2. Klasifikimi i kontratave
• Liria e rregullimit të marrëdhënieve kontraktuese ka
mundësuar krijimin e kontratavë të shumta dhe të
shumëllojshme.
• Kriteret për klasifikimin e kontratavë janë të
ndryeshme:
• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a është
paraparë sipas ligjit apo jo, kontratat klasifikohen:
• 1. në kontrata me emer dhe
• 2. kontrata pa emer.
3. • Sipas kushteve të domosdoshme që nevojiten për krijimin e tyre-
së kontrata a lidhet në bazë të vullnetit të palëve- solo
consensus apo në bazë të formës së caktuar kontratat
klasifikohen:
1. në kontrata konsensuale dhe
2. kontrata formale.
• Duke pasur parasysh së njëra palë për atë, që ka dhënë a merr
kundërvlerë adekuate apo jo, kontratat klasifikohen:
1. në kontrata me shpërblim dhe
2. kontrata pa shpërblim.
• Sipas të drejtave dhe detyrave që krijohën midis palëve
kontraktuese, kontratat klasifikohen:
1.në detyruese të njëanshme dhe
2. të dyanshme.
4. • Sipas asaj së me rastin e lidhjes së kontratës a I dinë palët
kontraktuese, të drejtat dhe detyrat e tyre dhe se a varët kjo
nga një rrethanë e ardhshmë dhe e pasigurtë, kontratat,
kontratat klasifikohen në
1. komutative dhe
2. aletore.
• Sipas kohëzgjatjës së prestimit që duhet të përmbushët,
kontratat klasifikohen në kontrata me;
1. prestime të përhershmë dhe
2. prestime të përkohëshme.
• Sipas asaj se një kontratë a janë elementet e një kontratë apo
ka elemente të disa kontratavë, kontratat klasifikohen në :
1. të thjeshtë dhe
2. të përziera.
5. • Në bazë të mënyrës se lidhjes së tyre kontratat klasifikohen
në:
1. të përgjithshme dhe
2. të vecanta.
• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a mund të
ekzistojë pavaresisht nga ekzistimi i saj apo varet nga
ndonjë kontratë tjeter, kontratat klasifikohen në kontrata
të
1. pavarura dhe
2. aksecore.
• Duke u bazuar në faktin së një kontratë a lidhet me qëllim
që të lidhet një kontratë tjeter, kontratat klasifikohen në :
1. parakontratë dhe
2. kontrata kryesorë.
6. • Së a merrën parasysh cilësitë e vecanta të palës kontraktuese apo jo,
kontratat klasifikohen në:
1. kontrata intuitu personae dhe
2. jo intuitu personae ( personale dhe jo personale).
• Së në lidhjen e kontratës a marrin pjesë drejtëpërdrejtë të gjithë
subjektët që kanë shprehur vullnetin apo një person e lidh kontratën në
emer të tyre, kontratat klasifikohen në :
1. individuale dhe
2. kolektive.
• Sipas teknikës dhe mënyrës së lidhjes së tyre, kontratat klasifikohen në
kontrata me
1. përmbajtje të caktuar dhe
2. kontrata të adezionit.
• Varësisht së në një kontratë a duket baza apo nuk duket, kontratat
klasifikohen në:
1. kuazale dhe
2. abstrakte.
7. Kontratat me emer dhe pa emer
(contraktus nominatus dhe innominatus)
• Kontrata me emer janë ato që janë të parapara dhe të
rregulluara shprehimisht me dispozita të ligjit ose të kodeve
civile. Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë: kontrata e shitjës, e
dhuratës, kembimit, vepres, qirasë etj.
• Kontrata pa emer janë ato kontrata që nuk e kanë emrin e tyre
dhe nuk janë të rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohën
nga palët duke u bazuar në rregullat e përgjithshme të së
drejtës kontraktuese.
• Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë : kontrata për sefin,
kontrata për ekspozimin, botimin dhe kontrata për angazhimin e
kapaciteteve hotilere.
