1. Konferencja Naukowa
Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie
i
Centrum Badań nad terroryzmem Collegium Civitas
„Współczesne zagrożenia terroryzmu oraz metody walki z nimi”
Szczytno, 2.-3.04.2007 r.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PODMIOTÓW ZBIOROWYCH
ZA FINANSOWANIE TERRORYZMU
dr Wojciech Filipkowski
Katedra Prawa Karnego
Wydział Prawa
Uniwersytet w Białymstoku

2. Plan wykładu:
1. Wprowadzenie
2. Standardy międzynarodowe
3. Zasady odpowiedzialności podmiotów zbiorowych
3. Sankcje dla podmiotów zbiorowych
4. Kazus Chiquita

3. Wprowadzenie:
Instrumenty walki z terroryzmem:
1. kryminalizowanie wybranych zachowań takich jak
zamachy (ataki) w obszrach: transportu
powietrznego, morskiego, branie zakładników lub
ochrona osób o szczególnym statusie (dyplomaci)
2. ściganie konkretnych osób (terrorystów) i
organizacji terrorystycznych - tzw. „czarne listy” -
UN, EU, USA.
3. odcinanie korzeni finansowych grup
terorrystycznych (walka z finansowaniem
terroryzmu)

4. Metody finansowania terroryzmu:
[wybrane]
 tworzenie podmiotów gospodarczych oraz
organizacji pozarządowych (fundacji,
stowarzyszeń),
 przejmowanie istniejących podmiotów
gospodarczych oraz organizacji pozarządowych,
 tworzenie fikcyjnej dokumentacji,
 posługiwanie się rachunkami bankowymi takich
osób prawnych do przemieszczania funduszy pod
pozorem (lub obok) normalnej działalności
gospodarczej czy charytatywnej,
 finansowanie terrorystów, zamachów i organizacji
terrorystycznych z zysków przedsiębiorstw,
 sprzeniewieżanie funduszy od darczyńców.

5. Standardy międzynarodowe (1):
art. 5 Konwencji o zwalczaniu finansowania
terroryzmu z 1999 r.
1. Każda ze stron Konwecji powinna – zgodnie z
podstawowymi zasadami swojego prawa
wewnętrzengo – podjąć konieczne środki, aby
osoby prawne z siedzibą na ich terytorium lub
zorganizowane na podstawie ich prawa poniosły
odpowiedzialność, kiedy osoba odpowiedzialna za
zarządzanie lub nadzór nad nią popełniła
przestępstwo określone w art. 2 (finansowanie
terroryzmu). Odpowiedzialność ta może mieć
charakter karny, cywilny lub administracyjny.

6. Standardy międzynarodowe (2):
2. Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności
podmiotu zbiorowego nie wyłącza
odpowiedzialności osoby fizycznej.
3. Każda ze stron Konwencji powinna zapewnić – w
szczególności – aby osoby prawne ponoszące
odpowiedzialność zgodnie z ust. 1 były
przedmiotem efektywnych, propocjonalnych oraz
odstraszających sankcji karnych, cywilnych lub
administracyjnych. Mogą one mieć charakter
pieniężny.

7. Standardy międzynarodowe (3):
art. 2 Konwencji o praniu, poszukiwaniu,
zajmowaniu i konfiskacie korzyści z
przestępstwa oraz o finansowaniu terroryzmu
(CETS No. 198) – z 2005 r.
Instrumenty służące walce z praniem pieniędzy mają
zastosowanie także do walki z finansowaniem
terroryzmu w tym art. 10 – odpowiedzialność osób
prawnych za finansowanie terroryzmu
Zasady odpowiedzialności podobne do określonych w
Konwencji z 1999 r.

8. Zasady odpowiedzialności (1):
Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny zabronione
pod groźba kary z 2002 r.
Art. 16 ust. 1
Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie
ustawy, jeżeli osoba popełniła przestępstwo:
pkt 9 – przeciwko porządkowi publicznemu – m.in. art. 258
KK (udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym
na celu popełnienie przestępstwa o charakterze
terrorystycznym)
pkt 12 – o charakterze terrorystycznym – art. 115 §20 KK
8

9. Zasady odpowiedzialności (2):
Podmiot zbiorowy – osoba prawna oraz jednostka
organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której
odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, (z
wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu
terytorialnego i ich związków) oraz
 spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa,
 jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich
jednostek,
 spółka kapitałowa w organizacji,
 podmiot w stanie likwidacji oraz
 przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także
 zagraniczna jednostka organizacyjna.
9

10. Zasady odpowiedzialności (3):
czyn zabroniony,
który jest zachowanie osoby fizycznej:
1. działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego
w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego
reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub
wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu
tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2. dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia
uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o
której mowa w pkt 1,
3. działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego,
za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1.
10

