Εργασίες των μαθητών

1. ANAKEΦAΛAIΩΣH
THΣ OΔYΣΣEIAΣ
KYPIA ΘEMATA για μια συνολική θεώρηση
της Oδύσσειας

2. Εργασία των μαθητών του Α6
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Παπαϊωάννου Βασιλική
1ο Γυμνάσιο Βύρωνα
Σχ.έτος 2015-2016

3. Tο περιεχόμενο και η δομή
της Oδύσσειας
α) οι 41 μέρες (και μερικές νύχτες) της Οδύσσειας:
 «Τηλεμάχεια»
(ενθάρρυνση του Τηλέμαχου
και αναζήτηση του πατέρα του)
1η-6η μέρα (α-δ)

4. Tο περιεχόμενο και η δομή
της Oδύσσειας
 Νόστος Οδυσσέα (εξωτερικός)
(Πορεία από την Ωγυγία ως την Ιθάκη
με ενδιάμεσο σταθμό τη Σχερία)
7η-34η μέρα (ε-ν 209)

5. Tο περιεχόμενο και η δομή
της Oδύσσειας
 Νόστος Οδυσσέα (εσωτερικός)
(Εκδίκηση και αποκατάσταση
στην πριν από 20 χρόνια θέση)
35η-41η μέρα (ν 210-ω)

6.  Νόστος Οδυσσέα (εσωτερικός)
(Εκδίκηση και αποκατάσταση
στην πριν από 20 χρόνια θέση)
35η-41η μέρα (ν 210-ω)
Tο περιεχόμενο και η δομή
της Oδύσσειας

7. Το ποιητικό
παρελθόν της Οδύσσειας
 2 χρόνια (περίπου)
Περιπέτειες από την Τροία ως
την Ωγυγία
 7 χρόνια (και πλέον)
Ακούσια παραμονή του Οδυσσέα
στην Ωγυγία

8. Το ποιητικό παρόν της Οδύσσειας
 35 μέρες «νόστιμης» πορείας, εκδίκησης
και αποκατάστασης του Οδυσσέα

9. Η εποχή που αναφέρονται τα γεγονότα
της Oδύσσειας και πότε τοποθετείται η συγγραφή
της
 Η Οδύσσεια γράφτηκε στις αρχές του 7ου π.Χ. αιώνα από τον ποιητή
Όμηρο. Πρόκειται για ένα ομηρικό έπος με κεντρικό ήρωα τον Οδυσσέα,
βασιλιά της Ιθάκης και εξιστορεί τον δεκαετή αγώνα του για το νόστο. Ο
ποιητής όμως συμπεριέλαβε όλες τις μεταπολεμικές περιπέτειες του ήρωα
σε 41 ημέρες.
Η Οδύσσεια αναφέρεται σε μυθοποιημένα γεγονότα της Μυκηναϊκής
εποχής, (12ος π.Χ. αιώνας), που απεικονίζονται κυρίως στον τρωικό
πόλεμο. Ωστόσο, η σύνθεσή τους από τον Όμηρο έγινε αρκετά αργότερα,
κατά την Μυκηνακή εποχή (7ος - 8ος π.Χ. αιώνας).
Τα ομηρικά έπη δεν μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως ιστορική
πηγή για τη μυκηναϊκή εποχή, αντίθετα παίρνουμε πληροφορίες για την
γεωμετρική εποχή που ειναι στραμμένη σε έργα ειρηνικά όπως η
ναυτιλία,το εμπόριο, η ανάπτυξη των πόλεων. Χαρακτηρίζεται όμως και
από πολιτικές συγκρούσεις αφού κλονίζεται ο θεσμός της βασιλείας.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι ο Οδυσσέας της Γεωμετρικής εποχής
εκροσωπεί τον ήρωα που πολεμά γενναία στον Τρωικό πόλεμο, τον
ξενιτεμένο που επιστρέφει μετά από χρόνια στην πατρίδα του, το ναυτικό
που ταξιδεύει για να πετύχει τους στόχους του και τέλος τον άνθρωπο που
προσπαθεί με την εφευρετικότητα και την ευφυΐα του να δημιουργήσει
καλύτερες συνθήκες για τη ζωή του.

10. Πηγές της Oδύσσειας
 H μακραίωνη ηρωική επική παράδοση, η σχετική
κυρίως με τον Τρωικό πόλεμο
 H λαϊκή μυθιστορία του γυρισμού του ξενιτεμένου,
καθώς και η μυθιστορία της κόρης που δοκιμάζει σε
αγώνα όσους ζητούν να την παντρευτούν, για να
διαλέξει τον καλύτερο
 Mυθοποιημένες περιπέτειες ναυτικών και πολλά
στοιχεία παραμυθιών
 Sτοιχεία από την οικονομική, την κοινοτική, την
πολιτική και την πολιτιστική κατάσταση της
Γεωμετρικής εποχής, ιδιαίτερα του 2ου μισού του 8ου
αιώνα π.Χ. (δηλαδή της εποχής του ποιητή),

11. Τι εκπροσωπεί ο Oδυσσέας
ως κεντρικός ήρωας του έπους
 Ο Οδυσσέας ως κεντρικός ήρωας του Ομηρικού έπους
εκπροσωπεί, αφενός μεν τον ξενιτεμένο που λαχτάρα να
γυρίσει πίσω στην πατρίδα του και αυτή η νοσταλγία και ο
πόθος της επιστροφής τού δίνουν τη δύναμη να
υπερνικήσει τα εμπόδια και τις δυσκολίες. Αφετέρου τον
ταλαιπωρημένο από τις περιπέτειες ναυτικό που ονειρεύεται
την πατρίδα του σαν όαση ανάπαυσης και ανυπομονεί να
βρεθεί στην αγκαλιά της. Παρόλο που αντιμετωπίζει πολλά
προβλήματα στη θάλασσα δεν το βάζει κάτω, παλεύει με τα
κύματα και προσπαθεί να επιβιώσει προσμένοντας τη στιγμή
που θα βρεθεί κοντά στους δικούς του ανθρώπους

12. >> Σε ποιες περιπτώσεις
αναδεικνύονται οι ιδιότητες του
Οδυσσέα ως πολύτροπου και
πολυμήχανου
1. Ο Οδυσσέας στο νησί των Κυκλώπων
κατόρθωσε να τυφλώσει τον Πολύφημο με
ένα έξυπνο σχέδιο. Αφού τον μέθυσε, ο
Πολύφημος τον ρώτησε να μάθει ποιο
είναι το όνομά του. Τότε ο Οδυσσέας τον
ξεγέλασε λέγοντάς του ότι το όνομά του
είναι «Ούτις», δηλαδή Κανένας!

13. Πολυμήχανος
 2)Επίσης φαίνεται πόσο πολυμήχανος είναι όταν στη
προσπάθειά του να ξεφύγει απο τις Σειρήνες βάζει κερί στα
αυτιά των συντρόφων του με σκοπό να τους προστατέψει
για να μην παρασυρθούν απο το γλυκό τραγούδι των
Σειρήνων αλλα και όταν τους ζητάει να τον δέσουν για τον
ίδιο λόγο στο κατάρτι του πλοίου.
 3)Από τη Μνηστηροφονία καταστρώνοντας ένα έξυπνο
σχέδιο με τη συνεργασία του γιου του με κάθε λεπτομέρεια
για να εξοντώσει τους μνηστήρες παραπλανώντας τους με
την εμφάνισή του σαν ζητιάνος.
 4)Από τη στάση που κράτησε απέναντι στους συγγενείς των
μνηστήρων.
 5)Και, τέλος, από τις ιστορίες που διηγείται στην Πηνελόπη,
στον Εύμαιο και τον Λαέρτη,αλλά και από το γεγονός ότι
τελικά μετά από τόσα βασανιστήρια και τόσες περιπέτειες
αλλά και δοκιμασίες που του έστειλαν οι θεοί εκείνος
κατόρθωσε να φτάσει στον προορισμό του που είναι η
Ιθάκη και να αποκτήσει ξανά τη γυναίκα του την
Πηνελόπη,τον γιο του τον Τηλέμαχο και το βασίλειό του.

14. Στόχοι του Οδυσσέα, ποιους
πέτυχε και ποιους όχι
 Οι στόχοι που είχε ο Οδυσσέας ήταν να
γυρίσει με τους συντρόφους του στην Ιθάκη,
για να πάρει τη θέση του πίσω στο σπίτι του,
στην γυναίκα του την Πηνελόπη και τον γιο
του τον Τηλέμαχ . Ο στόχος που πέτυχε ο
Οδυσσέας ήταν να γυρίσει στο σπίτι του και
στην οικογένειά του. Ο στόχος που δεν
πέτυχε είναι ότι δεν γύρισε με τους
συντρόφους του στην πατρίδα του , επειδή
τους άλλους τους έφαγε ο Κύκλωπας-
Πολύφημος και τους άλλους τους τημώρησε ο
Δίας , γιατί έφαγαν τα βόδια του Ήλιου.

15. Χαρακτηρσμός των τριών μελών
της βασιλικής οικογένειας
 Και τα τρία μέλη τις βασιλικής οικογένειας
(Οδυσσέας, Πηνελόπη, Τηλέμαχος)
χαρακτηρίζονται από σύνεση, ευσέβεια και
ευγενικό ήθος, ενώ οι μνηστήρες χαρακτηρίζονται
από αλαζονεία και σκληρότητα. Επίσης την
υβριστική συμπεριφορά τους επιδεικνύουν τόσο
απέναντι στους ανθρώπους όσο και απέναντι
στους θεούς. Είναι φανερό επίσης πως υπάρχει
συνέπεια στη διαγραφή των των χαρακτήρων
τους καθώς το ήθος τους διακρίνεται σταθερά
από κάποια βασικά στοιχεία.

16. Οδυσσέας
Xαρακτηρίζεται ως ένας ευφυής,
ικανότατος άνθρωπος που διαθέτει
πνευματικά χαρίσματα καθώς και
σωματικές αρετές. Διαθέτει επίσης ψυχική
δύναμη αν και έχει περάσει πολλά δεινά,
προκειμένου να εκπληρώσει το στόχο του.
Έχει όμως και την ικανότητα του λέγειν.
Τέλος, ως οικογενειάρχης είναι στοργικός
σύζυγος και καλός πατέρας. Ενώ ως προς
τους θεούς είναι ευσεβής.

17. Πηνελόπη
Είναι υπομονετική. Αγαπάει πολύ τον
Οδυσσέα και θρηνεί για την απουσία του.
Διαθέτει σύνεση και αξιοπρέπεια, όπως
φαίνεται από τη στάση της απέναντι στους
μνηστήρες.

18. Τηλέμαχος
Xαρακτηρίζεται αρχικά ως
ανώριμος, όμως έπειτα γίνεται
αποφασιστικός και παίρνει
πρωτοβουλίες καθοριστικές για
το μέλλον του. Επιβάλλει την
άποψή του στο παλάτι και τέλος
συνεργάζεται άψογα με το
πατέρα του κατά τη
μνηστηροφονία..

19. Μνηστήρες
Είναι ανώριμοι,
αλαζόνες και
εγωιστές.Σπαταλούν τη
βασιλική περιουσία,
διασκεδάζουν αμέριμνοι
και κοροϊδεύουν τον
Τηλέμαχο.

20. Ανθρωπομορφισμός των θεών
 Ανθρωπομορφισμός στην Οδύσσεια είναι
όταν οι θεοί διαθέτουν, πέρα από τις
υπερφυσικές τους δυνάμεις, και
συναισθήματα και αδυναμίες ανθρώπων.
Έτσι, οι θεοί θυμώνουν ή γενικότερα
αντιδρούν με τους ανθρώπους και με
αυτόν τον τρόπο τιμωρούν όσους κάνουν
κάποιο αμάρτημα, επιβραβεύουν όσους
είναι συνετοί και ευσεβείς.

21. Η αρχή που στήριζαν τη σχέση
τους με τους θνητούς οι αθάνατοι
 Οι θεοί στήριζαν τις σχέσεις τους με τους
θνητούς στην αρχή της ανταπόδοσης.
Ειδικότερα, οι θεοί επιθυμούν να
δέχονται θυσίες προς τιμήν τους και να
ανταμείβουν τους θνητούς.

22. Τρόποι επικοινωνίας θεών -
θνητών
Οι τρόποι επικοινωνίας των θεών με τους
ανθρώπους ήταν τρεις:
 Όταν οι θεοί συμπαραστέκονταν στους
θνητούς βοηθώντας τους, εφόσον οι
θνητοί ήταν ευσεβείς και σωστοί.
 Η ενανθρώπιση
 Η θεϊκή επιφάνεια, δηλαδή όταν οι θεοί
παρουσιάζονται στους ανθρώπους με το
αληθινό τους πρόσωπο

23. Ο ρόλος του Δία
 Ο Δίας έχει ρυθμιστικό ρόλο,αφου είναι
αυτός που αποφασίζει να επιστρέψει ο
Οδυσσέας στην Ιθάκη και να παραμείνει
βασιλιάς της, φροντίζοντας όμως
συγχρόνως να εκτελεί και τα γραμμένα
από τη μοίρα. Χωρίς την απόφαση και την
έγκριση του Δια που είναι ανώτερος
ιεραρχικά θεός, η Αθηνά δεν θα μπορούσε
να ενεργήσει υπέρ του Οδυσσεα.

24. Ο ρόλος της Αθηνάς
 Ο ρόλος της θεάς είναι εκτελεστικός,
καθώς φροντίζει με τις ενέργειες της να
υλοποιηθούν οι αποφάσεις του Δια. Με
αυτές φυσικα συμφωνεί και η ίδια, ενώ
στη λήψη τους έχει παίξει συμαντικό ρόλο,
καθώς με πρωτοβουλία της έφερε το θέμα
στο συμβούλιο των θεών και ώθησε τον
Δία στις σχετικές αποφάσεις

25. Ο ρόλος του Ποσειδώνα
 Ο Ποσειδώνας έχει αρνητικό ρόλο. Είναι ο
θεός που εχθρεύεται τον Οδυσσέα και
είναι υπεύθυνος για τη δεκάχρονη
ταλαιπωρία του. Αιτία για την εχθρική
στάση του είναι η τύφλωση του γιου του
Πολύφημου από τον ίδιο τον Οδυσσέα.

26. Ηθική αρχή της Οδύσσειας
 Σύμφωνα με τα λόγια του Δία στο πρώτο συμβούλιο των
θεών, κάθε άνθρωπος έχει το γραφτό του, δηλαδή στον
κάθε θνητό αναλογεί ένα ορισμένο μερίδιο απ τις χαρές, τις
λύπες και τους πόνους της ζωής . Όμως ο άνθρωπος έχει τη
δυνατότητα να ενεργήσει αντίθετα με την θέληση των
θεών, αλλά τότε θα υποστεί τις συνέπεις της υπέρβασης
αυτής δηλαδή θα του προσμετρηθούν συμφορές που του
αναλογούν.
Συνοψίζοντας η ηθική αρχή που διατύπωσε
ο Δίας είναι:
Αν ο άνθρωπος ενεργήσει αντίθετα με τη
θέληση των θεών, τότε οι θεοί οργίζονται
και ο άνθρωπος τιμωρείται (Σχήμα ύβρις –
νέμεσις- τίσις ).

27. ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ
ΗΘΙΚΗΣ ΑΡΧΗΣ
 Α) Ο Αίγισθος, που τον προειδοποίησαν οι θεοί
με τον Ερμή
 Β) Οι σύντροφοι του Οδυσσέα, που τους
προειδοποίησε ο Οδυσσέας σχετικά με τη στάση
τους απέναντι στα βόδια του θεού Ήλιου
 Γ) Οι μνηστήρες, που προειδοποιήθηκαν απο
μαντικά σημάδια

28. Ανθρωποκεντρικός
χαρακτήρας του έπους
Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του έπους φαίνεται με το
παράδειγμα του Οδυσσέα. Ο Οδυσσέας, πρωταγωνιστής του
έπους, αγωνίστηκε δέκα χρόνια για να γυρίσει στην πατρίδα
του την Ιθάκη. Πάλεψε με θεούς και τέρατα, αντιμετώπισε
περίεργα πλάσματα, όπως οι Σειρήνες, ο Κύκλωπας, και
απέρριψε δελεαστικές προτάσεις όπως αυτή της Καλυψώς για
την αθανασία! Στο τέλος κατάφερε να αντιμετωπίσει τον
Ποσειδώνα, που του έβαζε συνεχώς εμπόδια, και να γυρίσει
στην οικογένειά του και την πατρίδα του. Αλλά και εκεί έδωσε
αγώνα για να εδραιώσει και πάλι την εξουσία του.