8. Kontratat konsensuale dhe formale
• Kontrata konsensuale janë ato kontrata, të cilat lidhen me
marrëveshjën e thjeshtë të palëve kontraktuese-solo consensus,
palët duhet të shprehin qëllimin e kontraktimit.
• Si kontrata konsensusale janë: kontrata mbi shitjën , mbi veprën,
mbi qiranë etj.
• Kontrata formale janë ato kontrata, për lidhjen dhe vlërshmerinë
e të cilave me ligj është caktuar forma e posaqmë, e cila
paraqitet si element konstituiv I kontratës.
• Në këtë grupe të kontratavë hynë: kontrata mbi ndërtimin,
kontrata mbi sigurimin, kredine, garancine bankare, dhuratën.
9. Kontratat me shpërblim (oneroze) dhe pa shpërblim
(lukrative)
• Kontrata me shpërblim – në këto kontrata jepët shpërblimi për
atë që merret. Në këtë grup kontratash hyjnë: kontrata mbi
shitjën, mbi veprën, mbi ortakerinë, mbi qiranë, mbajtjen e
përjetshmë,mbi ndërtimin.
• Kontratat pa shpërblim- janë ato kontrata në të cilat nuk jepet
kurrfarë shpërblimi për atë që fitohet.
• Këtu hyjnë: kontrata mbi dhuratën, huanë pa kamatë, kontrata
mbi shërbimin, kontrata mbi depozitën.
• Në kontratat me shpërblim debitori përgjigjet për mungesa
fizike dhe juridike të sendevë, kurse të ato pa shpërblim nuk
përgjigjet për to , por vetem për dashje.
10. Kontrata detyruese të njëanshme dhe
dyanshme
• Kontratat e njëanshme- janë kontrata nga të cilat krijohën detyra vëtem për
njëren palë kontraktuese, vëtem ajo palë bëhët debitor, kurse pala tjeter
fiton të drejtën për të kërkuar dhe bëhët kreditor I saj.
• Si kontrata të njëanshme detyruese janë: kontrata mbi dhuratën, kontrata
mbi huanë, kontrata mbi depozitën, kontrata mbi shërbimin, kontrata mbi
autorizimin.
• Kontrata e dyanshme detyruese krijojnë të drejta dhe detyra për të dy palët
kontraktuese, pra krijohën nga borxhi dhe kërkesa.
• Kontrata të këtilla janë: kontrata mbi qiranë, kontrata mbi veprën, kontrata
mbi ortakrinë, kontrata mbi sigurimin.
11. Kontrata komutativ dhe aleatore
• Kontrata komutative janë ato kontrata në të cilat palët
kontraktuese që në çastin e lidhjes së kontratës I dinë të
drejtat dhe të detyrat e tyre.
• Në këto kontrata hyjnë : kontrata mbi shitjën, këmbimin,
ndërtimin, sigurimin, qiranë, ortakerinë etj.
• Kontrata aleatore janë ato të drejta në të cilat palët në çastin e
lidhjes se kontratës nuk I dinë të drejtat dhe detyrat e tyre, por
kjo varet nga një rrëthanë e ardhshmë dhe e pasigurt.
• Në këtë grup hyjën: kontrata mbi sigurimin, kontrata mbi lojen
dhe kushtin, kontrata mbi mbajtjen e përjetshmë.
12. Kontrata me prestime te përhershme dhe të
përkohshme
• Kontrata me prestime të përkohshme janë ato në të
cilat prestime ekzekutohen aty për aty, mënjëhere.
Detyrimi I debitorit përbëhët prej një bërjë ose
mosbërjë, prej një lëshimi të cilin ekzukuton për një
çast. p.sh. Kontrata e shitjes se sendeve me para të
gatshme.
• Kontrata me prestime të përhershmë janë ato, në të
cilat ekzekutohen me intervale me të gjata kohorë. Në
këto kontrata detyra e debitorit përbehët prej shumë
bërjesh, mos bërjesh ose lëshimesh, p.sh, kontrata mbi
qiranë, pagesa mujore etj.
