huuheeeed

1. MMalchinkhuu.D, Professorof HSUM,alchinkhuu.D, Professorof HSUM,
School of Medicine, Department ofSchool of Medicine, Department of
PediatricsPediatrics
ХҮҮХДИЙН АМЬСГАЛЫНХҮҮХДИЙН АМЬСГАЛЫН
ЭРХТЭН ТОГТОЛЦООНЫЭРХТЭН ТОГТОЛЦООНЫ
ОНЦЛОГОНЦЛОГ

2. Хүүхдийн амьсгалын эрхтэнХүүхдийн амьсгалын эрхтэн
тогтолцооны онцлогтогтолцооны онцлог
• Хүний бие махбодын эд эсийг хүчилтөрөгчөөр
хангах үүргийг амьсгалын тогтолцоо гүйцэтгэх
тул энэ тогтолцооны үйл доголдвоос бүхий л
эрхтэн тогтолцооны үйл алдагдаж амь тэнссэн
байдал үүснэ.
• Төрөх үед хүүхдийн амьсгалын эрхтэн тогтолцоо
(АЭТ) хөгжиж гүйцээгүй байдаг тул хүүхдийн
нас бага байх тусам амьсгалын эрхтэн эмгэгт
өртөх нь хялбар.
• Хүүхдийн өвчлөл, эндэгдлийн тэргүүлэх
шалтгааны нэг нь амьсгалын эрхтний эмгэг
өвчнүүд байдаг нь АЭТ-ны бүтэц-үйлийн
онцлогтой холбоотой.

3. Зураг 1.Зураг 1. Амьсгалын эрхтэн тогтолцооАмьсгалын эрхтэн тогтолцоо

4. Хүүхдийн АЭТ-ны бүтэц-үйлийн онцлогХүүхдийн АЭТ-ны бүтэц-үйлийн онцлог
Хүүхдийн амьсгалын эрхтэн жижигхэн
хэмжээтэй
Эд, эсийн ялгаран хөгжил гүйцээгүй
Бүтэц, үйл ажиллагаа нь тасралтгүй хөгжиж
байдаг
Амьсгалын эрхтэн боловсорч гүйцээгүй тул
өвчлөх эрсдэл өндөр
Их тархины бор гадар амьсгал, судас
хөдөлгөх төвийг зохицуулах үйл дутмаг

5. Амьсгалын дээд замАмьсгалын дээд зам
• Хамар жижигхэн, богинохон, хөндий нь нарийхан,
доод хөндий бараг байхгүй.
• Хамрын нарийн нүхээр амьсгалсан агаар цоргиж
гүнзгий нэвтрэнэ.
• Хамрын салст зөөлөн, цус, тунгалгийн судсаар
баялаг тул амархан хөөнө (амьсгалах, хөхөхөд
саадтай).
• Бага насны хүүхдэд хамрын дайвар хөндийнүүд
хөгжөөгүй, хүүхэд төрөх үед үндсэн хөндий
байдаггүй.
• Хамрын судаслаг эд, дайвар хөндийнүүдийн хөгжил
дутмагаас амьсгалж буй агаар муу бүлээсгэгдэнэ.

6. Амьсгалын дээд замАмьсгалын дээд зам
 Бага насны хүүхдийн залгиур жижиг, нарийн.
Нярайд тунгалгийн цагариг сул хөгжилтэй, бага
насанд гүйлсэн булчирхай цусны судас бага,
хонхрууд бүдэг байдаг.
 Энэ онцлогоос нялх хүүхэд гүйлсэн булчирхайн
үрэвслээр бараг өвчилдөггүй.
 Гүйлсэн булчирхай хөгжиж гүйцээгүй, хамгаалах
үйл дутмаг, халдвар амьсгалын хоолой, Евстахын
гуурсаар уушги, дунд чихэнд нэвтрэх нь элбэг.
 Хамар-залгиурын булчирхай үрэвсэн томрохыг
аденойд гэнэ (хурхирах, амаа ангайх, сонсгол
сулрах, ядрах).

7. Амьсгалын дээд замАмьсгалын дээд зам
 Төвөнх – юүлүүр хэлбэртэй, нарийн, зөөлөн
мөгөөрстэй
 Дууны хуурмаг хөвч, салст нь зөөлөн, цусны
судас тунгалгийн булчирхай элбэгтэй
(хуурмаг сахуулай)
 Хөхүүл үед дууны жинхэнэ хөвч богино тул
нарийн дуутай
 12 наснаас хөвгүүдийн дууны жинхэнэ хөвч
охидынхоос арай уртасч бүдүүн дуутай
болдог.

