1. ติว สอบภาคปฏิบ ัต ิ
ณ.สวนสิร ีร ุก ชาติ
มหาวิท ยาลัย มหิด ล ศาลายา

2. สอนโดย...
อ.อำา พล
บุญ เปล่ง
และ
พี่เ ขีย ว

3. คณะผู้
จัด ทำา
 ภาพโดย : คุณอานันย์ สุชิตกุล
คุณสุเวชช์ อองละออ
คุณภัทรินทร์ แฟงคล้าย
 สนับ สนุน โดย :
คุณวีรปรัชญ์ เจริญศรี
 เรีย บเรีย งโดย :
คุณภัคจิรา บุญสา
 ตรวจทานโดย :
คุณช่อลัดดา ผลเจริญศรี และกลุ่ม

4. ขอบพระคุณ
 อาจารย์ อำา พล บุญ เปล่ง และพี่เ ขีย ว
 ครูบ าอาจารย์ท ก ท่า น
ุ
 รุน พี่ท ุก คนที่เ ข้า มาดูแ ลช่ว ยเหลือ
่
หากมีข ้อ บกพร่อ งประการใดคณะผู้จ ัด
ทำา ต้อ งขออภัย มา ณ.ทีน ด ว ย
่ ี้ ้
คณะผู้จ ัด ทำา ขอสงวนสิท ธิ์ใ นการจัด ทำา
เพือ เป็น วิท ยาทาน ให้ก บ ผู้ท ม ค วามสนใจในการ
่ ั ี่ ี
ศึก ษา วิช าแพทย์แ ผนไทย
ห้า มมิใ ห้ผ ู้ใ ดนำา ไปจำา หน่า ยหรือ แสวงหาผลกำา ไร
โดยเด็ด ขาด

5. กรรณิก า
 ลัก ษณะ : ใบมีลักษณะ
สากเหมือนกระดาษทราย
เบอร์ 0 ก้านเป็นสีเหลี่ยม
่
มีตุ่มสากมือ ทรงใบแหลม
 ใบ : รสขม บำารุงนำ้าดี
( น้อ งกรรณิก าร์ผ ิว ขาวเป็น
คนดี = บำา รุง นำ้า ดี )
ใบสาก หลัง ใบสี
เข้ม  ดอก : รสขมหวาน แก้
ท้อ งใบขาว ลมวิงเวียน
ก้า นเป็น ปลายใบแหลม
สี่เ หลี่ย ม  ต้น : รสขมเย็น แก้ปวด

6. กระทิง
 ลัก ษณะ : เส้นใบ
ชัดเจนคล้ายใบตอง
ใบเป็นมัน
 ดอก : รสเย็น บำารุง
หัวใจ
ใบเป็น มัน เส้น
ลายใบชัด เจน  นำ้า มัน จากเมล็ด :
รสร้อน แก้เคล็ด
ขัดยอก
มีเ ขา
กระทิง สี  ใบ : ขยำาแช่นำ้า
แดง

7. สารภี
ใบมีจ ุด ใน
 ลัก ษณะ : .ใบคล้าย
ร่า งแหตลอดใบ ใบกระทิง แต่หลังใบ
จะด้าน และเป็นจุดๆ
 รส : หอมเย็น
( ดอก )
 สรรพคุณ : บำารุง
ใบมีจ ุด ในร่า งแหตลอดใบ
หัวใจ

8. กระเบา
 ลัก ษณะ : ก้านสี
ค่อนข้างแดง และมี
ลักษณะเซไปเซมา
 รส : เมาเบือ ่
ก้า นสีค ่อ นข้า ง  สรรพคุณ : นำ้ามัน
แดงเซไปเซมา
จากเมล็ด
แก้โรค
ผิวหนัง
ก้า นเซไป เซมาสี  ผลสุก รับประทาน
ค่อ นข้า งแดง ใบแก่พ ื้น สีเ ขีย ว เส้น
ใบสีเ หลือ งเขีย ว คล้ายเผือก
เนื้อในได้

9. กระเพรา
 ลัก ษณะ : หน้าใบสี
แดงขาวนวล ก้าน
ใบมีขนอ่อนสีขาว
 รส : เผ็ดร้อน ( ใช้
ทั้ง 5 )
 สรรพคุณ : แก้ปวด
ลำาต้นสีเหลี่ยม ออกสีแดง
่
เมื่อแห้งตรงกลางจะเป็นร่อง ท้อง แก้ท้องอืดเฟ้อ
หน้าใบสีแดงขาวนวล
•
ก้านใบมีขนอ่อนสีขาว
ใช้ส ะตุม หาหิง ค์( นำ้า
กระเพราแดงต้ม )
ก้านใบมีขนสีขาวอ่อน ใบและก้านมีสีแดงปน
• เป็น กระสายยา แก้
ท้อ งขึ้น

10. กระแจะ
 ลัก ษณะ : ใบมี
ลักษณะคล้ายจิ้งจก
ตัวอ้วน
 รส : จืดเย็น ( เนื้อไม้ )
ใบมีล ัก ษณะ
คล้า ยจิ้ง จก  สรรพคุณ : ดับพิษ
ร้อน
(แก๊ก : นึก ถึง แป้ง กระแจะทา
หน้า ทาตัว ดับ พิษ ร้อ น)
ใบหยัก โค้ง เล็ก น้อ ย มีห นามแหลม
กลางใบอ้ว น ใหญ่ค ู่ท ุก ข้อ

11. คนทา ( สีฟ น ,
ั
กะลัน ทา )
 ลัก ษณะ : คล้าย
กระแจะ
แต่ใหญ่กว่า ( จิ้งจก
ตัวผอม )
 รส : ขมเฝื่อนฝาดเย็น
ริม ใบหยัก
ฟัน เลื่อ ย ( ใช้ราก )
 สรรพคุณ : กระทุ้ง
ก้า นย่อ ยมี พิษไข้ แก้ไข้หัวลมทุก
หนาม ครีบ ใบ ชนิด
สีช มพู แต่ผ อมกว่า ( คนทา คทา = กระทุง
้

12. ปีบ
 ลัก ษณะ : แตกกิ่ง
ตรงกันข้ามขอบใบ
หยัก 2 ข้างไม่
สมมาตร
 ดอก : รสเฝื่อน
กลิ่นหอม
ตากแห้งผสมบุหรี่
สูบ
แก้ริดสีดวงจมูก
แตกกิ่ง ตรงกัน
ข้า มเสมอ ( ดมดอกปีบ ต้องบีบ
จมูก )

13. กระบือ เจ็ด
ตัว
 ลัก ษณะ : ท้องใบมี
สีแดง
 รส : รสร้อน
( ใช้ใบทำายา )
 สรรพคุณ : ขับนำ้า
คาวปลา แก้
สันนิบาตหน้าเพลิง
ขับเลือดหลังการ

14. การบูร
ลัก ษณะ : ใบบาง ขยี้

ดมมีกลิ่นหอม มีตุ่มหมัด
ขึ้นระหว่างข้อใบ
 เปลือกต้น, ใบ และเนื้อ
ก้า นใบเดี่ย ว
ขยี้ใ บมีก ลิ่น หอม ออกใบเวีย นรอบก้า น ไม้ กลั่นมาเป็นการบูร
เกล็ด รสร้อน แก้ปวด
ท้อง
หน้า ใบสี เขีย ว เหลือ ง
ด้า น หลัง สีข าว
• จุลพิกัดต่างกันทีสี ( ขาว-ดำา
่
)

15. กาหลง
 ลัก ษณะ : ปลาย
ใบแหลม แยกเป็น 2
แฉก
โคนใบคล้า ย  รส : จืด ( ดอก )
พระอาทิต ย์
ลายใบแยกเป็น สอง แฉกเหมือ นปากอีก า  สรรพคุณ : แก้
ปวดศรีษะ ลดความ
ดันโลหิตสูง
• สรรพคุณเสมอ จิก
( แก๊ก : กาบินหลง จิกจน

