http://kritiria.blogspot.gr/ Γλώσσα ΣΤ΄ - Επανάληψη 2ης ενότητας.΄΄Κατοικία΄΄

1. Επιμέλεια : Χρήστος Χαρμπής
http://kritiria.blogspot.gr/
Γλώσσα ΣΤ΄- Επανάληψη 2ης Ενότητας:
΄΄ Κατοικία ΄΄
Θεωρία
Γραμματική
Φύλλα εργασιών
Επαναληπτικά
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.1

2. www.PageBorders.net
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Θεωρία - Γραμματική σελ.
Φύλλα εργασιών σελ.
Επαναληπτικά σελ.
4 - 65
66 - 153
154 - 200
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.2

3. Θεωρία -
Γραμματική
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.3

4.  Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα.
Κατά την περιγραφή:
α. Γράφουμε όλες τις λεπτομέρειες σχετικά μ’ αυτό (από έξω προς τα
μέσα).
β. Αναφέρουμε τα συναισθήματα ή τις σκέψεις που μας προκαλεί.
γ. Χρησιμοποιούμε επίθετα, που προσδιορίζουν κάποια ουσιαστικά, και
τοπικά επιρρήματα ή προσδιορισμούς τόπου. (λέξεις ή φράσεις που
απαντάνε στην ερώτηση πού;
 Ποιος είναι ο ρόλος του επιθέτου σε ένα περιγραφικό
κείμενο.
α. Με το επίθετο σχηματίζουμε μια εικόνα σαφή και πλήρη.
β. Το επίθετο δηλώνει τη θέση, την οπτική γωνία, από την οποία
βλέπουμε τα πράγματα που περιγράφουμε.
 Ποιες λέξεις ή φράσεις δηλώνουν τόπο
Οι λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τόπο μπορεί να είναι:
α. Επιρρήματα (που απαντούν μονολεκτικά στην ερώτηση πού) π.χ.
πίσω
β. φράσεις με προθέσεις (που απαντούν περιφραστικά στην ερώτηση
πού) π.χ. από τον τοίχο
 Τι περιλαμβάνουν οι αγγελίες.
α. Περιλαμβάνουν μόνο τις πιο σημαντικές πληροφορίες.
β. Έχουν ελλειπτικές προτάσεις.
γ. Έχουν συντομογραφίες, αρκτικόλεξα και αριθμητικά.
Παλάνης Αθανάσιος
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.4

5.  Τι είναι και πώς χρησιμοποιούνται οι ελλειπτικές
προτάσεις.
α. Είναι οι προτάσεις απ’ τις οποίες λείπει ένας ή και περισσότεροι
κύριο όροι.
β. Χρησιμοποιούνται πολύ συχνά στον προφορικό λόγο.
γ. Ο αναγνώστης ή ο ακροατής καταλαβαίνει εύκολα τον όρο ή τους
όρους που παραλείπει ο ομιλητής ή ο συγγραφέας.
 Τα αριθμητικά επίθετα και τα αριθμητικά ουσιαστικά.
Τα αριθμητικά επίθετα.
Τα χωρίζουμε σε:
Απόλυτα: φανερώνουν ορισμένο πλήθος (π.χ. τρία, είκοσι)
Τακτικά: φανερώνουν τη θέση που παίρνει κάτι σε μια σειρά από όμοια
πράγματα (π.χ. τρίτος, εικοστός)
Πολλαπλασιαστικά: φανερώνουν από πόσα απλά μέρη αποτελείται κάτι
και τελειώνουν σε –πλός, -πλή, -πλό (π.χ. τριπλός)
Αναλογικά: φανερώνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι το ένα ποσό από
ένα άλλο και τελειώνουν σε –πλάσιος, -ια, -ιο (π.χ. τριπλάσιος)
Τα αριθμητικά ουσιαστικά
Είναι τα περιληπτικά ουσιαστικά και σχηματίζονται από τα απόλυτα
παίρνοντας ορισμένες καταλήξεις. Αυτές είναι:
-αριά (π.χ. δεκαριά, εικοσαριά) -άδα (π.χ. τριάδα, εικοσάδα)
 Πώς κλίνονται τα θηλυκά ουσιαστικά σε –η και -ος.
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. η χρήση η οδός οι χρήσεις οι οδοί
Γεν. της χρήσης της οδού των χρήσεων των οδών
(χρήσεως)
Αιτ. τη χρήση την οδό τις χρήσεις τις οδούς
Κλητ. χρήση (οδοί) χρήσεις (οδοί)
Παλάνης Αθανάσιος
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.5

6. Ενότητα 2η: Κατοικία
Ο εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.6

7. Στόχοι ενότητας
 Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα
 Ποιος είναι ο ρόλος του επιθέτου σε ένα
περιγραφικό κείμενο
 Ποιες λέξεις ή φράσεις δηλώνουν τόπο
 Οι αγγελίες
 Οι ελλειπτικές προτάσεις
 Τα αριθμητικά επίθετα/ αριθμητικά ουσιαστικά
 Οι συντομογραφίες και τα αρκτικόλεξα
 Η κλίση των θηλυκών ουσιαστικών σε –η και -ος
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.7

8. Το σπίτι μου
Ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943) ήταν ποιητής,
πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ιστορικός
και κριτικός λογοτεχνίας. Θεωρείται από τους
σημαντικότερους Έλληνες ποιητές.
Από το 1875 δημοσίευε ποιήματα σε εφημερίδες
και περιοδικά.
Το 1966 δημοσιεύτηκε η πρώτη του ποιητική
συλλογή «Τραγούδια της Πατρίδος μου». Το 1889
δημοσιεύτηκε ο «Ύμνος εις την Αθηνάν». Το 1896
του ανατέθηκε η σύνθεση του Ύμνου των
Ολυμπιακών αγώνων, ενώ το 1898, μετά το
θάνατο του γιου του Άλκη, δημοσιεύει την
ποιητική σύνθεση «Ο Τάφος». Από το 1897 και
μετά δημοσίευσε τις κυριότερες ποιητικές
συλλογές του: «Ίαμβοι και Ανάπαιστοι»,
«Ασάλευτη ζωή», «Η φλογέρα του βασιλιά»
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.8

9. Το σπίτι του ποιητή Καβάφη
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933)
ήταν Έλληνας ποιητής που έζησε στην
Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Από το 1866 άρχισε να δημοσιεύει ποιήματα.
Το σύνολο των έργων του Καβάφη
περιλαμβάνει 154 ποιήματα που αναγνώρισε
ο ίδιος, 37 ποιήματα που αποκήρυξε και 75
ποιήματα που δεν εκδόθηκαν ποτέ.
Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε
πολλές γλώσσες όπως τα Γαλλικά,
Γερμανικά, Αγγλικά, κ.ά.
Τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις
κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και
τα αισθησιακά.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.9

10. Επίθετα
Επίθετα λέγονται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για
να χαρακτηρίσουμε κάποιον ή κάτι. Συνοδεύουν τα
ουσιαστικά και μας λένε τι λογής είναι , δηλαδή τι
ιδιότητα ή τι ποιότητα έχει.
Παράδειγμα:
Ο Γιώργος έχει ένα μεγάλο ποδήλατο, που είναι
γρήγορο και όμορφο.
Οι λέξεις μεγάλο, γρήγορο και όμορφο,
χαρακτηρίζουν το ποδήλατο και είναι επίθετα.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.10

11. Τα επίθετα έχουν τρία γένη, το αρσενικό, το θηλυκό και το
ουδέτερο. Παίρνουν το γένος του ουσιαστικού που
συνοδεύουν. Κλίνονται όπως τα ουσιαστικά και έχουν τις ίδιες
καταλήξεις.
Σε ένα περιγραφικό κείμενο τα επίθετα δίνουν πληροφορίες
για τα πράγματα που περιγράφονται και δίνουν στην
περιγραφή ζωντάνια, σαφήνεια και παραστατικότητα
π.χ. Το ποδήλατο του Γιώργου είναι μεγάλο και ανθεκτικό.
Επίσης δίνουν και την προσωπική άποψη του ομιλητή.
π.χ. Ο Γιώργος έχει ένα πανέμορφο ποδήλατο.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.11

12. Τοπικοί προσδιορισμοί
Μπορούμε να περιγράψουμε τον τόπο με διάφορους
τρόπους:
 Τοπικά επιρρήματα
 Φράσεις με προθέσεις
 Απλές αιτιατικές
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.12

13. Τοπικά επιρρήματα
Τοπικά επιρρήματα είναι οι άκλιτες λέξεις που
συνοδεύουν τα ρήματα και δηλώνουν τόπο.
Παραδείγματα:
πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, εδώ, εκεί, αλλού,
μπροστά, πίσω, πλάι, δίπλα, βόρεια, νότια,
ανατολικά, δυτικά, μέσα, έξω, κάπου, παντού, ψηλά,
χαμηλά, απέναντι, κοντά, μακριά, γύρω, ανάμεσα,
κ. ά.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.13

14. Φράσεις με προθέσεις
Οι φράσεις με προθέσεις που φανερώνουν τόπο
σχηματίζονται συνήθως με τις εξής προθέσεις:
από (Έφυγε το απόγευμα από το σπίτι του.)
 κατά (Πηγαίνει κατά το σχολείο.)
 μέχρι (Έφτασε μέχρι την κορυφή.)
 προς (Πήγε προς το σπίτι του Γιώργου.)
 σε (Με πήγε σε ένα εστιατόριο.)
 ως (Έτρεξε ως το τέρμα.)
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.14

15. Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα
Όταν περιγράφουμε ένα κτίριο αναφέρουμε:
 Πού βρίσκεται, πότε χτίστηκε, ποια είναι η ιστορία
του
 Πώς είναι; Εξωτερική περιγραφή, σχήμα, μέγεθος,
χρώμα, γενική εμφάνιση (νέο, παλιό, προσεγμένο,
παραμελημένο,… ), από τι είναι φτιαγμένο (υλικά)
 Εσωτερική περιγραφή (δωμάτια, έπιπλα, … )
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.15

16.  Ποιοι έζησαν ή ζουν σε αυτό.
 Ποια είναι η χρήση του σήμερα.
Περιγράφουμε κάποιο περιστατικό σχετικό με το
σπίτι ή κάποια γιορτή που κάναμε σε αυτό.
Τι σκέψεις και συναισθήματα μας προκαλεί όταν
το βλέπουμε (ιδιαίτερα όταν έχουμε κάποια
προσωπική ιστορία να διηγηθούμε γι’ αυτό)
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.16

