
Πνιιέο θνξέο, ηα ραξαθηεξηζηηθά
ηνπ
πξνζψπνπ
ηνπο
είλαη
δπζαλάινγα.
Οη θνξεηέο εηθφλεο ζπλδένληαη κε
ηελ
ειιεληζηηθή
παξάδνζε
ηεο
πξνζσπνγξαθίαο, σο θπξίαξρν ζέκα
ηνπο έρνπλ αγίνπο θαη ην ππεξβαηηθφ χθνο ζα επηθξαηήζεη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ.
Ο ραξαθηήξαο ησλ βπδαληηλψλ αγηνγξαθηψλ δελ είλαη λαηνπξαιηζηηθφο, αιιά
ιεηηνπξγηθφο θαη ζπκβνιηθφο. Ζ ηέρλε ηεο αγηνγξαθίαο αλαπαξηζηά ηνλ πλεπκαηηθφ
θαη άθζαξην ραξαθηήξα ησλ Αγίσλ, γη’ απηφ θαη δελ ηνπο παξνπζηάδεη κε θπζηθφ
ηξφπν. Λφγσ ηεο πλεπκαηηθφηεηαο θαη ηεο αγηφηεηαο ηεο εηθφλαο, ηα πιηθά πνπ
κεηαρεηξίδεηαη ν αγηνγξάθνο επηβάιιεηαη λα είλαη εχνζκα, ιεπηά θαη εηδηθά
επηιεγκέλα, φπσο εχνζκα μχια θαη βεξλίθηα πνπ κνζρνβνινχλ ζαλ ζπκίακα, ψζηε ν
αζπαδφκελνο ηελ εηθφλα λα αηζζάλεηαη απηήλ ηελ πλεπκαηηθή επσδία. Ζ ηερληθή ηεο
αγηνγξαθίαο δηαηεξήζεθε ζηνπο αηψλεο θαη παξαδφζεθε αθέξαηε ζηνπο ζχγρξνλνπο
αγηνγξάθνπο.
Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Δηθνλνκαρίαο, ε παξαγσγή εηθφλσλ ζπλερίζηεθε ζε πεξηνρέο
έμσ απφ ην Βπδαληηλφ θξάηνο. ΢ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, νη εηθνληζηηθέο δηαθνζκήζεηο
θαιχπηνληαη κε αλεηθνληθέο. Σα λέα έξγα δηαθνζκνχλ ηνπο λανχο κε γεσκεηξηθά,
θπηηθά θαη δσφκνξθα ζρέδηα.
Καηά ηνλ ΢ιφκπνληαλ Σζέξηζηηο, Καζεγεηή Σέρλεο θαη Αξραηνινγίαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Πξίλζηνλ, ε αληίιεςε ηεο ρσξίο φξηα θχζεο ηνπ κε νξαηνχ
Θενχ, ε νπνία θπξηαξρνχζε ζηελ παξάδνζε ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο, αληηθαηαζηάζεθε
4

5. ζηελ Καηλή Γηαζήθε απφ ηελ έλλνηα ηεο Δλζάξθσζεο, έλλνηα πνπ θαζηζηνχζε ηνλ
Θεφ πξνζηηφ,ελ κέξεη, ζηνπο αλζξψπνπο δηακέζνπ ηνπ πξνζψπνπ ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ.
Ζ Βπδαληηλή Σέρλε, βαζηδφκελε ζηελ παξάδνζε απηή θαη ζηελ ζενινγηθή ηεο
επεμεξγαζία, δεκηνχξγεζε ηελ επαλαζηαηηθή έλλνηα ησλ ηεξψλ εηθφλσλ, ε εθδήισζε
επιάβεηαο πξνο ηηο νπνίεο θαζηζηά δπλαηή ηελ πλεπκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο ζθαίξαο
ηνπ επνπξάληνπ θφζκνπ.
«Αλ θηηάρλακε ηελ εηθόλα ηνπ αόξαηνπ Θενύ,
πξάγκαηη ζα ακαξηάλακε- γηαηί είλαη αδύλαην
λα εηθνληζηεί ην αζώκαην θαη ην αζρεκάηηζην
θαη ην αόξαην θαη ην απεξίγξαπην. Καη πάιηαλ θηηάρλακε εηθόλεο αλζξώπωλ θαη ηηο
παίξλακε γηα ζενύο θαη ηηο ιαηξεύακε,
πξάγκαηη ζα ήκαζηαλ αζεβείο. Αιιά ηίπνηα
απ' απηά δελ θάλνπκε. Γηαηί, κηα θαη ν Θεόο
ζαξθώζεθε θαη θαλεξώζεθε ζηε γε κε ηε
ζάξθα θαη επηθνηλώλεζε κε ηνπο αλζξώπνπο
θαη πήξε θύζε θαη κέγεζνο θαη ζρήκα θαη
ρξώκα ζάξθαο, θηηάρλνληαο ηελ εηθόλα δελ
θάλνπκε ζθάικα- γηαηί πνζνύκε λα δνύκε ηε
κνξθή ηνπ, όπωο ιέεη ν ζείνο απόζηνινο•
"Τώξα βιέπνπκε ην Θεό κέζα ζε θαζξέθηε θαη ζακπά" (Α' Κνξ. 13,12). Καη ε εηθόλα
είλαη θαζξέθηεο θαη αίληγκα πνπ ηαηξηάδεη κε ηελ παρύηεηα ηνπ ζώκαηνο καο γηαηί όζν
θαη λα κνρζήζεη ν λνπο δελ κπνξεί λα μεπεξάζεη ηα ζωκαηηθά όξηα, ιέεη ν ζείνο
Γξεγόξηνο (Λόγνο 28,13)».
Ψηφιδωτά
Σν ςεθηδσηφ πξνήιζε απφ ηελ αλάγθε αληηθαηάζηαζεο ηνπ δαπαλεξνχ καξκάξηλνπ
δαπέδνπ κε άιιν πιηθφ, αλζεθηηθφ, αιιά πνιπηειέο. Δπηλνήζεθε απφ ηνπο ιανχο ηεο
Μεζνγείνπ θαη είλαη γλσζηφ ζηελ αξραία Διιάδα ήδε απφ ηνλ 5ν αηψλα.
Ψηφιδωτά 4οσ - 7οσ μ.Χ. αιώνα
5