16. ส้ม เสี้ย ว
 ลัก ษณะ : ปลายใบ
โค้งมน
 ใบ : รสเปรี้ยวจัด
โคนใบ ลายเหมือ นพระอาทิต ย์ข น ใบแข็ง
ึ้
แก้ไอ ฟอกโลหิต
ประจำาเดือน
 เปลือ กต้น : รสฝาด
ปลายใบโค้งมนเหมือนก้นเด็ก แก้ท้องเสีย แก้บด
ิ
• ส้มเสี้ยว - เปรี้ยว - ฟอก

17. ก้า นสีน ำ้า ตาลมี
จุด ขาว กุ่ม นำ้า
 ลัก ษณะ : ใบแหลม มี 3
ใบ เส้นใบแบ่งเท่ากัน
ก้านใบสีนำ้าตาลมีจุด
ขาวๆ
 เปลือ กต้น : รสร้อน ขับ
ลมในลำาไส้
 ราก : รสร้อน แก้ปวด
ท้อง
• ( แก๊ก : กุ่ม กุม ท้อ ง = แก้

18. กุ่ม บก
 ลัก ษณะ : ใบมน 3
ใบ เส้นใบแบ่งไม่
สีน ำ้า ตาลอ่อ นคล้า ย เท่ากัน
หนัง จระเข้
ใบ 2 ข้า งไม่เ ท่า กัน เปลือ กต้น : รส
ร้อน
ขับลมใน
มีส ามใบ ปลายโค้ง มน าไส้
ลำ


19. แก้ว
 ลัก ษณะ : ใบออก
สลับ
 ใบ : รสร้อนเผ็ด
ขมสุขุม ขับ
โลหิตระดูสตรี
ใบรูปหอก / ปลายแหลม  ราก : รสเผ็ดขม
สุขุม
แก้ปวดสะเอว
หน้า ใบสีเ ขีย วเข้ม / มัน /
หลัง ใบเขีย วด้า น ( แก้ว (อภิรดี ) – ผู้
หญิง

20. ขี้เ หล็ก
 ลักษณะ : ใบประกอบ
ปลายใบมีเสาอากาศ
 รส : ขม
ปลายใบมีเ สาอากาศ
 สรรพคุณ : ดอก - แก้นอน
ไม่หลับ
แก่น /เปลือกต้น / ใบ -
ลายใบถี่เ ป็น ร่า งแห แก้กระษัย
ราก รสขมเย็น แก้ไข้
กลับซำ้า
ลายกลางเส้น ใบสีแ ดงปนนำ้า ตาลอ่อ น ออกใบคู่
• สสม. ใช้ด อกตูม และใบอ่อ น

21. เขยตาย
 ลัก ษณะ : มีตุ่มคล้าย
กำาหมัดที่ยอด ควำ่าใบดู
มีต ุ่ม คล้า ยกำา
หมัด ที่ย อด
เส้นใบคล้ายบังนายสิบ
้
ขยี้ดมมีกลิ่นเฉพาะ
 รส : ขื่นปร่า ( ราก )
( แก๊ก : เขยขื่นตัดฟืนใน
ป่า ถูกงูกัด )
 สรรพคุณ : แก้พิษงู
เส้น ใบคล้า ยบั้ง นายสิบ เส้น ใบคล้า ยบั้ง นายสิบ

22. คนทีเ ขมา ( คนทีส อดำา ) ไม้
พุ่มขนาดใหญ่
 ลัก ษณะ : มี 5 ใบ
ท้องใบขาว
 รส : ร้อน
มี 5 ใบ
 สรรพคุณ :
หลัง ใบเข้ม
ท้อ งใบขาว
เปลือกต้น แก้เลือด
แก้ลม
รากและใบ แก้ปวด
กล้ามเนืเป็นกำามะหยี่
ใบนิ่ม
้อ
( 5 ใบ = 5 นิว นวดแก้
้
ปวดกล้ามเนี้อ )
• จัดเป็
ก้านย่อยสีเขียว นพืชประเภทต้น
ก่านใหญ่สีนำ้าตาลแดง

23. คนทีส อขาว
( คนทีส อเครือ )
 ลัก ษณะ : มี 3 ใบ
ท้องใบขาว
หลังใบเขียวแก่ ลายใบขาว ขอบใบขาว
 รส : ขมเมา ( ใบและ
ดอก )
• ( แก๊ก : คนขาวมักเป็นคน
ดี )
หลังใบเขียวแก่ ลายใบขาว
 สรรพคุณ : บำารุง
นำ้าดี
แยกออกเป็น 3 ใบ
• จัดเป็นพืชประเภท เถา-
เครือ

24. คนสีส อทะเล ( เป็น ไม้
เลื้อ ยตามพื้น ทราย )
 ลัก ษณะ : ใบเดียว
ท้องใบขาว รูปร่างใบ
คล้ายหัวแม่มือ
 รส : เผ็ดร้อน ( ใช้
ต้น )
 สรรพคุณ : แก้ลม
( แก๊ก : ไปทะเลคน
เดียว ร้อน ลมแรง )
• จัดเป็นพืชประเภทเถา-
เครือ
ใบมีความนิ่ม สีอ่อน 1 ด้าน

25. คูน
( ราชพฤกษ์
)
 ลัก ษณะ : มีปุ่มที่
โคนใบ
 เนือ ในฝัก : รส
้
หวานเอียน ระบาย
ท้อง
 ราก : รสเมา แก้
คุดทะราด
มีป ุ่ม ใหญ่
ที่โ คนใบ • สสม.ใช้เป็ยาระบายใน
คนทีทองผูกเป็นานกับปลอมมาต่อ
่ ้ รอยต่นดอกไม้ กิ่งใหญ่เป็น
อก้ ประจำา
เหมือ
และหญิงมีครรภ์ก็ใช้ได้

26. เหงือ กปลา
หมอ
 ลัก ษณะ : ใบหยัก
ฟันเลื่อย
ริมใบมีหนาม
 ใบ : รสร้อนเล็กน้อย
ตำาพอกรักษา
แผลอักเสบ
 ราก : รสเฝือนเค็ม
่
แก้โรคผิวหนัง
• มี 2 ชนิด คือ ดอกขาว  ต้น เป็นยาตัดรากฝี
,ดอกสีฟ้า  ใช้ท ั้ง 5 : รสร้อน
• อีกชื่อเรียกว่า ต้นแก้ม
แก้ไข้หัว

27. เจตมูล เพลิง
ขาว ษณะ : ใบนิ่มกว่า
 ลัก
เจตมูลเพลิง
โคนใบโอบรอบก้านใหญ่
ข้อใบสีชมพู แดง ที่ข้อใบมี
สีชมพู
 รส : ร้อน ( ใช้ราก )
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
ใบอ่อนกว่าเจตมูลเพลิงแดง
•ใบบางและพริกหยัตรีสาร, ตรีปิตตะ
อยูในพิ ้ว ด ก
่ ั
ผล, เบญจกูล
• อยูในยาไฟห้ากอง
่

28. เจตมูล เพลิง
แดง ( ไฟใต้ด ิน )
 ลัก ษณะ : ใบแข็ง
กว่าเจตมูลเพลิงขาว
ข้อใบมีสแดงถึงเส้น
ี
กลางใบ
 รส : ร้อน
 สรรพคุณ : บำารุง
โลหิต
• อยูในพิกดตรีสาร, ตรี
่ ั
ปิตตะผล, เบญจกูล
โคนใบโอบรอบ
• อยูในยาไฟประลัย
่
ใบแข็ง ชูช ่อ ก้า นใหญ่ กัลป์
สีแ ดงขึ้น ก้า นใบ