13. Kontratat e thjeshte dhe të përziera
• Kontrata e thjeshta janë ato që kanë elemente të një kontratë ,
dhe paraqet një lloj të caktuar kontratash ( p.sh., kontrata e
shitjës, e qirasë, e depozitës, e dhuratës, e këmbimit etj.)
• Kontrata e përzier është një kontratë, e cila sipas përmbajtjes
ka elemente të disa kontratave të thjeshta. Përmbajtja e këtyre
kontratave paraqet një tërësi të një kontrate unike.
• Kontrata të përziera janë: kontrata mbi pansionin, kontrata
mbi sefin, kontrata mbi allotmanin , kontratat mbi
ingjeneringun.
• Kontrata mbi sefin përmban elementet të kontratës mbi qiranë
dhe depozitën.
14. Kontratat e pergjithshme dhe te veçanta
• Kontrata të përgjithshme janë ato të cilat palët i kanë caktuar,
saktësuar, të drejtat dhe detyrat në mënyrë të përgjithshme,
për një periudhe të gjatë kohor.
• Këto zakonisht lidhen në ndërtimtari për ndërtimin e urave,
rrugevë, fabrikave . Për kryerjën e këtyre punëve lidhen dy lloj
kontratash : të përgjithshme dhe të veçant. Kontrata e
përgjithshme me të cilat konstatohen dhe saktësohen të gjtha
punët e ndërtimit.
• Kontrata të veçanta janë ato të cilat lidhen për çdo vit
kalendarik, ku caktohen punët e ndërtimit për atë vit.
• Kontrata të veçanta janë ato kontrata në të cilat janë
konstatuar detyrat konkrete të palëve për një përuidhe të
shkurter prej një viti.
15. Kontratat e pavarur dhe akcesore
• Kontratat e pavarura ( kryesore) krijojnë efekte juridike dhe
shuhen pavarsishtë nga ndikimi I ndonjë kontratë tjeter.
• Kontrata të pavarura janë : kontrata e shtitjës, ortakrisë, e
qirasë, e veprës, e shërbimit, e dhuratës etj.
• Kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata
kryesore. Zakonisht këto kontrata lidhet si shtese e kontratës se
pavarur ose e kontratës se veçante por akcesore.
• Kotrata akcesore janë: kontrata për dorëzaninë, kaparit, pengun,
hipotekën, kuacionit, pendimin.
• Kontrata akcesor me se shumti lidhen për ekzekutimin e
kontratës.
16. Kontratat kauzale dhe abstrakte
• Kontrata kauzale, shkaku i drejtëpërdrejtë juridik për çka është
lidhur kontrata është i njohur, jo vetem për palët kontraktuese,
po edhe për personat e tretë.
• Këtu bëjnë pjesë : kontrata mbi dhuratën, huanë, depozitën,
qiranë, veprën etj.
• Kontratat abstakte janë ato të cilat nuk është cekur qëllimi për
cilen palët obligohen.
• Baza e kontratës ekziston në këto kontrata por shkaku nuk është
njohur për palët kontraktuese sepse obligohen.
• Kontrata abstakte është kombiali, ose kur dikush obligohet me
shkrim se dikujt do t ia paguaj shumën e caktuar të parave.
17. Kontratat individuale dhe kolektive
• Kontrata kolektive janë ato që krijojnë efekte juridike për të
gjithë subjektët që I përkasin grupit të caktuar, pa marrë
parasysh se të gjithë nuk kanë dhënë pëlqimin për lidhjen e
saj.
• Këtu hyjnë : kontrata kolektive e punës, kontrata e sigurimit
kolektiv, pajtimi me dhunë I kreditoreve.
• Kontrata individuale janë ato me të cilat saktësohen detyrat
ndërmjet subjektëve- anëtareve të grupit në emer të cilave
është lidhur kontrata koliktive. Rastet me të shpeshta janë :
kontrata individuale e punës që lidh punëtori me
punëdhënësin.
18. Kontratat paraprake dhe kryesore
• Kontrata paraprake janë ato me anë të cilave palët janë
obliguar që në të ardhmen të lidhin kontratë tjeter, elementet
e të cilave janë caktuar me parë.