6. Γξήγνξα αξρίδεη ε δηαηχπσζε ζξεζθεπηηθψλ ηδεψλ θαη ιαηξεπηηθψλ παξαζηάζεσλ. H
κπζηηθή αιηεία θαη ε ηζηνξία ηνπ Iσλά ζπκβνιίδνπλ ην κπζηήξην ηνπ βαπηίζκαηνο. O
θαιφο Πνηκήλ, κε ηνλ θφζκν ησλ ήκεξσλ δψσλ, ζπκβνιίδνπλ ηνλ Παξάδεηζν.
Ο ΢ηαπξφο, φπσο θαη ζθελέο απφ ηε Bίβιν, απεηθνλίδνληαη ζπάληα.
Aπφ ην ηέινο ηνπ 6νπ κ.X. αηψλα ε ηερλνηξνπία ησλ ςεθηδσηψλ δαπέδνπ θαηαιήγεη
λα είλαη ρνλδξνεηδήο θαη ζε ιίγν ζηακαηά.
Σελ Μεζνβπδαληηλή πεξίνδν (10νο-12νοαη. κ.Υ.) ζηνπο ζεκαληηθνχο λανχο
θπξηαξρνχλ
ηα
κηθξήο
έθηαζεο
ςεθηδσηά
(ελζεηηθά)
ζε
ζπλδπαζκφ
κε
καξκαξνζεηήκαηα.
Ψηφιδωτά 8οσ - 12οσ μ.Χ. αιώνα
Σελ πεξίνδν ηεο Δηθνλνκαρίαοδελ αλεζηάιε ε δηαθφζκεζε θνζκηθψλ θαη
εθθιεζηαζηηθψλ θηηζκάησλ κε ςεθηδσηά. Tν παιάηη ηνπ απηνθξάηνξα Θεφθηινπ
γλσξίδνπκε φηη δηαθνζκείηαη κε ζέκαηα θπλεγίνπ δψσλ, δέλδξσλ, ελψ ν ΢ηαπξφο θαη
δηαθνζκεηηθνχ ραξαθηήξα ζέκαηα αληηθαζηζηνχλ ηηο παξαζηάζεηο ηεο Θενηφθνπ ζε
αξθεηνχο λανχο.
Ζ ςεθηδσηή δηαθφζκεζε γλσξίδεη κεγάιε άλζηζε θαηά ηελ επνρή απηή θαη
εθθξάδεηαη κε κηα πξσηφγλσξε πνηθηιία εθθξαζηηθψλ κέζσλ θαη ηερληθψλ, ελψ ζηηο
δηάθνξεο εθθιεζίεο αλαπηχζζεηαη έλα νινθιεξσκέλν εηθνλνγξαθηθφ πξφγξακκα, ην
6

7. νπνίν εθκεηαιιεχεηαη φινπο ηνπο ρψξνπο. Οη αλεηθνληθέο παξαζηάζεηο ππνρσξνχλ,
ζαλ νη θαιιηηέρλεο λα ζέινπλ λα απειεπζεξσζνχλ απφ δχν αηψλεο απαγνξεπηηθήο
πνιηηηθήο
ζηελ
αλαπαξάζηαζε
ζξεζθεπηηθψλ
ζθελψλ.
Καηά ηνλ 11ν αηψλα θαη αξγφηεξα, ηα βπδαληηλά ςεθηδσηά αξρίδνπλ λα
ρξεζηκνπνηνχλ έληνλα θαη αληηζεηηθά, πνιιέο θνξέο, ρξψκαηα, πξνζδίδνληαο φγθν
θαη πξννπηηθή αιιά θαη θσηνζθηάζεηο ζηα πξφζσπα θαη ηα πξάγκαηα. Δμαηξεηηθά
δείγκαηα ςεθηδσηψλ ηέηνηνπ είδνπο είλαη απηά ηεο Νέαο Μνλήο ηεο Υίνπ, ηνπ
Γαθληνχ
θαη
ηεο
Μνλήο
ηεο
Υψξαο
ζηελ
Κσλζηαληηλνχπνιε.
7