8. Амьсгалын доод замАмьсгалын доод зам
 Мөгөөрсөн хоолой – төрсний дараах 4-5 сард
юүлүүр хэлбэртэй, нарийн
 Мөгөөрс нь зөөлөн, хана нь эвдрэхдээ
амархан, уян эдийн хөгжил сул, арын хана нь
ширхэгт эдээс бүтнэ.
 Салст нь зөөлөн, цусны судсаар баялаг,
тунгалгийн булчирхай ховор (хялбархан
хуурайсдаг)

9. Гуурсан хоолойГуурсан хоолой
• Баруун гуурс мөгөөрсөн
хоолойн үргэлжлэл болон
мохоо өнцгөөр, зүүн нь
эгц салаалдаг (гадны биет
баруунд, зүүн уушги муу
цэвэршдэг)
• Хүүхдийн уушгины гуурс
нарийн, уян эд багатай,
цагариг мөгөөрс зөөлөн,
цусны судсаар элбэг зэрэг
онцлогтой.

10. УушгиУушги
 Хэмжээгээр томрох,
ялгаран хөгжих замаар
өснө.
 Уушгины бүтцийн
нэгж нь ацинус (20-25
цулцан)
 Нярайд уушгины цул
биеийн цулын 2%-тай
тэнцүү (60гр)
1, 2, 3-р зэргийн гуурсанцар

11. УушгиУушги
 Насанд хүрэгсдийнхтэй харьцуулахад нас бага
байх тусам хүүхдийн уушги агаар багатай
цусархаг байдаг.
 Бага насны хүүхдийн уушги цулцан тойрсон уян
эд багатай ацинусын хана хөвсгөр холбогч эд,
цусаар баялаг (эмфизем, ателектаз).
 Дутуу, нярай, туранхай, нялх хүүхдийн уушгины
үрэвсэл нуруу дагаж байрламтгай.

12. Хүснэгт 1:Хүснэгт 1: Хүүхдийн уушгины цулцангийн тоо,Хүүхдийн уушгины цулцангийн тоо,
төгсгөлийн гуурсанцрын хэмжээ ба насны хамааралтөгсгөлийн гуурсанцрын хэмжээ ба насны хамаарал
Хүүхдийн
нас
Цулцангийн
тоо
Цулцангийн
голч (мм)
Цулцангийн
талбай (мм2
)
Хий
шингээх
талбай/эд
(м2
)
Төгсгөл
гуурсанцрын
голч (мм)
Нярай 30х106
0.05 0.2 3 0.1
1 нас 120х106
0.12 - 12 0.15
4 нас 257х106
0.13 - 22 0.3
7 нас 280х106
0.15 0.5 32 0.4
18 нас 296х106
0.2-0.25 1.0 75 0.5

13. Зураг 2.Зураг 2. Уушгины дэлбэнгийн бүтэцУушгины дэлбэнгийн бүтэц

14. Уушгины сегментийн онцлогУушгины сегментийн онцлог
 Уушгины бүтэц, үйл ажиллагааны нэгдмэл нэгж
нь өөрийн тусгай гуурс, цусны судас бүхий
уушгины уг руу орой нь чиглэсэн суурь нь
гадагшаа харсан сац хэлбэрийн бүтэцтэй сегмент
юм.
 Сегментийн орой руу сегментийн гуурс, артери,
вен, тунгалгийн судал, мэдрэлийн судлууд
багцлан шургаж орсон байна.
 Сегментүүд хоорондоо уян холбох эдийн
жийргээр тусгаарлагдана.
 Сегмент өөрийн гуурсаар бие дааж агаарын
сэлгэцэл хийнэ.

15. Зураг 3.Зураг 3. Мөгөөрс-гуурсны мөчирлөл ба гуурс-уушгиныМөгөөрс-гуурсны мөчирлөл ба гуурс-уушгины
сегментүүдийн бүдүүвч (Олон улсын нэрлэлээр)сегментүүдийн бүдүүвч (Олон улсын нэрлэлээр)

16.  Бага насны хүүхдэд
уушгины үрэвсэл дээд
дэлбэнгийн арын (2),
оройн (1) сегментэд
байрлалтай.
 Доод дэлбэнгийн хажуу
(9), арын (10) сегмент
амархан, хамт
үрэвсэмтгий байдаг.
 Уушгины угт бүдүүн
гуурс, судсуудаас гадна
тунгалгийн нэлээд олон
булчирхай байрлана.
Зураг 4. Гуурс-уушгины тунгалгийн
булчирхайнууд (ТБ)
1-гуурсны доод ТБ
2-гуурсны дээд ТБ
3-мөгөөрсөн хоолой тойрсон ТБ
4-гуурс-уушгины ТБ

17. АЭТ-ны онцлогАЭТ-ны онцлог
 Хүүхдийн чээжний дунд хана уян, дотроо цусны
судсууд, мэдрэлийн судлууд, тунгалгийн
булчирхайнууд, сэрээ булчирхай, улаан хоолой,
мөгөөрсөн хоолой, гуурсны хэсгийг агуулна.
 Бага насны хүүхдийн чээжний гялтан нимгэн,
гадна гялтан муу бэхлэгдсэн болохоор шингэн
хуримтлагдах үед амархан тэлэх, дунд хана
хэлтийх, түүний хамт зүрх, бүдүүн судас
шахагдах, нугарах, муруйх аюултай.
 Өрцний сул агшилтаас нярай, нялх хүүхдийн
амьсгал өнгөцхөн байна. Гэдэс дүүрэх, агаар
залгих, элэг томрох нь өрцний хөдөлгөөнийг
хүндрүүлж, уушгины агаар сэлгэцлийг муутгана.