• Forma e parakontratës varet nga forma e kontratës kryesore që
do të lidhet, në rast së forma është kusht I vlëfshmërisë së
kontratës.
• Kontrata kryesore janë ato të cilat krijohën pasi të jetë
përmbushur kontrata paraprake.
• Nuk mund të zbatohen në kontratat paraprake rregullat mbi
përgjegjësinë për mungesat fizike dhe juridike të sendeve.
19. Kontrata personale dhe jo personale
• Kontrata personale janë ato për lidhjen e të cilave merret
parasysh cilësia e vecante e palës kontraktues.
• Si cilësi të veçanta konsiderohen : talenti, mjeshtria e veçantë,
besimi I caktua, afiniteti ndaj një personi.
• Kontratat personale shuhen me vdekjen e palës, vetitë e
veçanta të së cilës janë marrë parasysh për lidhjen e
kontratës.
• Kontratat jo personale janë ato, në të cilat nuk merret
parasysh cilësia e veçantë e palës kontraktuese (p.sh., kontrata
e shitjës, këmbimit etj. ).
20. Kontrata me përmbajtej të caktuar dhe kontrata
e adezionit
• Kontrata me përmbajtje të caktuar janë ato, në të cilat është
caktuar përmbajtja nga palët kontraktuese. Në këto kontrata
palët me marrëveshje I caktojnë elementet dhe kushtet e saj.
• Kontrata të adezionit janë ato, në të cilat njëra palë që me
përpara i cakton elementet dhe kushtet e kontratës, kurse pala
tjeter nuk merr pjesë në përpilimin e kësaj kontratë e as që
ndikon në ndonjë element të ketyrë kontratavë .
• Në këto kontrata paraqiten në kontratat mbi transportin e
mallrave në hekurudha, në trafikun ajror, ujor, në lemin e
sigurimit, në shërbimet postale, në shërbimet kumunale.
21. Interpretimi I kontratës
• Kontrata është vepër e palëve kontraktuese. Ajo lidhet me
pajtimin e vullnetit të shprehur të dy ose më shumë subjektëve
më qëllim të krijimit, ndryeshimit, ose shuarjes së marrëdhënies
së caktuar të detyrimeve.
• Interpretimi i kontratës do të thotë përcaktimi i kuptimit të
vertetë dhe efekteve të dispozitave të saj.
• Në rregullat e interpretimit të kontratës dallohen:
A. Rregullat e përgjithshme dhe
B. Rregullat plotësuese.
• Nuk ekziston pajtimi sa u përkëtë rregullave të përgjithshme të
interpretimit.
22. • Disa teoricenteve të nisur nga koncepcionet individaliste, e
konsiderojne se kontrata duhet të interpretohet vetëm sipas
kritereve subjektive, do të thotë sipas vullnetit të shprehur të
palëve kontraktuese.
• Sipas teoricenteve të tjerë të cilët nisen prej koncepcioneve
solidariste të kontratës, kontrata duhet të interpretohet sipas
kritereve objektive, do të thotë sipas dokeve dhe shprehive të
rrethit shoqëror në të cilen është lidhur kontrata.
• Sipas kodit civil Gjerman duke theksuar se me rastin e
interpretimit të kontratës duhet vërtetur vullneti I vërtetë I
palëve kontraktuese dhe ai të interpretohet sipas kuptimeve të
qarkullimit afariste.
23. Rregullat plotesuese te interpretimit te
kontrates
• Perveç rregullave të përgjithshme të interpretimit të kontratës, ekzistojnë
edhe rregullat plotësuese.
• Këto rregulla janë:
• Gjate interpretimit të kontratës nuk duhet tu përmbahemi domethënieve
bukfale të shprehjeve të përdorura por duhet të vërtetohet qëllimi I
përbashket I palëve kontraktuese.
• Nësë ndonjë kontratë ose ndonjë dispozitë e saj është e pakuptueshme,
duhet bërë përpjekje që kontrata të ngel në fuqi dhe që kur të interpretohet
të këtë ndonjë kuptim.
• Interpretimi duhet të jetë i tillë që t’i përgjigjet përmbajtjes, natyres, lëndës
dhe karakteristikave të kontratës.