8. Ψηφιδωτά 13οσ - 14οσ μ.Χ.αιώνα
΢ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, κεηά ηελ αλάθηεζή ηεο απφ ηνλ Μηραήι Παιαηνιφγν
ζεκεηψλεηαη κηα θαηλνχξγηα άλζεζε ησλ Σερλψλ, γλσζηή σο Παιαηνιφγεηα
Αλαγέλλεζε, αλ θαη ηα κέζα πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζή ηνπο νη θαιιηηέρλεο, φπσο θαη
νη πιηθνί πφξνη δελ θηάλνπλ ζηα επίπεδα ησλ πξνεγνχκελσλ αηψλσλ. Σα πιένλ
εμαίξεηα ςεθηδσηά πνπ έρνπκε απφ ηελ Παιαηνιφγεηα πεξίνδν, είλαη απηά πνπ
θηινηερλήζεθαλ ζηελ Μνλή ηεο Υψξαο, ζηηο αξρέο ηνπ 13νπαηψλα. Σν χθνο δελ είλαη
πηα κεγαιεηψδεο, νχηε νη ζπλζέζεηο κλεκεηαθέο. Όκσο, ε έθθξαζε είλαη πνιχ πςεινχ
επηπέδνπ θαη καξηπξάεη ηε λνζηαιγία ελφο ζε παξαθκή,βαζηά πνιηηηζκέλνπ θφζκνπ,
γηα επνρέο πεξαζκέλεο δφμαο, πνπ έρνπλ παξέιζεη θαη δε ζα επηζηξέςνπλ. Οη
θαιιηηέρλεο πνπ θηινηέρλεζαλ ηα ςεθηδσηά απηά θαηέρνπλ άξηζηα ηα εθθξαζηηθά
ηνπο κέζα, δεκηνπξγνχλ θνκςέο κνξθέο πνπ θηλνχληαη κέζα ζε πνιχπινθν
πεξηβάιινλ κε ράξε θαη γαιήλε. Αλαδεηνχλ ηελ ηξηζδηάζηαηε απεηθφληζε,
εμεξεπλνχλ ηελ πξννπηηθή θαη ηα έξγα ηνπο δηαπλένληαη απφ έλα αλζξσπηζκφ, ηνλ
νπνίν απνπλέεη θάζε κνξθή. Ζ ηέρλε απηή εγγξάθεηαη ζε κηα ιφγηα παξάδνζε,
θαζαξά απιηθή θαη αξηζηνθξαηηθή.
8

9. Χειρόγραυα
Tα βηβιία ησλ Βπδαληηλψλ ήηαλ γξακκέλα κε ην ρέξη γη' απηφ νλνκάδνληαη
ρεηξφγξαθα. Aπηά, εθηφο απφ θείκελα, πεξηέρνπλ θαη κηθξνγξαθίεο, δειαδή είλαη
δσγξαθηζκέλα κε παξαζηάζεηο πνπ επεμεγνχλ ηα θείκελα.
H Aλάζηαζε ηνπ Xξηζηνύ, κηθξνγξαθία από ρεηξόγξαθν ηνπ 11 νπ
αη., Άγην Όξνο, Mνλή Δηνλπζίνπ.
Οηκηθξνγξαθίεο ζε ρεηξφγξαθαπξέπεη λα αθνινπζνχζαλ ηνπο γεληθνχο θαλφλεο πνπ
ραξαθηήξηδαλ ηελ δσγξαθηθή ηεο επνρήο. Σα ρεηξφγξαθα ή απνζπαζκαηηθά θχιια
απφ θψδηθεο παξνπζηάδνπλ αξθεηέο δηαθνξέο κεηαμχ ηνπο, γεγνλφο πνπ καο θάλεη λα
πηζηεχνπκε φηη θάζε πεξηνρή ρξεζηκνπνηνχζε ηα δηθά ηεο εθθξαζηηθά κέζα. Πάλησο
ε ηέρλε απηή πξέπεη λα αλαπηχρζεθε ζε κεγάιν βαζκφ, αθνινπζψληαο ηελ
ειιεληζηηθή παξάδνζε.
Γενικά Χαρακτηριστικά της Βσζαντινής ΖωγραυικήςΤέτνης.
Αληίζεηα πξνο ηελ Βπδαληηλή Γξακκαηεία, πνπ ζε πνιινχο ηνκείο θαίλεηαη λα
κνηάδεη ζα λα θξάηεζε κφλν φ,ηη θιεξνλφκεζε απφ ηελ αξραηφηεηα, ε Βπδαληηλή
ζπλεηζθνξά ζηελ Σέρλε ήηαλ νπζηαζηηθά πξσηφηππε θαη έθζαζε ζ’έλα κέγηζην
βαζκφ εθθξαζηηθφηεηαο.΢ηα έξγα ηεο αληαλαθιψληαη θαη αλαπαξίζηαληαη, σο
εηθφλεο-κνξθέο, νη αιήζεηεο ηνπ δφγκαηνο. ΢πζηαηηθά ηεο ζηνηρεία, ζα πξέπεη λα
9

10. ζεσξνχληαη ε αξραηνειιεληθή δσγξαθηθή παξάδνζε θαη νη επηδξάζεηο ησλ ηερλψλ
ηεο Αλαηνιήο.Ζ Βπδαληηλή δσγξαθηθή είλαη ην απνηέιεζκα επηδξάζεσλ θαη
δπκψζεσλ κέζα ζηνπο αηψλεο ηεο ιεηηνπξγηθήο ρξήζεο ηεο σο ζξεζθεπηηθήο ηέρλεο.
Χο ηδηφηππε εηθαζηηθή έθθξαζε είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ Διιεληθή Οξζφδνμε
Παξάδνζε, ελψ ε αθκή ηεο πξνζδηνξίδεηαη ρξνληθά θαη γεσγξαθηθά απφ ηελ χπαξμε
ηνπ Βπδαληηλνχ θφζκνπ.

Ζ Βπδαληηλή Εσγξαθηθή είλαη ηέρλε «δηαβαηηθή». Μέζσ απηήο δηαβαίλνπκε,
γηλφκαζηε πξνζθπλεηέο θαη κέηνρνη ηεο ζείαο δφμαο. Έηζη, ε εηθφλα είλαη αλαγσγηθή
θαη ηαπηφρξνλα παηδαγσγηθή. Δίλαη ην ζεκείν ζην νπνίν ελψλεηαη ε ςπρή ηνπ πηζηνχ
κε ην εηθνληδφκελν πξφζσπν. Ζ εηθφλα δελ
είλαη έλα έξγν ηέρλεο κε ζξεζθεπηηθφ
πεξηερφκελν,
αιιά
κηα
ζπκβνιηθν-
ππνζηαηηθή παξάζηαζε πνπ καο πξνζθαιεί
λα επηθνηλσλήζνπκε κε ην Αξρέηππφ ηεο.

