Η φεουδαρχία και η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του Μεσαίωνα

•Η φεουδαρχία στη δυτική Ευρώπη
•η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης
στα τέλη του Μεσαίωνα
πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές
από τον 11ο ως το 15ο αιώνα
1ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

 Η φεουδαρχία στη δυτική Ευρώπη
 Με τον όρο φεουδαρχία εννοούμε ένα
κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό
σύστημα οργάνωσης
 που επικράτησε στην Ευρώπη από τον 8ο –
13ο αιώνα
ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 2

 Η φεουδαρχία επικράτησε λόγω
της ανασφάλειας που
δημιούργησαν οι βαρβαρικές
επιδρομές
 Έτσι, πολλοί ελεύθεροι άνθρωποι
ζητούσαν την προστασία των
μεγάλων γαιοκτημόνων
προσφέροντας ως αντάλλαγμα την
αφοσίωση και τις υπηρεσίες τους
 Επίσης, οι μικροϊδιοκτήτες
παραχωρούσαν τη γη τους στους
ευγενείς, διατηρώντας το δικαίωμα
της καλλιέργειας
 Από την άλλη πλευρά, ο βασιλιάς
και οι άρχοντες συγκέντρωναν
γύρω τους πιστούς τους
παραχωρώντας τους εκτάσεις γης –
που ονομάζονταν φέουδα - και
προνόμια
 Οι άρχοντες ήταν οι φεουδάρχες
και οι πιστοί τους ονομάζονταν
υποτελείς

Ο στρατός γίνεται φεουδαρχικός , με αρχηγό το φεουδάρχη που πολεμά δίπλα στο
βασιλιά .
Η φεουδαρχία είχε ως συνέπεια τον κατακερματισμό της κρατικής εξουσίας σε
ηγεμονίες με επικεφαλής τους φεουδάρχες . Από τις ηγεμονίες αυτές προέκυψαν
αργότερα τα κράτη της δυτικής Ευρώπης : Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία
Η διάρθρωση της φεουδαρχικής κοινωνίας
βασιλιάς
άμεσοι υποτελείς
( ανώτεροι άρχοντες – σε αυτούς ανήκαν και
οι ιππότες, οι έφιπποι πολεμιστές)
κατώτεροι άρχοντες
χωρικοί (ελεύθεροι μικροϊδιοκτήτες,
πάροικοι, δούλοι)

 Η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης
κατά τα τέλη του Μεσαίωνα
 Στην Ευρώπη ανάμεσα στον 11ο – 15ο αιώνα υιοθετούνται νέες
πρακτικές και καινοτομίες στη γεωργία όπως το τροχοφόρο
άροτρο με το μεταλλικό υνί και οι εναλλασσόμενες ή τριζωνικές
καλλιέργειες
 που μαζί με την επικράτηση ειρήνης έχουν ως συνέπεια την πρόοδο
στην καλλιέργεια της γης και τη μεγάλη αύξηση του πληθυσμού .
θερισμός
όργωμα

μικρογραφία με
απεικόνιση νερόμυλου
 Οι εξελίξεις στον τεχνολογικό τομέα με τη χρήση του νερόμυλου
και του ανεμόμυλου συντελούν στην ανάπτυξη και των
πόλεων που γίνονται εμπορικά, βιοτεχνικά , τραπεζικά και
τεχνολογικά κέντρα με μεγάλη αύξηση του πληθυσμού τους ,
καθώς ο κόσμος συσσωρεύεται εκεί .
 Είναι αυτόνομες και διοίκησή τους έχουν οι ευγενείς και αστοί
 Πολλαπλασιάζεται η νομισματική κυκλοφορία , ενώ αρχίζουν
να χρησιμοποιούνται και οι συναλλαγματικές, δηλ. οι έγγραφες
εντολές πληρωμής που μπορούν να μεταβιβαστούν
ΣΕΡΔΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ - ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
6

Το λιμάνι της Μπριζ
 Κοινωνικές αλλαγές
 Μια νέα κοινωνική τάξη, η
αστική τάξη εμφανίζεται
αποτελούμενη από εμπόρους,
βιοτέχνες, τραπεζίτες
 Καταφέρνουν να περιορίσουν
τα δικαιώματα των φεουδαρχών
 κι επιδιώκουν ν’ αναλάβουν
μέρος της εξουσίας
 Γενικά, η αύξηση της σημασίας
του χρήματος ως
ανταλλακτικού μέσου
υποβαθμίζει τη σημασία που
είχε άλλοτε η γη

