emchiin es zui

1. Л.Хэнтий АУ-ны доктор, дэд профессор

2. Ёс зүй нь нүүр амны эмчийн (НА-
ны эмч) өдөр тутмын үйл
ажиллагааны салшгүй хэсэг юм.
НА-ны эмч нар өдөр тутмын ёс
зүйн болон зан төлвийн асуудалтай
холбоотой янз бүрийн нөхцөл
байдалтай тулгардаг.

3. Эдгээр нь бүхэлдээ ёс зүйн асуудлыг
хөндсөн ба энэ нь шинжлэх ухааны
эсвэл эмчийн техникийн асуудлууд
тухайлбал хэсгийн мэдээ алдуулалт
яаж хийх эсвэл яаж саатсан агт араа
шүдийг авах талаар биш, харин НА-
ны эмч нарын зан чанар, шийдвэр
гаргах болон нөхцөл байдлыг үнэлэх
чадвар, мөн эрх үүрэг ба хариуцлагын
талаарх асуудал юм. Иймэрхүү
төрлийн асуудлууд НА-ы эмч нарт их
тулгардаг.

4. Нүүр ам судлалын (НАС) практикт
аль ч чиглэлийн хувьд зарим
асуудлууд нь бусдаасаа илүү
амарханаар шийдэгддэг. Жишээ нь:
Туршлагатай эмч нарт шүдний цоорол
эмчлэх нь хялбар байдаг. Гэтэл зарим
тохиолдолд тухайлбал шүдний
тулгуур эдийн эмгэг гэх мэт элбэг
тохиолддог өвчнүүдийн үед хэрхэн
эмчлэх талаар тодорхой бус, харилцан
үл зөвшилцөх байдал ч тулгарах нь
цөөнгүй.

5. Тэгвэл ёс зүй гэж юу вэ? Эмч нарт
асуудал тулгарахад ёс зүй яаж туслаж
чадах вэ? Энгийнээр хэлбэл–ёс зүй нь
ёс суртахууны судлагдахуун–өнгөрсөн,
одоо, ирээдүй эсэх ёс суртахууны
шийдвэр болон зан төлөвийн байдлын
дүгнэлт болон нягт нарийн, зохион
байгуулалттай тусгал юм. Ёс суртахуун
нь хүний шийдвэр гаргах чадвар болон
зан төлөвийг хэмждэг үнэлгээ юм.

6. Ёс суртахуун гэдэг үгийн агуулга нь
"хүний эрх", хариуцлага, шударга ёс
зэрэг нэр үгнүүд, мөн түүнчлэн "сайн"
болон "муу", "зөв" болон "буруу",
"шударга" болон "шудрага бус" зэрэг
тэмдэг нэрээр илэрхийлэгддэг байна.
Үүнээс харахад, ёс зүй нь " хүний
мэдлэг оюунаа удирдах ухаан", харин ёс
суртахуун нь "мэдлэг оюуны үйлдлийн
илэрхийлэл" юм. Эдгээр хоорондын
уялдаа холбоо нь хүмүүсийн шийдвэр
гаргах зүй зохистой зан авирын
шалгуурын хангадаг.

7. НА-ны эмчийн ёс зүйг яагаад судлах
ёстой вэ?
Бид урьд нь:
"Мэдлэгтэй, ур чадвартай нүүр амны эмч
байхад ёс зүй бол хамаагүй",
"Ёс зүйг нүүр ам судлалын сургуульд бус, гэр
бүлийн хүмүүжлээр олж авдаг",
"НА-ны эмчийн ёс зүйг сурах бичиг эсвэл
лекцээс бус, туршлагатай, ахмад НА-ны эмч
нарын үйл ажиллагаанаас ажиглан суралцдаг
юм",
"Ёс зүй чухал боловч сургалтын хөтөлбөрт ёс
зүйн хичээлийг оруулах анги танхим, цаг
байхгүй" гэх мэтээр хандаж ирсэн...

8. Нүүр амны эмчилгээ нь ямар
онцлогтой вэ?
Дэлхийн аль ч улс оронд НА-ны эмч нь зарим
талаараа онцлогтой байдаг. Үйлчлүүлэгчид
нь нүүр амны эмчид хандахдаа өвдөлтөө
намдаах мөн амны хөндийн эрүүл мэндээ
сайжруулахыг хүсэмжлэн ирдэг. Ингэхдээ тэд
өөрсдийн биенд үзлэг хийхийг нүүр амны
эмч нарт зөвшөөрч, тэр ч бүү хэл өөрсдийн
нууцыг хүртэл ярьдаг байна. Учир нь тэд
нүүр амны эмч нарыг өөрсдийнх нь төлөө
бүхнийг хийнэ гэдэгт итгэдэг.