Ζ
Βπδαληηλή
Εσγξαθηθή
δηαθξίλεηαη απφ κηα έληνλε εζσηεξηθφηεηα,
ζηεξηδφκελε ζηνπο ζπκβνιηζκνχο θαη ζηε
ρξεζηκνπνίεζε αζθεηηθψλ ρξσκάησλ. Οη
ζπκβνιηζκνί, νη νπνίνη είλαη θαηάινηπα ηεο
πξσηνρξηζηηαληθήο πεξηφδνπ, ζπλίζηαληαη απφ ηνλ ΗΥΘΤ, ην κνλφγξακκα Υ Ρ, ηελ
άγθπξα, ην πινίν, ηελ άκπειν, ην πεξηζηέξη, ην πξφβαην, ηνλ θαιφ πνηκέλα, ηα νπνία,
ζε ζπλάξηεζε κε ηα κσζατθά, απνηεινχλ θαηάινηπα ηεο ξσκατθήο (εηδσινιαηξηθήο)
επνρήο.Ζ
αθαίξεζε,
δειαδή
ε
ζπκβνιηθή
παξάζηαζε,
ππεξβαίλνληαο
ηα
ρσξνρξνληθά φξηα, επηδηψθεη λα δείμεη ην ηδαληθφ.

Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Βπδαληηλήο Εσγξαθηθήο Σέρλεο είλαη ε
ζρεκαηνπνίεζε ε νπνία αιινηψλεη ηελ φςε ησλ κνξθψλ, νδεγεί ηνλ ζεαηή ζε κηα
εμσθνζκηθή δηάζηαζε θαη αθνξά ηφζν ην ζρέδην, φζν θαη ην θσηηζκφ. Ο
ζρεκαηνπνηεκέλνο θσηηζκφο πξνζδίδεη πςειή πλεπκαηηθφηεηα θαη κηα νξαηή
παξνπζία ηνπ αθηίζηνπ θσηφο. ΢ηνλ “Δπηηάθην ζξήλν”ζπλαληάκε ηελ ηέιεηα
ζρεκαηνπνίεζε. Κάζε αλαηνκηθφ ζηνηρείν, θάζε πηπρή ηεο ελδπκαηνινγίαο
εληάζζεηαη ζηε γεσκεηξηθφηεηα ηεο θακπχιεο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηα θξχδηα -
10

11. εκηθχθιηα, ηα κάηηα - ακπγδαισηά, ηα απηηά – θνρχιηα, ε θχζε
- θπκαηηζηέο
παξπθέο βνπλψλ,ε ζηάζε ησλ καζεηψλ, ην αγθάιηαζκα ηεο Παλαγίαο.
Ο Επηηάθηνο Θξήλνο.

Ζ ιηηφηεηα απνηειεί βαζηθή εηθνλνγξαθηθή αξρή. Ο εηθνλνγξάθνο
απεηθνλίδεη “κφλν φζα αξθνχλ γηα λα εθθξάζνπλ ην δφγκα θαη ηελ ηζηνξία”. Με απηφ
ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη ε άκεζε πξνβνιή ηνπ θεληξηθνχ ζέκαηνο. Δμάιινπ, ε
ιηηφηεηα θαη ε απιφηεηα ηαηξηάδνπλ απφιπηα ζην αζθεηηθφ πξφηππν ηεο Οξζνδνμίαο.

Ζ Βπδαληηλή εηθφλα δελ αλαπαξηζηά
ηνπο
ζενχο
ηνπ
Οιχκπνπ,
αιιά
ηνπο
κάξηπξεο, ηνπο αγίνπο, ηνπο αγγέινπο θαη ην
Υξηζηφ. ΢ηε ζέζε ησλ γπκλψλ θαη ξσκαιέσλ
ζσκάησλ ηεο θιαζζηθήο ηέρλεο, πξέπεη λα
παξαζηήζεη φληα αζθεηηθά θαη εμαυισκέλα.
Δπηδηψθεη λα παξαζηήζεη φληα, πνπ, αληίζεηα
πξνο ηηο κπζηθέο κνξθέο ηεο θιαζζηθήο
επνρήο, έδεζαλ πξαγκαηηθά πάλσ ζηε γε. Γη'
απηφ δελ ηελ απαζρνιεί πηα ε ηδαληθή
νκνξθηά αιιά ε εθθξαζηηθή νκνξθηά πνπ
πξνέξρεηαη απφ ηελ παξάζηαζε ηνπ πξνζψπνπ. Παξαηεξψληαο ηελ Παλαγία δελ ζα
11

12. πξέπεη λα πεξηκέλνπκε λα δνχκε ηε κίκεζε ελφο δσληαλνχ πξνηχπνπ κηαο σξαίαο
γπλαίθαο, αιιά έλα νλ άγην, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ νπνίνπ πξνδίδνπλ ηελ
ππεξβαηηθή ηνπ θχζε. Γηα παξάδεηγκα, ν Άγηνο Υξηζηφθνξνο ζπρλά απεηθνλίδεηαη
ζθπινπξφζσπνο, ζέινληαο λα δείμεη ν εηθνλνγξάθνο φηη ε νκνξθηά ηνπ ζψκαηνο δελ
ηαπηίδεηαη απαξαίηεηα κε ην θαιφ θαη ε αζρήκηα κε ην θαθφ.