Η κρίση της φεουδαρχίας : μέσα 13ου –
μέσα 15ου αιώνα
 οι λόγοι
 η γη δεν επαρκεί πλέον για τη
διατροφή του αυξημένου
πληθυσμού
 Οι κακές καιρικές συνθήκες
καταστρέφουν την παραγωγή και
επακολουθεί λιμός (πείνα)
 Η καταστροφή συμπληρώνεται
από τη μαύρη πανώλη που
θερίζει στην Ευρώπη
 Εξίσου καταστροφικές συνέπειες
είχε και ο εκατονταετής
πόλεμος μεταξύ Αγγλίας και
Γαλλίας 1337-1453
 αποτελέσματα
 ερήμωση της υπαίθρου
 παρακμή της παραγωγής και
του εμπορίου
 έλλειψη τροφίμων και άνοδος
της τιμής τους
 επιβάλλεται από τους ηγεμόνες
πρόσθετη φορολογία στους
ήδη εξαθλιωμένους πληθυσμούς
 προκαλούνται εξεγέρσεις που
καταπνίγονται βίαια

Οι συνέπειες της πανούκλας
 Εξαιτίας του φόβου για το
θάνατο, έπεσαν οι τιμές σε όλα
τα αγαθά .
 Κοπάδια από πρόβατα και
γελάδια γυρνούσαν ελεύθερα
στους αγρούς , γιατί δεν υπήρχε
κανείς να τα μαζέψει. Ολόκληρες
σοδιές χάθηκαν, γιατί δεν
υπήρχαν χέρια να τις μαζέψουν.
 Ερημώθηκαν και πολλά χωριά,
γιατί οι κάτοικοί τους πέθαναν ή
έφυγαν.»
 Χένρι Νάιτον, Χρονικό της
Αγγλίας, 1360
 «Τότε η φριχτή πανούκλα
μπήκε στις ακτές από το
Σαουθάμπτον κι έφτασε στο
Μπρίστολ όπου πέθανε όλος
σχεδόν ο πληθυσμός της πόλης,
χτυπημένος από ξαφνικό
θάνατο.
 ...Τότε ο επίσκοπος του Λίνκολν
έδωσε άδεια σ’ όλους τους ιερείς
να κάνουν εξομολογήσεις και να
συγχωρούν τις αμαρτίες, εκτός
αν κάποιος χρωστούσε, οπότε ο
ετοιμοθάνατος έπρεπε πρώτα να
κανονίσει τα χρέη του .

Περιγραφή της πανούκλας σε κείμενα της εποχής
 «Έμεναν άρρωστοι μόνο για 2 ή 3
μέρες και γρήγορα πέθαιναν, με
το κορμί τους σχεδόν υγιές.
 Αποκτούσαν αμέσως εξογκώματα
κάτω από τις μασχάλες και κάτω
από την κοιλιά. Αυτό ήταν το
σίγουρο σημάδι του θανάτου.
 Η θανατηφόρα αρρώστια ήταν
κολλητική και μεταδιδόταν εύκολα.
 Σύντομα σε πολλά μέρη που πριν
ζούσαν 20 κάτοικοι δεν απέμεναν
παρά 2.»
 Ζαν Ντε Βενέτ, Χρονικό, 14ος
αιώνας

Η κρίση της φεουδαρχίας : μέσα 13ου –
μέσα 15ου αιώνα
Στα χρόνια αυτά αλλάζει και η
οργάνωση των ευρωπαϊκών κρατών
, ενώ νέοι θεσμοί επιβάλλονται .
Στην Αγγλία περιορίζεται η βασιλική
εξουσία
Στη Γερμανία οι φεουδάρχες
εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρά
προνόμια
Στη Γαλλία , αντίθετα, ο βασιλιάς
επιβάλλεται στους φεουδάρχες κι
ενισχύει την εξουσία του
Ο Πάπας , επίσης, συγκρούεται με
τους Ευρωπαίους μονάρχες κι
αναγκάζεται να μεταφέρει την έδρα του
από τη Ρώμη στην πόλη Αβινιόν της
Γαλλίας
Η παπική εκκλησία εμφανίζει έντονα
στοιχεία παρακμής και διαφθοράς
αναπαράσταση
μεσαιωνικής
πόλης της
δυτικής
Ευρώπης