29. ช้า พลู
 ลัก ษณะ : โคนใบเป็น
รูปตัว U
ใบมีกลิ่นเฉพาะ
ตัว
 ราก : รสเผ็ดร้อน
เล็กน้อย
ช่อ ดอกสั้น ดอก
ออกเป็น กลุ่ม แก้คูถเสมหะ
 ต้น : รสเผ็ดร้อน
เล็กน้อย
แก้เสมหะใน
ออกใบเดี่ย วเวีย น
ทรวงอก
สลับ รอบก้า น  ลูก (ดอก) : รสเผ็ดร้อน

30. ดีป ลี
ลัก ษณะ : ออกรา

กรอบๆข้อ ใบแก่มี
ใบยาวหยัก พริ้ว ลักษณะยักไหล่ โคน
เส้น กลางใบสีแ ดงระเรื่อ ก้านใบมีสีแดง
 รส : เผ็ดร้อน
 สรรพคุณ : ขับลม
ในลำาไส้ แก้ท้องร่วง
• ฤาษีชื่อ ปัพพะตัง
บริโภคผลดีปลี
ดอกยาว • ผลแก่แห้ง หมอยาเรียก
เป็นตุ่มขึนสูงจากผิวดอก
้
ดอกดีปลี

31. พลูค าว
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
พลู มีกลิ่นคาว
โคนข้อ ต่อ มีส ีแ ดงระเรื่อ
ใบเดี่ย วออกสลับ  รส : ร้อนเล็กน้อย
กลิ่นคาวขื่น
 สรรพคุณ : แก้
กามโรค แก้นำ้าเหลือง
เสีย
ใบเล็ก กว่า พลูโ คน • ( พลูคหน่อทุกก้านใบ ย์ =
มี าว-คาวโลกี
รูป หัว ใจ กามโรค )
ขอบสีแ ดง ขยีใ บ
้
กลิ่น คาวมาก

32. มีร ากอากาศออกตามข้อ พลู
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
ใบโพธิ์ โคนใบเป็นรูป
หัวใจ มีรากอากาศ
ออกตามข้อ
 รส : เผ็ด ( ใบ )
โคนใบเป็น  สรรพคุณ : ขับลม
รูป หัว ใจ
แก้ผนคัน
ื่
แก้ปากเหม็น
มีร ากอากาศ ( คนแก่เคี้ยวหมากพลู แก้
ออกตามข้อ ปากเหม็น )

33. พริก ไทย
 ลัก ษณะ : มีเส้นใบ 5
เส้น
 เมล็ด : รสร้อนเผ็ด แก้
ลมอัมพฤกษ์
เส้น กลางใบ 5
เส้น ชัด ( พริก – พฤกษ์ )
ใบลายย่อ ยเป็น
ใบแข็ง
ร่า งแห กว่า
 เถา : รสร้อน แก้เสมหะ
อบเชย
ในทรวงอก
( เถาพริกไทยเป็นญาติกบ
ั
รากช้าพลู )
 ใบ : รสเผ็ดร้อน แก้ลม

34. อบเชย
 ลัก ษณะ : มีเส้นใบ 3
เส้น ใบมีลักษณะแข็ง
กรอบ
 รส : หอมติดร้อน
( เปลือกต้น )
 สรรพคุณ : แก้
อ่อนเพลีย
บำารุงดวงจิต
( แก๊ก : อบ 3 ครั้ง จน
อ่อ น )
• อยู่ใ นพิก ัด ทศกุล าผล
โคนใบบิด เล็ก โคนใบบิด
เล็ก น้อ ย
น้อ ย ลายใบหลัก 3 เส้น ลาย
ย่อ ยเส้น ขนาน

35. แสลงใจ
( ลูก กระจี้ / โกฐกะ
กลิ้ง )
 ลัก ษณะ : มีลายเส้น 3 เส้นคล้ายอบเชย
มีล ายเส้น 3 เส้น แต่ใบนิ่มกว่า
คล้า ยพริก ไทย  เปลือ กต้น เนื้อ ไม้ : รสเบือเมาขมร้อน
่
และอบเชย แต่ เล็กน้อย ตัดไข้
อ่อ นนิ่ม กว่า  ใบ : รสขมเมาเบื่อ แก้โรคไตพิการ
 เมล็ด : รสเบื่อเมาขมเล็กน้อย บำารุง
ประสาท บำารุงหัวใจ
 ราก : รสเบื่อเมาขมร้อน แก้ทองขึ้น
้
มีช ่อ ดอกออกที่ย อดใบคู่
• รับประทานมาก ชักกระตุก ถึงตายได้

36. เตยหอม
 ลัก ษณะ : เหมือน
ในภาพ
 ใบ : รสเย็นหอม
บำารุงหัวใจ
( แก๊ก : รักน้องเตย หอม
จนสุดหัวใจ )
 รากและต้น : รส
จืดหอม

37. ทองพัน ชั่ง
 ลัก ษณะ : ข้อจะบวม
หักก้านดูมีไส้สขาว
ี
 ใบ : รสเบื่อเย็น แก้
พยาธิผิวหนัง
 ราก : รสเมาเบือ แก้
่
กลากเกลื้อน
• รากทองพันชั่งอยู่ใน พิกัด
เบญจโลหะ, สัตตะโลหะ
ใกล้ข ้อ
ป่อ ง
และเนาวโลหะ
เนื้อ ในสีข าว ลำา ต้น มี 6
เป็น โฟม เหลี่ย ม

38. ลิ้น งูเ ห่า ( ทอง
ระอา )
 ลัก ษณะ : ใบสีเขียว
เข้ม
เป็นคลื่น โป่งนูนขึ้น
 รส : เย็นเบื่อ
 สรรพคุณ :
ใบ ตำากับสุราพอก แก้
ปวดฝี
ราก ฝนกับสุราทาแก้
พิษพิษ ตะขาบ แมลง
ใบแข็ง มัน คล้า ย พษงู
ป่อง แลแก้ ิ
ออกใบคู่ พลาสติก
ลำา ต้น กลม
• อีกชื่อเรียก ทองระอา
ผิว หน้า ใบเป็น คลื่น

39. เสลดพัง พอนตัว เมีย
( พญายอ )
 ลัก ษณะ : ใบบางพลิ้ว
และสีอ่อน กว่า
ลิ้นงูเห่า
 รส : ขม
 สรรพคุณ : แก้พิษ
แมลงสัตว์กัดต่อย
ใบสีเ ขีย ว
อ่อ น ไม่
แข็ง เหมือ น
ลิ้น งูเ ห่า

40. ธรณีส าร
 ลัก ษณะ : ใบประกอบคล้ายใบ
มะขาม ค่อนข้างกลม ปลายใบ
แหลมเล็ก ดอกสีชมพู
 รส : จืดเย็น (ใช้ราก )
 สรรพคุณ : แก้ไข้ตัวร้อน
ดอกสีชมพู กลีบสีเขียว
อมเหลือง
เปลือ กต้น สีน ำ้า ตาล
แตกเป็น ลายทาง

41. ใบเงิน
 ลัก ษณะ : ใบสี
เขียวลายขาว
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : ล้อม
ตับดับพิษ

42. ใบทอง
 ลัก ษณะ : ใบสีเหลือง
กลางใบเขียว
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : ล้อมตับดับ
พิษ

43. ใบนาค
 ลัก ษณะ : ใบสี
แดงลายขาว
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : ล้อม
ตับดับพิษ

44. เปล้า น้อ ย
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
มะละกอ ก้านกับเนือใบ ้
เหมือนต่อปะกัน
 รส : ร้อน
 ผล : ขับหนองให้กระจาย
ใบรูป มะละกอ  ใบ : แก้คันตามตัว
ขอบหยัก เล็ก น้อ ย
 เปลือ กต้น : ช่วยย่อย
อาหาร
 แก่น : แก้ชำ้าใน
 ราก : แก้ลมขึ้นเบื้องบนให้
เป็นปกติ • เปล้า คัน
เป้า
( แก้ค ัน ตาม
ตัว )