Οη κνξθέο παξνπζηάδνληαη ζε κεησπηθή ζηάζε ή ζε ζηάζε ηξηψλ ηεηάξησλ,
εμππεξεηψληαο ηελ άκεζε θνηλσλία ηνπ εηθνληδφκελνπ κε ην ζεαηή. Άιισζηε, απηφο
είλαη θαη ν ιφγνο χπαξμεο ησλ εηθφλσλ,θαινχλ ηνλ πηζηφ λα δεκηνπξγήζεη ζρέζε
ππαξμηαθή κε ηα εηθνληδφκελα άγηα πξφζσπα. Αληίζεηα, νη δαίκνλεο θαη νη
ακαξησινί εηθνλίδνληαη ζε θαηαηνκή, δειψλνληαο έηζη ηελ απνπζία ηεο θνηλσλίαο.
12

13. 
Ζ ρξήζε ηνπ θσηφο είλαη ηδηαίηεξε. Γελ πξφθεηηαη γηα ην θπζηθφ θσο, αιιά
γηα ην άθηηζην ζείν θσο. Ο εηθνλνγξάθνο
παξνπζηάδεη πξφζσπα αλαθαηληζκέλα κέζα
ζηε ζεία ράξε. Έηζη, ην πξφζσπν ηνπ αγίνπ
θσηίδεηαη θεληξηθά θαη ζθηάδεηαη πεξηθεξηθά
θνληά ζην έληνλν πεξίγξακκα. Σν θσο δελ
ππφθεηηαη ζηνπο θπζηθνχο λφκνπο, θαζψο δελ
ππάξρεη
εμσηεξηθή
πεγή
θσηφο,
αιιά
εζσηεξηθή. Οη πεγέο θσηφο δελ είλαη κία αιιά
πνιιέο. Αληίζεηα, ζηε δπηηθή ηέρλε, ην θσο
πέθηεη
κνλφπιεπξα
θαη
αθνινπζεί
ηελ
επζχγξακκε δηάδνζε ε νπνία δεκηνπξγεί ζθηέο
θαη πξννπηηθή. Χο εθ ηνχηνπ, ζηηο εηθφλεο δελ
έρνπκε
ζθηέο.
Απιψο
ππάξρνπλ
κεξηθέο
πηπρψζεηο ελδπκάησλ, πξνζδίδνληαο αθξίβεηα θαη απζηεξφηεηα. Αληίζεηα, νη
δαίκνλεο παξνπζηάδνληαη καπξηδεξνί θαη ζπξξηθλσκέλνη. Γειψλεηαη έηζη ε απνπζία
ηνπ θσηφο θαη θαη’ επέθηαζε, ηεο αγηφηεηαο.

ε
Μηα επηπιένλ βαζηθή αξρή, είλαη
έιιεηςε
πξννπηηθήο.
Ζ
εηθφλα
απνηππψλεη γεγνλφηα πάλσ ζε δχν
δηαζηάζεηο, πνηέ ζε ηξεηο. Σν βάζνο
απνπζηάδεη. Ο πηζηφο ζηέθεηαη εκπξφο
ζηελ εηθφλα, λνηψζεη ηελ έιιεηςε ηνπ
βάζνπο θαη γίλεηαη ν ίδηνο βάζνο. Σν
βάζνο,
αληί
λα
απηφο,ηζηάκελνο
είλαη
πίζσ,
κπξνζηά
είλαη
ζηελ
εηθφλα.Παξάιιεια, νη θπζηθνί λφκνη
θαηαξγνχληαη θαη ν ρψξνο αιινηψλεηαη.
Έηζη επηηπγράλεηαη κηα νπηηθή ηάμε
εζσηεξηθή
πνπ
δελ
παξηζηάλεη
ηα
αληηθείκελα κε θσηνγξαθηθφ ηξφπν,
φπνπ κηθξαίλνπλ αλάινγα κε ηελ απφζηαζε, αιιά πνπ αιιάδεη ηηο θπζηθέο αλαινγίεο
κεγεζχλνληαο φ, ηη είλαη ζπνπδαηφηεξν θαη ππνβάιινληαο αμίεο πλεπκαηηθέο. Έηζη ε
Βπδαληηλή Σέρλε, ζηελ παξάζηαζε ηνπ Μπζηηθνχ Γείπλνπ, κπνξεί λα εμάξεη ηε
κνξθή ηνπ Υξηζηνχ κεγεζχλνληάο ηελ, αλ θαη βξίζθεηαη ζην βάζνο ηνπ ηξαπεδηνχ,
13

14. ρσξίο λα ππνινγίζεη ηελ πξννπηηθή ζκίθξπλζε. Γηα λα μεπεξάζεη ηελ δπζθνιία απηή
ν LeonardodaVinci αλαγθάζηεθε, ζην Μπζηηθφ ηνπ Γείπλν, λα ηνπνζεηήζεη φιε ηελ
νκάδα ζην πξψην πιάλν θαη απφ ηε κηα πιεπξά ηνπ ηξαπεδηνχ.
Ο Μπζηηθόο Δείπλνο,
ΟΜπζηηθόοΔείπλνο, Leonardo da Vinci, Μηιάλν, Santa Maria delle Grazie
14

15. 
Ζ εηθφλα δηέπεηαη απφ ηελ
αξρή ηεο θαηάξγεζεο ηνπ ρξφλνπ θαη
ηνπ μεπεξάζκαηνο ηνπ ρξφλνπ. Μέζα
ζηελ Δθθιεζία ν ρξφλνο θαηαξγείηαη
θαη φια γίλνληαη αησληφηεηα.Γηα
παξάδεηγκα,
ζηελ
εηθφλα
ηεο
Πεληεθνζηήο εηθνλίδνληαη πξφζσπα,
φπσο ν Απφζηνινο Παχινο, πνπ δελ
ήηαλ παξφληα ζην γεγνλφο, αιιά ε
ζπκβνιή ηνπο ήηαλ θαζνξηζηηθή
ζηελ ίδξπζε ηεο πξψηεο Δθθιεζίαο.
Παξάιιεια,
ε
ηνπνζέηεζε
ηνπ
γεγνλφηνο ζε εμσηεξηθφ ρψξν, έμσ
απφ
ηα
ηείρε,
δείρλεη
φηη
ην
πεξηζηαηηθφ έρεη δηαρξνληθή ζεκαζία γηα ηελ Δθθιεζία.