18.  Бага насны хүүхдийн чээжний хэнхэрцэг урагшаа
түхгэр, харьцангуй богинохон, хөндлөн, тууш
хэмжээ нь бараг тэнцүүхэн, хавирга нь сээрний
баганад эгц өнцгөөр хэвтээ байрлалаар холбогдох
тул төрсний дараах эхний саруудад хүүхдийн
уушги чээжний хэнхэрцэгт багтаж ядан
шахагдсан мэт байдаг.

19. ДүгнэлтДүгнэлт
 Хүүхдийн амьсгалын эрхтний бүтцийн
онцлогуудаас шалтгаалж:
Нярай, нялх хүүхдийн уушгины агаар сэлгэцэл гүйцэд
бус, чээж үргэлж амьсгал авсан мэт байрлалтай байдаг.
 Насны аяар хавирганы хэвтээ байрлал ташиж, өрц
доошлон чээж хөндлөн зууван хэлбэрийг олно.
 Эдгээр онцлогуудтай уялдаж нялх хүүхдийн
амьсгалын тоо олон, хэвлийн хэвшинжийн
амьсгалтай байдаг.
 Хүүхэд өсөж, чээжний хэнхэрцгийн хэлбэр
өөрчлөгдөхөд амьсгал аажмаар чээжний
хэвшинжтэй болно.

20. Хүснэгт 2:Хүснэгт 2: Хүүхдийн амьсгалын тооХүүхдийн амьсгалын тоо
Хүүхдийн нас Минутын амьсгалын тоо
Нярай хүүхдийнх 40-60 хүртэл
1-12 сартайд 35-50 хүртэл
1-2 настайд 30-40 хүртэл
5-6 настайд 25хүртэл
10 настайд 20-18
Насанд хүрэгсдийнх 16-15

21.  Аль ч насны хүүхдийн нэг амьсгал судасны 3.5-4
лугшилттай тохирч байхаас гадна нярайд 1:3-3.5
байна.
 Нярай хүүхдийн минутын амьсгалын тоо
төрөлхийн олон байхыг физиoлогийн
амьсгаадалт гэнэ.
 Амьсгалын эзлэхүүн х Амьсгалын тоо =
Амьсгалын минутын эзлэхүүн буюу Уушгины
сэлгэцэл
 Хүүхдийн амьсгалын минутын эзлэхүүний
туйлын хэмжээ насанд хүрэгсдийнхээс бага,
харьцангуй эзлэхүүн (1 кг-д ноогдох) нь их байна.

22. Хүснэгт 3:Хүснэгт 3: Хүүхдийн амьсгалын минутын эзлэхүүнХүүхдийн амьсгалын минутын эзлэхүүн
Туйлын эзлэхүүн
Нярайд 500-700 мл
1 насанд 1500-2000
6 насанд 3000
Насанд хүрэгсдийнх 6000-8000
Харьцангуй эзлэхүүн
3 нас хүртэл Биеийн 1 кг жинд 200 мл
11 нас хүртэл 150 мл
Насанд хүрэгсдийнх 100 мл

23. Амьсгалын эрхтнийг шинжлэхАмьсгалын эрхтнийг шинжлэх
Асуумж
Бодит үзлэг
Лабораторийн
шинжилгээ
Багажийн
шинжилгээ дуран,
рентген,
радионуклид, гадаад
амьсгалын үйл

24. Амьсгалын эрхтний эмгэгийн ерөнхийАмьсгалын эрхтний эмгэгийн ерөнхий
шинжүүдшинжүүд
 Хамар битүүрэх, нус гоожих, найтаах, хөхөхөд
саадтай
 Хоолой залгиур өвдөх, сөөнгөтөх, юм залгихад
хөндүүрлэх
 Ханиалгах, цэр гарах, чээжээр өвдөх, хэвлийн
булчин хөндүүрлэх
 Амьсгал саадтай болох, чээж
хонхолзох,шуугиантай буюу хяхтнаа амьсгал
 Халуурах, бие тавгүйтэх, хоол нойрондоо муудах
 Хамар уруулын гурвалжин хөхрөх г.м

25. ХҮҮХЭД ЯМАР ЗОВУУРЬТАЙГ ЭХЭЭС АСУУ

26. ХӨЦМ - Ханиалгасан буюу амьсгал саадтайХӨЦМ - Ханиалгасан буюу амьсгал саадтай
хүүхдийг үнэлэх, ангилах, эмчилгээ тогтооххүүхдийг үнэлэх, ангилах, эмчилгээ тогтоох

35. Àíõààðàë òàâüñàíÀíõààðàë òàâüñàí
ТТà á¿õýíäà á¿õýíä
áàÿðëàëààáàÿðëàëàà