45. เปล้า ใหญ่
 ลัก ษณะ : ใบหยัก
ฟันเลื่อย มี
กลิ่นหอม มีจุดที่โคน
ใบ
 รส : ร้อนเมาเอียน
( ใบ )
 สรรพคุณ : บำารุง
ธาตุใบใหญ่ ยาวด ขอบหยัก พลิ้ว
มีจ ุด ดำา 2 จุ ที่โ คนหลัง ใบ
( ปลาปั๊ก เป้า ตัว ใหญ่
ขยี้ใ บดม มีกสัตหอม = บำา รุง ธาตุ )
( ลิ่น ว์ )
• จุดพิกดต่างกันทีขนาด
ั ่

46. หนาด  ลัก ษณะ : มีหนวดที่
โคนใบ ใบนิ่มๆ เป็น
ขน
 รส : เมาฉุนเล็กน้อย
มีห นวดที่
( ใบ )
โคนใบ  สรรพคุณ : แก้
ริดสีดวงจมูก
ขับเหงื่อ แก๊ก : วิ่ง หนี
(
ผีเ ข้า ดงหนาด
จน เหงื่อ
แตก )
มีห นวดที่
โคนก้า นใบ

47. ตีน เป็ด ต้น
( พญาสัต ตบรรณ )
 ลักษณะ : ใบเป็นกลุ่ม
กลุ่มละ 5-6 ใบ ออกเป็น
มี 5-6 ใบ ชั้น เส้นลายใบขนานกัน
 เปลือ กต้น : รสขม แก้ไข้
เพือดีพิการ
่
 ใบ : รสจืด แก้ไข้หวัด
 ดอก : รสขมเย็น แก้ไข้
เหนือ
 ราก : รสร้อนเล็กน้อย ขับ
ผายลม ้
กลุ่ม ใบ 1 ชัน หน้า ใบ
เขีย ว-หลัง ขาว
 กระพี้ : รสร้อนเล็กน้อย

48. ตีน เป็ด นำ้า
 ลัก ษณะ : ใบเป็นกลุ่ม ออกเวียน
2-3 ชั้น หน้าใบเขียว-หลังขาว
ปลายใบแหลม
 เปลือ กต้น : รสจืดเฝื่อน แก้นิ่ว
ใบเป็น กลุ่ม
ออกเวีย น  ใบ : รสเมาเบื่อ ฆ่าพยาธิผิวหนัง
 กระพี้ : รสเบื่อเมา แก้เกลื้อน
• เรียกอีกชื่อว่า พะเนียงนำ้า

49. พิล ัง กาสา
 ลัก ษณะ : ยอดโคน
ใบสีชมพู
ใบกรอบ
 ราก : รสเมา แก้
กามโรค
 ต้น : รสเมา แก้โรค
ผิวหนัง
 ใบ : รสร้อน แก้ตับ
ไม่ม ีร ่า งแห
โคนใบสีช มพู
พิการ
 ลูก : รสฝาดสุขุม

50. พิก ุล
 ลัก ษณะ : ขอบใบพลิ้ว
เป็นคลื่น
 ใบ : รสเมาเบื่อฝาด ฆ่า
เชือกามโรค
้
 ดอก : รสฝาดกลิ่นหอม
บำารุงโลหิต
ใบห่อเล็กน้อย  แก่น : รสขมเฝื่อน บำารุง
โลหิต
 กระพี้ : รสเมาเบื่อ แก้
ขอบใบแก่ บิดพลิ้ววตลอดใบ
หลังใบไม่มีลายร่างแห
เกลื้อน

51. ฝ้า ยแดง
 ลัก ษณะ : ใบมี 5
แฉก เส้นก้านใบสีแดง
ส่องแดดจะเห็นเป็น
จุดๆ
หลังใบมีหนาม 1 หนาม
 รส : เย็นเบื่อ
ใบเป็น 5
แฉก  สรรพคุณ : แก้ไข้
ขับเหงื่อ
ก้านสีแดงมีรอง
่
แก้พิษตานซางเด็ก

52. กระเจี๊ย บ
แดง
 ลัก ษณะ : ใบมี 5 แฉก
ลำาต้นแดง ก้านใบแดงถึง
เส้นกลางใบ ชิมใบดูมีรส
เปรี้ยว
 ใบ : รสเปรี้ยว กัดเสลด
เส้น กลาง
แดงบ้า ง สีแ ดง  เมล็ด ใน : รสจืด บำารุง
เขีย วบ้า ง
ธาตุ
 ผล : รสจืดเมาเล็กน้อย
ขับเหงื่อ
เส้นหลัง  ใช้ทง5 : แก้พยาธิตัวจีด
ั้ ๊
ชัดเจน
ลำาต้นมีสีแดง
• ในสสม. ใช้ก ลีบ เลี้ย งและ
เข้ม กลีบ รองดอก ใช้ร ัก ษา
อาการขัด เบา โดยนำา ไปตาก

53. ฝาง
ก้า นมี
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
หนาม มีดอีโต้
ก้านใบมีหนาม
 รส : ขมขื่นฝาด
( แก่น )
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
ร่วง โลหิตออกทาง
ทวารหนัก
ใบคล้า ย
มีด อีโ ต้ • ( แก๊ก : ฝาง-ขวาง-ไม่

54. โคคลาน
 ลักษณะ : ใบคล้ายใบ
ก้า นออก
โพธิ์ หลังใบนิ่มคล้าย
สลับ รอบกิง
่ กำามะหยี่ หน้าใบสาก
ก้านมีตุ่มเล็กๆ ออก
สลับรอบกิ่ง
ก้านออกสลับรอบกิ่ง  ใช้เถาทำายา
ใบเหมือ นใบโพธิ์
ท้อ งใบเป็น กำา มะหยี่ รส : ขมเบือเย็น
 ่
 สรรพคุณ : แก้ปวด
เมือยตามร่างกาย
่
บำารุงโลหิต

55. ข้อ ก้า นและข้อ ใบ สีช มพูแ ดง
ใบเล็ก คล้า ยผัก กระเฉด
โคก
กระสุน
 ลัก ษณะ : ก้านออกตรง
ข้ามกัน ข้อก้านและข้อใบ
สีชมพูแดง ใบเล็กคล้าย
ผักกระเฉด ลูกเป็นระเบิด
แฉก มีหนาม
 รส : รสเค็มขื่นเล็กน้อย (
ต้น / ใบ )
 สรรพคุณ : แก้ปสสาวะ
ั
ก้านออกตรงข้ามกัน
พิการ
• อีกชื่อเรียกว่า กาบินหนี
• สรรพคุณเสมอกับ นมพิจิตร

56. โคกกระออม
( ก ษณะต้อ ก ผล
 ลั
ตุ้ม : ไม้เถา )
มี 3 กลีบ
 ใช้ทั้ง 5
 รส : ขมเย็น
 สรรพคุณ : ขับ
ปัสสาวะ
บำารุงนำ้านม
( ตุ้มต้อก เต้า บำารุง
นำ้านม ) ผลมี 3 กลีบ
ภายในสีดำา มีรูป
หัวใจสีขาว

57. มะระขี้น ก
( ผัก ไห )
 ลัก ษณะ :
ใบเป็นแฉก ผล
ขรุขระ
 ใบ / เถา :
รสขม บำารุงนำ้าดี
 ผล : รสขม บำารุง
ระดูสตรี
แก้บวม
• เรียกอีกชื่อว่า ผักไห

58. บอระเพ็ด ตัว
เมีย
ตุ่ม นูน สูง มือ ลูบ แล้ว สะดุด มาก
 ลัก ษณะ : เถามีตุ่ม
นูนสูง มือรูปแล้วสะดุด
โคนใบเป็นรูปตัว V
 รส : ขม
 สรรพคุณ : บำารุง
โคนใบรูป
ตัว V นำ้าดี
• สรรพคุณเสมอ ชิงช้าชา
ลี
• อยูในยาจันทลีลา ( 3
่