Ζ
Οξζφδνμε
Αγηνγξαθία
είλαη
ηέρλε
εμπξεζηνληζηηθή,
ζπκβνιηθή,
αληηξξεαιηζηηθή. Γελ επηδεηεί ηελ απεηθφληζε ηνπ θπζηθνχ, θζαξηνχ θαη εθήκεξνπ
θφζκνπ, αιιά επηδηψθεη λα αλπςψζεη ηνπο πηζηνχο ζηελ αηψληα, επέθεηλα ηνπ θφζκνπ
πξαγκαηηθφηεηα. Αληίζεηα κε ηελ
Αλαγελλεζηαθή δπηηθή Σέρλε, δελ
είλαη
ηέρλε
επηθαλεηαθή,
εληππσζηαθή,
ηκπξεζζηνληζηηθή,
αιιά
ην
εθθξάδεη
βάζνο
ηεο
Υξηζηηαληθήο θνζκνζεσξίαο θαηδελ
επηδηψθεη
ηνλ
εληππσζηαζκφ,
αιιά
ζηηγκηαίν
ηε
κφληκε
επελέξγεηα επί ηεο ςπρήο.
Καη’ απηφλ ηνλ ηξφπν, νη Οξζφδνμνη,
κε απνβιέπνληαο ζηελ απεηθφληζε
ησλ
αλζξψπηλσλ
παζψλ
θαη
ζπλαηζζεκάησλ, παξνπζηάδνπλ ην
βαζηιηθφ κεγαιείν ηνπ Υξηζηνχ κε
ηελ εξεκία θαη ηελ γαιήλε κε ηελ
νπνία αληηκεησπίδεη ν Υξηζηφο ην Πάζνο. Δλψ ν αλαγελλεζηαθφο θαιιηηέρλεο
15

16. απεηθνλίδεη ην δξάκα ζην νπνίν θπξηαξρεί ν πφλνο, ε θξίθε θαη ην ηξαγηθφ, ν
νξζφδνμνο δσγξάθνο παξνπζηάδεη ηελ εθνχζηα “ελ ζηαπξψ ζεία θέλσζε ηνπ
Θεαλζξψπνπ”. Ο Υξηζηφο θαίλεηαη λα ειέγρεη ηελ πνξεία Σνπ. Παξνπζηάδεηαη σο
δπλαηφο, πνπ μέξεη φηη ζα αλαζηεζεί θαη φρη ζαλ αδχλαηνο πνπ απέηπρε ζηελ
απνζηνιή Σνπ. Καη ε Παλαγία θαη ν Ησάλλεο παξνπζηάδνληαη κε ζπγθξαηεκέλε
ζιίςε. Ζ Θενηφθνο, θαηά ηνλ Γεψξγην Νηθνκεδείαο (9νοαηψλαο), “ησ πάζεη θνζκίσο
θαη νπθ αγελψο πξνζσκίιεη”. Απφ ηελ επνρή ησλ Παιαηνιφγσλ θαη κεηά, επηθξαηεί
ζηα πξφζσπα ηεο Παλαγίαο θαη ηνπ Ησάλλε ην ιεγφκελν ξεαιηζηηθφ ζηνηρείν, πάληα
φκσο κε ζπγθξαηεκέλεο εθθξάζεηο.
Σηε Σηαύξωζή ηνπ, ν Giotto, αλαδεηθλύεη ην αλζξώπηλν πάζνο θαη ηελ ηξαγηθόηεηα. Οη κνξθέο
παξνπζηάδνληαη απειπηζκέλεο θαη ε Παλαγία ιηπόζπκε.

΢ηε Βπδαληηλή αγηνγξαθία, ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο, ην πξφζσπν,
εηδηθφηεξα,ηα κάηηα γίλνληαηην ζπνπδαηφηεξν κέζν εθθξάζεσο. Σα κάηηα
απεηθνλίδνληαη κεγάια θαη δσεξά, θαζψο έρνπλ δεη ηα αζέαηα. Σα απηηά ην ίδην, γηαηί
άθνπζαλ ην ιφγν ηνπ Θενχ. Ζ κχηε επίζεο, αθνχ δελ νζθξαίλεηαη ηηο επσδηέο ηνπ
θφζκνπ, αιιά κία ζπλερή επσδία πλεπκαηηθή. Αληίζεηα, ην ζηφκα ζρεδηάδεηαη κηθξφ·
θαη ζπρλά ράλεηαη κέζα ζηα γέλεηα ησλ αγίσλ. Γελ κεξηκλά ν άγηνο γηα ηελ ηξνθή
ηνπ. Εεηά ηελ βαζηιεία ηνπ Θενχ. Σξψγεη ειάρηζηα θαη ηα απνιχησο απαξαίηεηα.
Μηιά ηα αλαγθαία θαη πλεπκαηηθά. Σν θσηνζηέθαλν ζηε Γχζε είλαη ην κφλν
ζχκβνιν αγηφηεηαο ζηηο παξαζηάζεηο. Γεδνκέλνπ φηη ηα πξφζσπα παξνπζηάδνληαη
16