 Ο ρόλος της
Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας
στην οργάνωση της ζωής
 Το 14ο αιώνα το μεγαλύτερο μέρος του
ευρωπαϊκού πληθυσμού αποτελείται από
ρωμαιοκαθολικούς χριστιανούς
 Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κατέχει
μεγάλες εκτάσεις γης και διαθέτει ένα καλά
οργανωμένο διοικητικό σύστημα με το
οποίο ελέγχει πνευματικά ολόκληρη την
Ευρώπη
 Το 13ο αιώνα καθιερώνεται η Ιερά Εξέταση,
ένα ειδικό δικαστήριο, το οποίο αντιμετώπιζε
με μεγάλη σκληρότητα τους αιρετικούς
 Η Εκκλησία ασκεί έντονη επιρροή στη ζωή
του μεσαιωνικού ανθρώπου και διαθέτει
μέρος του πλούτου της για να βοηθά τους
φτωχούς και ασθενείς με την ίδρυση
σχολείων και νοσοκομείων
 ενώ τα μοναστήρια γίνονται κέντρα
αντιγραφής χειρογράφων
Λεπτομέρεια από τοιχογραφία του
ζωγράφου Ντι Μπάρτολο που
απεικονίζει κληρικούς να μοιράζουν
ψωμί σε φτωχούς

Η ψυχαγωγία
■ Οι άνθρωποι ψυχαγωγούνται με
θρησκευτικές τελετές, συμπόσια
και θεάματα με τροβαδούρους,
ταχυδακτυλουργούς και χορευτές.
■ Συνήθως οι οικογενειακές γιορτές
όπως ο γάμος μετατρέπονται σε
πολυέξοδες εκδηλώσεις
■ Επίσης συνηθίζουν να ταξιδεύουν
για θρησκευτικούς λόγους σε
μοναστήρια ή στους Αγίους
Τόπους
άνδρες παίζουν ζάρια και αγρότες θερίζουν
Λεπτομέρεια
τοιχογραφίας του
Ντι Μπάρτολο
με τελετή γάμου

 Η καθημερινή ζωή
στη μεσαιωνική
Ευρώπη
 Η θέση της γυναίκας θεωρείται
κατώτερη του άνδρα που
νομιμοποιείται να της επιβάλλει
και σωματικές ποινές, ενώ σαφώς
αναβαθμισμένη είναι η θέση
της πλούσιας γυναίκας
 Η κατοικία των φτωχών είναι
λιτή , χωρίς ανέσεις, σε αντίθεση
με τα κάστρα και τα πολυτελή
σπίτια των πλουσίων. Το ίδιο
συμβαίνει με τη διατροφή και
την ενδυμασία κάθε κοινωνικής
ομάδας .
γυναίκες
πλένουν ρούχα
και έμποροι
φορτώνουν ένα
καράβι
τραπέζι με
σερβίτσιο και
τραπεζομάντιλο,
αλλά όχι
μαχαιροπίρουνα

Λογοτεχνία, Επιστήμη και Τέχνη στη
μεσαιωνική Ευρώπη
Λογοτεχνία
Μετά τον 11ο αιώνα υποχωρεί η χρήση
της λατινικής γλώσσας και κάθε λαός
χρησιμοποιεί και στη λογοτεχνία την
εθνική του γλώσσα.
Έτσι οι ευρωπαϊκοί λαοί, μέσα από την
εθνική τους λογοτεχνία,
συνειδητοποιούσαν και την εθνική τους
ταυτότητα
Σημαντικό πνευματικό κέντρο της
εποχής είναι η Φλωρεντία και
κορυφαίοι δημιουργοί που έζησαν εκεί ο
Δάντης, ο Πετράρχης και ο Βοκκάκιος
Ιδιαίτερα αγαπητά ήταν και
τα έμμετρα ιπποτικά
μυθιστορήματα
με θέμα τον έρωτα
που τραγουδούσαν οι
τροβαδούροι

Επιστήμη

 Παρά τις συντηρητικές θέσεις της
Εκκλησίας αναπτύσσονται οι
επιστήμες : φιλοσοφία,
αστρονομία, βοτανολογία,
ζωολογία, ιατρική.
 Στην ανάπτυξη της επιστήμης
συνέβαλε και η επαφή της Δύσης
με τα έργα του Πλάτωνα και
του Αριστοτέλη , όπως και η
επαφή με τον αραβικό πολιτισμό.
 Αναπτύχθηκε και η Αλχημεία,
ένα μείγμα χημείας,
αστρολογίας, φιλοσοφίας και
αποκρυφισμού .
 Στο τέλος του 12ου αιώνα
ιδρύονται τα πρώτα
πανεπιστήμια υπό τον έλεγχο
της Εκκλησίας σε Παρίσι,
Μπολόνια, Οξφόρδη
 Σπουδαίες μορφές της επιστήμης
οι: Θωμάς Ακινάτης και
Ρογήρος Βάκων
 Σημαντική τεχνολογική εξέλιξη
υπήρξε η κατασκευή
πυροβόλου όπλου το 14ο
αιώνα
 και οι νέες μέθοδοι κατασκευής
χαρτιού .