9. НА-ны эмчийн ашиг олох хандлага
нь зарим тохиолдолд мэргэжлийн
хандлагаасаа давамгайлдаг тул
зарим нэгэн оронд НА-ны эмчийн
нэр хүнд буурч байдаг.

10. Урьд нь НА-ны эмчийнхээ зөвлөгөөг
ямарч асуудалгүй хүлээн зөвшөөрч
дагаж мөрддөг байсан бол одоо тэд
НА-ны эмч нарт зөвлөгөөгөө
батлахыг шаарддаг болсон. Хэрвээ
үйлчлүүлэгчид нь эмчилгээний үр
дүн хангалтгүй санагдвал, шалтгаан
нь юу ч байсан тэд НА-ны эмч
нараас нөхөн төлбөр шаардаж
шүүхэд ханддаг болсон.

11. Хэдийгээр нүүр амны эмч нарын
нэр хүнд буурч байгаа ч нүүр амны
эмчийн мэргэжил ард түмндээ
өндрөөр үнэлэгдсэн, чухал
мэргэжлийн нэг хэвээр байсаар
байна. Мөн энэ мэргэжил хамгийн
авьяаслаг, хөдөлмөрч, үнэнч
оюутнуудын сонирхолыг татсаар л
байна.

12. Хүндэтгэл болон тэгш эрх бүхий
эмчилгээ, үйлчилгээ
НА-ны эмч нар уур
бухимдалгүйгээр тайванаар алдаа
гаргалгүй байж хүмүүстэй
хүндэтгэлтэй харьцаж байх юм бол
үйлчлүүлэгчид ч адилхан тэднийг
хүндэтгэн харьцаж тэднийг сонгон,
сэтгэл хангалуун үйлчлүүлэх
болно.

13. Ялангуяа улсын эмнэлэгт ажиллаж
байгаа эмч нарт хандах
үйлчлүүлэгчдийн хувьд үргэлж
сонголтгүй байдаг. Зарим
үйлчлүүлэгчид эмнэлгийн ажилчид
болон НА-ны эмч нарт ширүүн
хандан тэдний аюулгүй байдалд
заналхийлдэг.

14. Ингэж тэдний нийгмийн аюулгүй
байдалд заналхийлж байгаа нь олон
хүний дургүйцлийг хүргэдэг. Ийм
үйлчлүүлэгчидийн хувьд, НА-ы эмч
үйлчлүүлэгчдийн эмчилгээний
итгэлцэлийг үүсгэх, хадгалахын тулд
мөн бие биенээ харилцан
хүндэтгэсэн харьцаатай байхын тулд
эмч нараас ихээхэн хүчин чармайлт,
зориг тэвчээр шаарддаг байна.

15. Харилцаа болон зөвшөөрөл авах
НА-ны эмч болон үйлчлүүлэгчийн
хоорондын харилцаа харьцангуй
энгийн буюу НА-ны эмч эмчилгээний
явцдаа юу хийж байгаагаа
үйлчлүүлэгчдэд тайлбарлан хийдэг
байсан. Өнөө үед эмч нарт энэ харьцаа
хамгийн их дутагдаж байгаа. Тэд
үйлчлүүлэгчдэд шийдвэр гаргахад нь
тус дөхөм болох бүх мэдээллээр
хангаж өгөх ёстой.

16. Үүнд:
1.НА-ны эмчилгээ, оношлогоо болон өвчний
тавилангийн талаар энгийнээр тайлбарлаж
өгөх
2.Үйлчлүүлэгчдэд зөв, баталгаатай мэдээлэл
хүргэх. Үйлчлүүлэгч хаанаас ч (жишээ нь:
бусад ЭМ-ийн мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн
сонин сэтгүүл эсвэл интернетээс) баталгаатай
бус мэдээлэл олж авдаг.
3.Хийлгэх гэж байгаа эмчилгээнийх нь талаар
ойлголт өгөх, мөн эмчилгээний сонголт, үнэ
төлбөрийг ойлгосон талаар өвчтөнөөс
баталгаа авах

17. 4.Эмчилгээнүүдийг ямар давуу
талтай, ямар дутагдалтай талтай
талаар нэг бүрчлэн тайлбарлах
5.Магадгүй тэдний асуусан асуулт
болгон нь тэднийг тодорхой
шийдвэрт хүрэхэд нь туслах юм.
Боломжтой бол ийм байдалд хүргэж
байгаа шалтгааныг нь хэлж өгөх нь
тэднийг шийдвэр гаргахад хэрэгтэй
байж болох юм.