24. • Nësë dispozitat e kontratës përbëhen nga fjalë të cilat mund të
këtë kuptim të ngushtë ose të gjerë , dhe nuk dihet me siguri se
cilin kuptim palët e kanë parasysh, kontrata duhet të
interpretohet në kuptimin e ngusht.
• Në qoftë se interpretohet kontrata me shpërblim, ajo duhet të
interpretohet me synim që të realizohen rregullat e
drejtshmërisë në dhëniet reciproke të palëve.
• Në raste se kontrata është lidhur sipas përmbajtjes që me
përpara të shtypur, ose kur kontrata ka qenë e përgaditur në
ndonjë mënyrë tjetër dhe e propozuar nga njëra palë
kontraktuese, dispozitat e paqarta do të interpretohen në
llogari të palës tjetër.
• Kontratat e tilla interpretohen në dem të përpiluesit në bazë të
rregulles që secili e bartë rrezikun e përdorimit të shprehjeve të
dykuptimshmë.
25. • Interpretimi zakonisht është punë e gjykatës , prandaj
ajo duhet t I këtë parasysh të gjithë këto rrethana me
qëllim që të vërtetohet vullneti i përbashket i palëve,
duke mos eliminuar suazat e rendit juridik të asaj të
drejtë ku ajo lidhet.
26. Kontratat e ndaluara
• Kontrata është e ndalusr nëse është në
kundershtim me parimet kushtetuese, me
dispozita ligjore, me normat e moralit
shoqëror dhe me normat e dokeve të mira.
• Kontratat e ndaluar paraqiten në të drejtën e
detyrimeve, në të drejtën ekonomike, reale,
financiare, administrative, dhe në të drejtën e
punës.
27. • Rastet e kontratavë të ndaluara
• Rastet më të shpeshta të kontratavë të ndaluara, që paraqiten
në praktike, janë:
• Eshtë e ndaluar kontrata që të lidhet midis avokatit dhe klientit
, me të cilin avokati, për shërbimet që ofron merr me tepër
shprëblim, se që parashihet me tarifën që nxirret nga Oda e
avokatëve.
• Eshtë e ndaluar kontrata që lidhet midis avokatit dhe klientit
me të cilën avokati blen tërësisht ose pjesërisht gjënë
kontesutese që është besuar atij në mbrojtje.
28. • Sipas një rregulle tradicionale, merret së kontrata ështe e
ndaluar kur lidhet midis avokatit dhe klientit, në të cilin avokatit
I premtohet ti paguhet njëra pjesë e shumës të cilën pala e
realizon nga ky kontest.
• Eshtë e ndaluar kontrata për dhënien e shumës se caktuar të
parave ndërmjetësuesit për të lidhur kurorë midis personave të
caktuar.
• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjektëve, kur
njeri subjekt I premton ndonjë dobi pasurore që pala tjetër të
lidhe kurorë.
• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjektëve, kur
njeri subjekt I premton dobi pasurore ose I jep subjektit femër
me qëllim të krijojë bashkësi ilegjitime.
29. • Eshtë e ndaluar kontrata e lidhur midis personave fizik
dhe personave juridik civile, e cila ka për lëndë të
kontratës sendet në përdorim të përgjithshem, p.sh.,
rrugët, liqejt , sheshet, mineralet etj.
• Eshtë e ndaluar kontrata midis palëve kontraktuese kur
njëra merr detyrim nga pala tjetër që të kryejë veper
penale.
30. Pasojat juridike të kontrateve të
ndaluara
• Kontratat e ndaluara janë kontrata të
pavlefshme.
• Pavlefshmeria e tyre është relative ose
absolute, varësisht nga fakti se çka cenojnë
kontratat në rastin e lidhjes.
31. • Nëse me lidhjen e kontratavë cenohet interesi individuale të
palëve konttraktuese, kontrata është me pavlershmeri relative.
• Kur me lidhjen e kontratavë cenohet interesi i përgjithshem i
shoqërise , kontrata është me pavlershsmeri absolute.
• Anulimi I ketyre kontratavë bëhet sipas detyres zyrtare në rast
se është pavlefshmeria absolute, ose me inciativen e palës se
demtuar kur është pavlefshmeria relative.
• Anulimi i këtyre kontratavë krijon pasoja juridike. Këto pasoja
shprehen në kthimin në gjendjen e mëparshme.
• Kthimi mund të jetë i njëanshëm ose i dyanshëm.
32. • Në rast të pavlefshmerise së kontratës cdo palë kontraktuese është e
detyruar t ia kthej tjetrës , atë që e ka marr në bazë të kontratës së tillë, por
në qoftë së kjo nuk është e mundshme, ose në qoftë se natyra e asaj që
është përmbushur e kundërshton kthimin, do të jepet shpërblimi përkatës
me para, sipas cmimeve në kohën e marrjes se vendimit gjyqësor , përveç se
ligji nuk cakton dicka tjetër.
• Në qoftë se kontrata është e pavlefshme për shkak të qëllimit , ose është
kunder parimeve kushtetuese të rregullimit shoqëror, dispozitave ligjore ose
morolit shoqeror, gjykata mund ta refuzojë në tërësi ose pjesërisht
kërkesën e palës se pandërgjegjshme për kthimin e asaj cka ka dhënë pala
tjetër e mund të vendosë që pala tjetër atë që e ka marrë në bazë të
kontratës se ndaluar t ia dorëzojë komunës në territorin e se cilës ajo e ka
silinë, vendbanimin ose vendqëndrimin.
• Pasojat juridike paraqiten ne rast se është kryer ekzekutimi I pjeshëm ose
në tërësi I kontratës.
33. Kontratat me fajde
• Kontrata me fajde është ajo sipas se cilës njëra palë
kontraktuese fiton për vete ose për personin e tertë një dobi të
pamase nga pala tjetër kontraktuese, duke shfryëtzuar nevojën,
varësinë, mendjelehtësinë, papërvojën e palës tjetër
kontraktues.
• Për të ekzistuar kontrata me fajde duhet të plotësohen disa
kushte:
• Të jetë kontratë me shpërblim,
• Të ekzistojë nevoja e njërës palë kontraktuese
• Të ekzistojë mendjelehtësia
• Të ekzistojë papërvoja dhe të shkaktohet disproporcioni I
prestimeve.
34. • Të ekzistojë kontrata me shpërblim, është rregull e përgjithshme se vetëm
në kontrata me shpërblim zbatohen rregullat e kontratës me fajde.
• Të ekzistojë nevoja e palës se demtuar. Nëvoja ekziston kur njëra palë është
në pozitë të veshtirë materiale, kur ka skamja në aspektin material ose
nëvoja për ndonjë barë (ilaq) për shërim.
• Mendjeletësia , ekziston atëherë kur subjekti që vendos për të lidhur
kontratë nuk mendon për përmbajtjen e saj, e as që di për rrejdhimet e
kontratës që lidh.
• Papërvoja paraqet një situate të atillë, në të cilën një subjekt ka lidhur
kontratë duke mos pasur njohuri të mjaftueshme për lidhjen e kontratavë.
• Kontratat me fajde janë kontrata të ndaluara. Qëllimi kryesor I tyrë është
shfryetëzimi I palës së demtuar.
35. Të drejtat e palës së demtuar
• Pala e demtuar ka të drejtë të kërkojë anulimin e kontratës. Në qoftë se dispropocioni
I dhënieve reciproke të palëve nuk mund të eliminohet, kontrata shpallet e
pavlefshme.
• E drejta e anulimit të kontratës realizohet në afatin njëvjeçar dhe rrjedh prej çastit të
lidhjes se kontratës.
• Pala e demtuar ka të drejtë të kërkojë që kontrata të mbtet në fuqi, duke eliminuar
dispropocionin e prestimeve të shkaktuar me kontratën me fajde.
• I demtuar ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e demit nëse I është shkaktuar dem
palës se demtuar me lidhjen e kontratës me fajde.
• Pasojat juridike të këtyre kontratavë janë të njëjta me ato të kontratavë të ndaluara.