59. บอระเพ็ด ตัว ผู้
( ชิง ช้า ชาลี )
 ลัก ษณะ : โคนใบ
เป็นรูปตัว
U มีรูปใข่ 2 อันที่โคน
ใบ
 รส : ขม
 สรรพคุณ : แก้ไข้
เหนือ
โคนใบเป็นรูปตัวU (ยู)
เจริญอาหาร สรรพคุณ
มีรูปไข่ 2 อันที่โคนใบ •
เสมอ
โคนใบเป็น •
รูป ตัว U โกฐก้า น
พร้า ว

60. หญ้า นาง
แดง
 ลัก ษณะ : มีหนวด
งอๆ ตามข้อใบ คล้าย
มีห นวดงอๆ ตาม
ข้อ ใบ หนวดผีเสื้อ ใบบาง
กว่าหญ้านางเล็กน้อย
 ใช้รากทำายา
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : แก้ผดิ
สำาแดง

61. หญ้า นาง
(หญ้า ภคิน ี )
 ลัก ษณะ : ใบ
คล้ายรางจืด แต่เถา
แข็ง และเหนียวบีบ
ไม่แตก
 รส : เย็นขม
 สรรพคุณ : แก้ไข้
ทุกชนิด
เถาบีบไม่แตก ( เถารางจืดบีบ แตก)
ี
• อีกชื่อเรียก ปู่เจ้าเขา
ไม่มหนวดทีก้าน
่
เขียว
• มี 2 ชนิด คือ ชนิดขาว
และเขียโคนใบ มีสีเขียว ไม่แดง
ว

62. รางจืด ( ราง
เย็น )
 ลัก ษณะ : เถา
กลวง บีบดู
 รส : เย็น ( ใช้ราก
)
 สรรพคุณ :
ขอบใบหยักเหมือนหนามสีขาวเล็กๆ
ลูบจะสะดุดมือ
ถอนพิษเบือเมา
่
เถา
กลา
ง มีหน่อ 2 หน่อทีโคนก้านใบ
่

63. ตานหม่อ น
( ตาลขี้น ก )
 ลัก ษณะ : หลังใบ
ขาว ออกใบ
สลับ เถาขาว
 ใช้ทั้งต้น
 รส : เบือเย็น ( พืช
่
วัตถุ )
หวานเย็น ( ยา
9 รส )
 สรรพคุณ : แก้พิษ

64. เถาเอ็น อ่อ น
 ลัก ษณะ : หลังใบ
ขาว หน้าใบเขียว หัก
ใบมียาง ( นำ้านม )
ออกมา เส้นลายใบ
คล้ายกระทิงแต่ห่าง
กว่า
 ใบ : รสเบื่อเอียน
แก้ปวดเสียวตาม
ร่างกาย
 เถา : รสขมเมา

65. เถาวัล ย์เ ปรีย ง
 ลัก ษณะ : ใบรูป
มะละกอ ปลายใบ
ปลายใบ เหมือนจุกนม
เหมือ นจุก นม
 รส : เบือเอียน
่
( เถา )
 สรรพคุณ : แก้ปวด

66. เพชรสัง ฆาต (ขัน
ข้อ , สามร้อ ยต่อ )
 ลัก ษณะ : เถาเป็น
สี่เหลี่ยม
 รส : ขื่นร้อนเล็ก
น้อย
 ใช้เถา
 สรรพคุณ : แก้
กระดูกแตก แก้
ริดสีดวงทวารหนัก

67. เล็บ มือ นาง
างมาก ขอบใบบิด ปลายหลุบ ลงท้อ งใบสากลายชัด
 ลัก ษณะ : ก้านใบบิด
เล็กน้อย
 ใช้ทั้ง 5
 รส : เอียนเบื่อเล็กน้อย
 สรรพคุณ : ขับพยาธิ
แก้พิษตานซาง
ดอกแก่ส ีช มพู(แดง)
ดอกยาวเหมือ นคบเพลิง
ก้า นบิด เล็ก น้อ ย ออกใบคู่

68. มีเขา 4 เขา
มะลิ ( ไม้เ ถา
ยืน ต้น )
 ลัก ษณะ : ใบบางอ่อน
สีเขียว บิดพลิ้วเล็กน้อย
 เถา : รสขื่นเย็น แก้
คุดทะราด
 ใบสด : รสเย็นฝาด
แก้แผลพุพอง
 ดอก : รสหอมเย็น แก้
ร้อนในกระหายนำ้า
ทำาให้จิตใจแช่มชื่น
• ดอกมะลิอยูในพิกัดเกสรทัง
่ ้

69. มะแว้ง เครือ
 ลัก ษณะ : เถามีหนาม
ผลลาย ก้านผลยาว
 ผล : รสขม แก้ไอ ขับ
เสมหะ
 ราก : รสขื่นเปรี้ยว
เล็กน้อย แก้ไอ แก้
นำ้าลายเหนียว
• อยู่ในยาประสะมะแว้ง 8

70. มะแว้ง ต้น
 ลัก ษณะ : ใบสีเขียว
นวลๆ ลูกก้านสัน และ
้
ไม่ลาย
 ราก : รสเปรี้ยว
เอียน
แก้นำ้าลายเหนียว
 ผลสุก : รสขื่นขม
กัดเสมหะในลำา
คอ
 ผลดิบ : รสขื่นขม
แก้เบาหวาน

71. มะกลำ่า ตาหนู
( มะกลำ่า เครือ )
 ลัก ษณะ : ใบ
เล็กๆคล้ายใบ
มะขาม แต่มีรส
หวาน
 ราก : รสเปรี้ยว
ขื่น
แก้เสมหะใน
ลำาคอ
 เมล็ด : ขื่นเย็น

72. มะขาม  ลัก ษณะ : ก้านสีนำ้าตาลแดง ใบประกอบ
ไทย  เปลือ กต้น : รสฝาด ต้มเอานำ้าชะล้าง
บาดแผลทำาให้หายเร็ว
 ใบแก่ : รสเปรี้ยวฝาด ขับเสมหะในลำาไส้
 เนื้อ ในฝัก : รสเปรี้ยวจัด กัดเสมหะ
 เปลือ กเมล็ด : รสฝาด คั่วไฟเอาเปลือกแช่
นำ้ารับประทาน แก้ทองร่วง
้
 เมล็ด ใน ( คัว แล้ว ) : รสมันเบื่อ ขับพยาธิ
่
ก้า นสี ไส้เดือนตัวกลม
นำ้า ตาล  รกมะขาม : รสฝาดเปรี้ยวเล็กน้อย แก้ทอง ้
แดง
เสีย
 นำ้า ส้ม มะขามเปีย ก : รสเปรี้ยว รับประทาน
กับนำ้าปูนใส ขับเลือด ขับลมสำาหรับสตรี

73. สีเ สีย ด
 ลัก ษณะ : มีปุ่ม
เหมือนเห็บ 3 ตัวเกาะ
อยู่ ก้านไม่มีหนาม ใบ
เล็กละเอียดกว่าใบ
ส้มป่อย
 ใช้เปลือกต้น และ
ยาง
 รส : ฝาดจัด
 สรรพคุณ : แก้ท้อง
ใบเล็ก ละเอีย ดมาก สีเ ขีย วขาว ร่วง

74. ส้ม ป่อ ย ( ไม้เ ถา
ยืน ต้น )
 ลัก ษณะ : หลังก้าน
ใบมีหนาม ก้านใบมี
เห็บ 2 จุด ชิมดูรส
เปรี้ยว
 รส : เปรี้ยวฝาดเล็ก
น้อย ( ใบ )
 สรรพคุณ : ฟอกล้าง
โลหิตระดู ประคบให้
มีป ุ่ม
เส้นเอ็นหย่อน
เหมือ น มีปุ่มเหมือฝักส้มปุ่ม ยอยูในยาไฟห้า
• นเห็บ 2 ป่อ ่
เห็บ ทีโคนและปลายกิงใบ
่ ่
กอง