Αρχιτεκτονική :α. ο ρομανικός ρυθμός με στοιχεία
της ρωμαϊκής – βυζαντινής τέχνης και της γερμανικής παράδοσης
Η εκκλησία του Αγίου Μπενουά, ρομανικού
ρυθμού. Σεν Μπενουά σιρ Λουάρ (Γαλλία).
αψιδωτή
στέγη ημικυκλι
κά τόξα
πύργοι
κωδωνοστασίων
τοιχογραφίες
εσωτερικά
και γλυπτή
διακόσμηση
Εσωτερική άποψη της εκκλησίας της Μαντλέν
σε ρομανικό ρυθμό. Βεζλέ (Γαλλία).

Β. ο γοτθικός ρυθμός διαδέχεται το ρομανικό
Εσωτερικό του καθεδρικού ναού στην
πόλη Καρκασόν της Γαλλίας
Η εκκλησία της Αγίας
Ελισάβετ στο Μάρμπουργκ
της Ισπανίας
μεγάλο ύψος και όγκος
οξυκόρυφα τόξα
αντηρίδες (στενοί και
επικλινείς τοίχοι )
στηρίζουν τους τοίχους
υαλογραφήματα
(βιτρό) στα
μεγάλα παράθυρα

Η Παναγία των Παρισίων – Notre Dame
ένα από τα αριστουργήματα του γοτθικού ρυθμού

Τα μεγάλα
παράθυρα των
γοτθικών ναών
επιτρέπουν την άπλετη
διείσδυση του φωτός
μέσα στο ναό.
Συνήθως
διακοσμούνται με
υαλογραφήματα
(βιτρό) που
αντικαθιστούν τις
τοιχογραφίες

Γλυπτική: η έμφαση δίδεται στο ανθρώπινο στοιχείο, ενώ οι μορφές
είναι επηρεασμένες από την ελληνιστική τέχνη με τη θεατρικότητα και
την απόδοση του συναισθήματος

Ζωγραφική : αρχικά είναι επηρεασμένη από τη βυζαντινή
τέχνη, αργότερα ωστόσο απεικονίζει κοσμικά θέματα (π.χ.
ηγεμόνες, αλληγορίες αμαρτημάτων ) και δέχεται επιδράσεις από
την κλασική αρχαιότητα.
Μουσική : από τον 9ο αιώνα η εκκλησιαστική μουσική
εμπλουτίζεται με τη χρήση οργάνων και αναπτύσσεται το
θρησκευτικό μουσικοθεατρικό θέαμα .
Αναπτύσσεται επίσης η κοσμική ποίηση και μουσική, που διαφέρει
από λαό σε λαό .
Τον 11ο αιώνα το ιπποτικό πνεύμα διαδίδεται από περιπλανώμενους
τραγουδιστές , τους τροβαδούρους .

Εργασία 1η : Ποια είναι η κοινωνική διαστρωμάτωση και ποιες
οι συνθήκες ζωής για κάθε κοινωνική τάξη στη μεσαιωνική
Αγγλία, σύμφωνα με την παραπάνω πηγή ;
Το επόμενο κείμενο περιέχει αποσπάσματα από λόγο του ιεροκήρυκα
Τζον Μπολ που κήρυξε την κοινωνική ισότητα και μια αγροτική
μεταρρύθμιση στην Αγγλία

Εργασία 2η : σε ποιο ρυθμό ανήκει καθένας από τους ναούς
που απεικονίζονται ; Να αιτιολογήσετε με επιχειρήματα την
απάντησή σας

Πηγές
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία Β΄ Γυμνασίου, Δημητρούκα -
Ιωάννου
Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία, Εθνικό και Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθήνας
Λίγη Ακόμη Ιστορία – ψηφιακή βιβλιοθήκη :
www.repository.edulll.gr
www.wikipedia.org

Η φεουδαρχία και η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του Μεσαίωνα

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Η φεουδαρχία και η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του Μεσαίωνα

Similar to Η φεουδαρχία και η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του Μεσαίωνα (20)

More from vserdaki

More from vserdaki (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Η φεουδαρχία και η διαμόρφωση της δυτικής Ευρώπης στα τέλη του Μεσαίωνα