17. Γλώσσα που χρησιμοποιούμε:
 Χρησιμοποιούμε Ενεστώτα (παρελθοντικούς
χρόνους όταν μιλάμε για την ιστορία του ή για κάποιο
περιστατικό του παρελθόντος)
 Τοπικούς προσδιορισμούς
 Επίθετα και επιθετικούς προσδιορισμούς
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.17

18. Μικρές αγγελίες
Η λέξη αγγελία προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές
λέξεις άγγελος (μαντατοφόρος, αγγελιοφόρος) και
αγγέλω (ανακοινώνω, μεταφέρω είδηση).
Αγγελία σήμερα σημαίνει μετάδοση μιας πληροφορίας,
μιας είδησης, ενός μηνύματος ή μιας αναγγελίας, συνήθως
με τη μορφή μιας σύντομης καταχώρισης σε κάποιο
έντυπο.
Μικρές αγγελίες λέγονται οι καταχωρίσεις στον Τύπο με
πληροφορίες για πωλήσεις, αγορές, ενοικιάσεις, εύρεση
εργασίας, κ.ά.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.18

19. Πώς γράφουμε μια μικρή αγγελία
Ξεχωρίζουμε και αναφέρουμε μόνο τις πιο σημαντικές
πληροφορίες που πρέπει να περιέχει.
 Χρησιμοποιούμε ελλειπτικές προτάσεις (προτάσεις
όπου παραλείπεται το ρήμα ή το υποκείμενο, γιατί
εννοούνται.)
 Χρησιμοποιούμε αριθμητικά, συντομογραφίες και
αρκτικόλεξα.
Παράδειγμα: Ρόδος, νεόδμητο διαμέρισμα δευτέρου
ορόφου, 3 υ/δ, 2WC, ηλιακός, αυτόνομη θέρμανση,
αποθήκη, μεγάλα μπαλκόνια, τιμή 400 Ευρώ, τηλ.
22410…
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.19

20. Ελλειπτικές προτάσεις
Ελλειπτικές ονομάζονται οι προτάσεις από τις οποίες
λείπουν ένας η περισσότεροι όροι όπως το ρήμα, το
υποκείμενο ή το κατηγορούμενο, επειδή εννοούνται
εύκολα.
Στον καθημερινό μας λόγο χρησιμοποιούμε κυρίως
ελλειπτικές προτάσεις γιατί δίνουν αμεσότητα στο λόγο
μας και γιατί είναι ευκολότερο.
Παράδειγμα: -Πώς είσαι; (λείπει το εσύ)
-Καλά, εσύ; (λείπει το εγώ είμαι και το πώς
είσαι)
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.20

21. Αρκτικόλεξα
Αρκτικόλεξα ή ακρωνύμια ονομάζονται οι
συντομογραφίες που σχηματίζονται από τα αρχικά
γράμματα ή τις συλλαβές των λέξεων μιας φράσης, η
οποία δηλώνει ονομασία κάποιου οργανισμού, συλλόγου,
υπηρεσίας, κ.ά.
Γράφονται πάντα με κεφαλαία γράμματα. Το σωστό είναι
να μπαίνει τελεία ανάμεσα στα γράμματα, αλλά πολλές
φορές παραλείπεται για λόγους ευκολίας.
π.χ. ΔΕΗ (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού)
ΟΤΕ (Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδος)
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.21

22. Τα κυριότερα αρκτικόλεξα
ΕΛ.ΑΣ Ελληνική αστυνομία Η/Υ Ηλεκτρονικός υπολογιστής
Κ.Ε.Π. Κέντρα εξυπηρέτησης
πολιτών
Α.Π.Θ. Αριστοτέλειο πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης
ΕΛ.ΤΑ Ελληνικά ταχυδρομεία Α.Ε Ανώνυμος εταιρεία
Ο.Σ.Ε. Οργανισμός
σιδηροδρόμων Ελλάδας
Α.Ε.Ι. Ανώτατο εκπαιδευτικό
ίδρυμα
Ο.Η.Ε. Οργανισμός Ηνωμένων
Εθνών
Ε.Ρ.Τ. Ελληνική ραδιοφωνία
τηλεόραση
Μ.Μ.Ε. Μέσα μαζικής ενημέρωσης Ε.Ε. Ευρωπαϊκή ένωση
Δ.Ο.Υ. Διεύθυνση οικονομικών
υπηρεσιών
Ε.Μ.Υ. Εθνική μετεωρολογική
υπηρεσία
Ι.Κ.Α. Ίδρυμα κοινωνικών
ασφαλίσεων
Ε.Ο.Τ. Ελληνικός οργανισμός
τουρισμού
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.22

23. Συντομογραφίες
Συντομογραφία είναι η γραφή των λέξεων ή
φράσεων με μικρότερη μορφή, παραλείποντας
τμήματα των λέξεων για χάρη συντομίας.
Κάποιες συντομογραφίες χρησιμοποιούνται καθολικά
και δεν χρειάζονται επεξήγηση.
Η χρήση τους είναι απαραίτητη στα λεξικά και στις
εγκυκλοπαίδειες λόγω χώρου και η σημασία τους
διευκρινίζεται από την αρχή.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.23

24. Συνηθέστερες συντομογραφίες
αι. αιώνας κος κύριος
αρ. αριθμός κα κυρία
δηλ. δηλαδή μ. Χ. μετά Χριστόν
εκ. εκατοστά π. Χ. προ Χριστού
κ.λπ. και τα λοιπά μ. μ. μετά μεσημβρίας
μ. μέτρο π. μ. προ μεσημβρίας
τηλ. τηλέφωνο π.χ. παραδείγματος χάριν
σελ. σελίδα βλ. βλέπε
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.24

25. Τα αριθμητικά
Τα αριθμητικά είναι λέξεις που φανερώνουν αριθμούς. Τα
χρησιμοποιούμε για να δείξουμε ποσότητα, σειρά, πλήθος
ή για να δηλώσουμε πόσες φορές είναι κάτι μεγαλύτερο
από κάτι άλλο.
Χωρίζονται σε:
Αριθμητικά επίθετα
Χωρίζονται σε απόλυτα,
τακτικά,
πολλαπλασιαστικά και
αναλογικά
Αριθμητικά ουσιαστικά
Φανερώνουν πλήθος και
έχουν κατάληξη σε:
–άδα ή –αριά.
Π.χ. μια δωδεκάδα αυγά
Έχει καμιά εικοσαριά κότες
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.25

26. Αριθμητικά επίθετα
Απόλυτα Τακτικά Πολλαπλασιαστικά Αναλογικά
Δύο Δεύτερος Διπλός Διπλάσιος
Πέντε Πέμπτος Πενταπλός Πενταπλάσιος
Εννέα Ένατος Εννιαπλός Εννιαπλάσιος
Δέκα Δέκατος Δεκαπλός Δεκαπλάσιος
Δεκαοχτώ Δέκατος
όγδοος
δεκαοκταπλάσιος
Είκοσι Εικοστός Εικοσαπλός Εικοσαπλάσιος
Εκατό Εκατοστός Εκατονταπλάσιος
Χίλια Χιλιοστός Χιλιαπλάσιος
Δύο χιλιάδες δισχιλιοστός
Προσοχή!
Το εννέα γράφεται με δύο –ν-. Το ίδιο και όλες οι λέξεις που
περιέχουν ολόκληρη τη λέξη εννέα (δεκαεννέα, εννιακόσια, ...)
Με ένα –ν- γράφονται το ένατος, ενενήντα και ενενηκοστός.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.26

27. Κύριε , μας ενοχλείτε…
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.27

28. Θηλυκά ουσιαστικά σε -η
Τα αρχαιόκλιτα σε θηλυκά σε –η ονομάζονται έτσι
επειδή ακολουθούν την αρχαία ελληνική κλίση στο
πληθυντικό αριθμό, αλλά και στη γενική, η οποία
σχηματίζεται με δύο τρόπους:
π.χ. της πόλης και της πόλεως (ο δεύτερος τρόπος δε
χρησιμοποιείται πλέον στον καθημερινό λόγο)
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.28

29. Αρχαιόκλιτα θηλυκά σε -η
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. η κυβέρνηση η πόλη οι κυβερνήσεις οι πόλεις
Γεν. της κυβέρνησης της πόλης
της κυβερνήσεως της πόλεως
των κυβερνήσεων των πόλεων
Αιτ. την κυβέρνηση την πόλη τις κυβερνήσεις τις πόλεις
Κλητ. κυβέρνηση πόλη κυβερνήσεις πόλεις
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται τα:
Προπαροξύτονα: δύναμη, απόφαση, αφαίρεση, σύνταξη,
άποψη, Ακρόπολη, κ.ά.
Παροξύτονα: σκέψη, λύση, γνώση, πράξη, τάξη, ψύξη, κ.ά.
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.29

30. Λόγια κλίση θηλυκών σε -ος
Τα ουσιαστικά αυτά έχουν τις ίδιες καταλήξεις με τα
αρσενικά σε –ος.
Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός
Ονομ. η διάμετρος η οδός οι διάμετροι οι οδοί
Γεν. της διαμέτρου της οδού των διαμέτρων των οδών
Αιτ. τη διάμετρο την οδό τις διαμέτρους τις οδούς
Κλητ. διάμετρε οδέ διάμετροι οδοί
Φώτης ΤουλιόπουλοςΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.30

31. Κώστας Καβάφης Αλεξάνδρεια
2η Ενότητα
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.31

32. Αριθμητικά επίθετα
και ουσιαστικά
κρινάκια
μεζονέτα
Αριθμητικά λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν αριθμό.
Π.χ. Η ντουλάπα μου έχει πέντε συρτάρια.
Έδωσε τα διπλάσια χρήματα για να αποκτήσει αυτό
το περιδέραιο.
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.32

33.  Απόλυτα: φανερώνουν ορισμένο πλήθος από πρόσωπα, πράγματα ή
ζώα.
Π.χ. έντεκα μαθητές, τριάντα τρία βιβλία, ένας αετός
Ένας
Ενικός Αριθμός
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
ένας μία, μια ένα
ενός μιας ενός
ένα(ν) μία, μια ένα
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
ΕΠΙΘΕΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΑΠΟΛΥΤΑ
ΤΑΚΤΙΚΑ
ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΑ
ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ
Για να δούμε μαζί πώς
κλίνονται!!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.33