75. ก้า นหลัก สีแ ดงออกนำ้า ตาล
สำา มะงา
 ลัก ษณะ : ก้านสีนำ้าตาล ซอก
ก้านมีเม็ดสีขาวคล้ายสิวอยู่
ใบส่องแดดเห็นเส้นก้านใบ
 รส : เย็นเบื่อ ( ใช้ใบ )
 สรรพคุณ : ต้มเอานำ้าอาบ
แก้โรคผิวหนัง
มีเ ม็ด สีข าว 2 เม็ด ขึ้น ทีข อ ก้า นใบ
้
ออกใบเวีย นคู่ส ลับ รอบก้า น

76. หนุม าน
ประสานกาย
( ไม้เ ถายืน ต้น )
 ลัก ษณะ : ใบออก
เป็นกลุ่ม 7 ใบ
 รส : ฝาดเย็นเอียน
( ใบ )
 สรรพคุณ : แก้หืด
หอบ ห้ามเลือดและ
สมานแผลได้ดี
• จัดเป็นพืชประเภท เถา-

77. อัญ ชัน
 ลัก ษณะ : ใต้ใบมีขนเล็กๆ
ละเอียด มีเขี้ยวเล็กๆ ยื่นยาว
ออกมาทุกข้อก้าน
 รส : รสจืด ( ใช้ราก )
 สรรพคุณ : แก้ปวดฟัน
• ทำาสีผสมอาหารได้ สีนำ้าเงิน โดย
ใช้กลีบดอกสด ตำา เติมนำ้าเล็กน้อย
กรองด้วยผ้าขาวบาง
มีเ ขีย วเล็ก ๆ ยืน ยาว
้ ่
ออกมาทุก ข้อ ก้า น

78. มหากาฬ
( ว่า นมหากาฬ )
 ลัก ษณะ : ใบลายๆ สีม่วง
 หัว : รสเย็น ดับพิษกาฬ
 ใบ : รสเย็น ตำาพอกถอนพิษฝี
• จัดอยู่ในประเภท หัว - เหง้า

79. ดองดึง
 ลัก ษณะ : ปลายใบ
ม้วนงอ
 ใช้หัวทำายา
ปลายใบ
ม้ว นงอ  รส : ร้อนเมา
 สรรพคุณ : แก้ปวด
ข้อ
แก้กามโรค
• จัดเป็นพืชจำาพวก หัว -

80. ไผ่เ หลือ ง
 ลัก ษณะ : เหมือนใน
ภาพ
 ส่วนที่ใช้ตาไผ่
 รสจืด
 สรรพคุณ : เอา 7 ตา
ต้มรับประทาน แก้สตรี
ตกโลหิตมากเกินไป

81. หญ้า แห้ว
หมู
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
ใบเตย แต่เล็กยาวพลิ้ว
วและ เรียบกว่า มีหัวที่
โคนรากคล้ายเผือกแต่
เล็ก
 ใช้หัวทำายา
 รส : ซ่าติดจะร้อนเผ็ด
 สรรพคุณ : บำารุงธาตุ
เจริญอาหาร บำารุง
ครรภ์รักษา
• อยูในพิกัดเบญจผลธาตุ
่

82. หญ้า ชัน กาด  ลัก ษณะ : ลำาต้นเป็น
ปล้องกลม แบ่งออก
เป็นข้อๆ สีม่วง
ลำา ต้น เป็น
ปล้อ งกลม  รส : จืดเย็น ( หัว )
แบ่ง ออกเป็น
ข้อ ๆ สีม ่ว ง  สรรพคุณ : ขับ
ปัสสาวะ
ใบเดี่ยวออกจากลำาต้น
• อยูในพิกดเบญจผลธาตุ
่ แบบสลับฐานใบมน
ั
ปลายแหลม ด้านบนมีขน
ลำาต้นเป็นปล้องกลม
แบ่งออกเป็นข้อๆ สีม่วง

83. หญ้า คา
 ลัก ษณะ : ใบเดี่ยวแข็ง
สาก เส้นกลางใบสีขาว
ใบยาวคล้ายตะไคร้ ใบ
เอามือลูบดูคม
 รส : หวานเย็นเล็กน้อย
ใบเดี่ย วแข็ง ( ใช้ราก )
สาก  สรรพคุณ : ขับ
เส้น กลางใบ
สีข าว ปัสสาวะ แก้ร้อนใน
กระหายนำ้า
รากเป็นปล้องๆ
• ใน สสม. รสจืด

84. หญ้า ปาก
ควาย
 ลัก ษณะ : ดูที่ดอก มี
ลักษณะเหมือน
แปรงสีฟัน
ดอก  ใช้ทั้งต้น
เหมือน
แปลงสีฟัน  รส : เย็น
ควำ่า
ใบยาวไม่ก ว้า ง  สรรพคุณ : ช่วย
มาก ย่อยอาหาร
พริ้ว เล็ก น้อ ย
• ( แก๊ก : ควายชอบเคี้ยว

85. หญ้า ตีน กา  ลัก ษณะ : ยอดมี
5-6 ช่อเป็นเส้น
ยาวๆ มีเดือย 1
เส้น
 รส : ขมเย็น ( ต้น
)
 สรรพคุณ : ลด
ยอดมี 5-6 ช่อ
ความร้อน แก้พิษ
ไข้กาฬ
มีขนสีขาว
ปกคลุมกาบใบ,ฐานใบ

86. หญ้า ตีน นก
 ลัก ษณะ : ยอดมี 2-3
ช่อ (ไม่เกิน )
 รส : ขม
 สรรพคุณ : บำารุงนำ้าดี
แก้ไข้เพื่อดี
• ( แก๊ก : น้องนกผิวขาวเป็น
ยอดมี 2-3 ช่อ (ไม่เ กิน ) คนดี๊ ดีเรียนอยู่จุฬา )
รสขม
มีขนขึนบริเวณ
้
กาบใบ • สรรพคุณเสมอโกฐจุฬาลัม

87. หญ้า แพรก
 ลัก ษณะ : เหมือนใน
ภาพ
 ใช้ทั้งต้น
 รส : ขมเย็น
 สรรพคุณ : แก้ร้อน
ในกระหายนำ้า แก้สตรี
ตกโลหิตมากเกินไป

88. กกลัง กา
( กกขนาก )
 ลัก ษณะ : ใบมี
ลักษณะคล้ายกางร่ม
 รส : ขมเอียน ( หัว )
 สรรพคุณ : บำารุงธาตุ
( กา )
• อยู่ใ นพิก ด เบญจผลธาตุ
ั

89. กะเม็ง
 ลัก ษณะ : ออกใบคูตาม
่
ข้อ ดูที่ดอกมีลักษณะ
เหมือนในภาพ
 รส : เอียน
( ต้น/ดอก/ราก )
 สรรพคุณ :
ดอกเล็ก
ต้น บำารุงโลหิต
ดอก แก้ดีซ่าน
ออกใบคู่ตามข้อ ราก ขับลมในลำาไส้และ
กระเพาะอาหาร
ใบเล็กมากยาว มีขนสีขวาอยู่ทั่วใบ
• เป็นพืชจำาพวกหญ้า มี 2
ชนิด คือ ดอกขาว กับ ดอก

90. ขลู่ ( หนาด
วัว )
 ลัก ษณะ : ขอบใบ
หยักคล้ายฟัน
กระต่ายขูดมะพร้าว
 ต้น รสเหม็นขื่น ขับ
ปัสสาวะ
 ใบ คั่วให้เกรียม รส
ลำาต้นอวบนำ้า
ใบเดี่ยวเวียน หอมเย็น
รอบก้าน
ขับปัสสาวะ
 เปลือ ก รสเมาเบื่อ
ขอบใบหยัก
ไม่แข็ง เล็กน้อย
ลายใบบาง
แก้ริดสีดวงจมูก แก้

91. หญ้า ขัด มอน
 ลัก ษณะ : ดอกสี
เหลือง ฐานรองดอกสี
เขียว ออกดอกทุกข้อ
ขอบใบหยักฟันเลื่อย
 รส : เผ็ด
 ใช้ร าก เป็นเมือก
 สรรพคุณ : แก้ปวด
ออกดอกทุกข้อ
มดลูก
ใบบางสีเขียว แก้เยื่อหุ้มสมอง
เข้ม
ขอบใบหยัก กเสบ
อั
ฟันเลื่อย

92. ขอบชะนาง
ขาว
 ลัก ษณะ : ลายใบ
ชัดเจน ออกใบเดี่ยว
เวียนรอบก้าน ออกดอก
ขนาดเล็ก /กลม( สี
ออกดอกขนาดเล็ก /กลม นำ้าตาลแดง )ทุกข้อใบ
( สีน ำ้า ตาลแดง )ทุก ข้อ ใบ  ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : เมาเบือร้อนเล็ก
่
น้อย
 สรรพคุณ : ขับระดู
ขาว

93. ขอบชะนาง
แดง
 ลัก ษณะ : ใบเล็กเรียว
ยาว มักพับห่อเข้าหากัน
หน้าใบสีเขียว หลังใบสี
แดง
ลำาต้นออกแดง
เป็นรอยข้อใบชัดเจนใช้ทั้งต้น

 รส : เมาเบื่อร้อนเล็ก
น้อย
 สรรพคุณ : ขับระดู
ขาว
ขับโลหิตประจำาเดือน

94. หญ้า ใต้ใ บ ( ลูก
ใต้ใ บ )
 ลัก ษณะ : ใบเล็ก
คล้ายมะขาม ออกสลับ
ออกลูก เล็ก ๆ ใต้ก านใบ มีลูกเล็กๆ อยู่ใต้ก้าน
ใบ
 ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : ขมเย็น
 สรรพคุณ : แก้ไข้
มาลาเรีย
ออกลูกเล็กๆ ใต้กานใบ

95. หญ้า นำ้า นม
ราชสีห ์
 ลัก ษณะ : ขอบใบมี
หยักฟันเลื่อย
หักใบจะมียางสีขาว
 รส : ขม ( ใช้ต้น )
ก้า น ขอบใบ เส้น ใบ
มีส ีแ ดงม่ว ง  สรรพคุณ : บำารุง
นำ้านม
ขอบใบมีหยักฟันเลื่อย

96. หญ้า พัน งู
ขาว
 ลัก ษณะ : ใบค่อนข้างนิ่ม
สีเขียวอ่อน เส้นลายใบ
ชัดเจน
ลูกมักติดขาเวลาเดินผ่าน
 ใช้ท ง ต้น
ั้
 รส : จืดขื่น
 สรรพคุณ : แก้ไข้ตรีโทษ

97. หญ้า พัน งู
เขีย ว
 ลัก ษณะ : .ใบสีเขียว
เข้ม ขอบหยักฟันเลื่อย
เส้นลายใบสีขาว
ชัดเจน
 ใช้ท ั้ง ต้น
 รส : จืด
 สรรพคุณ : ขับเหงื่อ
ขับปัสสาวะ

98. หญ้า หนวดแมว
( พยับ เมฆ )
 ลัก ษณะ :ใบหยักสวยสม
มาตรช้าย-ขวา ก้านสี่
เหลี่ยมสีแดง
 รส : รสจืด ( ใช้ต้น )
 สรรพคุณ : ขับปัสสาวะ
ขับนิ่ว
ใบหยัก
• ใช้มากเป็นอันตราย กดหัวใจ
สวย
ทำาให้หยุดเต้นได้ ( เพราะมี
สมมาตรช้า
สารโปรแตสเซียมมาก )
ย-ขวา
จะมีด อก
ก้านสี่ เหลี่ยมสีแดง ขึ้น ทุก ช่อ

99. แพงพวย
บก
 ลัก ษณะ : ลำาต้นสี
แดง ใบมีเส้นกลาง
ใบสีขาวชัดเจนใช้
รากทำายา
 รส : เย็นเบือ
่
 สรรพคุณ : แก้
มะเร็ง นำ้าเหลืองเสีย
(แก๊ก : มะเร็งค่า
รักษาแพง )

100. มะกรูด
 ลัก ษณะ : ใบคล้ายเลข
8 มีลายจุด กลิ่นหอม
เฉพาะตัว
ใบคล้า ย  ผล : รสเปรี้ยว ฟอก
เลข 8
โลหิตระดู
 ผิว ลูก : รสปร่าหอมติด
ร้อน
ขับลมในลำาไส้
 นำ้า ในลูก : รสเปรี้ยว
แก้เลือดออกตาม
ไรฟัน
 ราก : รสปร่า กระทุงพิษ
้
ไข้

101. มะนาว
 ลัก ษณะ : มีหนามทีข้อก้าน
่
ใบ
 ใบ : รสปร่าซ่า กัดฟอก
เสมหะและระดู ใช้ในพิกัด
108 ใบ
มีห นามที่ข ้อ  ราก : รสขื่นจืด ถอนพิษไข้
ก้า นใบ
กลับซำ้า
 นำ้า ในลูก : รสเปรี้ยว กัด
เสมหะ
แก้ไอ
 เมล็ด ( คั่วไฟ ) : รสขมหอม

102. กิง , ก้า นใบ
่
และเส้น กลาง มะเกลือ
ใบสีเ หลือ ง
 ลัก ษณะ : กิ่งและก้านใบสี
เหลืองสด เส้นกลางใบสี
เหลืองถ้าขูดหลังใบจะเป็น
รอยชำ้า
 ผล : รสเบื่อเมา ตำาคั้นเอา
นำ้าประมาณ 2 ชต.ผสมหัว
กะทิหรือนมสด รับประทาน
ถ้า ขูด หลัง ใบจะเป็น รอยชำ้า ขับพยาธิ
 ราก : รสเมาเบื่อ ฝนกับนำ้า
ซาวข้าว แก้อาเจียน
หน้า ใบสีเ ขีย วเข้ม
• ใน สสม. ใช้ผลดิบสด ( ผลแก่ที่
หลัง ใบสีเ ขีย วเหลือ ง
มีสีเขียว ผลสุกสีเหลือง หรือผลสี
ดำาห้ามใช้ ) โดยใช้จำานวนเท่า

103. มะกา
 ลัก ษณะ : ใบบางๆ
หลังใบสีเข้มกว่าท้อง
ใบ ท้องใบสีขาวนวล
 ใบ : รสขมขื่น
ลายใบย่อ ยขนานกัน
ถ่ายเสมหะและ
โลหิต
 เปลือ กต้น : รสขม
ฝาด
สมานลำาไส้
ลายใบย่อ ยขนานก
• อยูในยาถ่าย
่

104. มะกอกนำ้า
 ลัก ษณะ : ก้านใบ
แดงๆ ขอบใบหยัก มี
หนามอ่อนๆสีดำาตรง
ก้า นใบสี
แดง
รอยหยักของใบ
 รส : เปรี้ยวฝาด
( เมล็ด )
ขอบใบมีห นามสีด ำา
ตรงรอยหยัก  สรรพคุณ : แก้
กระหายนำ้า
• รากมะกอกอยู่ในพิกด
ั

105. มะดัน
 ลัก ษณะ : ลำาต้นสี
แดงดำา
ใบกรอบ
 รส : รสเปรี้ยว
( ราก / ใบ )
 สรรพคุณ : แก้ระดู
เสีย
ก้า นสี กัดเสมหะ
แดงดำา • วัดโพธิ์ ใช้ทั้ง 5 รสเปรี้ยว

106. มะเดื่อ ชุม พร
 ลัก ษณะ : ก้านเป็นสีส้ม
บิดนิดๆ
 ราก : รสฝาดเย็น
กระทุ้งพิษไข้
 เปลือ กต้น : รสฝาด แก้
ก้า นใบ โคนก้า นใบ
มีส ีส ้ม ท้องร่วง
• รากมะเดื่อชุมพรอยู่ในพิกัด
ก้า นใบ โคนก้า น ใบ
เบญจโลกวิามเหลี่ย มสีส ้ม
มีส เชียร
เส้น กลางใบสีเ หลือ ง• เปลือกต้นเป็นนำ้ากระสายยา
แก้ทองเดิน
้