18. Давхар хариуцлага
 НА-ны эмч нар үйлчлүүлэгч болон
гуравдагч этгээдийн өмнө
хариуцлага хүлээдэг бөгөөд
хариуцлагаа гүйцэтгэж чадахгүй
тохиолдолд маргааны бай болох
юм уу давхар хариуцлага үүрэх
хэрэгтэй болдог.

19. НА-ны эмчээс хариуцлага
хүлээхийг шаарддаг гуравдагч
этгээдэд засгийн газар, ажилчид,
даатгалын байгууллага, цэрэг,
цагдаагийн болон шоронгийн
албаныхан болон үйлчлүүлэгчийн
гэр бүлийн гишүүд орно.

20. Мөн цэрэг, цагдаагийн албанаас эрүү
шүүлт гэх мэт хүний эрхийг ноцтойгоор
зөрчсөн тушаал өгөх эсвэл хүсэлт
гаргах тохиолдол байдаг. Ийм
тохиолдолд эмч үйлчлүүлэгчийн хүсэл
сонирхолыг харгалзах, боломжтой бол
таниулсан зөвшөөрөл болон нууц
хадгалах байдалд тавигдах зүй ёсны ёс
зүйг дагаж мөрдөх мэргэжлийн үүргээ
биелүүлэх хэрэгтэй.

21.  Мөн үйлчлүүлэгчтэй хамааралтай
шударга бус хөндлөнгийн оролцоо
гарсан тохиолдолд ялангуяа хүний
үндсэн эрх зөрчигдсөн тохиолдолд
холбогдох газарт мэдэгдэх хэрэгтэй.
Хэрэв холбогдох газраас хариу ирэхгүй
бол тухайн улсын НА-ны эмч нарын
холбоо, ДШХ болон Хүний эрхийн
Байгууллагуудаас тусламж хүсч болох
юм.

22. НА-ны эмчийн хамтран ажиллагч,
багш оюутны харилцаа
Багш нарын үүрэг хариуцлага нь
оюутнуудтай хүндэтгэлтэй хандаж,
үйлчлүүлэгчтэй зөв шударга
харьцах, зөв үлгэр дуурайлал
бүхий загварыг үзүүлэх юм.

23. Ихэнх шүдний сургуулиудад оюутныг
төлөөлөх нүүр ам судлаач оюутны
нийгэмлэгүүд байдаг ба эдгээрийн бас
нэг үүрэг нь нүүр ам судлалын боловсрол
дахь ёс зүйн асуудлыг дээшлүүлэхэд
оролцоотой байх явдал юм. Ирээдүйн
НА-ны эмч болох оюутнуудад ёс
суртахууны өндөр шаардлагыг тавина.
Тэд бусад оюутнууд мөн хамт олондоо
хэрэгтэй зүйлийг нь санал болгож туслах,
зан байдалд үнэлгээ хийж зөвлөж, засах
хэрэгтэй юм.

24. Хамтийн ажиллагаа
НА-ны эмчийн мэргэжил бол нэгэн
зэрэг хувь хүний болон хамтран
ажиллах өндөр чадварыг шаардсан
мэргэжил юм. Мөн НА-ны эмч нь
өөрийн үйлчлүүлэгчдээсээ ихээхэн
хамааралтай байдаг.

25. Эмч-үйлчлүүлэгчийн хоорондох хувийн
харилцааны сайн тал нь
үйлчлүүлэгчийнхээ тухай илүү мэдэх
болон амны хөндийн өвчлөлийн зоихих
эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлтийн
тусламжийг тасралтгүй үзүүлэхэд
оршино. Өвчний удаашрал нь НА-ны
эмчид ашигтай байдаг ч санхүүгийн
хувьд зардал их байдаг. НА-ны эмч
бусдад өгсөн зөвлөгөө, саналаа хамгаалах
болон бусдаар хүлээн зөвшөөрүүлэх
чадвартай байх ёстой.

26. Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа