Iλιάδα I 225 – 431 φύλλο εργασίας

1. ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ
۩ Είναι νύχτα 25ης προς την 26η ημέρα. Ο ποιητής μας μεταφέρει ξανά στο στρατόπεδο των Αχαιών,
στα καράβια των Μυρμιδόνων. Στη σκηνή του Αχιλλέα βρίσκεται μια αντιπροσωπεία-πρεσβεία των
Αχαιών με επικεφαλής τους Οδυσσέα, Αίαντα και Φοίνικα.
Οδυσσέας → πολύγνωμος, πολύτροπος, πολυμήχανος, ικανός στο λόγο και την πειθώ
Αίαντας → ο δεύτερος πιο γενναίος Αχαιός , ξάδερφος του Αχιλλέα
Φοίνικας → σύμβουλος και παιδαγωγός του Αχιλλέα
1η ενότητα στ. 225-306 → Ο λόγος του Οδυσσέα : Ο Οδυσσέας έχει πάρει το λόγο και εκθέτει τα
δεινά των Αχαιών.
α. 225-227-πρόλογος : προσφώνηση-χαιρετισμός του Αχιλλέα
β. 228-306 –κύριο μέρος:
228-246: παρουσίαση της δύσκολης θέσης των Αχαιών
247- 299:τα επιχειρήματα του Οδυσσέα
γ. 300-306-επίλογος: επίκληση στο συναίσθημα του Αχιλλέα
Αφού απαριθμήσετε τα δώρα που υπόσχεται ο Αγαμέμνονας, να γράψετε αν νομίζετε ότι
αυτά θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν τον Αχιλλέα, ώστε να αποβάλει το θυμό του και να
επιστρέψει στη μάχη. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας, λαμβάνοντας υπόψη σας το χαρακτήρα
του Πηλείδη, όπως τον γνωρίσαμε έως εδώ.
Εκτός από την απαρίθμηση των δώρων που υπόσχεται ο Αγαμέμνονας, ποιοι είναι οι άλλοι
βασικοί άξονες (κύριες ιδέες) του λόγου του Οδυσσέα;
Το κεντρικό τμήμα του λόγου του Οδυσσέα είναι μια αναφορά των δώρων που υπόσχεται ο
Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα για να επιστρέψει στη μάχη. Η ανταλλαγή δώρων στην ομηρική
κοινωνία ήταν συνηθισμένη και επρόκειτο κυρίως για: δώρα φιλοξενίας (ξεινήια), γαμήλια δώρα
(έδνα) και δώρα για αποζημίωση (άποινα). Σε ποια/ποιες κατηγορίες μπορούν να ενταχθούν τα
δώρα που υπόσχεται ο Αγαμέμνονας και γιατί;
Ιλιάδα, Ι 225 – 431
Ο λόγος του Οδυσσέα και ο αντίλογος του Αχιλλέα.

2. 2η ενότητα στ. 307-429 → Ο λόγος του Αχιλλέα
α. 307-315:η άρνηση του Αχιλλέα
β. 316-355:τα παράπονα του Αχιλλέα
γ. 356-377:ο Αχιλλέας με αποχώρηση από την Τροία
δ. 307-409:απόρριψη των δώρων
ε. 410-429:το δίλημμα και οι συμβουλές του προς τους Αχαιούς
Ο Αχιλλέας από την αρχή του λόγου του δηλώνει ότι «ασάλευτη θα μείν' η θέλησίς» του (στ. Ι
310). Αυτή η άρνησή του να υποχωρήσει επαναλαμβάνεται συχνά (λαϊτμοτίβ: επαναλαμβανόμενο
μοτίβο) σε όλη την έκταση του λόγου του. Να επισημάνετε τις φράσεις και τους ανάλογους στίχους
που εκφράζουν την ανυποχώρητη στάση του ήρωα. Λίγο πριν αποχωρήσει η πρεσβεία από τη σκηνή
του Αχιλλέα, ο ήρωας ανυποχώρητος λέει: «Πηγαίνετε και φανερά κηρύξετ' ό,τι λέγω• / ότι απ' το
έργον φονικόν θ' απέχω του πολέμου, / ώσπου τον θείον Έκτορα να ιδώ τον Πριαμίδην / στων
Μυρμιδόνων τες σκηνές εμπρός και στα καράβια / φονεύοντας τους Αχαιούς και καίοντας τα πλοία»
(Ι 649-653, μτφρ. Ι. Πολυλάς. Βλ. και Περιληπτική αναδιήγηση της Ι ραψωδίας). Έχοντας υπόψη σας
αυτά τα λόγια του ήρωα, την απάντηση που έδωσε πριν στον Οδυσσέα, αλλά και τη στάση και τις
αποφάσεις του κατά τη σύγκρουσή του με τον Αγαμέμνονα (Α 150 κ. εξ.), πιστεύετε ότι ο Αχιλλέας
παραμένει το ίδιο ανυποχώρητος ή, παρά τις επαναλαμβανόμενες αρνήσεις του, αφήνει κάποιο
μικρό περιθώριο να αλλάξει γνώμη; Να στηρίξετε την απάντησή σας με συγκεκριμένους στίχους του
κειμένου.
Ο Αχιλλέας δεν πρόκειται να φύγει. Να πούμε πως αν όλα τελείωναν εδώ, δε θα υπήρχε
ολόκληρο το δεύτερο μέρος της Ιλιάδας, πως, αν ο Αχιλλέας ξεθύμωνε με τα δώρα και ξαναγύριζε
στη μάχη, θα ήταν ένας απλός επικός ήρωας, πως η εμμονή του Αχιλλέα που τον μεταβάλλει από
μια στιγμή και πέρα σε τραγικό ήρωα που προκαλεί ο ίδιος χωρίς να το ξέρει, το θάνατο του
Πάτροκλου και έμμεσα και το δικό του, όλα αυτά είναι σωστά, όμως δε φτάνουν.
Την αντίφαση ανάμεσα σ' αυτό που απειλεί πως θα κάνει ο Αχιλλέας και σ' αυτό που κάνει
στ. 300-306: Ο Οδυσσέας με το λόγο του αποδεικνύεται γνώστης της τέχνης της πειθούς και
της ανθρώπινης ψυχολογίας· αλλά κυρίως ως γνώστης του ηρωικού κώδικα αξιών, του οποίου
ιδανικό πρότυπο ήταν ο Αχιλλέας, αφήνει για το τέλος το δέλεαρ της δόξας και της τιμής. Ο
Πηλείδης θα χρειαστεί πολλή δύναμη για να μείνει ασυγκίνητος μπροστά σ' αυτήν την
προσφορά. Κι όμως: «Σε τούτη την όμορφα συνθεμένη ρήση, που ζωγραφίζει εναργείς
ρητορικές εικόνες της νίκης του Έκτορος και των συμβουλών του Πηλέως την ώρα του
αποχωρισμού, ο Οδυσσεύς προσέφερε στον Αχιλλέα να κερδίσει δόξα και έξοχα δώρα
και του υπέδειξε ότι οφείλει να ελέγξει την οργή του - δεν πρόφερε όμως ούτε μια λέξη
κατάκρισης για τον Αγαμέμνονα ή για την ομολογία του ότι το λάθος ήταν δικό του (στ.
115 κ. εξ ξ.), ούτε μια λέξη υποστήριξης ή συμπάθειας για τον Αχιλλέα εκ μέρους των
άλλων πολεμάρχων, ούτε μια λέξη σχετικά με την αγανάκτησή τους για την προσβολή

3. πρέπει να την ερμηνεύσουμε και μέσα από την ίδια την ψυχολογία του: ο ήρωας παλεύει με τον
εαυτό του. Είναι αλήθεια πως θέλει να φύγει, μια αντίρροπη όμως δύναμη τον εμποδίζει, δεν
αφήνει κανείς εύκολα τον κόσμο του, κι ο κόσμος του Αχιλλέα είναι ο κόσμος του πολέμου. Για
το διχασμό αυτό ο ποιητής δε μας λέει τίποτα: όλα αυτά βγαίνουν από το δεδομένο ότι παραμένει
στην Τροία. Μόνο τα υλικά δώρα δεν ικανοποιούν τον ήρωα. Στη συνέχεια της συζήτησης ο
Αχιλλέας θα δηλώσει στον Αίαντα ότι θα ξαναμπεί στη μάχη, όταν ο Έκτορας φτάσει μέχρι τα
καράβια των Μυρμιδόνων. Από αυτό φαίνεται ότι ο Αγαμέμνονας θα του «πληρώσει ολόκληρον το
μέγ’ αδίκημά του», αν ταπεινωθεί ολοκληρωτικά μπροστά του.
στ. 387: Αυτός ο στίχος είναι ο μόνος σ' όλη τη μακροσκελή απάντηση του Αχιλλέα που επιτρέπει μια
μικρή ελπίδα υποχώρησης. Στη συνέχεια της συζήτησης με τον Φοίνικα και τον Αίαντα ο Αχιλλέας
θα φανεί πιο υποχωρητικός. Αυτό γίνεται κυρίως στους στ. Ι 649-655, όπου η σκέψη για αναχώρηση
στην πατρίδα εγκαταλείπεται και ο ήρωας δηλώνει ότι θα μπει στη μάχη, όταν ο Έκτορας φτάσει
μέχρι τα καράβια των Μυρμιδόνων. Είναι ολοφάνερο ότι ο Αχιλλέας θέλει την ολοκληρωτική
ταπείνωση και τον απόλυτο εξευτελισμό του Αγαμέμνονα — τότε μόνο ο αρχιστράτηγος θα
του έχει «πληρώσει ολόκληρον το μέγ' αδίκημά του».
στ. 398-400: Η πίκρα του Αχιλλέα είναι τόσο μεγάλη που τον αναγκάζει να υποστηρίξει ιδέες και
αντιλήψεις, οι οποίες δεν ταιριάζουν με το χαρακτήρα του ούτε είναι δυνατόν να τις πιστεύει. Πώς
είναι δυνατόν ο κυριότερος εκπρόσωπος του ομηρικού ηρωικού ιδανικού να προτιμάει την
απόλεμη ζωή ενός φιλήσυχου οικογενειάρχη; Τι νόημα μπορεί να έχει γι' αυτόν μια
μακροχρόνια ζωή, όταν αυτή είναι στερημένη από δόξα και τιμή; Και όμως αυτήν υποστηρίζει
ότι θα επιλέξει, και μάλιστα τη συστήνει και στους άλλους (στ. 398-417).
Λαμβάνοντας υπόψη σας ότι ένας πατέρας γνωρίζει καλά το παιδί του και διαβάζοντας τη
συμβουλή που δίνει ο Πηλέας στον Αχιλλέα (στ. Ι 254-258), τι συμπεραίνετε σχετικά με το
χαρακτήρα του ήρωα;
Στην ομηρική ποίηση και στο δημοτικό μας τραγούδι χρησιμοποιείται συχνά ο εκφραστικός
τρόπος των «αδυνάτων», ο οποίος δηλώνει με έμφαση και παραστατικότητα ότι δεν μπορεί να
πραγματοποιηθεί κάτι. Συνήθως ο ποιητής βάζει τον ήρωα να παραλληλίζει αυτό που ο ίδιος δε
θέλει να γίνει με κάτι που αντίκειται στους φυσικούς νόμους. α) Να βρείτε σε ποια σημεία του λόγου
του Αχιλλέα χρησιμοποιείται αυτός ο εκφραστικός τρόπος και τι πετυχαίνει μ' αυτόν ο ποιητής. β)
Να αναζητήσετε στον όρκο του Αχιλλέα (Α 235 κ. εξ.), και στα Παράλληλα κείμενα (σελ. 31-32 και 97)
το θέμα των «αδυνάτων».
3η ενότητα στ. 430-431→ Η κατάπληξη των Αχαιών από την απάντηση