107. ขอบใบหยัก มนโค้ง 1ใบใหญ่ 2 ใบเล็ก มะตูม
 ลัก ษณะ : ใบสีเขียวอ่อน
ใบบางขอบใบหยักมนโค้ง
1ใบใหญ่ 2 ใบเล็ก
 ราก : รสปร่าซ่าขื่นเล็ก
น้อย แก้พษไข้ แก้สติเผลอ
ิ
 เปลือ กราก / ลำา ต้น : รส
ปร่าซ่าขื่น ขับลมในลำาไส้
 ใบสด : รสปร่าซ่าขื่น คั้น
มีหนามแหลมคู่ตามข้อ
เอานำ้ารับประทาน แก้หวัด
 ผลอ่อ น : ชนิดเปลือกลูก
แข็ง หันตากแดดปรุงเป็น
่
ยาธาตุ แก้ธาตุพิการ
 ผลสุก ระบายท้อง ช่วย
านหลัก ด้า นหนึ่ง สีแ ดง
อีก ด้า นสีเ ขีย ว เหมือนปากจู๋
ย่อยอาหาร
• มี 3 ชนิด คือ ลูก กลม ลูก

108. มะเฟือ ง
 ลัก ษณะ : โคนก้าน
โคนก้า นใบ ใบเป็นตุ่มสีแดง ใบ
เป็น ตุ่ม สีแ ดง
คล้ายใบมะยม
 ลูก : รสเปรี้ยวหวาน
กัดเสมหะ
 ใบ / ราก : รสเย็น
ดับพิษร้อน
แก้ไข้

109. มะยม
 ลัก ษณะ : เหมือนใน
ภาพ
 เปลือ กต้น : รสเปรี้ยว
แก้เม็ดผื่นคัน
 ใบ : รสเปรี้ยว แก้ไข้ตัว
ร้อน
 ราก : รสจืดเย็นติด
เปรี้ยว
แก้เม็ดประดง นำ้าเหลืองเสีย

110. มะรุม
 ลัก ษณะ : ใบออ
กมนๆ อ่อนๆ ใบห่อ
เล็กน้อย
 เปลือ กต้น : รส
ร้อน ขับลมในลำาไส้
คุมธาตุอ่อนๆ
 ราก : เผ็ดหวาน
ขม แก้บวม บำารุง
ไฟธาตุ
• เปลือกลูกมะรุม เป็นนำ้า

111. หม่อ น
 ลัก ษณะ : ใบคล้าย
ใบโพธิ์ แต่ขอบใบ
มีต าทุก โคน
ก้า นใบ หยัก เอามือลูบสาก
มือเล็กน้อย มีตาทุกด
คนก้านใบ หลังใบ
เส้นใบมีสีขาวชัดเจน
 รส : เมา ( ใช้ใบ )
 สรรพคุณ : ระงับ
ประสาท

112. ลำา ดวน
 ลัก ษณะ : โคนก้าน
ใบสีชมพูระเรื่อ โคน
บิดเล็กน้อย ออกใบ
เดี่ยวสลับ ใบสีเข้ม ท้อง
โคนก้า นใบ ขาวนวล
สีช มพูร ะเรื่อ
 รส : หอมเย็น ( ดอก
)
 สรรพคุณ : บำารุง
ปลายใบแหลม
มาก
หัวใจ หลัง ใบสีเ ข้ม
ท้อ งขาวนวล
• อยูในพิกดเกสรทัง9
่ ั ้
ใบยาว เส้นกลางใบชัด ร่างแห

113. สะเดา
 ลัก ษณะ : ออกใบสลับซ้าย-ขวาขอบหยักฟัน
เลื่อยเล็กน้อย
 เปลือ กต้น : รสฝาดขม แก้ท้องร่วง
 ใบแก่ : รสขม ช่วยย่อยอาหาร
 ใบอ่อ น : รสขม แก้โรคผิวหนัง
 ก้าน : รสขม แก้ไข้ บำารุงนำ้าดี
ขอบหยักฟันเลื่อยเล็กน้อย
ออกใบสลับซ้าย-ขวา

114. เสนีย ด
 ลัก ษณะ : ใบและ
ก้าน
มีสีเขียวอ่อน ลำาต้น
แบนไปแบนมา มีเม็ด
ผดขึ้น
ต้น แบนไปแบนมา มีเ ม็ด ผดขึ้น  ใบ / ดอก : รสขม
แก้ไข้ แก้หืด
มีช่อใบชูเป็นเอกลักษณ์
 ราก : รสขมเย็น
บำารุงโลหิต แก้ฝีใน
ท้อง ( วัณโรค )
รูปตัดลำาต้นเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้ามนๆ

115. มีจ ุด คล้า ยนม 2-4 จุด
สมอไทย
 ลัก ษณะ : ใบใหญ่ สี
เหมือนขึ้นสนิม ควำ่าใบ
ดู เส้นใบ ก้านใบสี
เหลือง โคนก้านมีตุ่มอยู่
2 คู่
 ใช้ผลทำายา
 รส : ฝาดติดเปรี้ยว (พี่
ไทยไฝติด ปาก )

ควำ่า ใบดู เส้น ใบ ก้า นใบสีเ หลือ ง สรรพคุณ : ระบา
ยอ่อนๆ

116. สมอภิเ ภก
 ลัก ษณะ : ใบออกเวียน
เป็นกลุ่มๆ ปลายยอดมีตุ่ม
ลายยอดมีต ุ่ม กำา มะหยี่ คล้า ยกำา ปั้น กำามะหยี่ คล้ายกำาปัน
้
 ผลแก่ : รสเปรี้ยวฝาด
หวาน
แก้ริดสีดวง แก้โรค
ตา
 ผลอ่อ น : รสเปรี้ยว แก้
ไข้เพื่อเสมหะ
• อยูในพิกด ตรีผลา, ตรีสมอ,
่ ั

117. อิน ทนิน
 ลัก ษณะ : ใบใหญ่รอง
ลงมาจากเปล้า ก้านหลัง
ใบ และหน้าใบ มีจุดดำาๆ
อยู่ ปลายใบไหม้
 รส : ขมเย็นเล็กน้อย
 สรรพคุณ : แก้เบา
หวาน
มีจ ุด ดำา ที่โ คนก้า นใบ
ทั้ง หน้า และหลัง ( ขุนอินไข่ยานเล็กน้อย ชอบ
มีจ ุด ดำา ที่โ คนก้า นใบทั้ง หน้า และหลัง
กินของหวาน )

118. หูเ สือ
 ลัก ษณะ : ใบนิ่มๆ
เป็นกำามะหยี่ มีขนสี
ขาว ขอบใบหยัก
 ใช้ใ บทำา ยา
 รส : จืด
 สรรพคุณ : คั้นเอานำ้า
หยอดหู แก้ปวดหู แก้ฝี
ในหู
• มี 2 ชนิด คือ หูเสือไทย

119. จัก รนารายณ์
 ลัก ษณะ : ใบหนามี
ขนอ่อนสีขาวขึ้น
ปกคลุม(ทำาให้นิ่ม
มีข นอ่อ นสีข าว
ขึน ปกคลุม
้
เหมือนกำามะหยี่) นิ่ม
(ทำา ให้น ิ่ม เหมือ น ขอบใบมน
กำา มะหยี่)  ใช้ใ บสดทำา ยา
 รส : เย็น
 สรรพคุณ : ตำาผสม
มีข นอ่อ นปกคลุม ทั้ง ต้าพอกปิดแก้พิษฝี
สุร น
ก้า น ท้อ งใบ หลังแก้อักเสบทุกชนิด แก้
ใบ
พิษสัตว์กัดต่อย