34. Τρία, τέσσερα
Πληθυντικός Αριθμός
Αρσενικό και
Θηλυκό
Ουδέτερο Αρσενικό και
Θηλυκό
Ουδέτερο
τρεις τρία τέσσερις τέσσερα
τριών τριών τεσσάρων τεσσάρων
τρεις τρία τέσσερις τέσσερα
Παρατηρήσεις:
1. Όμοια κλίνονται και όλοι οι διψήφιοι, τριψήφιοι, κ.λ.π. αριθμοί που
τελευταίος τους αριθμός είναι το ένα, το τρία και το τέσσερα.
(εικοσιένας άνθρωποι, εικοσιμία γυναίκες, εικοσιένα παιδιά)
2. Τα απόλυτα αριθμητικά δύο – δυο και από το πέντε ως το εκατό
δεν κλίνονται.
3. Από το δεκατρία ως το δεκαεννιά γράφονται με μία λέξη, ενώ από
το είκοσι ένα και μετά γράφονται σε χωριστές λέξεις. (τριάντα
εννιά, ογδόντα εφτά, είκοσι πέντε)
4. Το εννέα ή εννιά και το εννιακόσια γράφονται με δύο «ν», ενώ
το ενενήντα και το ένατος με ένα.
5. Τα απόλυτα αριθμητικά από το διακόσια και πάνω σχηματίζουν
μόνο πληθυντικό και κλίνονται όπως τα επίθετα. (διακόσιοι,
διακοσίων, διακόσιους, διακόσιοι)
6. Στη σύνθεση με άλλα αριθμητικά το επίθετο μισός παίρνει και τα
για τα τρία γένη τον άκλιτο τύπο –ήμισι έπειτα από σύμφωνο και
-μισι έπειτα από φωνήεν. (τρεισήμισι ώρες, δυόμισι έτη)
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.34

35. 7. Τα σύνθετα με β΄ συνθετικό το επίθετο μισός, μισή, μισό
γράφονται στη λήγουσα με «ι». Εξαιρούνται και γράφονται με
«η» όσα έχουν ως α΄ συνθετικό το αρσενικό ένας ή το θηλυκό
μία. (ενάμισι κιλό….ενάμισης αιώνας, τρεισήμισι ώρες….μιάμιση
μέρα)
 Τακτικά: φανερώνουν τη σειρά που παίρνει κάτι σε μια σειρά από
όμοια πράγματα.
Π.χ. Ήρθε δεύτερος στη γενική κατάταξη.
Ο Οκτώβριος είναι ο δέκατος μήνας του χρόνου.
Παρατήρηση:
1. Τα τακτικά αριθμητικά γράφονται είτε ολογράφως (πρώτος, -η,
-ο) είτε με τον αριθμό και την κατάληξη (1ος, 1η, 1ο).
2. Από το 13 και μετά γράφονται σε χωριστές λέξεις (δέκατος
ένατος, εκατοστός ογδοηκοστός τρίτος)
 Πολλαπλασιαστικά: φανερώνουν από πόσα απλά μέρη αποτελείται κάτι
και λήγουν σε –πλός, -πλή, -πλό.
Π.χ. διπλό ύφασμα, τριπλή προσπάθεια
 Αναλογικά: φανερώνουν πόσες φορές είναι μεγαλύτερο ένα ποσό από
ένα άλλο και λήγουν σε –πλάσιος, -πλάσια, -πλάσιο.
Π.χ. Μου δίνει διπλάσια χρήματα από τους υπόλοιπους.
Για να συνεχίσουμε με τα
υπόλοιπα αριθμητικά!!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.35

36. Είναι πενταπλάσιο σε βάρος το δοχείο αυτό.
Τα αριθμητικά ουσιαστικά είναι αφηρημένα περιληπτικά ουσιαστικά
και φανερώνουν ένα σύνολο προσώπων, ζώων ή πραγμάτων.
Σχηματίζονται με τις καταλήξεις:
Παρατηρήσεις:
1. Συνοδεύονται σχεδόν πάντα από το «καμιά» (ήρθαν καμιά
εικοσαριά άνθρωποι).
2. Το «χιλιάδα» χρησιμεύει στον πληθυντικό ως απόλυτο
αριθμητικό (δύο χιλιάδες καλεσμένοι)
3. Στο απόλυτο αριθμητικό «ένας» αντιστοιχεί τα αριθμητικό
ουσιαστικό «μονάδα» (πήρε μονάδα στο διαγώνισμα).
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ
ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ
-αδα
φανερώνουν σύνολο από
πολλές μονάδες (π.χ.
δυάδες μαθητών)
-αρια
φανερώνουν το περίπου
(π.χ. καμιά δωδεκαριά
πιάτα)
Ωχ!! Για τα αριθμητικά ουσιαστικά δεν
είπαμε τίποτα!!! Για να τα δούμε κι
αυτά λοιπόν!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.36

37. 4. Κλίνονται όπως και τα ουσιαστικά σε –άδα.
Ασκήσεις:
1) Συμπληρώνω τον πίνακα:
Απόλυτα Τακτικά Πολλαπλα-
σιαστικά
Αναλογικά Περιληπτικά
Ουσιαστικά
ένας
τριπλό
δέκατη
πενήντα
εκατοντα-
πλάσιος
2) Συμπληρώνω τα κενά με το κατάλληλο αριθμητικό επίθετο ή
ουσιαστικό:
Η μητέρα, αν και έλειπε ………………………… (1,5) ώρα, αγόρασε μόνο
………………………… (1,5) κιλό ντομάτες.
Πήρα μια ………………………… (20) ποτήρια και καμιά ………………………… (50)
πιάτα για την εκδήλωση.
Συμβουλεύσου τις σελ. 278 – 280 της σχολικής
Γραμματικής για να μελετήσεις συγκεντρωτικούς
πίνακες των αριθμητικών!! Και τώρα λύσε τις
ασκήσεις για να ελέγξεις τις γνώσεις σου!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.37

38. Ο πατέρας της ήταν ο ………………………… (200) τυχερός της κλήρωσης και
κέρδισε ………………………… (10) εισιτήρια για το γήπεδο.
Χρειάζεται ………………………… (2) δύναμη από αυτή που βάζετε για να
μπορέσετε να το ανοίξετε.
Με αυτό τον ………………………… (3) κόμπο που έκανες αποκλείεται να
λυθεί.
Το θέμα είναι ………………………… (1) αρκεί να μπορέσουμε να
συνεννοηθούμε.
Αρκτικόλεξα και συντομογραφίες
Συντομογραφίες ονομάζονται οι συντομευμένες γραφές
ορισμένων λέξεων που χρησιμοποιούμε και γράφονται με συντομία,
κομμένες, αντί για ολόκληρες.
Στις συντομογραφίες είτε παραλείπονται κάποια γράμματα από τη
μέση της λέξης, διατηρώντας έτσι το αρχικό, το τελικό γράμμα και μερικά
άλλα από τη μέση (σύμφωνα κυρίως), είτε παραλείπεται το τελευταίο μέρος
της και, συνήθως, η λέξη αυτή κόβεται σε σύμφωνο.
Π.χ. Δίδα = δεσποινίδα, δηλ. = δηλαδή, Κ.Δ. = Καινή Διαθήκη
Μέχρι εδώ είσαι αστέρι!!! Πάμε,
λοιπόν, να μάθουμε και κάτι ακόμα!!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.38

39. Αρκτικόλεξα (ή ακρωνύμια) είναι οι συντομογραφίες που
σχηματίζονται από τα αρχικά γράμματα φράσεων, που συνήθως δηλώνουν
ονομασίες συλλόγων, οργανισμών, κ.λ.π. .
Γράφονται με κεφαλαία γράμματα και χωρίς τελεία ανάμεσά τους,
εκτός αν μια λέξη αποδίδεται με δύο γράμματα στο αρκτικόλεξο.
Π.χ. ΟΗΕ = Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών
ΕΛ.ΤΑ. = Ελληνικά Ταχυδρομεία
Ασκήσεις:
1) α) Γράφω τι σημαίνει κάθε συντομογραφία:
χλμ. κ.ά.
βλ. στρ.
λ.χ. Κος
Π.Δ. Ι.Χ.
ΥΓ. κυβ.
β) Γράφω τι σημαίνουν τα παρακάτω αρκτικόλεξα:
ΕΜΥ
ΚΤΕΛ
ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.
ΔΟΕ
ΕΚΑΒ
Για να δούμε τώρα τι έμαθες…!!
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.39

40. ΕΟΤ
ΓΣΕΕ
2) Να ξαναγράψεις την παρακάτω αγγελία όσο πιο αναλυτικά
μπορείς:
ΜΕΝΙΔΙ Ενοικιάζεται, Μακεδονομάχων 25, ρετιρέ 90 τ.μ., 2 υ/π,
σαλόνι, κουζίνα, μπάνιο με υδρομασάζ, αυτόνομη θέρμανση, a/c,
αποθήκη, γκαράζ, 650 €, τηλ. 210 – 3344555, κιν. 6936334455.
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
_________________________________________________
________________________________________________
Θηλυκά ουσιαστικά λόγιας
κλίσης σε –η και - οςΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.40

41.  Υπάρχουν ορισμένα θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε –η και
ακολουθούν λόγια κλίση (τον αρχαίο, δηλαδή, τρόπο κλίσης, γι αυτό
ονομάζονται και αρχαιόκλιτα). Αυτά είναι είτε παροξύτονα (τονίζονται
στην παραλήγουσα) είτε προπαροξύτονα (τονίζονται στην
προπαραλήγουσα) και κλίνονται ως εξής:
Παροξύτονα Προπαροξύτονα
Ενικός Αριθμός
Ονομαστική η λέξη δύναμη
Γενική της λέξης / λέξεως δύναμης / δυνάμεως
Αιτιατική τη(ν) λέξη δύναμη
Κλητική - λέξη δύναμη
Πληθυντικός Αριθμός
Ονομαστική οι λέξεις δυνάμεις
Γενική των λέξεων δυνάμεων
Αιτιατική τις λέξεις δυνάμεις
Κλητική - λέξεις δυνάμεις
Παρατηρήσεις:
1. Σχηματίζουν τη γενική ενικού σε –ης και –έως.
2. Τα προπαροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά στον πληθυντικό αριθμό
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.41

42. κατεβάζουν τον τόνο τους στην παραλήγουσα, εκτός από τη γενική
που τονίζεται στην προπαραλήγουσα. Π.χ. η ένωση, οι ενώσεις, των
ενώσεων, τις ενώσεις, ενώσεις. Επίσης, κατεβάζουν τον τόνο τους
στην παραλήγουσα και στη γενική ενικού, όταν αυτή σχηματίζεται σε
–εως. Π.χ. η ένωση, της ενώσεως.
 Λόγια κλίση ακολουθούν και αρκετά θηλυκά ουσιαστικά που λήγουν σε
–ος. Αυτά είναι οξύτονα (τονίζονται στη λήγουσα), παροξύτονα ή
προπαροξύτονα και κλίνονται ως εξής:
Οξύτονα Παροξύτονα Προπαροξύ-
τονα
Ενικός Αριθμός
Ονομαστική η οδός λεωφόρος είσοδος
Γενική της οδού λεωφόρου εισόδου
Αιτιατική τη(ν) οδό λεωφόρο είσοδο
Κλητική - (οδό) (λεωφόρο) (είσοδο)
Πληθυντικός Αριθμός
Ονομαστική οι οδοί λεωφόροι είσοδοι
Γενική των οδών λεωφόρων εισόδων
Αιτιατική τις οδούς λεωφόρους εισόδους
Κλητική - (οδοί) (λεωφόροι) (είσοδοι)
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.42

43. Παρατηρήσεις:
1. Τα οξύτονα και παροξύτονα θηλυκά ουσιαστικά σε –ος τονίζονται σε
όλες τις πτώσεις όπου και στην ονομαστική ενικού. Π.χ. η κιβωτός,
της κιβωτού, κ.τ.λ. .
2. Τα προπαροξύτονα θηλυκά στη γενική του ενικού και του
πληθυντικού και στην αιτιατική του πληθυντικού κατεβάζουν τον
τόνο στην παραλήγουσα. Π.χ. η διάμετρος, της διαμέτρου, των
διαμέτρων, τις διαμέτρους.
Ασκήσεις:
1) Γράφω τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:
της γνώσης ____________ τη θαλαμηγό ____________
τις συντάξεις ____________ της διαγωνίου ____________
η ψύξη ____________ την έξοδο ____________
των δυνάμεων ____________ διχοτόμο ____________
2) Συμπληρώνω τις προτάσεις βάζοντας τα θηλυκά ουσιαστικά των
παρενθέσεων στον κατάλληλο τύπο:
Χθες παρακολούθησα ένα ντοκιμαντέρ για όλες ………………………………
(έρημος) του πλανήτη.
Πήραν ……………………………… (απόφαση) να γίνουν οι απαραίτητες
……………………………… (αφαίρεση) διπλωμάτων.
Έκλεισαν τις πόρτες ……………………………… (είσοδος) και υποχρέωσαν
τον κόσμο να χρησιμοποιήσει τις ……………………………… (έξοδος) για να
εκκενώσουν το κτίριο.
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.43

44. 2Η
ΕΝΟΤΗΤΑ
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.44

45. Το επίθετο: σημασία και λειτουργία
Επίθετα είναι οι λέξεις που συνοδεύουν ουσιαστικά και δηλώνουν
γνώρισμα ή την ιδιότητά τους. Τα χρησιμοποιούμε πολύ στις περιγραφές
(επιθετικοί προσδιορισμοί), οπότε τα επίθετα:
 δίνουν περισσότερες πληροφορίες για κάποια ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά του ουσιαστικού (ύλη, μέγεθος, σχήμα, θέση,
προέλευση, χρώμα, χρόνο, ποσό, κατάσταση)
π.χ. ψηλό τραπέζι, βουνίσιο χωριό, ασημένια σκουλαρίκια
 ή δείχνουν την οπτική γωνία του ατόμου που περιγράφει (σωματικά
και ψυχικά γνωρίσματα)
π.χ. όμορφος άντρας, ευχάριστο περιβάλλον, επιβλητικός χώρος
Ως επιθετικοί προσδιορισμοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες
λέξεις, όπως αντωνυμίες, αριθμητικά, μετοχές, ουσιαστικά που δείχνουν
ηλικία / επάγγελμα / εθνικότητα, ονόματα γεωγραφικών ή χρονικών όρων
ή φυσικών φαινομένων, επιρρήματα με άρθρο.
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.45

46. Π.χ. Ήταν και άλλα παιδιά στο σχολείο.
Αγόρασα πέντε μολύβια.
Ήταν ένα σκουριασμένο τρίποδο.
Ήρθε η Αμερικανίδα φίλη της μαμάς.
Η Νάξος βρίσκεται στο Αιγαίο πέλαγος.
Ανέβηκαν το απέναντι βουνό.
Ένα ουσιαστικό μπορεί να έχει περισσότερους από έναν επιθετικούς
προσδιορισμούς. Τότε, τα επίθετα:
 είτε μπαίνουν το ένα μετά το άλλο χωρίς κανένα σύνδεσμο ή κόμμα,
όταν το πρώτο επίθετο προσδιορίζει την κοινή έννοια του άλλου
επιθέτου με το ουσιαστικό μαζί.
Π.χ. Αγόρασα ένα μικρό κόκκινο τσαντάκι. (το επίθετο μικρό
προσδιορίζει την κοινή έννοια κόκκινο τσαντάκι)
 είτε συνδέονται με κάποιο σύνδεσμο (π.χ. και) ή με κόμμα , όταν το
καθένα προσδιορίζει χωριστά το ουσιαστικό
Π.χ. Αγόρασε κίτρινα, ροζ και κόκκινα τριαντάφυλλα.
Άσκηση:
Υπογραμμίζω τους επιθετικούς προσδιορισμούς:
Πολλά παιδιά πήραν μέρος στις αθλητικές δραστηριότητες.
Το βουλγαρικό κράτος ανήκει στα Βαλκάνια.
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.46

47. Ασκήσεις:
Ψηλές, αδύνατες, όμορφες και μορφωμένες κοπέλες πήραν μέρος στο
χθεσινό διαγωνισμό.
Το ψαλίδι βρίσκεται στο κάτω συρτάρι.
Ο μικρός Γιαννάκης είναι το τρίτο παιδί της οικογένειας.
Η Κέρκυρα με τα επιβλητικά κτίσματα είναι νησί του Ιονίου πελάγους.
Τοπικοί προσδιορισμοί
Όταν περιγράφουμε κάτι, συνηθίζουμε να χρησιμοποιούμε λέξεις ή
φράσεις που δείχνουν τόπο και απαντούν στην ερώτηση πού; .
Χρησιμοποιούμε τους λεγόμενους τοπικούς προσδιορισμούς. Δηλαδή:
• τοπικά επιρρήματα, λέξεις άκλιτες που δείχνουν τόπο, όπως: πάνω,
κάτω, εδώ, εκεί, δεξιά, αριστερά, μέσα, έξω, μπροστά, πίσω, βόρεια,
νότια, ανατολικά, δυτικά, κοντά, μακριά, ψηλά, χαμηλά, απέναντι, κ.ά.
Π.χ. Έψαχνε παντού το γιο της.
Κάθισε κάτω από την ομπρέλα για να μην καείς.
Της αρέσει να κάθεται δίπλα στη γιαγιά και απέναντι από τον
παππού.
• φράσεις με προθέσεις, οι λεγόμενοι εμπρόθετοι προσδιορισμοί του
τόπου. Οι προθέσεις που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι: από,
ίσαμε, κατά, μέχρι, προς, σε, ως.
Π.χ. Ίσαμε το βουνό φτάσαμε με τα ποδήλατα.
Ο ξάδερφός μου πάει σε άλλο σχολείο.
Ξεκινήσαμε κατά το σπίτι.
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.47

48. 1) Υπογραμμίζω με κόκκινο τα τοπικά επιρρήματα και με πράσινο
τους εμπρόθετους προσδιορισμούς που δείχνουν τόπο:
Αλλού θα έχεις βάλει το μολύβι σου και δε θυμάσαι τώρα.
Ξεκινήσαμε από το σπίτι και φτάσαμε ως την παλιά Χώρα με τα
ποδήλατα.
Ο θείος είναι πια πολύ μακριά. Μπήκε μες στο πλοίο και δεν τον
ξαναείδαμε από τότε.
Προχώρα μπροστά και θα σε ακολουθήσω ως το μαγαζί.
Πήγαινε στον κήπο και πες του πατέρα σου πως τον ζητά κάποιος
από το μαγαζί.
Το φωτιστικό είναι ψηλά ενώ το τραπεζάκι είναι χαμηλά.
Ίσαμε το κάστρο έχουν χτιστεί σπίτια.
2) Κάνω σύνταξη:
Μόλις ζεσταθείς, έλα εδώ.
Την Παρασκευή θα πάμε στον κινηματογράφο και θα
παρακολουθήσουμε μια ωραία ταινία.
Ως το Μάιο θα έχουμε τελειώσει όλες τις δουλειές μας και θα
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.48

49. Άσκηση:
γυρίσουμε στα Τρίκαλα.
Διαβάστε τα μαθήματά σας έως ότου γυρίσει η μητέρα από τη δουλειά
της.
Ο Δημήτρης τον φώναξε μέσα όταν έμαθε τα νέα.
Ο γιατρός κοίταξε το ματωμένο γόνατο του παιδιού και του έβαλε
επίδεσμο.
Πλύνε τα φρούτα και βάλε τα στο ψυγείο.
Ελλειπτικές προτάσεις
Πολύ συχνά στο λόγο, γραπτό ή προφορικό, παραλείπουμε
όρους της πρότασης (π.χ. το υποκείμενο ή το ρήμα), επειδή εννοούνται
εύκολα από τα συμφραζόμενα, από το υπόλοιπο δηλαδή κείμενο.
Π.χ. Καλημέρα! (εν. Σου εύχομαι «Καλημέρα».)
Εσύ είσαι γνωστός τους, εγώ δεν είμαι. (εν. γνωστός τους)
Υπογραμμίζω τις ελλειπτικές προτάσεις στο παρακάτω κείμενο:
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.49