11. Zasady odpowiedzialności (4):
Jeżeli fakt popełnienia czynu zabronionego (art. 16) przez
osobę (art. 3), został potwierdzony prawomocnym:
 wyrokiem skazującym tę osobę,
 wyrokiem warunkowo umarzającym wobec niej
postępowanie karne albo postępowanie w sprawie o
przestępstwo skarbowe,
 orzeczeniem o udzielenie tej osobie zezwolenia na
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności albo
 orzeczeniem sądu o umorzeniu przeciwko niej
postępowania z powodu okoliczności wyłączającej
ukaranie sprawcy.
11

12. Zasady odpowiedzialności (5):
wina w wyborze – w razie stwierdzenia co najmniej braku
należytej staranności w wyborze osoby fizycznej lub
wina w nadzorze – co najmniej braku należytego nadzoru
nad tą osobą
– ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego.
Odpowiedzialność albo brak odpowiedzialności podmiotu
zbiorowego na zasadach określonych w niniejszej ustawie
nie wyłącza
 odpowiedzialności cywilnej za wyrządzoną szkodę,
 odpowiedzialności administracyjnej ani
 indywidualnej odpowiedzialności prawnej sprawcy
czynu zabronionego.
12

13. Sankcje karne:
Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka karę pieniężną w
wysokości od 1 tyś. do 20 mln złotych
nie wyższą niż 10% przychodu osiągniętego w roku
obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony.
Kara przepadku orzeka się stosunku do:
1. przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu
zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do
popełnienia czynu zabronionego;
2. korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z
czynu zabronionego;
3. równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej
pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego.
13

14. Dyrektywy wymiaru sankcji:
Zakazu prowadzenia działalności nie orzeka się, jeżeli
mógłby on doprowadzić do upadłości lub likwidacji podmiot
zbiorowy lub zwolnień.
Czy to jest to zastrzeżenie słuszne?
Istnieją takie podmioty, które nie prowadzą deklarowanej
oficjalnie działalności. Służą one jedynie do ukrywania
faktycznych operacji finansowych za pośrednictwem
posiadanego rachunku bankowego oraz tworzenia
fałszywej dokumentacji (np. umów, faktur) tzw. „spółki
krzaki”.
Sąd powinien mieć możliwość
likwidacji takiego podmiotu.
14

15. Kazus Chiquita (1):
Chiquita Brands International Inc.
Cincinati, Ohio
Stany Zjednoczone Ameryki
Kolumbia
„Banadex”
C.I. Bananos de Exportacion S.A.
płatność za
„usługi ochroniarskie”
Papagayo Association
convivir - (pośrednik) spółka krzak
SANTA MARTA URABA
gotówka, czeki Autodefensas Unidas de Colombia
(AUC)
10.09.2001 – wpis na listę Zagranicznych Organizacji Terrorystycznych (FTO)
31.10.2001 – wpis na listę Specjalnie Wskazanych Światowych Terrorystów (SDGT)

16. Kazus Chiquita (2):
wcześniej Chiquita płaci haracz innym
ugrupowaniom (FARC, ELN) operującym na obszarze
od 1997 do 2004 r. zapłaciła około 100 razy
od 2003 do 2004 r. zapłaciła około 20 razy
od 2001 do 2004 r. zapłaciła około 50 razy
plantacji bananów w Kolumbii (prawdopodobnie)
na łączną sumę 1.7 miliona dolarów
na łączną sumę 300.000 dolarów
na łączną sumę 825.000 dolarów
spotkanie przedstawiciela Banadex z przywódcą
AUC – wymuszenie pieniędzy za ochronę (1997)
 Chiquita została ukarana przez SEC karą 100.000
dolarów USA za korumpowanie lokalnych
funkcjonariuszy publicznych w Kolumbii (2001)
 wpisanie AUC na „czarne listy” organizacji
terrorystycznych (2001)
ujawnienie organom ścigania faktu płacenia
haraczu (2003)
 Chiquita sprzedaje Banadex (2004)
 poddanie się karze 20.03.2007

17. Kazus Chiquita (3):
 poddanie się karze i ugoda sądowa z rządem
Stanów Zjednoczonych za dokonywanie transakcji
z SDGT,
 ugoda z amerykańską Komisją Papierów
Wartościowych i Giełd (Securities and Exchange
Commission) – Chiquita jest spółka z siedzibą w
USA i tam notowaną,
 zapłacenie kary finansowej w wysokości 25
milionów dolarów US,
 zobowiązanie się do wprowadzenie odpowiednich
programów poprawy zarządzania i etyki,
 5 lat okresu próby,
 zobowiązanie do współpracy w toczącym się
śledztwie,
 prawdopodobna ekstradycja do Stanów
menadżerów Chiquity z Kolumbii.