29. Ανθρωπισμός της Οδύσσειας/1
 Η Οδύσσεια είναι ένα έπος με χαρακτήρα
ανθρωποκεντρικό, από τον οποίο προκύπτει ο
ανθρωπιστικός χαρακτήρας.
 Προβάλλεται με τρόπο παραδειγματικό στον κεντρικό
χαρακτήρα του έπους, τον Οδυσσέα, έναν ήρωα στενά
δεμένος με τους συντρόφους του, την οικογένειά του,
ακόμη και με τον σκύλο του. Συνεργάζεται με δούλους
και με υπηρέτες, τον απασχολούν οι καθημερινές
ανάγκες του, αλλά και δέχεται τα δώρα με χαρά που
του προσφέρουν οι Φαίακες. Αρνείται όμως την
προσφορά της Καλυψώς για την αθανασία, διότι θέλει
να ζήσει την ζωή, με τις χαρές και τις λύπες που
προσφέρει.

30. Ανθρωπισμός της Οδύσσειας/2
 Όλες οι ενέργειες της Πηνελόπης χαρακτηρίζονται από
σύνεση. Αποφασίζει την αφοσίωσή της στον Οδυσσέα. Δεν
διστάζει να χρησιμοποιήσει ακόμη και δόλο για να
εξαπατήσει τους μνηστήρες και να αναβάλει τον δεύτερο
γάμο της, γεγονός που την αναδεικνύει αντάξιο ταίρι του
πολυμήχανου Οδυσσέα. Με ευκολία διατυπώνει τις σκέψεις,
τους προβληματισμούς και τα συναισθήματά της στον
ζητιάνο – Οδυσσέα, όταν συναντιούνται στο παλάτι.
 Στην Οδύσσεια παρακολουθούμε και την ενηλικίωση του
Τηλέμαχου. Έχει τεράστια αγωνία για την τύχη του
Οδυσσέα και προβληματίζεται για την αλαζονεία των
μνηστήρων στο παλάτι του πατέρα του. Ακόμη,
πραγματοποιεί ταξίδι, για να τον αναζητήσει. Στο τέλος
αναδεικνύεται βασικός συνεργάτης του πατέρα του για τον
σχεδιασμό και την εκτέλεση της μνηστηροφονίας

31. Ανθρωπισμός της
Οδύσσειας/3
Ο ανθρωπισμός της Οδύσσειας προκύπτει και από τις σκηνές της
φιλοξενίας όπου ο ποιητής υπογραμμίζει με έμφαση την ιερότητα του
θεσμού και το τυπικό όπου ακολουθεί, όπως στην φιλοξενία της Αθηνάς
– Μέντη από τον Τηλέμαχο και του Ερμή από την Καλυψώ στην Ωγυγία.
Κορυφαία, είναι η φιλοξενία του ήρωα από τους Φαίακες, όπου
απολαμβάνουν τις χαρές τις ζωής και προσφέρουν απλόχερα τη βοήθειά
τους, σε έναν άγνωστο ναυαγό, διοργανώνουν αγώνες προς τιμήν του
και εξασφαλίζουν τον νόστο του με δικό τους καράβι. Μάλιστα στην
Σχερία, στο ασφαλές και ειρηνικό περιβάλλον του παλατιού του
Αλκίνοου, ο ήρωας ανακτά την ηρωική του ιδιότητα, θυμάται το ένδοξο
παρελθόν του. Ο Οδυσσέας φτάνει στην Σχερία ως ναυαγός που ζητεί
έλεος και καταλήγει στην Ιθάκη ως τιμημένος βασιλιάς με πλούσια δώρα.