50. «…- Μπαμπά, ποιος έχτισε την Ακρόπολη;
- Ο Περικλής, του λέω εγώ.
- Ποιος Περικλής; Του Σπύρου του φίλου σου ο αδερφός;
- Όχι, κάποιος παλιότερος. Θα τον μάθεις όταν πας σχολείο….»
(«Σπίτι για πέντε» Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου)
Ωραία! Τα μάθαμε και αυτά! Είμαστε
έτοιμοι να γίνουμε ακόμα πιο σοφοί;
ΚΑΛΟΓΕΡΑ ΕΥΤΥΧΙΑ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.50

51. Οι εγκλίσεις
Εγκλίσεις λέγονται οι διάφορες μορφές που παίρνει το ρήμα για να φανερώσει το πώς
θέλουμε να παρουσιάσουμε τη σημασία του.
Οι εγκλίσεις των ρημάτων είναι πέντε, η οριστική, η υποτακτική, η προστακτική, το
απαρέμφατο και η μετοχή.
Οι τρεις πρώτες, δηλαδή η οριστική, η υποτακτική και η προστακτική, λέγονται
προσωπικές εγκλίσεις, γιατί έχουν ξεχωριστούς τύπους για τα πρόσωπα κάθε αριθμού.
Το απαρέμφατο και η μετοχή λέγονται απρόσωπες εγκλίσεις, γιατί δεν έχουν
ξεχωριστούς τύπους για τα πρόσωπα κάθε αριθμού.
Οριστική
Η οριστική εκφράζει το πραγματικό, δηλαδή αυτό που έγινε, γίνεται, θα γίνει ή θα γίνεται
στο μέλλον. Την έγκλιση αυτή τη σχηματίζουν όλοι οι χρόνοι.
Υποτακτική
Η υποτακτική εκφράζει αυτό που θέλουμε ή περιμένουμε να γίνει, δηλαδή το επιθυμητό ή το
προσδοκώμενο. Με υποτακτική συντάσσονται τα μόρια θα, να, όταν, για να, αν, ας, μη. Την
έγκλιση αυτή δεν τη σχηματίζουν όλοι οι χρόνοι, αλλά μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος κι ο
παρακείμενος.
Προστακτική
Η προστακτική εκφράζει επιθυμία, προσταγή ή ευχή. Προστακτική έχουν ο ενεστώτας και ο
αόριστος. Η έγκλιση αυτή έχει ένα μόνο πρόσωπο, το δεύτερο. Δηλαδή της λείπει το πρώτο και
το τρίτο πρόσωπο.
Άσκηση 1η
Να γράψεις μέσα στην παρένθεση σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα ρήματα των παρακάτω
προτάσεων.
π.χ. Μακάρι να πήγαινα κι εγώ. (υποτακτική)
α) Η μητέρα στερέωσε την κορνίζα. (………………………)
β) Πρόσεχε όταν περπατάς. (……………-…………….)
γ) Όταν γυρίσουν, θα τους δείξουμε το δώρο τους. (……………-……………….)
δ) Φτιάξε μου ένα καφεδάκι. (…………………..)
ε) Ο γιατρός έβαλε τα ακουστικά για να εξετάσει τον ασθενή. (……………...-………..….)
Άσκηση 2η
Να υπογραμμίσεις τα ρήματα του παρακάτω κειμένου και να γράψεις την έγκλισή τους.
«Οι άνθρωποι δεν έχουν καιρό πια να γνωρίσουν τίποτε. Τ' αγοράζουν όλα έτοιμα στα
μαγαζιά. Μα καθώς δεν υπάρχει μαγαζί που να πουλά φίλους, οι άνθρωποι δεν έχουν πια φίλους.
Αν θες ένα φίλο, κάνε με να σ' αγαπήσω και να σε γνωρίσω».
π.χ. δεν έχουν →οριστική
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗΣ1
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.51

52. “ΓΛΩΣΣΑ - ΤΑΞΗ: ΣΤ”  Β2. 1. 2
«Ενότητα2:Κατοικία»
α. Γραμματικά φαινόμενα ενότητας:
• Ελλειπτικές προτάσεις
Ελλειπτική λέγεται η πρόταση από την οποία λείπουν λέξεις ή στοιχεία τα οποία
εύκολα εννοούνται και είναι βασικοί όροι της πρότασης (Υποκείμενο ή Ρήμα):
Π.χ.: Ήρθες πρώτη! (λείπει το υποκείμενο εσύ.)
Αύριο τα αποτελέσματα. (λείπει το ρήμα θα βγουν.)
Καλό ταξίδι! (λείπουν και το υποκείμενο εγώ και το
ρήμα εύχομαι)
• Αριθμητικά επίθετα - αριθμητικά ουσιαστικά
Αριθμητικά είναι οι λέξεις που μας φανερώνουν μια αριθμητική έννοια (αριθμούς, σειρά κτλ.).
Διακρίνονται σε δύο ομάδες:
 αριθμητικά ουσιαστικά:
Είναι περιληπτικά ουσιαστικά, εκφράζουν δηλαδή ένα σύνολο από πρόσωπα, ζώα ή πράγματα. Λήγουν σε:
α) -αριά: Φανερώνουν ένα πλήθος στο περίπου. Σχηματίζονται μόνο για αριθμούς μεγαλύτερους του
εννιά και συνοδεύονται συνήθως από τη λέξη «καμιά» (δεκαριά, δεκαπενταριά, τριανταριά κτλ.): Π.χ.:
Αγόρασα καμιά δεκαριά μολύβια. β) -άδα: Φανερώνουν ένα πλήθος από όμοια μοναδικά πράγματα που
κάνουν ένα σύνολο (εξάδα, εικοσάδα, εκατοντάδα κτλ.): Π.χ.: Μας έφεραν δώρο μια δωδεκάδα πιάτων.
 αριθμητικά επίθετα:
Απόλυτα: Φανερώνουν ένα συγκεκριμένο πλήθος προσώπων, ζώων ή πραγμάτων. Είναι όλοι οι αριθμοί:
π.χ.: Μας συνόδευαν τέσσερις δάσκαλοι.
Έφαγα δυο μερίδες φαγητό.
Τακτικά: Φανερώνουν τη σειρά ή τη θέση που έχει το ουσιαστικό που προσδιορίζουν μέσα σε μία ομάδα:
π.χ.: Τερμάτισε τρίτος.
Είναι η δεύτερη φορά που σε φωνάζω.
Πολλαπλασιαστικά: Φανερώνουν από πόσα απλά μέρη αποτελείται κάτι ή πόσες φορές επαναλαμβάνεται
κάτι (διπλός, τριπλή, τετραπλό κτλ.):
π.χ.: Απέφυγε τη σύγκρουση κάνοντας διπλό ελιγμό.
Αναλογικά: Φανερώνουν πόσες φορές μεγαλύτερο είναι κάτι από κάτι άλλο (διπλάσιος, τριπλάσια,
πενταπλάσιο κτλ.):
π.χ.: Η φετινή παραγωγή πορτοκαλιών είναι τριπλάσια από την περσινή.
1
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.52

53. • Συντομογραφίες-αρκτικόλεξα
α) Τα αρκτικόλεξα είναι συντομευμένες λέξεις που αποτελούνται από τα αρκτικά (=αρχικά) γράμματα
λέξεων οι οποίες απαρτίζουν το γνωστό σε όλους όνομα μιας δημόσιας υπηρεσίας, ενός επιχειρηματικού
ομίλου, ενός οργανισμού κτλ. Τα αρκτικόλεξα γράφονται μόνο με κεφαλαία γράμματα και ανάμεσα στα
γράμματα πολλές φορές βάζουμε τελεία:
Π.χ. Δ.Ε.Η. ή ΔΕΗ = Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού
Η.Π.Α. ή ΗΠΑ = Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Α.Ε.Κ ή ΑΕΚ = Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως
Μερικές φορές, για λόγους διάκρισης από άλλα αρκτικόλεξα ή για να είναι εύηχη (να ακούγεται
καλύτερα) η προφορά του αρκτικόλεξου, όταν λέγεται ως μία λέξη δε χρησιμοποιούμε μόνο το πρώτο
γράμμα της κάθε λέξης, αλλά περισσότερα. Τότε το αρκτικόλεξο λέγεται και ακρωνύμιο: .
Π.χ. ΠΡΟ.ΠΟ. = ΠΡΟγνωστικά ΠΟδοσφαίρου
ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. = ΔΗμοτικό ΠΕριφερειακό ΘΕατρο
β) Οι συντομογραφίες, δηλαδή οι συντομευμένες λέξεις που αποτελούνται από κάποια μόνο γράμματα
μιας λέξης ή φράσης. Σε κάθε συντομογραφία είναι καθορισμένα τα γράμματα της λέξης ή φράσης που
παραλείπονται. Συνήθως παραλείπονται τα τελευταία γράμματα της λέξης και η συντομογραφία τελειώνει
σε σύμφωνο έπειτα από το οποίο βάζουμε τελεία:
Π.χ. σελίδα  σελ., δηλαδή  δηλ.
Εκτός από τις συντομογραφίες για λέξεις, υπάρχουν και σuντoμoγραφίες για ολόκληρες φράσεις.
Π.χ. και τα λοιπά  κτλ., παραδείγματος χάρη  Π.χ., και άλλα  κ.ά.
• Κλίση των λόγιων θηλυκών ουσιαστικών σε –η και –ος
Τα λόγια θηλυκά ουσιαστικά σε -η και σε -ος προέρχονται από την αρχαία ελληνική γλώσσα.
α) Λόγια θηλυκά σε –η
β) Λόγια θηλυκά σε -ος
Ενικός αριθμός
Ονομαστική η γνώση η δύναμη
Γενική της γνώσης ή γνώσεως της δύναμης ή δυνάμεως
Αιτιατική τη γνώση τη δύναμη
Κλητική - γνώση - δύναμη
Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική οι γνώσεις οι δυνάμεις
Γενική των γνώσεων των δυνάμεων
Αιτιατική τις γνώσεις τις δυνάμεις
Κλητική - γνώσεις - δυνάμεις
Ενικός αριθμός
Ονομαστική η θαλαμηγός η λεωφόρος η είσοδος
Γενική της θαλαμηγού της λεωφόρου της εισόδου
Αιτιατική τη θαλαμηγό τη λεωφόρο τη είσοδο
Κλητική - θαλαμηγό - λεωφόρο - είσοδο
Πληθυντικός αριθμός
Ονομαστική οι θαλαμηγοί οι λεωφόροι οι είσοδοι
Γενική των θαλαμηγών των λεωφόρων των εισόδων
Αιτιατική τις θαλαμηγούς τις λεωφόρους τις εισόδους
Κλητική - θαλαμηγοί - λεωφόροι - είσοδοι
2
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.53

54. Αριθμητικά
Αριθμητικά λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν αριθμό , σειρά , πλήθος
κ.ά.
Τα αριθμητικά διακρίνονται σε ουσιαστικά (μονάδα , δεκάδα , εκατοντάδα
κλπ ) και σε αριθμητικά επίθετα (πρώτος , -η , -ο , διπλάσιος , -α , -ο κλπ)
Τα αριθμητικά ανάλογα με τη σημασία τους χωρίζονται σε απόλυτα ,
τακτικά , πολλαπλασιαστικά και αναλογικά.
α) Απόλυτα αριθμητικά.
Τα αριθμητικά που χρησιμοποιούμε περισσότερο είναι τα α π ό λ υ τ α.
Αυτά φανερώνουν ορισμένο πλήθος προσώπων , ζώων ή πραγμάτων.
π.χ. πέντε μαθητές , δώδεκα αυγά
Απόλυτα αριθμητικά είναι η ονομασία όλων των αριθμών : ένας – μία –ένα ,
δύο , τρεις – τρία , τέσσερις – τέσσερα κλπ
Το αριθμητικό ένα κλίνεται και στα τρία γένη αλλά μόνο στον ενικό αριθμό
ενώ τα αριθμητικά τρία και τέσσερα κλίνονται μόνο στον πληθυντικό:
Ενικός αριθμός
Αρσενικό Θηλυκό Ουδέτερο
Ονομαστική ένας μία ή μια ένα
Γενική ενός μιας ενός
Αιτιατική ένα(ν) μία ή μια(ν) ένα
Πληθυντικός αριθμός
Αρσενικό Ουδέτερο Αρσενικό Ουδέτερο
και θηλυκό και θηλυκό
Ονομαστική τρεις τρία τέσσερις τέσσερα
Γενική τριών τριών τεσσάρων τεσσάρων
Αιτιατική τρεις τρία τέσσερις τέσσερα
Παρατηρήσεις!
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.54

55. 1) Το απόλυτο αριθμητικό δύο ή δυο καθώς και όλα τα αριθμητικά από
το πέντε ως το εκατό δεν κλίνονται. Χρησιμοποιούν τον ίδιο τύπο
για όλες τις πτώσεις και όλα τα γένη
π.χ. δώδεκα άνθρωποι - δώδεκα ανθρώπων
2) Το (ν) στην αιτιατική του αρσενικού [ ένα(ν) ] μπαίνει , όταν η
επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από ένα από τα σύμφωνα : κ , π , τ ,
ξ , ψ και μπ , ντ , γκ, τσ , τζ
π.χ. έναν άνθρωπο - ένα σκύλο
β) Τακτικά αριθμητικά
Τα τακτικά αριθμητικά φανερώνουν τη σειρά , δηλαδή την τ ά ξ η που έχει
το ουσιαστικό που συνοδεύουν
π.χ. πρώτος μαθητής - τρίτο παιδί
Τα περισσότερα απ’ αυτά τελειώνουν σε –τος , -τη , -το και κλίνονται
όπως τα άλλα επίθετα σε –ος , -η , -ο.
Σε κάθε απόλυτο αριθμητικό αντιστοιχεί και ένα τακτικό
π.χ. τρία – τρίτος
πέντε – πέμπτος
τριάντα – τριακοστός
γ) Πολλαπλασιαστικά αριθμητικά
Αυτά φανερώνουν από πόσα απλά μέρη αποτελείται κάτι:
π.χ. διπλή κλωστή – τριπλή εξέταση
Διακρίνονται εύκολα γιατί τελειώνουν όλα σε –πλός , -πλή , -πλό
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.55

56. δ) Αναλογικά αριθμητικά
Αυτά φανερώνουν πόσες φορές είναι ένα ποσό μεγαλύτερο από ένα άλλο ,
με το οποίο το συγκρίνουμε
π.χ. Είμαι διπλάσιος στο βάρος από την Ελένη.
Τα αναλογικά αριθμητικά τελειώνουν σε –πλάσιος , -πλάσια ,
-πλάσιο
π.χ πενταπλάσιος , εξαπλάσια , δεκαπενταπλάσιος
Παρατηρήσεις!
Τα τακτικά αριθμητικά από το πρώτος ως το δωδέκατος γράφονται με μία
λέξη
π.χ. όγδοος , ένατος , ενδέκατος
Από το δέκατος τρίτος και πάνω γράφονται με δύο λέξεις:
π.χ. δέκατος ένατος , εικοστός πρώτος κλπ
Το εννέα και το εννιακόσια γράφονται με 2ν (νν) , ενώ το ενενήντα με
ένα (ν)
Αριθμητικά ουσιαστικά
Αυτά είναι αφηρημένα περιληπτικά ουσιαστικά και σχηματίζονται με δύο
καταλήξεις (όχι όλα) και έχουν διαφορετική σημασία. Δηλαδή:
• με κατάληξη –άδα φανερώνουν πλήθος μονάδων
π.χ. δυάδα , τριάδα , τετράδα κλπ
• με κατάληξη –αριά φανερώνουν το περίπου και προηγείται συνήθως η
αόριστη αντωνυμία καμιά
π.χ. καμιά τριανταριά , καμιά πενηνταριά
Σύνθετα με πρώτο συνθετικό αριθμητικό
Οι τύποι που παίρνουν τα αριθμητικά στη σύνθεση ως πρώτα συνθετικά
φαίνονται από τον ακόλουθο πίνακα:
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.56

57. ένα μον(ο) μονάκριβος , μονάρχης , μονόγραμμα,
μονομαχία , μονοπάτι , μονορούφι κλπ
δύο δι-
δισ-
δυ-
δίβουλος , διγενής , δίδραχμο , δίκοπος ,
δικέφαλος , διπρόσωπος , δίστηλος , δίστιχο,
δισύλλαβος κλπ
δισέγγονος , δισεκατομμύριο
δυαρχία
τρία τρι-
τρισ-
τρίγλωσσος , τριγύρω , τρίγωνο , τρίποδας ,
τρικούβερτος , τριλογία , τρίτομος , τριφύλλι
κλπ
τρισάγιο , τρισάθλιος , τρισέγγονο ,
τρισκατάρατος κλπ
τέσσερα τετρα- τετράγωνο , τετράμηνο ,τετράπαχος ,
τετράπλευρο , τετράποδο κλπ
πέντε πεντα- πεντάδραχμο , πεντάπλευρο , πεντέμηνο ,
πεντάμορφη , πεντέρφανος κλπ
έξι εξα- εξαδάκτυλος , εξατάξιος , εξάμηνο ,
εξάχρονος κλπ
εφτά εφτα- εφταμηνίτικος , Επτάνησα , εφτάψυχος κλπ
οκτώ οχτα- (ο)χταπόδι , οχτάστηλος , οχτάστιχο κλπ
εννιά εννια- εννιάμερα
Ανάλογα είναι και το Δωδεκάνησα , εκατονταετία , χιλιοτραγουδισμένη ,
μυριάκριβος κλπ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Γράψε τα απόλυτα και τα τακτικά αριθμητικά δίπλα:
Απόλυτα Τακτικά
1 ένας , μία , ένα πρώτος , -η , -ο
2 δύο …………………………………
3 τρεις , τρία …………………………………
4 τέσσερις , τέσσερα …………………………………
5 πέντε …………………………………
6 …………………. …………………………………
7 …………………. …………………………………
8 ………………… …………………………………
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.57

58. 9 εννιά , εννέα …………………………………
10 ………………… …………………………………
11 ………………… …………………………………
12 ………………… δωδέκατος , -η , -ο
20 ………………… …………………………………
90 ………………… …………………………………
2. Nα γράψεις τα μέρη από τα οποία αποτελείται η κάθε σύνθετη λέξη
μονοσύλλαβο: ………………….. + …………………….
πεντάρφανο: ………………….. + …………………….
εξάωρο : ………………….. + …………………….
τετράχορδο: ………………….. + …………………….
χιλιόχρονος: ………………….. + …………………….
διήμερο: ………………….. + …………………….
τετραθέσιο: ………………….. + …………………….
εξάτομο: ………………….. + …………………….
διγενής: ………………….. + …………………….
3. Δημιούργησε σύνθετα με πρώτο συνθετικό αριθμητικό:
μονο- , μον-
άμαξα με ένα ίππο: μόνιππο
λέξη με μια συλλαβή: …………………..
σπίτι με ένα όροφο: …………………..
δισ- , δι-
Τα αδέρφια που γεννιούνται μαζί: …………………..
Το σχολείο που έχει δύο δασκάλους (θέσεις): ……………………
Αυτός που μιλάει δύο γλώσσες: …………………..
Αυτός που παρουσιάζει δύο πρόσωπα: …………………….
Σπίτι με δύο ορόφους: ………………….
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.58

59. τρισ-
σχήμα με τρεις γωνίες: …………………
Σχολείο με τρεις δασκάλους (θέσεις): …………………
Λέξη με τρεις συλλαβές: …………………..
Οι τρεις μήνες: …………………..
Ο πάρα πολύ ευτυχισμένος: ………………………
τετρα-
Τα τέσσερα χρόνια: …………………….
Όχημα με τέσσερις τροχούς: ………………………
Ποίημα με τέσσερις στίχους: …………………..
Ο πάρα πολύ παχύς: ……………………….
πεντα-
Ο πολύ καθαρός: ……………………..
Το πολύ νόστιμο: ………………………
Το σχήμα με πέντε γωνίες: ………………………..
Κατσιούλας Ζήσης
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.59

60. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤ’ ΤΑΞΗΣ ΣΤΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΌΝΟΜΑ / ΕΠΏΝΥΜΟ:__________________________________________ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:____
Τοπικοί προσδιορισμοί
1. Τοπικά επιρρήματα
Άκλιτες λέξεις που δηλώνουν τόπο, όπως πάνω, κάτω, εδώ, εκεί, αλλού, κάπου, παντού, μέσα, έξω,
δεξιά, αριστερά, μπροστά, πίσω, πλάι, δίπλα, ψηλά, χαμηλά, κοντά, απέναντι, γύρω, τριγύρω,
ολόγυρα, ανάμεσα, βόρεια, νότια, ανατολικά, δυτικά κλπ
2. Φράσεις με προθέσεις (εμπρόθετοι προσδιορισμοί) που δηλώνουν τόπο και οι οποίες
συνήθως σχηματίζονται με τις προθέσεις:
 Από π.χ. Ξεκίνησε πρωί από το χωριό
 Ίσαμε π.χ. Προχώρησαν ίσαμε το σπίτι εκείνο
 Κατά π.χ. Πάω κατά την πλατεία
 Μέχρι π.χ. Πάω μέχρι την πλατεία
 Προς π.χ. Προς τα δεξιά βλέπετε το σαλόνι
 Σε π.χ. Προχώρησαν σε άλλο δωμάτιο
 Ως π.χ. Προχώρησε ως το τέρμα του δρόμου
Άσκηση
Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με τις κατάλληλες λέξεις και φράσεις που
φανερώνουν τόπο:
1. Προτίμησε να καθίσει ___________________________________ για να ζεσταθεί
2. Έψαχνε ________________ να βρει το φάκελο ________________ στον οποίο βρίσκονταν τα
αποτελέσματα των εξετάσεων, αλλά αυτός είχε πέσει ________________ του σαλονιού
3. Περπατούσανε __________________ βιαστικά , ο ένας __________ στον άλλον.
4. Προσπαθούσε να μαζέψει τα ρούχα του που ήταν πεταμένα _________________ κι
__________________και να τα χώσει ______________
5. Μην περνάς __________ αν δεν κοιτάξεις πρώτα _______________ κι ______________ να
δεις αν έρχεται κάποιο αυτοκίνητο.
6. Έτσι όπως κοίταζε _______________ του δεν είδε την κολόνα που βρισκόταν
____________________ ____________ και έπεσε με δύναμη _____________-της.
Πάνω, κάτω, κοντά, παντού, πίσω, δεξιά, εδώ, μπροστά, στο τζάκι, στο δρόμο, από το φράχτη,
απέναντι, μέσα, αριστερά, από το τραπέζι, πλάι, στη βαλίτσα, εκεί
Παγώνη Ηλέκτρα
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.60

61. 4Ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΩ ΤΑΞΗ ΣΤ΄
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: .....................................................................................................
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥΣ
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ:Το Υποκείμενο το Ρήμα και το Αντικείμενο ή το Κατηγορούμενο
ΑΠΛΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Αποτελείται από το υποκείμενο το ρήμα ή από το υποκείμενο το ρήμα κι ένα κατηγορούμενο ή
αντικείμενο
ΟΝΟΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ Ο δάσκαλος είναι κουρασμένος. ΡΗΜΑ + ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ Ο δάσκαλος διορθώνει την άσκηση. ΡΗΜΑ+ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Π.χ Ο μαθητής κουράστηκε. — Τα παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο.—Ο Βαγγέλης έγινε πρόεδρος. —Η Μαρία έδωσε την τσάντα σε εμένα.
ΣΥΝΘΕΤΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Η πρόταση που έχει δύο ή περισσότερα υποκείμενα,αντικείμενα ή κατηγορούμενα.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΥΠ+ΥΠ Ο δάσκαλος και οι μαθητές είναι κουρασμένοι. ΡΗΜΑ + ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
ΥΠ Οι μαθητές είναι χαρούμενοι, γελαστοί κι ευτυχισμένοι .ΡΗΜΑ + ΚΑΤ+ΚΑΤ+ΚΑΤ
ΥΠ Οι μαθητές παίζουν ποδόσφαιρο και μπάσκετ. ΡΗΜΑ+ΑΝΤ+ΑΝΤ
ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Εκτός από τους κύριους όρους ( Υ-Ρ-Α ή Κ) περιέχει πληροφορίες που εξηγούν ή συμπληρώνουν τους
κύριους όρους.
ΟΝΟΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ Ο δάσκαλος της Έκτης τάξης , σήμερα το πρωί, φαινόταν κουρασμένος. ΡΗΜΑ + ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
Π.χ Τα παιδιά παίζουν ποδόσφαιρο στην αυλή του σχολείου στο μάθημα της Γυμναστικής .—Ο Βαγγέλης έγινε πρόεδρος χθες.
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ
Λείπουν ένας ή περισσότεροι βασικοί όροι.
Π.χ ( Εσύ)Για πού; (πηγαίνεις) ( Εγώ)Έρχομαι. ( Εσύ είσαι)Μεγάλε!
ΠΡΟΥΝΤΖΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.61

62. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
• Να βρεις και να σημειώσεις τους βασικούς όρους των προτάσεων και αυτούς που λείπουν:
Η πεταλούδα πέταξε μακριά. Η μητέρα έφερε το βιβλίο. Ο ουρανός ήταν λαμπερός και καταγάλανος. Ο
δάσκαλος μοίρασε στα παιδιά τα διαγωνίσματα. (............)Μη γελάς. (............)Είναι όμορφη. Τα αγόρια και τα
κορίτσια, έπαιξαν και διασκέδασαν. Σήμερα αλλάξαμε θρανία και καρέκλες. Το όνειρο έγινε
πραγματικότητα.Τα αγόρια και τα κορίτσια έφεραν ρούχα και βιβλία στους φίλους τους.
• Γράψε το είδος κάθε μιας από τις παρακάτω προτάσεις:
Πήγαινε γρήγορα. (.............................)
Το αεροπλάνο απογειώθηκε(.............................)
Χρόνια πολλά και καλά. (.............................)
Το ήξερα. (.............................).
Ο παππούς και η γιαγιά έρχονται . (.............................)
Τα βουνά είναι δασωμένα.Οι κάμποι δεν είναι. (.............................)
Ο ήλιος λάμπει στα βουνά και στους κάμπους. (.............................)
Ο λύκος κι η αλεπού έγιναν φίλοι. (.............................)
Μια πεταλούδα πέταξε πολύ μακριά. (.............................)
• Γράψε 2 προτάσεις από κάθε είδος:
ΑΠΛΕΣ......................................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................
ΣΥΝΘΕΤΕΣ..............................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................
ΕΠΑΥΞΗΜΕΝΕΣ...................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................
ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΕΣ.......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................................................
ΠΡΟΥΝΤΖΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.62

63. Πώς περιγράφουμε ένα κτίσμα
 Όνομα (αν υπάρχει)
 Πού βρίσκεται
 Πότε και για ποιο λόγο χτίστηκε - Ποια είναι η ιστορία του
 Πώς είναι: -» η γενική εντύπωση που δημιουργεί
-» τα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής του
-» η εξωτερική του εμφάνιση με λεπτομέρειες - υλικά
κατασκευής
-» χώροι και αντικείμενα που συναντάει κανείς στο
κτίσμα (εξωτερικά, εσωτερικά)
 Πώς χρησιμοποιείται σήμερα
Σημείωση : Συνήθως τα ρήματα βρίσκονται στον Ενεστώτα και στο γ’
πρόσωπο ενικού ή πληθυντικού αριθμού . Χρησιμοποιούμε χρόνους του
παρελθόντος όταν αναφερόμαστε στην ιστορία του
χτίσματος.
Όταν περιγράφουμε ένα κτίσμα με το οποίο έχουμε κάποια προσωπική σχέση,
μπορούμε ακόμα να αναφέρουμε και τα εξής :
♥
πότε και πώς γνωρίσαμε το κτίσμα •
τι κάναμε ή κάνουμε σ' αυτό
σκέψεις και συναισθήματα
elena
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.63

64. Όταν περιγράφουμε ένα κτίσμα με το οποίο έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση
(π.χ. το σπίτι , το σχολείο), χρησιμοποιούμε ρήματα που βρίσκονται στον
ενεστώτα και στο α’ ενικό ή πληθυντικό πρόσωπο.
Περιγραφή σπιτιού
Πού βρίσκεται (είναι ισόγειο, μονοκατοικία, πολυκατοικία,
οροφοδιαμέρισμα, ρετιρέ)
Πότε χτίστηκε / ποια είναι η ιστορία του (αν είναι καινούριο ή
παλιό)
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται – γενική εντύπωση
Πώς είναι απέξω και πώς από μέσα (ποια γενική εντύπωση
δημιουργεί με την πρώτη ματιά)
Από τι υλικά είναι φτιαγμένο
Πώς είναι ο χώρος γύρω απ' αυτό, είναι περιμαντρωμένος ή
ελεύθερος, Πόσους και ποιους χώρους έχει εσωτερικά
Ποια είναι τα αντικείμενα (έπιπλα κτλ.) που συναντάει κανείς μέσα
σ' αυτό Ποιοι ζουν σ' αυτό
Πώς νιώθετε κάθε φορά που βρίσκεστε εκεί - πόσο το αγαπάτε
Αν ανήκει στην οικογένειά σας ή το νοικιάζετε.
Τι κάνετε σ’αυτό.
Σκέψεις και συναισθήματα
(Για να γίνει η περιγραφή σας πιο ζωντανή, χρησιμοποιήστε
ενεστώτα, λέξεις ή φράσεις που φανερώνουν τόπο και όσο
περισσότερα επίθετα μπορείτε).
Και η περιγραφή δεν είναι δύσκολη, όταν προσέχουμε. Πρέπει να
καταβάλλουμε προσπάθεια να περιγράψουμε τα πράγματα κατά τέτοιο
τρόπο, ώστε, όταν κάποιος διαβάσει το κείμενο μας χωρίς να έχει δει
κάτι να το φανταστεί, έτσι όπως είναι στην πραγματικότητα .
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η
λ ε π το μέ ρ ε ι α και η ακρίβεια, είναι
πάντοτε απαραίτητα στοιχεία μιας καλής
περιγραφής. Πρέπει στις περιγραφές μας
elena
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.64

65. να γινόμαστε τέλειοι ζωγράφοι ώστε να παρουσιάζουμε τα πράγματα,
όπως είναι στην πραγματικότητα, με ζωντάνια και ακρίβεια .
Έτσι, μια περιγραφή, για να είναι πραγματικά ωραία, πρέπει να είναι
μια σωστή ζ ω γ ρ α φ ι ά με λέξεις, μια εικόνα, μια φωτογραφία
που να μας δίνει με λέξεις ζωντανή την όψη του τοπίου, του
προσώπου, του πράγματος ή του φαινομένου που περιγράφουμε. Όπως
δηλαδή ο ζωγράφος φτιάχνει ένα ωραίο τοπίο, χρησιμοποιώντας
σωστά τα χρώματα του, έτσι μπορούμε κι εμείς χρησιμοποιώντας
σωστά το λόγο μας να δώσουμε μια εξίσου ωραία εικόνα του τοπίου
αυτού.
elena
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.65

66. Φύλλα
εργασιών
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.66

67. Αποστόλης Αγγελόπουλος [1]
__ /__ /20__
1. Οι παρακάτω στήλες περιέχουν διάφορα μέρη του λόγου. Προσπάθησε
να βρεις και να υπογραμμίσεις τα επίθετα.
Άρρωστος μήκος ανταποκριτής στολισμένος παρουσιάζω μεταδοτικός ιδιαίτερα
εκπαιδευτικός συναίσθημα σημαντικός καινούριος μάχιμος χτίζωχτισμένος γράμμα
γραμμή δυνατός μαχητής κρύσταλλο πέτρινο παρουσιαστής ξαφνικά προσποιούμαι
σύγχρονος χτυπημένος ευκολία δεμένος δύναμη χτιστός χτίσιμο γραφικός γραφίστας
2. Συμπλήρωσε τις προτάσεις γράφοντας τα ουσιαστικά στον κατάλληλο
τύπο.
α) Η τομή των ........................ (διαγώνιος) σε ένα τετράγωνο χωρίζει κάθε ........................
(διαγώνιος) σε ίσα τμήματα.
Β) Η τηλεόραση και ο τύπος έδωσαν μεγάλες ........................ (διάσταση) στο θέμα.
γ) Έχω τις καλύτερες ........................ (ανάμνηση) από το καλοκαίρι.
δ) Το μήκος της ........................ (διάμετρος) ενός κύκλου είναι διπλάσιο του μήκους της
ακτίνας.
ε) Οι ......................... (παράγραφος) του κειμένου είναι τρεις.
στ) Οι ........................ (εκτίμηση) των εμπειρογνωμόνων για το ατύχημα ταυτίζονται.
ζ) Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ορίσει τις ημερομηνίες για τις δυο επόμενες ........................
(σύνοδος).
η) Διαβάζουμε τις ώρες των ........................ (αναχώρηση) των πτήσεων στο φωτεινό
πίνακα ........................ (ανακοίνωση).
ΓΛΩΣΣΑ ΣΤ΄ ΤΑΞΗΣ
ΌΝΟΜΑ:__________________
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.67

68. Αποστόλης Αγγελόπουλος [2]
3. Μετάτρεψε τις παρακάτω προτάσεις σε ελλειπτικές αφαιρώντας τον
όρο όπου πρέπει.
Είναι ώρα για μάθημα.__________________________________________
Έρχεται ο πατέρας! __________________________________________
Προσοχή! 0 σκύλος δαγκώνει. ___________________________________
Διαβάζει τα μαθήματά του. ______________________________________
4. Να αντικαταστήσεις με επίθετα τις φράσεις που χαρακτηρίζουν τα
ουσιαστικά:
α. Τα σκαλοπάτια ήταν από μάρμαρο.
_________________________________________________________
β. Η εικόνα από ασήμι ήταν οικογενειακό κειμήλιο.
_________________________________________________________
γ. Τα ρολόγια από την Ελβετία είναι ακριβά.
_________________________________________________________
δ. Τα ρούχα από μαλλί φοριούνται το χειμώνα.
_________________________________________________________
ε. Τα παράθυρα στις περισσότερες οικοδομές κατασκευάζονται από αλουμίνιο.
_________________________________________________________
στ. Οι τοίχοι της αίθουσας ήταν βαμμένοι με πολλά χρώματα.
_________________________________________________________
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.68

69. Αποστόλης Αγγελόπουλος [3]
5. Στις φράσεις που ακολουθούν να συμπληρώσεις τα κενά με τα επίθετα
που δίνονται στην παρένθεση.
α. Στους αγώνες αυτοκινήτων παίρνουν μέρος ........................... (γρήγορος) αυτοκίνητα.
β. ........................... (πολύς) αυτοκράτορες του Βυζαντίου χρησιμοποιούσαν
................................... (μισθοφόρος) στρατιώτες.
γ. Ο ........................... (κρύος) αέρας τον ανακούφισε.
δ. Η έκφραση του προσώπου του έδινε την εικόνα ενός ...........................
(τίμιος) και ........................... (ήρεμος) ανθρώπου.
ε. Το ........................... (δημογραφικός) πρόβλημα αποτελεί κίνδυνο για ...........................
(αρκετός) χώρες της Ευρώπης.
στ. Ήταν ........................... (ωραίος) γυναίκα με ........................... ...........................
(μακρύς, μαύρος) μαλλιά.
6. Να υπογραμμίσεις τους προσδιορισμούς του τόπου:
α. Ένας ναύτης βρήκε εκεί δύο χρυσά νομίσματα,
β. Τα κουπιά ανεβοκατέβαιναν ρυθμικά στη θάλασσα.
γ. Παντού ξυπνούσαν αναμνήσεις,
δ. Κάπου είχε κρύψει το πορτοφόλι του.
ε. Για να πας από την Ελλάδα στη Γαλλία, πρέπει να κατευθυνθείς δυτικά.
στ. Το καινούριο ποδήλατο βρισκόταν έξω από την πόρτα του.
ζ Το σπίτι τους ήταν κοντά στην πλατεία.
7. Να μετατρέψεις τις παρακάτω προτάσεις σε ελλειπτικές.
α. Προσοχή! Εκτελούνται έργα.
___________________________________________________________
β. Υπάρχει επικίνδυνη στροφή.
___________________________________________________________
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.69

70. Αποστόλης Αγγελόπουλος [4]
γ. Εμείς τελειώνουμε τον Ιούνιο.
___________________________________________________________
δ. Είναι καιρός για αποφάσεις,
___________________________________________________________
ε. Εσείς θα φύγετε στις οχτώ.
___________________________________________________________
στ. Εμείς πιστεύαμε στη νίκη.
___________________________________________________________
ζ. Αυτοί δεν ήξεραν τη γλώσσα.
___________________________________________________________
8. Στις προτάσεις που ακολουθούν να γράψεις το κατάλληλο αριθμητικό
αντικαθιστώντας τον αριθμό:
α. Η παραγωγή λαδιού ήταν φέτος....................................................(2).
β. Η παράσταση στο θέατρο αρχίζει μετά το ........................................... (3) κουδούνι.
γ. Οι παίκτες μιας ομάδας μπάσκετ αποτελούν μια ................................ (5).
δ. Ο Φεβρουάριος, ο ........................................... (2) μήνας του χρόνου, έχει τις λιγότερες
μέρες.
9. Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις γράφοντας το
ουσιαστικό που δίνεται στην παρένθεση, στην κατάλληλη πτώση:
α. Η εφορία δέχεται ορισμένες .................................. (απόδειξη) και μειώνει το φόρο.
β. Η .................................. (κίνηση) των αυτοκινήτων δημιουργεί προβλήματα
στις μεγάλες .................................. (πόλη).
γ. Η στιγμή της .................................. (απόφαση) είναι δύσκολη.
δ. Ο Ιούνιος είναι περίοδος .................................. (εξέταση) για τους μαθητές
και τους φοιτητές,
ε. Οι συνέπειες κάποιων .................................. (πράξεις) είναι οδυνηρές.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.70

71. Αποστόλης Αγγελόπουλος [5]
10. Να συμπληρώσεις τα κενά στο παρακάτω κείμενο με επίθετα που
σχηματίζονται από τις λέξεις των παρενθέσεων.
Καθίσαμε στα.......................................................... (αναπαύομαι) καθίσματα του καραβιού.
Πρώτα απλώσαμε τον χάρτη στο τραπέζι και δείξαμε με το μολύβι τη διαδρομή που θα
ακολουθούσε το καράβι.
Έπρεπε να περάσουμε τρία ............................................ (βράχος) νησιά για να φτάσουμε στον
προορισμό μας. Έπειτα ανεβήκαμε στο κατάστρωμα για να βγάλουμε μερικές
........................................................ (ανάμνηση) φωτογραφίες. Διαλέξαμε θέσεις με φόντο τα
άγονα νησάκια που είναι κατάσπαρτα στο Αιγαίο.
Ξαφνικά, ένας .............................................. (τολμώ) γλάρος, που ακολουθούσε
............................................ (υπομένω) το καράβι μαζί με άλλους, πλησίασε το κατάστρωμα
και άρπαξε με το ράμφος του ένα μπισκότο που του πρόσφερε ένας κύριος με
προτεταμένο το χέρι του. Τη σκηνή, η οποία ήταν .................................................
(εντυπωσιάζω), την είδαν πολλοί επιβάτες και την ίδια στιγμή δεκάδες χέρια πρόσφεραν
στους γλάρους μπισκότα, πατατάκια, γαριδάκια κι ό,τι άλλο .................................... (διαθέτω)
φαγώσιμο υπήρχε.
Όταν απομακρυνθήκαμε αρκετά, οι γλάροι άρχισαν να επιστρέφουν στην ακτή,
απογοητεύοντας έτσι τους ................................................. (εκπλήσσω) επιβάτες του
καραβιού.
11. Να υπογραμμίσεις στις παρακάτω προτάσεις τους τοπικούς
προσδιορισμούς (επιρρήματα και φράσεις που φανερώνουν τόπο).
1. Το ξενοδοχείο χτίστηκε μέσα στα δέντρα σε απόλυτη αρμονία με τη φύση.
2. Οι οδηγοί με τα άλογα ξενάγησαν τους επισκέπτες στα καταπράσινα μονοπάτια του
δάσους.
3. Ο αγώνας θα διεξαχθεί το βράδυ στο γήπεδο της πόλης μας.
4. Στο ψηλότερο σημείο της πλαγιάς μάς περίμενε ένα θέαμα απίστευτο.
5. Απολάμβανε τον ζεστό καφέ μπροστά στο τζάκι.
6. Το χιόνι έφτασε χαμηλά ως τη λίμνη κι έντυσε τριγύρω την περιοχή στα άσπρα.
7. Προχώρησε ίσαμε το σπίτι και κοίταξε μέσα από το σπασμένο παράθυρο.
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής σελ.71