17. θνζκηθά, ην θσηνζηέθαλν απνηειεί ηε κφλε έλδεημε φηη πξφθεηηαη γηα αγίνπο. ΢ηελ
Οξζφδνμε αγηνγξαθία, ηελ αγηφηεηα θαηαδεηθλχεη ε ηερληθή θαη ε ηερλνηξνπία.Σν
θσηνζηέθαλν απνπζηάδεη απφ ηελ αγηνγξαθία ησλ παιαηνηέξσλ ρξηζηηαληθψλ
παξαζηάζεσλ. Δλψ ζηελ νξζφδνμε αγηνγξαθία πεξηβάιιεη ην θεθάιη, δηφηη απηή
απνηειεί ην θέληξν ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνλίδεη ηελ
αθηηλνβνινχζα δφμα ηνπ πξνζψπνπ ηνπ αγίνπ, ζηε Γχζε, ην θσηνζηέθαλν είλαη
ζηνηρείν εμσηεξηθφ. Γελ εθάπηεηαη ζην θεθάιη θαη ζεσξείηαη ηξφπαην ληθεθφξνπ
άζιεζεο παξά δφμα πξνζσπηθή πνπ πξνέξρεηαη έζσζελ ηνπ αλζξψπνπ.

Δπηπιένλ, ηα ρέξηα δσγξαθίδνληαη αληηξξεαιηζηηθά. Σα δάθηπια ησλ ρεξηψλ
είλαη ππέξκεηξα κεγάια. Σν δεμί ρέξη ηνπ Υξηζηνχ, πνπ επινγεί, είλαη ηεξάζηην,
ζέινληαο λα δείμεη ν αγηνγξάθνο φηη ε επινγία πνπ παξέρεηαη είλαη ζετθή θαη
αλεθηίκεηε. Σν ρέξη ηνπ Παληνθξάηνξα,
πνπ θξαηά ην Δπαγγέιην,είλαη θη απηφ
κεγάιν, γηα λα δείμεη φηη ην επαγγέιην δελ
είλαη “θαη’ άλζξσπνλ”· αιιά είλαη ην
θαη’ εμνρήλ ζετθφ βηβιίν. Σα πφδηα, θη
απηά,
παξίζηαληαη
αληηθπζηνθξαηηθά.
Ζηζρπξή θνίιαλζε ηνπ πέικαηνο, ε
καθξνδαθηπιία ή άιινηε πιαηππνδία, ε
έληνλε θχξησζε ηεο πηέξλαο είλαη ηα
ζπλήζε
εηθαζηηθά
γλσξίζκαηαησλ
πνδηψλ. Ο αγηνγξάθνο ζέιεη λα δείμεη κε
ηηο παξακνξθψζεηο απηέο φηη ν Θεφο δελ ελδηαθέξεηαη γηα ηε θπζηθή σξαηφηεηα θαη
ηα θπζηθά πιενλεθηήκαηα.αιιά γηα ηα πλεπκαηηθά πξνζφληα θαη ηα ραξίζκαηα ησλ
αγίσλ.

Οη βπδαληηλέο δσγξαθηθέο παξαζηάζεηο έρνπλ,επίζεο, έλα χθνο γξαθηθφ. Γελ
αγαπνχλ ηηο αθξηβείο θαη ηειεησκέλεο κνξθέο γηαηί ε ηειεηφηεηα βξίζθεηαη γη' απηέο
ζην ππεξβαηηθφ.Με ηελ παξάζεζε δηαθνξεηηθψλ ηφλσλ, ρξσκάησλ θαη θηλήζεσλ, νη
βπδαληηλέο δσγξαθηθέο παξαζηάζεηο γίλνληαη πιάζκαηα δσληαλά ελφο θφζκνπ
ππεξβαηηθνχ.

Σα ρξψκαηα έρνπλ ζπκβνιηθή ζεκαζία:
Λεπθφ- Καζαξφηεηα, ΢χκβνιν Φσηφο
Μαχξν- Θάλαηνο
Κφθθηλν- Αγάπε
17