32. Ποιους αναγνωρίζει ο Oδυσσέας
και από ποιους αναγνωρίζεται
 Αναγνωρίζει:
τον Εύμαιο,
τον Τηλέμαχο,
τους μνηστήρες
τον Μελάνθιο
τον Φήμιο
το σκυλί του
τις υπηρέτριες
την Ευρύκλεια (τροφός)
τον Αντίνοο
τον Ευρύμαχο
τον μάντη Τειρεσία.
 Αναγνωρίζεται από:
τον Εύμαιο
τον Τηλέμαχο
το σκυλί του
την Ευρύκλεια (λόγω της
ουλής στο γόνατό του)
τον Ευρύμαχο
την Πηνελόπη
και τον Μάντη
Τειρεσία.

33. Οι πλαστές ιστορίες του Oδυσσέα
Ο Οδυσσέας διηγήθηκε
πλαστές ιστορίες:
 -Στην Αθηνά (σαν
βοσκόπουλο) μόλις
έφτασε στην Ιθάκη. Της
είπε ότι δήθεν είχε
δολοφονήσει κάποιον για
να την κάνει να τον
φοβηθεί και να καταφέρει
να πάρει απ’ αυτήν
διάφορες πληροφορίες.
 -Στον Εύμαιο τον
χοιροβοσκό, για να μάθει
τις προθέσεις του
εξασφαλίζοντας με αυτόν
τον τρόπο και ζεστό ύπνο
δίπλα στη φωτιά.
 -Στην Πηνελόπη ,γιατί
ήθελε να σιγουρευτεί για
την πίστη και την
αφοσίωσή της.
 -Στον Λαέρτη τον πατέρα
του, γιατί έτσι ο ποιητής
καθυστερεί την εξέλιξη
της ιστορίας και εμείς
γνωρίζουμε καλύτερα τον
Λαέρτη.

34. Τυπικές εκφράσεις/θεοί και ήρωες
 που ψηλά βροντά/που τα σύννεφα
συνάζει/ολύμπιος
 τα μάτια
λάμποντας/γλαυκόματη/Παλλάδα
 αργοφονιάς/ψυχοπομπός
 της γης κυρίαρχος/κοσμοσείστης
 πολύτροπος/πολύγνωμος/καρτερικός/
βασανισμένος και θείος
 φρόνιμη/λογική και φρόνιμη.
 συνετός/γνωστικός
 αγέρωχοι/αλαζονικοί
 Δίας
 Αθηνά
 Ερμής
 Ποσειδώνας
 Οδυσσέας
 Πηνελόπη
 Τηλέμαχος
 Μνηστήρες

35. Συναισθήματα για ήρωες και
ηρωίδες της Oδύσσειας
Συμπάθεια
 Συμπαθώ κυρίως τον Οδυσσέα
γιατί είναι γενναίος, έξυπνος,
πολυμήχανος, πιστός και
ανυπόμονος για να μάθει νέα
πράγματα.
 Επίσης πολύ συμπαθητικό
βρίσκω τον Τηλέμαχο γιατί είναι
συγκρατημένος και ευγενικός και
επίσης το σημείο που
αναφέρονταν σε αυτόν ήταν
πολύ ενδιαφέρον.
 Η Αθηνά είναι μια από τους πιο
σημαντικούς χαρακτήρες γιατί
έχει βοηθήσει τον Τηλέμαχο, τον
Οδυσσέα και άλλους σε πολύ
δύσκολες στιγμές.
Αντιπάθεια
 Οι μνηστήρες είναι από τους πιο
αντιπαθείς και μισητούς
χαρακτήρες στην Οδύσσεια γιατί
είναι κακοί, σπάταλοι, εγωιστές
και υπερβολικά φιλόδοξοι.
 Ο Πολύφημος είναι ένας
κύκλωπας που είχε φάει πολλούς
συντρόφους του Οδυσσέα και
πήγε να σκοτώσει τον Οδυσσέα
με αποτέλεσμα να θεωρείται από
τους λιγότερο αγαπητούς ήρωες
της Οδύσσειας.