18. Πξάζηλν- Διπίδα
Κίηξηλν- Θεία ιακπξφηεηα θαη
δφμα
Μπιε- Οπξάλην θσο
Υξπζφ θφλην – Βαζηιεία ηνπ
Θενχ
Καηά ηελ πεξίνδν ησλ δησγκψλ ε
Βπδαληηλή Εσγξαθηθή ήηαλ ζπκβνιηθή
ζε φιεο ηεο ηηο κνξθέο.
Με ηελ εδξαίσζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ
γίλεηαη
ηζηνξηθή
επηδηψθνληαο
λα
εθθξάζεη ηελ ζπλερή πνξεία ηεο
Δθθιεζίαο, ην απνιπηξσηηθφ ηεο έξγν, ηνπο κάξηπξεο ησλ δησγκψλ θαη ηελ
αληηκεηψπηζε ησλ αηξέζεσλ.
Μεηά ηε ιήμε ηεο εηθνλνκαρίαο θαη ηελ νξηζηηθή αλαζηήισζε ησλ Δηθφλσλ, ε
αγηνγξαθία θαζίζηαηαη δνγκαηηθή, ζέινληαο λα εθθξάζεη δνγκαηηθέο αιήζεηεο.Ο
Παληνθξάηνξαο ζα βξίζθεηαη πάληα ζηνλ ηξνχιν, ελψ νη ηέζζεξηο Eπαγγειηζηέο ζηα
ηέζζεξα ηξίγσλα γχξσ ηνπ. Ζ “Οπξάληα Λεηηνπξγία” ζα δσγξαθίδεηαη πάληα ζηελ
θφγρε ηνπ Ηεξνχ. ΢ηελ θεληξηθή βαζηιηθή πχιε κέζσ ηεο νπνίαο ν πηζηφο ζα
εηζέξρεηαη απφ ηνλ λάξζεθα ζηνλ θπξίσο λαφ, ζα βξίζθεηαη ν Υξηζηφο, θξαηψληαο κε
ην αξηζηεξφ ηνπ ρέξη ην Δπαγγέιην θαη επινγψληαο κε ην δεμί, ή ζε άιιεο
πεξηπηψζεηο, ε “Γέεζε”. Σέινο, ην δφγκα ηεο Μαξίαο σο φλησο “Θενηφθνπ”
εηθνλνγξαθηθά ζα εθθξάδεηαη κε ηελ Θενηφθν, θξαηψληαο ζηα γφλαηά ηεο ηνλ Ηεζνχ
ζηελ θεληξηθή θφγρε ηνπ Ηεξνχ.
Σέινο, απφ ηνπο ρξφλνπο ησλ Μαθεδφλσλ (867), ησλ Κνκλελψλ (1081), ησλ
Αγγέισλ (1185) θαη ησλ Παιαηνιφγσλ (1204) γίλεηαη ηέρλε αθεγεκαηηθή. Οη
ζπλζέζεηο ζα είλαη πινπζηφηεξεο, κε πεξηζζφηεξα πξφζσπα, ελψ ζηνπο λανχο ζα
απεηθνλίδνληαη ςαικνί θαη χκλνη.
Ζ Βπδαληηλή Zσγξαθηθή,
ζαλ ηδηαίηεξν θαιιηηερληθφ χθνο, ραξαθηεξίδεηαη απφ
αξθεηά ζηνηρεία πνπ, ζε αληίζεζε κε ηελ θιαζζηθή θαη ξεαιηζηηθή αληίιεςε πεξί
δσγξαθηθήο, είλαη ηθαλά λα ηεο πξνζδψζνπλ δηαρξνληθή πξσηνηππία θαη κηα αίζζεζε
18

19. κνληέξλνπ. ΢ηνηρεία φπσο, ε πξνζρεκαηηθή ρξήζε ηνπ ρψξνπ θαη ελίνηε ε νινζρεξήο
θαηάξγεζή ηνπ, ε απφξξηςε ηεο πξννπηηθήο θαη ηνπ ζπκβαηηθνχ ζρεδίνπ, ε
απειεπζέξσζε ηεο κνξθήο θαη ηεο θφξκαο απφ ηελ εμάξηεζε ηεο πεγήο ηνπ θσηφο, ε
ηήξεζε ησλ πεξηγξακκάησλ θαη ε ζπκβνιηθή ρξήζε ησλ ρξσκάησλ, νδεγνχλ, ζε
ζπλδπαζκφ κε ηελ ζξεζθεπηηθή πίζηε, ζηελ πλεπκαηηθή ππεξβαηηθφηεηα πνπ
εκπεξηέρεη ε ηέρλε απηή. ΢ηα βπδαληηλά έξγα, ην εηθνλνγξαθηθφ ζρέδην
ειεπζεξσκέλν απφ θάζε άθακπην ζχζηεκα πξννπηηθήο, θαίλεηαη ζσζηφ απφ
νπνηαδήπνηε πιεπξά θη αλ ην δεη θαλείο.
΢ε φια πάλησο ηα ηζηνξηθά ηεο ζηάδηα, ε Οξζφδνμε αγηνγξαθία αδηαθνξεί γηα ηελ
απεηθφληζε ηνπ θζαξηνχ πιηθνχ θφζκνπ θαη αζρνιείηαη κε ηελ απφδνζε ηεο
πλεπκαηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ε νπνία γηα απηήλ είλαη ε χςηζηε αιήζεηα. Έηζη, ε
αγηνγξαθία εθθξάδεη ηα ζέκαηά ηεο θαη δελ ηα παξηζηάλεη. Δδψ έγθεηηαη θαη ε βαζηθή
πνηνηηθή δηαθνξά κεηαμχ Οξζφδνμεο θαη Γπηηθήο Εσγξαθηθήο Σέρλεο.
ΖΒπδαληηλή Εσγξαθηθή δελ εμαθαλίδεηαη κε ηελ πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο.
Τπάξρεη κηα Μεηαβπδαληηλή Εσγξαθηθή Σέρλε κε κεγάινπο θαιιηηέρλεο, φπσο ν
Παλζέιελνο θαη ν Θενθάλεο,ε νπνία δηαηεξείηελ παξάδνζε ελφο χθνπο άμηνπ λα
αληέμεη ζηε ζχγθξηζε κε ηελ Κιαζζηθή Σέρλε. ΢ηα κνλαζηήξηα ηνπ Άζσ θαη ζηνπο
βξάρνπο ησλ Μεηεψξσλ, νη αζθεηέο εμαθνινπζνχλ λα δνμάδνπλ ην Θεφ κε εθθξάζεηο
πνπβξήθαλ ηελ έζραηε ιάκςε ηνπο ζην έξγν ηνπ Γνκήληθνπ Θενηνθφπνπινπ.
19

20. Πηγές:
o Μηρειή Α., Χξηζηηαληθό Σπκπόζην, 1967
o Δθδνηηθή Αζελψλ, Διιεληθή Σέλε, Βπδαληηλέο Δηθφλεο, Αζήλα, 1991
o www.apostoliki-diakonia.gr
o http://www.ecclesia.gr
o www.nomika-epilekta.gr
o http://zantemonastery.com
o http://www.xanthi.ilsp.gr/istos/
o http://www.onassis.gr
20